skkn rèn kĩ năng tính nhẩm cho HS lớp 2

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐAM RƠNG
TRƯỜNG TIỂU HỌC LƯƠNG THẾ VINH

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
RÈN KĨ NĂNG TÍNH NHẨM
CHO
HỌC SINH LỚP 2

Người viết: Lưu Thị Mai
Đơn vị : Trường Tiểu học Lương Thế Vinh

ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP RÈN KĨ NĂNG TÍNH NHẨM
CHO
Đạ Rsal,
thángLỚP
5 năm 2011
HỌC
SINH
2

1


I / Đặt vấn đề:

Để đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của ngành
GD – ĐT nói chung, bậc Tiểu học nói riêng, thì việc nâng
cao chất lượng Dạy – Học đảm bảo thực chất, toàn diện
chính là mục tiêu giáo dục của bậc Tiểu học. Bậc Tiểu
học là nền tảng của hệ thống giáo dục Quốc dân để
đạt được yêu cầu trên trước hết phải Dạy – Học tốt, trong

đó môn Toán chiếm giữ một vò trí đặc biệt quan trọng:
Nếu học tốt môn Toán, học sinh sẽ có cơ sở để học tốt
các môn khác.. Học môn Toán, các em được tư duy nhiều :
so sánh, lựa chọn, phân tích, tổng hợp , trừu tượng hóa,
khái quát hóa , phát triển trí tưởng tượng trong học tập
và trong đời sống.
Trên cơ sỡ nắm bắt nội dung Toán tôi nhận thấy: Trong
chương trình toán 2 có nhiều dạng toán ,đối với học sinh
khá giỏi tiếp thu nhanh thì việc dạy và học Toán không
khó, còn đối với các em yếu tiếp thu chậm thì rất khó
khăn, phần lớn các em còn hạn chế về kó năng tính
nhẩm.
Sau đây, tôi xin trao đổi cùng các bạn đồng nghiệp một
số giải pháp mà tôi cho là hữu ích trong quá trình giảng
dạy .

II / Thực trạng:

Năm học 2010– 2011 Tôi được phân công chủ nhiệm lớp
2A với tổng số học sinh là 30 em . Mặc dù là học sinh
thuộc khu vực không là vùng khó khăn song lại là học
sinh ở nhiều vùng miền về theo gia đình đi làm kinh tế do đó
việc học tập của các em còn nhiều hạn chế vìø trình đđộ
nhận thức không đồng đều (Trong đó thể hiện rõ là học
môn Toán ); cụ thể là một số em vẫn quen cộng trừ
bằng ngón tay, ngón chân (bằng cách đếm), dùng que
tính, vật thực để tính, hoặc các em còn mơ hồ khi tiếp thu
các yếu tố hình học, các đơn vò đo lường . Trong đó phần
lớn các em còn hạn chế về kó năng tính nhẩm . Dẫn đến
việc tiếp thu kiến thức Toán 2 đạt thấp .

Xt ph¸t tõ thùc tiƠn triĨn khai thùc hiƯn ch¬ng tr×nh vµ c¸c
bé m«n häc líp 2 để vËn dơng luyện tập thực hành tốt thì
cần phải “ Lun tÝnh nhÈm cho häc sinh líp 2 ” trong gi¶ng d¹y
m«n to¸n 2 phÇn céng , trõ cã nhí trong ph¹m vi 100, nh»m trang
bÞ cho häc sinh mét t duy míi, mét ph¬ng ph¸p míi khoa häc vµ vËn
dơng kiÕn thøc ®· häc trong ®ßi sèng.

2


1- T×nh tr¹ng thùc tÕ khi cha thùc hiƯn GP :
Gi¸o viªn thùc hiƯn ®Çy ®đ c¸c yªu cÇu cđa tiÕt d¹y, t¨ng cêng
lun tËp thùc hµnh , h×nh thµnh kÜ n¨ng to¸n häc cho häc sinh ,
song viƯc khun khÝch häc sinh
tÝnh b»ng nhiỊu c¸ch, lùa chän c¸ch tÝnh cßn h¹n chÕ. Häc sinh
thc b¶ng céng trõ , n¨m ®ỵc tht tÝnh , cha thÊy ®ỵc sù ®a
d¹ng phong phó cđa c¸c bµi tËp , kh¶ n¨ng vËn dơng céng trõ nhÈm
trong ®ßi sèng chËm .
III / Những giải pháp thực hiện
§¬n vÞ c¬ b¶n cđa qu¸ tr×nh d¹y häc lµ c¸c tiÕt d¹y v× vËy trong
qu¸ tr×nh d¹y häc gi¸o viªn ph¶i nghÜ ®Õn tõng tiÕt häc . BÊt cø
tiÕt häc nµo còng cã mét sè bµi tËp ®Ĩ cđng cè , thùc hµnh trùc
tiÕp c¸c kiÕn thøc míi, gi¸o viªn võa gióp häc sinh n¾m ch¾c kiÕn
thøc kÜ n¨ng c¬ b¶n nhÊt võa h×nh thµnh ®ỵc ph¬ng ph¸p häc tËp
cho c¸c em .
Cïng víi viƯc ®ỉi míi vỊ cÊu tróc, néi dung s¸ch gi¸o khoa, trong
mçi tiÕt häc gi¸o viªn tỉ chøc híng dÉn häc sinh ho¹t ®éng häc tËp
gióp c¸c em n¾m ®ỵc kiÐn thøc c¬ b¶n vỊ phÐp céng trõ cã nhí
trong ph¹m vi 100, khun khÝch häc sinh t×m ra kÕt qu¶ b»ng
nhiỊu c¸ch .§ång thêi h×nh thµnh vµ rÌn cho häc sinh c¸c kÜ n¨ng

thùc hµnh vỊ céng trõ, ®Ỉc biƯt lµ kÜ n¨ng tÝnh vµ gi¶i qut vÊn
®Ị th«ng qua c¸ch céng trõ nhÈm. Víi c¸ch céng trõ nhÈm gióp häc
sinh kh¾c s©u kiÕn thøc thÊy ®ỵc sù ®a d¹ngvµ phong phó cđa c¸c
bµi tËp , tõ ®ã tËp cho häc sinh thãi quen khai th¸c néi dung tiỊm
Èn trong tõng bµi tËp, lùa chän c¸ch gi¶i tèt nhÊt cho bµi lµm cđa
m×nh , vËn dơng ngay c¸ch céng trõ nhÈm cđa tiÕt häc tríc trong
c¸c tiÕt d¹y tiÕp liỊn, vËn dơng trong ®êi sèng mét c¸ch chđ
®éng, linh ho¹t vµ s¸ng t¹o.
Khi d¹y to¸n céng trõ cã nhí trong ph¹m vi 100 cho häc sinh líp 2 t«i
lu«n yªu cÇu häc sinh tÝnh b»ng nhiỊu c¸ch trong ®ã cã vËn dơng
tÝnh nhÈm ®Ĩ t×m nhanh kÕt qu¶ . C¸c bíc ®ỵc tiÕn hµnh nh sau:
1- Phép céng :
C¸c bµi d¹ng 9 +5; 29+5;49+25
*Bµi 9 céng víi mét sè : 9+5
- häc sinh thùc hiƯn tÝnh 9+5 b»ng c¸c thao t¸c trªn que tÝnh, cã
thĨ tr¶ lêi theo nhiỊu c¸ch ®Ĩ t×m ra kÕt qu¶ 9+5 = 14
- ®Ỉt tÝnh råi tÝnh
9
+5
14

3


Học sinh nắm đợc thuật tính
- Dựa vào hình vẽ sgk (Trang 15) khuyến khích học sinh tìm ra
cách làm nhanhnhất :tách 1 ở số sau để có 9 cộng với 1
bằng10 , lấy 10 cộng với số còn lại của số sau. Cách thực hiện
này yeõu cầu học sinh phải huy động các kiến thức đã học ở
lớp 1 (9 + 1 = 10, 5 gồm 1 và 4) để tự phát hiện nội dung mới

và chuẩn bị cơ sở cho việc laọp bảng cộng có nhớ.
- Lập bảng cộng dạng 9 cộng với một số và học thuộc chẳng hạn
9+2=
...
9+3=
9+9=
9+4=
+ Cách 1:
Học sinh tự tìm ra kết quả bằng các thao tác trên que tính .

+Cách 2:
Cho học sinh nhận xét về các phép tính ? ( Số hạng thứ nhất của
các phép tính đều là 9 ) khi cộng 9 với một số tách 1 ở số sau để
có 9 +1 = 10 cộng với số còn lại của số sau rồi tính nhẩm . Với cách
này học sinh khắc sâu kiến thức, tránh lạm dụng đồ dùng trực
quan.
Học thuộc công thức cũng chỉ là bớc đầu chiếm lĩnh kiến thức,
giáo viên giúp học sinh nhận ra: Học không phải chỉ để biết mà
học còn để maứ làm , để vận maứ dụng. Thông qua hệ thống bài
tập học sinh biết cách vận dụng những kiến thức cơ bản đẫ học
để làm bài, giáo viên khuyến khích học sinh tìm kết quả bằng
nhiều cách , nhận xét đa ra cách giải nhanh nhất .
Chẳng hạn:
Bài tập 1: Tính nhẩm trang 15
9+3=
3+9=
9+6=
6+9=
9+8=
8+9=

9+7=
7+9=
9+4=
4+9=
Cách 1: Trên cơ sở học thuộc bảng cộng học sinh tự tìm ra kết quả
ở mỗi phép tính.
Cách 2: Dựa vào cách tính nhẩm học sinh tự nêu kết quả rồi đọc 9
+ 3 ( Chẳng hạn
9 + 1 = 10 , 10 + 2 = 12)
- Diền ngay 9 + 3 = 12 (Vì khi đổi chỗ các số hạng trong một
tổng thì tổng không thay đổi)

4


- Bài tập 3 Tính (Trang 15)
9+6+3=
9+4+2=
9+9+1=
9+5+3=
Giáo viên yêu cầu học sinh chọn phơng pháp giải, chẳng hạn :
9 + 9 + 1 = 18 + 1 = 19
Hay 9 + 9 + 1 = 9 +1 0 = 19
* Bài 29 + 5
Cách 1 (SGK) 29 +5 =?
29
*9 cộng 5 bằng 14, viết 4 nhớ 1
+ 5
*2 thêm 1 bằng 3, viết 3.
34

Cách 2 : Vận dụng cách tính nhẩm của bài 9 + 5 các em có thể
tính nh sau:
29 +5 =29 + 1 + 4 = 30 + 4 = 34
* Bài 49 +25
Cách 1 (SGK) 49 +25 =

49
* 9 cộng 5 bằng 14, viết 4 nhớ 1.
+25
*4 cộng 2 bằng 6, thêm 1 bằng 7, viết 7.
74
Cách 2 Tính nhẩm:49 + 25 = 49 + 1 + 24 = 50 + 24 = 74
*Các bài dạng 8 + 5 ; 7 + 5 ; 6 + 5 ; 28 + 5 ; 47 + 5 ; 26 + 5 ; 38
+ 25 ; 47 + 25 ;
36 + 15
Thực hiện tơng tự dạng nh trên :
Học sinh ghi nhớ: muốn cộng nhẩm hai số ta làm tròn chục một số.
Khi thêm vào số có hàng đơn vị lớn hơn bao nhiêu đơn vị để số
đó tròn chục thì phải bớt đi ở số hạng kia bấy nhiêu đơn vị.
2.Phép trừ
Các bài dạng 11-5 ; 31- 5 ;51-15
* Bài 11trừ đi một số 11-5
-Học sinh thực hiện tính 11-5 bằng các thao tác trên que tính, có
thể trả lời bằng nhiều cách để tìm ra kết uqả 11-5
đặt tính rồi tính
11
(Học sinh nắm đợc thuật tính)
-5

5

6
-Dựa vào hình vẽ SGK trang 48 học sinh tìm ra cách tính nhẩm :
11 - 5 = 11 - 1- 4 = 10 4 = 6
-Hớng dãn thực hiện các thao tác
11 5 = ( 11 + 5 ) - ( 5 + 5 )
= 16 - 10
= 6
Phát hiện cách trừ nhẩm : muốn trừ nhẩm ta làm tròn chục số trừ:
khi thêm vào số trừ bao nhiêu đơn vị để số đó tròn chục thì phải
thêm vào số bị trừ bấy nhiêu đơn vị.
Bài tập 1: Tính nhẩm trang 48
9+2=
8+3=
7+4=
6+5 =
2+9 = 3+8 =
4+7 =
5+6 =
11 9 = 11 2 =
11 8 = 11 3 = 11 7 = 11 4 = 11
5 = 11 6 =
Cách 1 : Trên cơ sụỷ thuộc bảng cộng trừ học sinh tự tìm ra kết
quaỷ mỗi phép tính
Cách 2: Dựa vào kiến thức đã học học sinh có thể điền ngay 9 +2
= 11 ; 2 + 9 = 11
Còn 11 - 9 ; 11 - 2, cần đợc đặt trong mối quan hệ với phép cộng 9
+ 2 = 11 ;
2 + 9 = 11 và cách tìm một số hạng khi biết số hạng kia và tổng.

Các cột còn lại thực hiện tơng tự.
Dựa vào cách tính nhẩm bài 11- 5, học sinh vận dụng tính nhẩm
trong các bài tiếp theo.
* Bài 31-5
Cách 1: Đặt tính 31-5 =?
31
*1 không trừ đợc 5 lấy 11 trừ 5 bằng 6 viết 6 nhớ 1
- 5
26
*3 trừ 1 bằng 2 viết 2

Cách 2 tính nhẩm
31-5 =(31+5) -(5+5)=
36 - 10 = 26
* Bài 51-15
Cách 1 (SGK) 51 -15 = ?
52
*1 không trừ đợc 5 lấy 11-5 bằng 6 viết 6 nhớ 1.
-15
*1 thêm 1 bằng 2, 5 trừ 2 bằng 3, viết 3
36
Cách 2 : Tính nhẩm:
51 - 15 = 51 + 5 ) - ( 15 + 5) = 56 - 20 = 36

6


* C¸c bµi d¹ng 12 – 8 ; 32 – 8 ; 52 – 28 ; 13 – 5 ; 33 - 5 ; 53
– 15 ; 14 – 8 ; 34 – 8 ; 54 - 18
Thùc hiƯn t¬ng tù nh trªn.

Víi c¸ch d¹y céng trõ nhÈm lång vµo tõng bµi häc phÇn céng trê cã
nhí , häc sinh høng thó häc tËp, tÝch cùc chđ ®éng häc tËp theo
n¨ng lùc c¸ nh©n, häc sinh biÕtvËn dơng c¸c kiÕn thøc ®· häc ®Ĩ
gi¶i qut vÊn ®Ị mét c¸ch linh ho¹t s¸ng t¹o.
Häc sinh cã thãi quen lùa chän c¸ch gi¶i tèt nhÊt cho bµi lµm cđa
m×nh, t¹o ®iỊu kiƯn ph¸t triĨn t duy, n¨ng lùc tù häc, gãp phÇn
n©ng cao chÊt lỵng
IV/ Kết quả
Chính nhờ đổi mới phương pháp như trên đã giúp
tôi giảng dạy tốt hơn, chất lượng học môn Toán của học
sinh lớp tôi đã chuyển biến khá rõ nét so với đầu năm
học. Qua thực nghiƯm d¹y tÝnh nhÈm ta thÊy hiƯu qu¶ rÊt kh¶
quan , sè häc sinh giái ®ỵc t¨ng lªn ®¸ng kĨ, sè häc sinh u kh«ng
còn .
Trên đây là những đổi mới phương pháp mà bản
thân tôi đã vận dụng từ các đợt tập huấn , đúc rút kinh
nghiệm qua giảng dạy , học hỏi đồng nghiệp trong trường
và trường bạn để thực hiện trong quá trình dạy học môn
Toán ở lớp 2A tại trường Tiểu học của tôi .

25 / 4 / 2010.

Đạ Rsal, ngày

Lưu Thò
Mai

7

8