Nghiên cứu đánh giá một số tổ hợp ngô lai tại vụ xuân hè 2014 huyện Tam Đường tỉnh Lai Châu (Khóa luận tốt nghiệp)

T N MÍ SINH

:
NGHIÊN C
2014 T I HUY

TS

T

H P NGÔ LAI V XUÂN HÈ
NG, T NH LAI CHÂU

: Chính quy
Chuyên ngành
Khoa
: 2011 - 2015

Thái Nguyên, 2015


T N MÍ SINH

:
NGHIÊN C
2014 T I HUY

TS

T

H P NGÔ LAI V XUÂN HÈ
NG, T NH LAI CHÂU

: Chính quy
Chuyên ngành
Khoa
: K43 - TT - N02
: 2011 - 2015
: PGS.TS. Luân Th

Thái Nguyên, 2015

p


i

Th c t p t t nghi p là là quá trình r t quan tr ng giúp cho m i sinh
viên hoàn thi n ki n th c, h c h i kinh nghi
d i ki n th c và k

c, trau

c t vào trong công vi c nh

c nhu

c u th c ti n, nhu c u nhân l c ngày càng cao c a xã h i.
Xu t phát t nguy n v ng c a b
nhi m khoa Nông h c -

c s nh t trí c a ban ch

i H c Nông Lâm Thái Nguyên tôi ti n

hành nghiên c
sau m t th i gian làm vi c

xuân hè
nghiêm túc và hi u qu

n nay khóa lu n c

c k t qu
s

n các th

trình h c t p,

n tình gi ng d y và giúp

ng d n tôi hoàn thành khóa lu

ng th i tôi

n bè, nh

i luôn h tr ,

và ng h tôi trong su t quá trình th c hi
Do th i gian có h n, kinh nghi

ch

tôi trong su t quá

c bi t là s ch b o nhi t tình c a cô giáo PGS.TS. Luân Th

i tr c ti

giúp

lòng bi

tài.
chuyên mô còn nhi u h n

tài c a tôi không tránh kh i nh ng thi u sót. Tôi kính mong nh n
cs

n c a các th y cô giáo và các b

c a tôi có th hoàn thi
Tôi xin chân thành c

!

Sinh viên

T n Mí Sinh

tài


ii

2

ô trên

9 - 2013 ............ 6
- 2013 ........... 7
- 2013 ............ 8

- 2013............................................................................ 8
.............................. 15
.
............................................................................. 23

Tr ng thái cây, tr ng thái b

............................................................. 26
bao b p c a các

- hè 2014................................................................................ 29

Xuân - Hè 2014 ................................................................................... 31
.

.................. 34

Xuân - Hè 2014 ........................................................................................ 34
B
Xuân - Hè 2014 .............................................................................. 35
- Hè
............................................................................................. 38


iii


iv

AMNET

: Phát tri n gi ng ngô ch u h n nh m c i thi n thu nh p

BNNPTNT :
CCC

CIMMYT

: Trung tâm c i t o gi ng ngô và lúa m Qu c t

CSDTL

: Ch s di n tích lá

Cs

: C ng s

CV

: H s bi

ha

: hecta

ng

ICM
IPM
LSD

: Sai khác nh nh

NSLT

t lý thuy t

NSTT

t th c thu

OPV

: T o gi ng ngô th ph n t do

FAO

: T ch

P

: Xác su t

QPM

: Ngô ch

RCBD
SL
TGST

: Sinh Lý

c và liên hi p qu c

ng Protein


v

................................................................................................... i
......................................................................................... ii
......................................................................................... iii
................................................................. iv

......................................................................................................... v
:

............................................................................................. 1
.............................................................................. 1
.................................................................. 3

1

.................................................................................................. 3

1.

.................................................................................................... 3

1.

................................................... 3

1.

.................................................................................... 3

1.

..................................................................................... 4
:

................................................................. 5

2

.......................................................................... 5

2

................................... 5

2

....................................................... 5
...................................................... 6

2.2.

.............................................. 7
.............................. 9

2.3.1. Tình hình nghiê

................................................... 9
............................................... 11

:

15
.................................................................................. 15
............................................................ 15

vi

................................................................................ 15
.......................................................................... 16
pháp theo dõi...................................................... 17
........................................................................ 21
:

............................. 22
.... 22
.................................................................... 22
.................................................................. 23
............................................................... 24
............................................................................ 25
............................ 26
........................................................................................ 26
............................................................................... 27
......................................................................................... 27
tích lá.................................................................................. 28
............................................... 28
........................................................................................ 29
....................................................................................... 30
............................................................................................ 30

........................................................................................................ 30

......................................................................................................................... 31
c thân ....................................................................................... 31
........................................................................................ 32
......................................................................................... 33

4.4.1.

...................................................................................... 33


vii

.......... 33

v Xuân - Hè 2014........................................................................ 34
...................................................................................... 35
......................................................................................... 36
..................................................................................... 36
4.5.4. S hàng trên b p.................................................................................... 36
hàng..................................................................................... 37
............................................................................. 37
................................................................... 38
................................................................... 39
Ph n 5: K T LU

NGH ............................................................. 40

5.1. K t lu n .................................................................................................... 40
5.

ngh ..................................................................................................... 40
................................................................................
........................................................................................................
g Anh .......................................................................................................
...........................................................................................................

1

1.1

n


2

25% (Ngô
7].

-

vùng

có
d

,
2 sau cây lúa.

-

-26o
-

o

3

-

các gi ng ngô hi

-

c nhu c u s n

xu t c a bà con nông dân. T n

. Vì v y, vi c
nghiên c u l a ch n gi ng ngô lai có th
cao, thích ng v

u ki

t c n thi t và c p bách.

2014
1.
1.2.1.
-

1.
t
-

1.
1.
-

ng ng

n

t


4

-

ngô cho Lai Châu
1.
.
-

.


5

2
Trong nh

n xu t ngô

yc

Vi

s

p ch bi n. Bên c

phát tri n ng d ng khoa h c trong vi c lai t o các gi ng ngô lai m
su t cao, ch

ng t

ng trên di n r ng.

nên kh
thích ng c a các gi ng

m i vùng sinh thái còn nhi u h n ch . Vì v

c tính t t c a gi ng m i và tránh nh ng r i ro do gi ng
không thích ng v

u ki n sinh thái t

gi ng ngô lai m i vào s n xu

thích ng v

s n xu

i trà t i m

t thi t ph i ti n

ng, phát tri n, kh

ng ch u và tính

u ki n sinh thái c

Vì v y, kh o nghi m là m t

trong nh ng khâu r t quan tr ng trong công tác gi ng.
2.2. Tình h
2

84,19
3). T

1016,74


6

1].
.1.
2

9 - 2013
Di n tích

S

t

ng

(tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2009

158,74

51,67

820,20

2010

164,03

51,90

851,27

2011

172,26

51,54

887,85

2012

178,55

48,88

872,79

2013

184,19

55,20

1016,74

FAOSTAT,4/2015)[15]

.
2
Vi

trên nh

c tr n

ng

u ki n sinh thái khác nhau c a c

tr ng th hai sau cây lúa, là cây tr
t ngô

c quan
phát tri

t th p so v

t ngô th gi i, do


7

s d ng gi

ng khoa h c k thu t vào s n xu t còn

h n ch . S n xu t ngô

Vi

c nh ng thành t

c trình bày

i qua nhi

n

. Tình hình s n xu t ngô Vi t Nam
b ng 2.2.

ng 2

- 2013
Di n tích

t (t /ha)

(nghìn ha)

S

ng

(nghìn t n)

2009

1089,2

40,14

4371,7

2010

1126,4

40,90

4606,8

2011

1121,3

43,13

4835,7

2012

1118,2

42,95

4803,2

2013

1170,3

44,35

5190,9

FAOSTAT,4/2015)[15]

1089,2
-

-

2
nhiên là 9068,8 km2
[3]
.3


8

2009 - 2013
Di n tích

t

S

ng

(nghìn ha)

(t /ha)

(nghìn t n)

2009

18,74

23,05

43,19

2010

19,44

25,55

49,66

2011

19,98

25,56

51,07

2012

21,41

27,08

57,98

2013

21,15

27,11

57,34
[2]

-

ngô
T

.4.

- 2013
Di n tích

t

S

ng

(ha)

(t /ha)

(t n)

2009

3.300

28,85

9.520

2010

3.350

31,85

10.680

2011

3.520

33,10

11.640

2012

4.110

34,08

14.020

2013

3.706

32,67

12.110
[2]


9

c

0,3 - 0,8oC.

- 35o

2
2
Nh ng nghiên c u v ngu n g c cây ngô c

th y Mê

ng di truy n c a cây ngô.

Mêxicô là trung tâm th nh t còn Andet (Pêru) là trung tâm th
i qua quá trình ti n hoá nhanh chóng.
các b t

tr ng r ng rãi

kh p châu l

Quá trình nghiên c

châu M

c

nuôi s ng h (Nguy n

lai

ccác nhà khoa h c

quan tâm t r t s m. John Lorain th c hành t

u tiên

m

n th y vi c tr n l n

th

ngô v i v i

t cao. Tuy
t v hi

lai là Charles

ng cách nghiên c u hàng lo t các cá th giao ph i
và t ph i

nhi u

, ngô, ông nh n th y s

c a các cây giao ph n v i các cây t th v chi u cao, t
h t, s qu trên cây, s c ch ng ch u v

u ki n b t thu

n

n ym mc a
t h t.


10

S d

lai trong t o gi ng n

nghiên c u t
m v

c nh ng c
t t 10

ni m v

c Wiliam, Janes Beal b

u

n các gi ng b

15%. Shull là nhà khoa h c d n ch ng và nêu khái

lai khá hoàn ch

ng b c

th

c các dòng thu n và t o ra các gi ng lai t các

dòng thu

t ng
ch

lai, nh ng công trình nghiên c u v ngô lai c a

u b

u th c s c

n tao gi ng ngô

(Hallauer, 1988) [14].
Có th

cr

ng ngô M

M . Các nhà di truy n, c i

m thành công trong vi c ch n l c và lai t o gi ng

cây tr ng này. Vào cu i th k 19, M

ng ngô ch n l c c i

(1976) [16] vi c s d ng gi ng ngô lai

M b

ut

cs d
ng ngô

i ti

c t o ra và s d ng, chi m 80

85% t ng s gi ng lai (Tr n H ng Uy, 1997) [11]. Hi n nay M

c có

di n tích l n nh t th gi i và 100% di n tích tr ng b
90% là gi
Các nhà khoa h c M
ngô. T
xu

lai
xu t s d ng lai kép trong s n xu t trong s n

gi m giá thành h t gi ng thì vi c áp d

lai vào tr ng tr t,

c phát tri n nhanh chóng. Nh vi c s n xu
gi ng v i giá thành h
M

ng l n h t

u ki n cho cây ngô lai phát tri n m nh m

c có k thu t tr ng ngô tiên ti n trên th gi

tâm c i tiên ngô và lúa mì Qu c t
Nhi m v c a trung tâm là nghiên c

c thành l p t i Mêxicô.
o v ngô, lúa mì t

c

i pháp là t o gi ng ngô th ph n t do


11

c chuy n ti

t
vào vi c xây d ng, phát tri n và c i ti n

hàng lo t v n gen, qu n th và gi ng ngô trên 80 qu c gia trên th gi i. Dòng
thu n là nguyên li
chú tr

c s d ng trong ch n t o gi

u tra c

c

M các nhà t o gi

d ng 15% qu n th có ngu n di truy n r ng, 16% t qu n th có n n di
truy n h p, 14% t qu n th c

t h p lai c a các

qu n th h

t o dòng (Bauman, 1981) [13].

Vi c nghiên c u t o gi ng ngô lai

Châu Âu b

u mu

M

c thành công r c r . công tác t o dòng thu n và
gi ng lai

c b

gi

u t

1958 nh ng

u tiên là VIR-42, Wiscosin-641 và Ohio-

nghi m và khu v c hóa. Gi
1956 là SK-4, và sau
c t o ra và

c th
n xu

ts

ng l n gi ng lai gi a các dòng thu n

nghi m.

Vi c nghiên c u t o gi ng ngô lai

m ts

nb t

u t nh

n

, Pakistan, Hylap, Zimbabwe, Kenya, Tanzania và m t s
M . Trong th i k 1966

1990 có 852 gi

c

trung

ct

là gi ng ngô th ph n t do, 27% là gi

c, 10% là gi ng ngô lai

c và 4% là các gi ng khác (S.K.Vasal, cs, 1999) [17]. T con s
trên cho th

n này s gi

ct o

ng th ph n

t do.
2
Vi t Nam ngay t nh

ng nghiên c u v ch n

t o và s d ng ngô lai vào s n xu t. Song do v t li u kh
còn nghèo nàn và không phù h p, vì v

u c a chúng ta
c vai


12

trò c a nó. Nh

u c a th p k 90 công tác ch n t o gi ng ngô lai

c các nhà khoa h c coi là nhi m v chi
1992

1994, Vi n nghiên c

c ch y u. Trong nh
o ra các gi ng ngô lai không quy

c là: LS-5, LS-6, LS-7, LS-8. B gi ng ngô lai này bao g m nh ng gi ng
chín s m, chín trung bình và chín mu

tt 3

c m r ng trên ph m vi toàn qu c, m

t n/ ha và

n tích gieo tr ng trên

t 1 t n/ha so v i gi ng th ph n t do (Tr n H ng Uy,
1997) [11].
Trong

nt

n 2002 các nhà ch n t o gi ng ngô Vi t

n vi c t o dòng thu
t

c nhi u gi

t o gi ng ngô lai. K t qu
a ra kh o nghi m

các vùng
n

khoa h c k thu t Mi
gi

u và lai t o
-

t cao ch
u ki n sinh thái

g n ngày có ti
t t, tr

c nhi u v

pv i

Mi n Nam Vi t Nam (Ph m Th R nh và cs, 2002) [6].

Bên c nh vi c t o ra các gi

t ch

ng cao thì

công tác lai t o ra các gi ng ngô thích h p v i các vùng sinh thái khác nhau
v i nhi

c tính nông h
n 1995

c các nhà nghiên c u r t quan tâm. Trong

2002 nhóm nghiên c u ngô thu c trung tâm kh o nghi m

gi ng cây tr

o gi ng ngô l

ng ngô lai

ba T7 tri n v ng cho s n xu t t i các t nh Duyên H i Nam Trung B
gi

c b nông nghi p và phát tri n nông thôn công nh n là gi ng

khu v c hóa t i Mi n Trung tháng 9
ti p t c

n nghiên c u ngô

nghi m gi ng gi ng ngô lai HQ2000 có ch

ng cao ,

c bi t là hai lo i axit amin
ng thi u

ngô là Lyzin và Triptophan, nh v

c giá tr


13

ng c

Qu nh vá cs [4] nghiên c u và t o

gi

ng b ng sông C

u t o ra 9

t h p lai có tri n v ng trong s n xu t.
Nh

n nghiên c

hành kh o nghi

n hành lai t o và ti n

ct p

ng ngô lai m i t Vi n nh m

t o ra các gi ng ngô lai t t, tham gia vào m
ng gi

i kh o nghi m ngô qu c

c tính nông sinh h c t

s m, ch u h n, ch ng ch u sâu b nh, thích h p vi c tr
thích

thích ng r

c

, chuy

t cao và

c tính
nh nh

ng nhu

u cây tr ng và h n ch thi t h i do thiên tai gây

ng nghiên c u và s n xu t các gi ng ngô ng n ngày là r t
c n thi t, giúp cho vi c luân canh cây tr

c thu n l

quan

tr

t, di n tích, s

ng c a Vi

theo k p trong khu v

t bình quân Th gi i. M t s gi ng ngô

lai do Vi n nghiên c u ngô lai t o g m VS36, LVN66, LVN61, LVN 885,

Thông qua d

Phát tri n gi ng ngô ch u h n nh m c i thi n thu

nh

p
c m t s ngu n nguyên li u m i t

c trong khu v c

ph c v cho công tác ch n t o gi ng ngô lai và m t lo t gi ng lai có th i gian
c ch n t o b
ngh sinh h
c

ch

c áp d ng vào s n xu t

t t c các vùng sinh thái trong

c. Nh ngu n nguyên li u t o dòng khá p

trong nhi
t

n th ng và công

c th nghi m

u ki n sinh thái mùa v khác nhau nên các gi ng ngô lai m i
ra có nhi

ng t t, m

2 b p/cây cao, màu h

ch u h n, ch

, ít nhi m sâu b nh,

n hành là các gi ng LVN98, LVN145 có t l
p, TGST ng n, m t s gi

t cao, ch u


14

h n t t, ch ng ch u sâu b nh khá, thích nghi v i nhi u vùng sinh thái khác

nh n t m th
Vi c nghiên c u ng d ng công ngh sinh h c tuy ch m i b
kho

l

c k t qu

Vi n nghiên c

.

t nuôi c y bao ph

c m t s dòng có tri n v

o
64, C152N,

c dùng ch th phân t

ng di truy n trong t

dòng và m t s qu n th
l n các dòng thu n

u

c Vi n tri n khai trong th i gian qua. Ph n

Vi

ng

ch n t o gi ng lai có hi u qu nhanh.
y, vi c k t h p gi

n t o gi ng truy n th ng

và công ngh sinh h
là m t trong nh

c m t s k t qu
u ki n góp ph

c ta lên trung

n 6,0 t n/ha
Tóm l i: Cây ngô có vai trò quan tr ng góp ph n
c qu

c bi

thu nh

y phát tri

i dân. Là cây tr ng ng

luân canh, có kh

n
c s d ng nhi

ng r ng, có ti

là các gi ng ngô lai. Qua vi
gi

nh an ninh

t
t cao, nh t

n xu t và tìm hi u v

l a ch n gi ng cho phù h p, nh t là B c K n thu c vùng núi
c, s n xu t ngô ch y u là v xuân, vì v y vi

s n xu t ngô, g n v
lai thích h

u ki n ngo i c nh c
u gi

á th c tr ng
ch n gi ng ngô

u luân canh là r t c n thi t.


15

3

TB433, LVN255, VS1003, TB432, TB149, TB391, TB426,

-1,

LVN883

STT

THL/Gi ng

Ngu n g c

Nhóm TGST

1

TB433

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

2

LVN255

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

3

VS1003

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

4

TB432

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

5

TB149

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

6

TB391

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

7

TB426

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

8

-1

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

9

LVN883

Vi n Nghiên c u Ngô

Trung ngày

Công ty Syngenta

Trung ngày

10

NK4300

Công ty Syngenta

3
3
-

-

.


16

-

3
10
2

-

I

1

2

3

4

(5m x 2,8m),

5

6

7

8

9

10

9

2

8

3

4

3

1

2

Rãnh
II

6

10

4

7

1

5

o

Rãnh
II

5

9

8

6

10

7

g ngô (QCVN01-56:
2011/BNNPTNT) [12].
*

t:
c cày b a k , làm s ch c d

kho ng 75 -

mt

mb

t lúc gieo

ng ru ng.

* K thu t gieo:
- Gieo sâu 3 - 4 cm, m i h c gieo 2 h t, khi ngô có 3 - 4 lá thì t a l n 1
n 5 - 6 lá thì t a l

m i h c 1 cây.