Nghiên cứu ảnh hưởng của mật độ và khoảng cách tới sinh trưởng và năng suất của giống dong riềng DR3 tại trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

HOÀNG TH NG C HU
tài:
NGHIÊN C U

NG C A M
VÀ KHO NG CÁCH T I
T C A GI NG DONG RI NG DR3 T I
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H
o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Khoa h c cây tr ng
: Nông h c
: 2011 - 2015

Thái Nguyên - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN

I H C NÔNG LÂM

HOÀNG TH NG C HU
tài:
NGHIÊN C U

NG C A M
VÀ KHO NG CÁCH T I
T C A GI NG DONG RI NG DR3 T I
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI

H
o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c
Gi
ng d n

IH C

: Chính quy
: Khoa h c cây tr ng
: Nông h c
: K43 - Tr ng tr t N01
: 2011 - 2015
: PGS.TS Nguy n Vi

Thái Nguyên - 2015


i

hoàn thành khóa lu n t t nghi

c s quan tâm

c a nhi u t p th , cá nhân. Nhân d p này tôi xin chân thành c
hi u và các t p th th y giáo, cô giáo khoa Nông h
o
h c t p và th c hi

i h c Nông

u ki n thu n l

tôi trong quá trình

tài t t nghi p.

c bi t, tôi xin bày t lòng bi
, khoa Nông h

Nguy n Vi
n tình ch b
lu

n th y giáo PGS.TS
i h c Nông Lâm Thái Nguyên

ng d n

hoàn thành t t

t nghi p này.
ng viên
tôi v tinh th n và v t ch t trong quá trình h c t p và th i gian th c

hi n lu

t nghi p cu i khóa.

Do còn h n ch v

lý lu n và kinh nghi m th c t nên không

tránh kh i thi u sót, tôi r
th y cô giáo và các b

cs
tài c

góp ý ki n b sung c a các
c hoàn thi

Tôi xin chân thành c
Thái Nguyên, ngày 2

Sinh viên

Hoàng Th Ng c Hu


ii

B ng 4.1:

ng c a m

n t l n y m m và th

ng

c a dong ri ng................................................................................. 23
B ng 4.2.

ng c a m

ng chi u cao cây c a

dong ri ng ....................................................................................... 25
B ng 4.3.

ng c a m

ng kính thân

c a dong ri ng................................................................................. 28

B ng 4.4:

ng c a m

B ng 4.5:

ng c a m

ng thái ra lá c a dong ri ng............ 30
nm ts

c

ng

u c a dong ri ng .......................................................................... 32
B ng 4.6:

ng c a m
ch

B ng 4.7.

n tình hình sâu b nh h i và kh

c a dong ri ng ................................................................. 34
ng c a m

n các y u t c

su t c a dong ri ng ......................................................................... 37
B

h ch toán kinh t cho các công th c thí nghi m.................. 39


iii

th

ng c a m

ng chi u cao

c a dong ri ng................................................................................. 26
th

ng kính thân c a dong ri ng....... 29

th

ng thái ra lá c a dong ri ng.............................................. 31

th

t c a cây dong ri ng............................................... 37

th hi u qu kinh t c a dong ri ng ........................................... 39

iv

CT

: Công th c

Cs

: C ng s

CIP

: Trung tâm khoai tây qu c t
i h c Nông Lâm

KHSS

: Khoa h c s s ng
i ch ng

Ha

: Hecta

NSLT

t lý thuy t

NSTT

t th c thu


v

Trang
PH N 1. M

U.................................................................................1

1.1. Tính c p thi t c

tài....................................................................1

1.2. M

uc

1.2.1. M

tài .........................................................3

tài ................................................................................. 3

1.2.2. Yêu c u c
1

tài ................................................................................... 3
tài .............................................................................3
c t p và nghiên c u khoa h c ...................................... 3

n xu t ............................................................................ 4

PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U .......................................................5
khoa h c c
2.2. Ngu n g

tài .................................................................5
m th c v t h c và yêu c u sinh thái yêu c u

sinh thái c a cây dong ri ng ....................................................................5
2.2.1. Ngu n g c ............................................................................................... 5
2.2.2. Phân lo i cây dong ri ng......................................................................... 6
2.2.3. Phân b dong ri ng.................................................................................. 6
m th c v t h c cây dong ri ng.................................................... 6
2.2.5. Yêu c u sinh thái c a cây dong ri ng ..................................................... 8
2.3. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên th gi i và Vi t
Nam ........................................................................................................9
2.3.1. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng trên th gi i .......................... 9
2.3.2. Tình hình s n xu t và tiêu th dong ri ng t i Vi t Nam....................... 10
2.4. Tình hình nghiên c u dong ri ng trên th gi i và Vi t Nam ............ 13
2.4.1. Tình hình nghiên c u cây dong ri ng trên th gi i............................... 13
2.4.2. Tình hình nghiên c u dong ri ng

Vi t Nam ...................................... 14

PH N 3. V T LI U, N
C U ..................................................................................................... 18


vi

3.1. V t li u nghiên c u......................................................................... 18
3.2. Th

m nghiên c u ................................................... 18

3.3. N i dung nghiên c u....................................................................... 18
u................................................................. 18
trí thí nghi m.............................................................. 18
3.4.2. Quy trình k thu t thí nghi m ............................................................... 19
3.4.3. Các ch

................................................... 20
lý s li u..................................................................... 22

PH N 4. K T QU
4.1.

NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ..................... 23

ng c a m

tr ng t i t l n y m m và th i gian sinh

ng c a dong ri ng............................................................................ 23
4.2.

ng c a m

4.2.1.

ng c a m

t i kh

ng c a dong ri ng ..... 25

tr

ng chi u cao

c a dong ri ng ................................................................................................. 25
4.2.2.

ng c a m

tr

ng

kính thân c a dong ri ng ................................................................................. 27
4.2.3.

ng c a m

4.3.

ng c a m

4.4.

ng c a m

ch
4.5.

ng thái ra lá c a dong ri ng .................. 30
m hình thái c a dong ri ng ........ 32
n tình hình sâu b nh h i và kh

c a dong ri ng ........................................................................ 34
nh

ng c a m

n các y u t c

t và

t c a dong ri ng ....................................................................... 36
4.6. H ch toán hi u qu kinh t c a m t s m
Ph n 5. K T LU

tr ng dong ri ng. ..... 39

NGH ..................................................... 41

5.1. K t lu n .......................................................................................... 41
ngh ........................................................................................... 41
TÀI LI U THAM KH O.................................................................... 42

1

Hi

c trên th gi

i Vi

ng gi i quy t cho nh ng v

t quan

quan tr

ng ho ng v

ng, các r i ro v

ã có nhi

quan tâm phát tri n nhi u lo i cây tr
ph m c

i và gia súc, gia c

dong ri ng.

Vi t Nam trong nh

trung ch

mb

ng v

c
c, th c

u và phát tri n cây
p

o phát tri n cây dong ri

i hi u qu kinh t cao, có

ng còn góp ph n xó

c K

n

Biên, Qu
Vùng Trung du và mi n núi phía b c Vi
nghiên c u và ng d ng ch y u c

o,

a bàn Thái Nguyên g m 16 t nh v i

di n tích 10.311.876 ha (chi m 31% di n tích c
chi m 15,1% dân s c

c), dân s 13.291.000,
i dân t c thi u s ). Vùng

trung du mi n núi phía B

nh là vùng có ti

tri n nông lâm nghi p. Trong nh
nhi

n v phát
p c a vùng có

i nh các chính sách h tr c a chính sách h tr phát tri n c a
n ch v

a lý, giao thông và t p quán canh tác l c h

u ki n
g Trung du, mi n núi

phía B c v n là vùng ch m phát tri n, t l h nghèo và c n nghèo còn cao,
thu nh p c

i dân còn th p. Hi n nay, v

phát tri n kinh t

c và xóa nghèo là r t c n thi

gi i quy t v

có nhi u gi

ng b

cao, phù h p v i ti

n

c l a ch n cây tr ng có giá tr kinh t
uc

u.

mb o

i dân là v n


2

Cây dong ri ng (Canna edulis Ker) cây thân th o, h dong ri ng
(Cannaceae) có ngu n g c t Nam M . Trên th gi i dong ri ng có khá
nhi u giá tr s d

t cung c

lá làm th

n non có th

nhân bánh, h t già có th
ri

i, thân

trang s c, (Pulmass, 1985). Cây dong

c tr ng

u th k 19.

Dong ri
r ng tr

ng phát tri n m nh, có kh
c trên nhi u lo

kh

c dùng làm

ng ch u t t v

c

tk c

ng, có

u ki n b t thu

t t 45 - 60 t n/ha

c bi t là ch u h

t

ng tinh b t t 13,36 - 16,4%

(Nguy n Thi u Hùng và Cs, 2010)[5]
dong ri

ng

ng tinh b t cao nên c

ch bi n tinh b

cs d

c bi t

làm mi

oài

ra thân lá dong ri

n t n d ng
i dân dong ri ng d tr ng, ít t n
ng dong ri ng có hi u qu kinh t cao. M t ha tr ng

dong ri ng cho doanh thu 80 - 100 tri u, tr
i dân có th lãi trung bình kho ng 60 - 80 tri

ng 20 - 25 tri u,
ng/ha (thu t c ).

Tr ng dong ri ng trên di n tích l n ho c ch bi n thành tinh b t có th lãi
nhi
Cây dong ri ng là cây có giá tr kinh t cao, có th tr ng trên nhi u lo i
t khác nhau mà v

ng bào

nhi u cùng quan tâm phát tri n, nh t là

mi

cây chi

nhi

c cho s phát tri n kinh t

su t c a dong ri ng
thu

t lo i
Tuy nhiên, n

c ta còn th p, do th c hi n m t s bi n pháp k
ng b

kho ng cách không h p lý.

iv


3

t, ch

ng và hi u qu s n xu t dong ri ng,

vi c nghiên c u chuy n giao khoa h c k thu t và công ngh m
các bi n pháp k thu t canh tác (m
ri ng nh

t, ch

nâng cao thu nh

i dân là v

Xu t phát t th c t
c u

ng dong ri ng, t

c làm,

c n thi t.
Nghiên

và kho ng cách t

c a gi ng dong ri ng DR3 t

nh m

tr ng, th i v ) vào s n xu t dong

n hành nghiên c

ng c a m

ng,

t

ih

tr ng thích h p cho dong ri ng nh

su t và hi u qu kinh t trong s n xu t dong ri ng.

- Nghiên c u
ri ng

ng c a m

ng c a gi ng dong

.
- Nghiên c u

kh

ng c a m

n tình hình sâu b nh h i và

c a gi ng dong ri ng DR3.
- Nghiên c u

ng c a m

n các y u t c

t

t c a gi ng dong ri ng DR3.

- Giúp sinh viên c ng c và h th ng l i toàn b nh ng ki n th
h c, áp d ng vào th c t t

u ki n cho sinh viên h c h i thêm ki n th c

m trong s n xu t.
-

h

i hành, lý thuy t g n li n v i th c ti
ch c

ti n hành nghiên c u ng d ng các ti n b khoa h c k thu t vào s n xu t.


4

khuy n cáo k thu t cho nông dân l a ch n m
h
nh

t cao, ch

ng t t nh

tr ng phù

ng s n xu

i trà

ng nhu c u s n xu t c a t nh Thái Nguyên nói riêng và các t nh

trung du mi n núi phía B c nói chung.


5

M i m t lo i cây tr ng yêu c u m t m

tr ng nh

tr ng thích h p s giúp cho cây s d ng t

nh. M

u ki n c

ng ru ng

ng phát tri n t t, kh
t và ch

ng

u qu kinh t . Khi tr ng

m

càng

t không cung c

nhu

cao m

c nh tranh di n ra càng quy

c

ng cây s phát tri n kém, c s nh . Trong kho ng không gian

h

có th l

c ánh sáng cây ph i phát tri n chi u cao cây t

v y s làm cho cây y u, kh
kém. Tr ng

m

ng ch u v

th p cây không ph i c

ng phát tri n t t, cho c

nghiên c

u ki n ngo i c nh

xác

nh m

thu t và m

ng nên sinh
t qu n th gi m. Vì v y vi c

tr ng phù h p góp ph n xây d ng quy trình k
nâng cao hi u qu kinh t

i s n xu t.

2.2

Cây dong ri ng có ngu n g c phát sinh
u th k

Peru, Nam M

c ch bi n l y b

ph

c tr ng

c và th c

c 7 lo i dong ri ng có ngu n g c

phát sinh

Nam M và Trung Qu c (Darlington và Jan

- Canna discolor
- C. Flauca

i.

Tây n và Mehico.

- C. Flaccidia
- C. Edulis

Tây n nhi

Nam M .

Châu M nhi

i.


6

- C. Indica

Châu M nhi

- C. Libata

Braxin.

- C. Humilis

Trung Qu c.

Ngày nay dong ri
nhi

i.

c tr ng r ng rãi

i. Nam M

c

c nhi

i và á

ng c a dong ri

Úc và châu Phi là nh

ng và s d ng dong ri ng nhi u nh t (Cecil,

1992; Hermann, 1999).

- Tên khoa h c: Canna Edulis Ker
- Dong ri ng thu c h chu i hoa Cannacea
- B : Scitaminales
-S

ng nhi m s c th là 9, có 2 d ng nh b i 2n = 2X = 18 và tam

giác b i 2n = 2X = 27

Trên th gi i dong ri

c tr

i l n t i các

c vùng Nam M , Châu Phi và m t s
Châu Á, dong ri

i

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, Nam Trung Qu c, Úc
)[15].

Thân: Thân c a cây dong ri ng g m 2 lo i là thân sinh khí và thân c .
Thân sinh khí trung bình cao t 1,2

n 1,5 m có nh ng gi ng có th cao

ng có màu xanh ho c xen tím. Thân g m nh ng lóng
kéo dài, gi
ph u thân sinh khí cho th
x p thành nh ng bó tròn có tác d ng ch
libe và m ch g , trong cùng là nhu mô.

c tính t

t ti p ph n c . Gi i

c c u t o b i l p bi u bì mô
cho cây, ti

n là nh ng bó


7

C : C dong ri ng hình thành t thân r phình to, nh ng c to có th
t nh ng c to có th

t chi u dài 60 cm. Thân r g m nhi

t, m

t có

m t lá v y, lúc m i ra lá v y có hình chóp nh n d n d n to ra s b rách và

tiêu d n. Trên m

t c a thân c có nhi u m m có th phát tri n thành

nhánh, nhánh có th phân chia thành các nhánh c
thân có th có màu tr
ng khá l n ph thu c vào gi

n c p 3. V c a

n màu tía h

c c bi n

u ki

i ph u thân r

cho th y phía ngoài cùng c a c là bi u bì g m nh ng t bào d t, ti p theo là
nh ng nhu mô bên trong có nh

ng bó m ch d n libe

và g , ti p là l p t bào nhu mô bên trong có ch a ít m t s h t tinh b t, vào
trong là l p tr bì r t rõ và trong cùng là nhu mô ch a nhi u h t tinh b t. So
v i thân khí sinh, thân r
t dong ri ng r t cao. N u tr ng
ri ng có th

t t t, m t khóm dong

c 15 - 20 kg c . Tr ng thâm canh trên di n tích l n cho

t 50 - 60 t n/ha.
Lá: Lá dong ri ng g m phi n lá và cu ng lá v i b lá

phía g c, lá c a

cây dong ri ng thuôn dài, m t trên c a lá có màu xanh ho c xanh l c xen tím,
m

i màu xanh ho c màu tím. Lá dài kho ng 35 - 60 cm và có chi u r ng t

22 - 25 cm. Mép lá nguyên, xung quanh mép lá có vi n m
ho c tr ng trong. Phi n lá có gân gi a to, gân ph song song, có màu xanh ho c
. Cu ng lá d ng b ôm l y thân có chi u dài kho ng 8 - 15 cm.
R : B r cây dong ri ng thu c lo i r chùm, r t phát tri n. R m c t
t thân c , t l p t bào tr bì

t thân c phát tri n ra thành r . R c a

cây dong ri ng phát tri n liên t c phân thành r c p 1, c p 2 và c p 3 (tùy
thu c vào gi ng). Do c phát tri n theo chi u ngang nên r ch

t

kho ng 20 - 30 cm.
Hoa: Hoa dong ri ng x p thành c m, c m hoa d ng chùm, hoa m c
ng

u. C

c bao


8

b im

i. Chùm hoa thi t di n hình tam giác, có t 6

-

i cùng và trên cùng có hoa.

t, m
C u t o hoa g

i hình cánh r i nhau, 3 cánh hoa dài thon

cu n theo chi u dài. Hoa có 5 nh

c, ngoài có 3 nh thì 2 nh bi n thành b n

hình cánh hoa, 1 nh bi n thành cánh môi cu n l
n a còn l

c. Vòng trong có 2

n thành hình cánh. T t c các nh

màu cánh bi

u có màu s c s c s ,

ng t

. B u hoa có 3 ô,

m i ô có t 6 - 8 noãn, phía trên b u có ti
hoa t 3 - 5 ngày, hoa n theo th t t th

i gian t n

nn

n cao, t trong ra ngoài. Hoa

n vào bu i sáng, m i hoa n t 1 - 2 ngày.
Qu : Qu c a cây dong ri ng thu c d ng qu nang, hình tr

c,

c kho ng 3 cm.
H t: H t c a cây dong ri
5mm. Kh

ng kính 3,5 -

ng 1000 h t kho ng 12 - 13g.

2.2.5
Cây dong ri ng thích h p v i nhi
dong ri

t 25 - 300

u ki n m áp

ng phát tri n kh

y nhanh

quá trình hình thành thân c , th i ti

y nhanh quá trình

v n chuy n tinh b t t lá xu ng thân c và dong ri ng ch u l nh khá nên có
kh

ng

cao trên 2500 m so v i m

c bi n.

2.2.5.2. Ánh sáng
Dong ri ng không c n nhi u ánh sáng, nên có th tr
qu
vi c hình thành c

ng bình

m n ng. Ngày dài có

u ki n ngày ng

hình thành phát tri n c , trong khi ngày dài l

ng l

ánh sáng m
y phát tri n thân lá.

n
ys


9

2.2.5
Dong ri ng là cây có yêu c u v
khác nên có th tr ng trên nhi u lo
cát pha, nhi

t không kh t khe so v i cây tr ng
t khác nhau. Tuy nhiên tr

m là t t nh

cây ch u úng kém do v

t

t cao. Dong ri ng là lo i

t tr ng dong ri ng ph

c làm cho b r hô h p kém có th d

tho

t

n th i c .

2.2.5
Dong ri

t d c trên 150,

m ch u h n t t, có th b

ít

ng không ch

c ng p úng, n u b ng p úng cây

ng b vàng lá, th i c . Vùng tr ng dong ri ng

h p 900 - 1200 mm.
2.2.5
khác, dong ri ng yêu c

các nguyên

t

ng c . Cây

dong ri ng yêu c

tt

t cao. Nh

c n c i nên bón thêm phân h
vi

t quá

t quan tr ng trong

t c c a dong ri ng.

2.3

Trên th gi i dong ri

c

it

Nam M , Châu Phi, Châu Á và m t s

n

tích dong ri ng trên th gi i kho ng 200.000 t 30 t n/ha. Châu Phi là châu l c có s
ri ng l n nh t th gi
T i Châu Á, Trung Qu

t bình
ng và di n tích tr ng dong

t kho ng 30 t n/ha.
c s n xu t nhi u dong ri ng, ngoài ra

c tr ng t i Thái Lan, Indonesia, Ú
2007)[15].

c vùng

,


10

Hi

li u th ng kê chính th c v tình hình s n xu t

dong ri ng t i Vi t Nam, tuy nhiên m t s nghiên c
di n tích dong ri

c ta nh

ng 30.000 ha

v i các gi ng dong ri ng l y c và dong ri ng c
c

c, t

c

c tr ng ph bi n kh p

ng b

Giang, Tuyên Quang, B c K
450.000 t n c
ri

t

t qu

c tr ng ch y

u tra th c t cho th

tc nc

m ts

t t n d ng
i dong ri

c tr ng thành

vùng s n xu t trên di n tích l n t p trung (150 - 300
ng Tín,
Ba Vì (Hà N i).

c ta, s n xu t dong ri ng ch y

ch bi n tinh b t,

làm nguyên li u s n xu t mi n dong (Nguy n Kh c Qu
H , 1995). Tuy nhiên, các quy trình ch bi n mi n dong

c ta hi n nay

v n mang tính th công và ch có m t s ít nhà máy s d ng tinh b t dong
ri

s n xu t mi

nhu c u tiêu dùng nên hàng

c ta v n ph i nh p hàng ngàn t n tinh b t dong m t Vân Nam,

Trung Qu c.
Cây dong ri ng hi

t vai trò quan tr ng trong vi c

m nghèo, gi i quy
thôn mi n núi. Là cây tr
t d c, khô h n, khí h u l

ng nông
p cho nông dân t i m t s

c

cK

th
* S n xu t dong ri ng t i B c K n:
N m trong khu v c trung du mi n núi phía b c, B c K n là t
hình ph c t

d c cao s n xu t nông nghi p ít manh mún, ch y

a
t


11

lâm nghi

i núi. Cây dong ri ng là cây tr ng phù h p và có kh
n

B cK n

B c K n có di n tích tr ng dong ri
là 2940 ha t p trung
N

các huy n Na Rì, Ba B , Ch
ho

t

n, B ch Thông, P c

uc at
i di

ct
u, s

t g n 175000 t n

t ra áp l c r t l n trong công tác tiêu th dong ri ng, giá c xu ng th p,
nhi u h tr ng dong ri ng b thua l

nh B c K n

o các c p, các ngành t o m

u ki n khuy n khích các t ch c, cá

nhân m doanh nghi p, h p tác xã thành l p, xây d

ch bi n tinh

b t, t ch c nh ng chuy n tham quan h c h i kinh nghi m, k thu t t nh ng
m v s n xu t, ch bi n dong ri ng
2014)[8]

o,

n tích tr ng mà t nh xây d ng k ho ch kho ng 1700
c t toàn t nh ch tr

b ng 1/2 so v

t 47% so v i k ho ch,

y giá dong ri ng và b

Hi n nay, s

s n xu t dong ri

a bàn t nh là khá l n, trên

và có th tiêu th cho kho ng 1700 ha. Tuy nhiên, v i 800 ha dong

ri ng tr

cc

c thi u nguyên li

s n xu t. Vì v y vi c quy ho

ng trong vi c phát tri n dong ri ng

n c a chính quy

t quan tr

k ho ch tr ng dong ri ng c a toàn t nh là 1000 ha (Ph m Thúy, 2015)[9].
* S n xu t dong ri ng t i huy
Th c hi

tr v n phát tri n s n xu t xây d ng nông

thôn m i, huy

a ch n các mô hình cây tr ng, v t nuôi trong

quy ho ch phát tri n kinh t c a huy n, phù h p v
u ra

u c a t ng
ng cây dong ri

12

l i hi u qu thi t th
di

ng mô hình này v i

p 5 l n di n tích tr
ng mô hình t ngu n v n h tr

s n xu
hi n v

ng nông thôn m
u tiên tr

ng ng th c

c 3,2 ha v i 58 h dân tham gia d án. Cây tr ng

phù h

ng, phát tri n t t nên tháng 12/2013,

thu ho

ts

ng 100 t n/ha. Giá tr kinh t

t g n 120 tri

ng/ha.

Tính trên cùng di n tích, l i nhu n t cây dong ri ng cao g p 2 - 3 l n so v i
tr ng ngô, s n. S n ph

ch bi n dong ri ng do Vi n Nghiên

c u phát tri n nông thôn mi

n t i xã Tràng

Phái thu mua. Ngoài ra, thân cây còn t n d ng làm th
bón h

t hi u qu .
T hi u qu v thu ho

p t c tuyên

truy n, nhân r ng mô hình tr ng cây dong ri

c

nhân r ng t i hai xã Tràng Phái và Xuân Mai. T ng di n tích tr ng cây dong
ri

i xã Tràng Phái

m r ng di n tích 11,5 ha, xã Xuân Mai 6 ha (

, 2014)[7].

* S n xu t dong ri ng t

ng, Lai Châu

n tích tr ng cây dong ri ng l n nh t huy n Tam
ng. V dong ri
100% k ho

t
ha so cùng k

ch y u DR1, t p trung nhi u nh t
P

2013, v i gi ng dong ri ng

các b

, Tòng

t bình quân t 58 - 60 t

kho ng 2 t n/ha.
Theo th ng kê, hi
dong ri ng, ngay t gi

ch bi n tinh b t


13

vào ho

ng, ti n hành thu mua c

(Tr ng

To n - Y n Thanh, 2014)[10].
2.4

Nghiên c u v dong ri ng

c còn nhi u h n ch . Theo

Hermann và Cs (2007)[15] cây dong ri ng là loài cây tri n v ng cho h th ng
nông lâm k t h p vì nó có nh
c

nh

u bóng râm, tr ng

u ki n b t thu

c, th i ti t l nh. C

dong ri ng có công d

t, n

d tiêu hóa nên có th làm ngu n th

u. B t dong ri ng

t t t cho tr nh

i m. B t

dong ri ng có th dùng làm h t trân châu, mi
mì s i, k o và th

i v i mi n núi, nh

còn

mb
thân cây dong ri ng có s i màu tr ng, có th

c. Trong
cs d

ch bi n thành

s i d t thành các lo i bao bì nh . C dong ri ng có th làm th
tuy nhiên c c

c dùng vào m

ng vùng có

truy n th ng tr ng dong ri ng ch bi n thành b t thì bã có th dùng n
n u xong có th
b

u ph c v

i c a ch bi n tinh

làm phân bón cho cây tr ng và làm giá th tr ng n

Ngoài ra, hoa dong ri ng có màu s c s c s , b
c

p có th s d ng làm cây

n nhà.
Ecuador, dong ri

m

u,

c bi

c tr ng trên cát pha,

u ki n nhi

cao 2340 m trên

bình quân 15 - 170C. Trong 6 tháng

ng xen v i khoai tây, sau 12 tháng thu ho

t

c trung bình 56 t n/ha, ch s thu ho ch 56 + 8%.
Nghiên c
ri ng qu c t CIP t

m u gi ng dong ri ng t ngân hàng gen dong
i

cao 2400

12 -


14
270C v i m

2 cây/m2, trên n

t cát pha không bón phân. Hermann và

c k t qu r t thú v
ng tinh b t trong c

tc

tt 4-

t 12 - 31% quy v ch t khô,

ng hòa tan trong c
công b c

t t 17 - 96 t n/ha, hàm

-

t lu n, m

th

Brix. Nhóm tác gi trong
ng tinh b t trong c dong ri ng

t c r t cao nên v

t tinh b

14,3 t n/ha và ch s thu ho ch cao nên dong ri
nông dân nghèo

pc a

các vùng cao nhi

c có tr ng dong ri ng thì v

t 2,8 -

n nay, t i các
c quan tâm nghiên c u.

Châu Á, Trung Qu c và Vi t Nam là nh

c tr ng và s d ng

dong ri ng hi u qu nh t (Hermann, Cs, 2007)[15].
Hi n nay trên th gi i ch n t o gi ng dong ri ng ch y u ch n l c t
ngu n gen hoang d

n hành c i ti n ngu

m

t s

ch n l c gi ng
u ch n gi ng dong

ri ng b ng ch th phân t .

Dong ri ng có nhi
lào, dong tây, c
vào Vi

i, khoai
ng, c

c. Dong ri

u th k

ng th dong ri ng
d ng l i vì th

b t dong ri ng (Lý Ban, 1963)[1]. T
c u v nông h c v i cây dong ri

t s nghiên

r ng di n tích dong ri ng, tuy

c quan tâm vì thi u công ngh ch bi n và

tiêu th th p. T

u s n xu t mi n b t t b t dong ri ng
n tích lo

Nh

t ch bi n tinh

c th c hi n t i Vi n khoa h c k

thu t nông nghi p (INSA) nh m m
nhiên dong ri ng v

c nh p

i dân t phát m r ng.

ng dong ri ng v i di n tích l n là Hòa Bình, Ngo i


15

thành Hà N

ng Yên, B c K n, Thái
ng Nai.

Theo m t s tài li u, vì trong thân lá dong ri ng có m
ch

ng d tr

ng khá cao (ép 7 cây dong ri
ng chi

ng ch u h n t

và s n.

Dong ri ng có s c s ng r t m nh, có kh

u ki n

ngo i c nh, có s c ch ng ch u t t v i sâu b nh. Cây không có nhu c u nhi u
v ánh sáng nên có th

ng

ri ng có kh

th p, có th tr ng

ng ch u t t v i nhi

mà khoai lang, s n không tr
tính, yêu c

m n ng. Cây dong
nh

a dong ri ng còn là cây tr ng d

t không nghiêm kh c nên có th tr ng trên nhi u lo i khác
n núi trên 150

su t c cao. N u tr ng

n nhà và bãi cao ven sông v
t t t m t khóm có th

Tr ng trên di n l n có th
canh. V i nh

t t i 45 - 65 t n c /ha n u thâm

m này dong ri

nhi u tri n v ng phát tri n

c 15 - 20 kg.

thành m t lo i m t hàng có

vùng mi

dong ri ng trên m t ph m vi r ng l n

c ta, có th phát tri n cây
nhi

n v t li u s n

xu t ngành hàng mi n, tinh b t và các s n ph m khác (Nguy n Ng c Hu ,
L c, 2005)[3].
Dong ri ng có nhi

c tính sinh h

c h t tinh b t

l n nh t trong nhóm cây có c , t i 150 micron (tinh b t s n là 35 micro).
u này giúp cho vi c tách chi t tinh b t dong ri ng d
s cây có c

ng amiloza trong tinh b t dong ri

38% - 41% g n b

ng amiloza trong tinh b

(Lê Ng c Tú và Cs, 1994)[11]
mi

im t
tt
(46% - 54%)

u này làm cho s i mi n dong dai và giòn

xanh, trong khi giá mi n dong ch b ng m t n
i th c a mi n dong so v i mi

u

u xanh. Dong ri ng ch

16

bi n thành b t lãi g p 2 - 3 l n tr

u ki

ng

ng trong vi
vi

ng
Trong nh

m nghèo, gi i quy t

nông thôn mi n núi.
n xu t dong ri ng và các s n ph

ngày càng nhi

ng c a nông dân, th th công, góp ph n t o vi c

làm cho nhi

ng th

t ph n quan tr ng trong

vi c nâng cao ngu

i s n xu t. Dong ri

p

i dân t i m t s
i núi c a Hu

t khô h n (vùng
t d c, khí h u l

Bình. Tuy nhiên trong nh
ph c tráng gi

ch n l c,
thu t canh tác phù h p, các gi ng dong

ri ng có ti

suy gi m. Bên c

trình chuy

u cây tr ng làm cho di n tích dong ri

ng gi m khi n cho ngu n cung c p nguyên li u ngày càng b c n ki t
trong khi nhu c u tiêu dùng các s n ph m c a nó v n không ng
Vi t Nam và th gi i.
T i Vi t Nam nh

nghiên c u v

c m t s tác gi

m th c v t h c, gi i ph u lá và m t s bi n pháp k

thu t tr ng (Bùi Công Tr ng, Nguy n H u Bình, 1963[13]; T nghiên c u
cây có c 1969[14]). Theo Mai Th ch Hoành (2003)[2]
3 nhóm gi

, n u thâm canh t

t chi m 27% c

i, th

ng tr ng
t 40 t n/ha, b t

ng 8,5 - 10 tháng. Nhóm dong xanh

t 40 - 42 t n/ha n u thâm canh t t, b

t chi m t 25 - 27% c

ng 9 - 12 tháng. Nhóm Vi t di n tích nh thâm canh có th t i 60 t n/ha, b
ng 7,5 tháng.

t chi m 23% c

t trên
i


17

Nh

- 1994, Trung tâm Nghiên c u khoai tây rau, nay là

Trung tâm nghiên c u và phát tri n cây có c v i s h p tác tài tr c a Trung
tâm Nghiên c u và phát tri n qu c t Canada (IDRC),
ngu n gen dong ri ng t i nhi u vùng sinh thái trong c
th p có quy mô l n nh t và r ng nh t t

u thu nh p
c thu

n nay. Hi n t i ngân hàng

gen cây tr ng qu c gia có 71 m u gi ng dong ri ng g m c
nh p n i t CIP, tuy nhiên v
ki n kinh phí h n h p ch

u qu

cho ho

u

ng b o qu

u (Nguy n Ng c Hu và Cs, 2006)[4].
y trên th gi i và
dong ri
m

c bi t là

Vi t Nam r t ít công trình nghiên c u v cây

Thái Nguyên. Vì v y vi c nghiên c

tr ng thích h p là h t s c c n thi t, góp ph
ng và hi u qu kinh t trong s n xu t dong ri ng

và

vùng núi phía B c nói chung.

nh
t, ch t

Thái Nguyên nói riêng