Giải pháp tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của bảo hiểm xã hội huyện tân sơn tỉnh phú thọ

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.............................................................................................................I
LỜI CẢM ƠN.................................................................................................................II
MỤC LỤC..........................................................................................................................
...........................................................................................................................III
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................................V
DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................................VI
DANH MỤC SƠ ĐỒ....................................................................................................VII
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN..........................................................................................VIII
THESIS ABSTRACT.....................................................................................................X
PHẦN 1. MỞ ĐẦU..............................................................................................................1
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................1

1.2.

Mục đích nghiên cứu...........................................................................................3

1.2.1.

Mục tiêu chung....................................................................................................3

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể....................................................................................................3

1.2.3.

Câu hỏi nghiên cứu.............................................................................................3

1.3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................................4

1.3.1.

Đối tượng nghiên cứu..........................................................................................4

1.3.2.

Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................4

1.4.

Những đóng góp của luận văn............................................................................4

1.5.

Kết cấu của luận văn...........................................................................................4

PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU BẢO
HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC...............................................................................5
2.1.

Cơ sở lý luận.......................................................................................................5

2.1.1.

Khái niệm và vai trò quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc...............................5

2.1.2.

Nội dung nghiên cứu quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc.............................12

2.1.3.

Các yếu tố ảnh hưởng........................................................................................22

2.2.

Cơ sở thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc.................................25

2.2.1.

Kinh nghiệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của một số nước
trên thế giới.......................................................................................................25

2.2.2.

Kinh nghiệm quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc ở Việt Nam......................27

i


2.3.

Bài học rút ra từ cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm xã hội............29

ii

PHẦN 3. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................32
3.1.

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu............................................................................32

3.1.1.

Điều kiện tự nhiên huyện Tân Sơn....................................................................32

3.1.2.

Tình hình kinh tế - xã hội huyện Tân Sơn.........................................................34

3.1.3.

Khái quát chung về cơ quan BHXH huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ.................37

3.2.

Phương pháp nghiên cứu...................................................................................41

3.2.1.

Phương pháp thu thập tài liệu...........................................................................41

3.2.2.

Phương pháp xử lý, phân tích thông tin............................................................43

3.2.3.

Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu............................................................................44

PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.............................................46
4.1.

Thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại bảo hiểm
xã hội huyện Tân Sơn........................................................................................46

4.1.1.

Lập kế hoạch quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn...........46

4.1.2.

Tổ chức quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn
...........................................................................................................................48

4.1.3.

Giám sát, kiểm tra và đánh giá tổ chức thực hiện quản lý thu BHXH bắt
buộc của BHXH huyện Tân Sơn.......................................................................71

4.1.4.

Đánh giá chung về quản lý thu BHXH giai đoạn vừa qua................................75

4.1.5.

Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trên địa
bàn huyện Tân Sơn............................................................................................78

4.2.

Một số giải pháp tăng cường quản lý thu bhxh bắt buộc của BHXH
huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ.............................................................................89

4.2.1.

Quan điểm và định hướng.................................................................................89

4.2.2.

Giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc của Bảo hiểm xã hội
huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ.............................................................................92

PHẦN 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................101
5.1.

Kết luận...........................................................................................................101

5.2.

Kiến nghị.........................................................................................................104

5.2.1.

Đối với Nhà nước............................................................................................104

5.1.2.

Đối với cơ quan BHXH tỉnh Phú thọ..............................................................105

TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................................................108

iii


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt
BHXH
BHYT
BHTN
BQ
CBCCVC
CC
DN
DNNN
DNNQD
DNTN
HCSN
HĐLĐ
HTX
KCB
KH
KHTC
NLĐ
PL

SDLĐ
SL
TNHH
TNLĐ-BNN
UBND
YK

Nghĩa tiếng Việt
Bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm y tế
Bảo hiểm thất nghiệp
Bình quân
Cán bộ công chức viên chức
Cơ cấu
Doanh nghiệp
Doanh nghiệp nhà nước
Doanh nghiệp ngoài quốc doanh
Doanh nghiệp tư nhân
Hành chính, sự nghiệp
Hợp đồng lao động
Hợp tác xã
Khám chữa bệnh
Kế hoạch
Kế hoạch tài chính
Người lao động
Pháp luật
Sử dụng lao động
Số lượng
Trách nhiệm hữu hạn
Tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp

Uỷ ban nhân dân
Ý kiến

iv


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Mức đóng góp BHXH của Thái Lan............................................................26
Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu kinh tế-xã hội huyện Tân Sơn - tỉnh Phú Thọ.....................34
Bảng 3.2. Số lượng mẫu điều tra..................................................................................43
Bảng 4.1. Tình hình lập kế hoạch thu BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn
......................................................................................................................47
Bảng 4.2. Ý kiến đánh giá của cán bộ BHXH huyện Tân Sơn và các đơn vị tham
gia đóng BHXH bắt buộc về lập kế hoạch thu bảo hiểm xã hội bắt buộc.........48
Bảng 4.3. Số lao động tham gia theo khối loại hình năm 2016....................................49
Bảng 4.4. Tỷ lệ doanh nghiệp tham gia BHXH trên doanh nghiệp đăng ký kinh
doanh............................................................................................................51
Bảng 4.5. Tình hình thực hiện chính sách BHXH của doanh nghiệp...........................53
Bảng 4.6. Tổng hợp mức tiền lương đóng BHXH bắt buộc từ năm 2014 -2016
......................................................................................................................54
Bảng 4.7. Những khó khăn chủ yếu khi tham gia BHXH của doanh nghiệp...............57
Bảng 4.8. Kết quả thu BHXH so với kế hoạch, từ năm 2014-2016.............................61
Bảng 4.9. Kết quả thu BHXH bắt buộc từ các doanh nghiệp ngoài quốc doanh
huyện Tân Sơn năm 2014 – 2016.................................................................62
Bảng 4.10. Đánh giá của cán bộ BHXH về công tác quản lý thu BHXH bắt buộc
......................................................................................................................66
Bảng 4.11. Mức độ hài lòng của người lao động đối với công tác quản lý thu BHXH
......................................................................................................................68
Bảng 4.12. Tình hình nợ đọng BHXH huyện Tân Sơn năm 2014 - 2016......................69
Bảng 4.13. So sánh doanh nghiệp trên địa bàn huyện Tân Sơn với doanh nghiệp

của toàn tỉnh.................................................................................................72
Bảng 4.14. Ma trận phân tích SWOT Công tác quản lý thu BHXH bắt buộc khối
DNNQD........................................................................................................78
Bảng 4.15. Số lượng CBCCVC làm công tác BHXH huyện Tân Sơn từ năm 2014
– 2016 phân theo giới tính và độ tuổi...........................................................80
Bảng 4.16. Số lượng CBCCVC công tác tại BHXH huyện Tân Sơn từ năm 20142016 phân theo phòng ban, bộ phận.............................................................82

v


Bảng 4.17. Trình độ CBCCVC của BHXH huyện Tân Sơn từ năm 2014-2016............84

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 2.1. Cơ chế hoạt động của BHXH.........................................................................7
Sơ đồ 2.2. Sơ đồ mô hình tổng quan về phân cấp quản lý thu BHXH..........................12
Sơ đồ 2.3. Quy trình quản lý thu BHXH.......................................................................13
Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức của BHXH huyện Tân Sơn..................................................46
Sơ đồ 4.1. Quy trình thực hiện các hoạt động thu BHXH của cơ quan BHXH
huyện Tân Sơn..............................................................................................59

vi


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: NGUYỄN MINH LUÂN
Tên luận văn: “Giải pháp tăng cường quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc
của Bảo hiểm xã hội huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ”
Ngành: Quản trị kinh doanh

Mã số: 60.34.01.02

Người hướng dẫn khoa học: PGS TS. Trần Hữu Cường
Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông Nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu
Công tác quản lý thu BHXH có thể coi là một khâu trọng yếu trong việc thực hiện
các chế độ, chính sách BHXH. Qua các năm thực hiện, đã hình thành quỹ BHXH độc
lập với ngân sách nhà nước. Đây là bước chuyển đổi căn bản về sự nghiệp BHXH từ cơ
chế bao cấp chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, sang cơ chế quỹ BHXH chủ yếu dựa
trên nguồn thu do người lao động, người sử dụng lao động đóng góp … để chi trả các
chế độ BHXH.
Quản lý thu BHXH là một hoạt động do nhà nước tổ chức thực hiện và quản lý,
không vì mục đích sinh lợi. Vì vậy, yếu tố quản lý luôn được xem là vấn đề quan trọng khi
thực hiện thu bảo hiểm xã hội.
Tuy nhiên, đến nay số lao động tham gia BHXH mới chiếm một tỷ lệ nhỏ so với
lực lượng lao động trong xã hội, số lao động chưa tham gia BHXH tập trung chủ yếu ở
khu vực ngoài quốc doanh, chủ yếu là do đơn vị sử dụng lao động, người lao động
không thực hiện theo đúng pháp luật về thu BHXH, còn cố tình tìm mọi cách trốn đóng,
đóng không đủ số lao động thực tế, tiền công, tiền lương tham gia BHXH thấp hơn
nhiều so với tiền lương thực tế để thu lợi nhuận nhiều hơn hoặc nợ đọng BHXH thời
gian dài, thậm chí có những đơn vị sử dụng lao động lạm dụng quỹ BHXH, lạm dụng
tiền đóng BHXH của người lao động để làm vốn sản xuất kinh doanh …
Do vậy để đảm bảo nguyên tắc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, đáp ứng được
những yêu cầu trong công tác quản lý thu BHXH nhằm nâng cao hiệu quả công tác
quản lý thu BHXH. Đây là vấn đề rất bức thiết, cần được quan tâm giải quyết đối với
huyện Tân Sơn. Xuất phát từ những lý do đó, tôi lựa chọn đề tài “Giải pháp tăng
cường quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo hiểm xã hội huyện Tân Sơn
tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận văn để nghiên cứu.

vii

Phương pháp nghiên cứu
Luận văn phân tích Giải pháp tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc của
BHXH huyện Tân Sơn tỉnh Phú thọ. Việc phân tích dựa trên số liệu thu thập được từ
tình hình thu BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn từ năm 2014 đến năm 2016;
các số liệu thu thập được từ 110 cá nhân là Cán bộ làm công tác BHXH, là chủ doanh
nghiệp và người lao động trên địa bàn huyện Tân Sơn.
Nội dung của đề tài chủ yếu tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác
thu BHXH bắt buộc, các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu và quản lý thu BHXH bắt
buộc, Từ đó đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn; Với các phương pháp nghiên cứu được sử
dụng trọng luận văn gồm: Phương pháp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp, phương
pháp xử lý, phân tích số liệu.
Kết quả chính và kết luận:
Nghiên cứu đã phân tích và làm rõ những nội dung cơ bản trong quản lý thu
BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn tỉnh Phú thọ. Trên cơ sở đánh giá thực trạng
quản lý thu BHXH bắt buộc tại Đơn vị qua 3 năm gần đây, luận văn đã phân tích và làm
rõ những kết quả đạt được, một số tồn tại cũng như những nguyên nhân của tồn tại cũng
đã được chỉ ra. Đây là cơ sở rất quan trọng để luận văn đề xuất các giải pháp và kiến
nghị phù hợp, khả thi.
Với những định hướng hoạt động của BHXH huyện Tân Sơn trong những
năm tới, luận văn đã đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc như sau: Thường xuyên bám sát cơ sở và tăng cường
phối hợp với các cơ quan chức năng để hướng dẫn, vận động, đôn đốc, kiểm tra tình
hình tham gia và thực hiện thu BHXH của các đơn vị trên địa bàn. Đẩy mạnh công
tác tuyên truyền các chế độ chính sách pháp luật về BHXH và vận động để đơn vị và
người lao động tham gia BHXH đầy đủ, kịp thời. Tích cực trong công tác giải quyết
các chế độ cho người lao động, quản lý chặt chẽ và giải quyết ngay khi có phát sinh.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong trong công tác quản lý thu nhằm đơn giản thủ

tục hành chính, giảm thiểu số giờ giải quyết công việc, quản lý người tham gia
BHXH thông qua thẻ BHXH để nhanh chóng giải quyết các chế độ, chính sách cho
người lao động.

viii


THESIS ABSTRACT
Author: NGUYEN MINH LUAN
Name of thesis: “Solutions to strengthen the management of collecting
compulsory social insurance under Tan Son District Social Insurance, Phu Tho Province”
Maijor: Business Administration
Code: 60.34.01.02
Advisor: Assoc. Prof., Dr. Trần Hữu Cường
Institution: Vietnam National University of Agriculture
Research purposes
The management collecting social insurance can be considered as a key step in
the implementation of social insurance mechanisms and policies. Over the years of
implementation, social insurance funds have been set up independently out of the state
budget. This is a radical transformation of the social insurance sector from the subsidy
mechanism, mainly based on the state budget, to the social insurance fund, mainly
based on revenues contributed by employees and employers...to pay for social
insurance.
Management of social insurance collection is an activity organized and managed by
the state, not for profit purpose. Therefore, the management factor is always considered as
an important issue when implementing the collection of social insurance.
However, up to now, the number of employees participating in social insurance
accounts for a small proportion compared to the labor force in society, the number of
employees not participating in social insurance is mainly the non-state sector, mainly
due to the fact that the employers and employees do not comply with the law on social

insurance, and try to find ways to evade or participate with the insufficient number of
employees; in addition, wages and salaries to participate in social insurance is much
lower than the real wages to get more profit or bear long social insurance debt, even
some employers take advantage of social insurance fund, abuse social insurance
contributions of employees to make capital for production and business.
Therefore, it is necessary to ensure the principle of proper collection, full
collection and timely collection, to meet the requirements in the management of social
insurance collection to improve the efficiency of management of social insurance
collection. This is a very urgent issue, need to be solved for Tan Son district. Starting
from these reasons, I chose the topic of "Solutions to strengthen the management of
collecting compulsory social insurance under Tan Son District Social Insurance in
Phu Tho Province" as a thesis topic for research.
Research Methodology
My thesis analyzes the Solutions to strengthen the management of collecting

ix


compulsory social insurance under Tan Son District Social Insurance in Phu Tho
Province. The analysis is based on data collected from the collection of compulsory
social insurance of Tan Son District Social Insurance from the year 2014 to 2016. The
data were collected from 110 individuals working as officials in social insurance,
business owners and laborers in Tan Son district.
The topic content majorly focuses on studying and evaluating the actual
situation of collecting compulsory social insurance, factors affecting the collection
and management of compulsory social insurance, from which draw some measures
to strengthen the management of collecting compulsory social insurance under Tan
Son District Social Insurance. With research methods used in the thesis include:
method of primary and secondary data collection, method of data processing and
analysis.

Main result and conclusion:
The research has analyzed and clarified the basic contents in the management of
collecting compulsory social insurance under Tan Son district social insurance, Phu
Tho province. On the basis of assessing the actual management of compulsory social
insurance collection at the District over the past 3 years, the thesis has analyzed and
clarified the achievements, some shortcomings as well as causes of existence which are
also indicated. This is a very important basis for the thesis to propose appropriate and
feasible Solutionss and recommendations.
With the orientation of activities of Tan Son District Social Insurance in the
coming years, the thesis has proposed some main Solutionss to strengthen the
management of compulsory social insurance are as follows: Regularly follow the
basis and strengthen coordinate with functional agencies to guide, mobilize, speed
up and inspect the situation of participation and collection of social insurance of the
district.
Promote the dissemination of policies and laws on social insurance and
mobilize for units and workers to participate in social insurance fully and timely.
Actively work in resolving regimes for employees, manage them closely and settle
them as soon as urgencies arise. Application of information technology in the
management of collection to simplify administrative procedures, reduce the number
of hours of work settlement, management of participants through social insurance
cards to quickly solve the regime, the policies for employees.

x


PHẦN 1. MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước ta
đối với người lao động. Vì vậy, ngay từ những ngày đầu thành lập nước, chế độ
chính sách Bảo hiểm xã hội đã được ban hành, từng bước được thực hiện đối với

công nhân viên chức khu vực Nhà nước và dần mở rộng ra khu vực ngoài quốc
doanh. Trong quá trình thực hiện, chế độ chính sách về BHXH không ngừng
được bổ sung, sửa đổi để phù hợp với nền kinh tế trong từng thời điểm, có thể
nói các chính sách BHXH luôn mang tính cấp thiết thể hiện sự quan tâm của
Đảng và Nhà nước ta về vấn đề an sinh xã hội.
Công tác quản lý thu BHXH có thể coi là một khâu trọng yếu trong việc
thực hiện các chế độ, chính sách BHXH. Qua các năm thực hiện, số lao động tham
gia, số thu BHXH tăng hằng năm và hình thành quỹ BHXH độc lập với ngân sách
nhà nước. Đây là bước chuyển đổi căn bản về sự nghiệp BHXH từ cơ chế bao cấp
chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, sang cơ chế quỹ BHXH chủ yếu dựa trên
nguồn thu do người lao động, người sử dụng lao động đóng góp … để chi trả các
chế độ BHXH.
Quản lý thu BHXH là một hoạt động do nhà nước tổ chức thực hiện và quản
lý, không vì mục đích sinh lợi. Vì vậy, yếu tố quản lý luôn được xem là vấn đề quan
trọng khi thực hiện thu bảo hiểm xã hội. Nó không chỉ quy định tới sự hình thành,
sử dụng quỹ bảo hiểm xã hội như thế nào mà còn đảm bảo quyền lợi thụ hưởng cho
người lao động khi tham gia vào hệ thống bảo hiểm xã hội.
Thực tế cho thấy, quản lý thu bảo hiểm xã hội của bảo hiểm xã hội Việt
Nam nói chung và bảo hiểm xã hội các tỉnh, địa phương nói riêng, mặc dù chính
sách bảo hiểm xã hội đã được nhiều sửa đổi, bổ sung, hoạt động quản lý thu bảo
hiểm xã hội đã có nhiều cải cách, cải tiến rõ rệt, song hiệu quả của hệ thống quản
lý thu chưa thực sự tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của BHXH huyện
Tân Sơn. Với vai trò là một bộ phận của BHXH Việt Nam, BHXH huyện Tân
Sơn đang từng bước cố gắng làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình để góp phần
vào sự nghiệp chung của ngành BHXH Việt Nam.
Tuy nhiên, vấn đề tồn tại hiện nay là vẫn còn nhiều tổ chức, các doanh
nghiệp chưa thực hiện nghiêm túc các quy đ1ịnh về BHXH. Tình trạng vi phạm

1

xảy ra như trốn đóng, chiếm dụng tiền BHXH kéo dài; đóng không đủ số lao
động thực tế làm việc tại doanh nghiệp, không đúng đối tượng, chia nhỏ mức
lương NLĐ để tiền lương giảm xuống thấp hơn nhiều so với lương thực tế làm
căn cứ đóng BHXH. Trong khi đó việc kiểm tra, giám sát của các cơ quan có
chức năng quản lý nhà nước về BHXH, áp dụng pháp luật về BHXH ở một số
ngành, các cấp có nơi chưa thực sự được chú trọng. Việc xử lý những sai phạm
trong lĩnh vực BHXH còn nhiều bất cập như mức xử phạt hành chính còn nhẹ,
không đủ sức răn đe. Công tác thanh, kiểm tra của các ngành chức năng chưa kịp
thời và thiếu đồng bộ. Việc truy cứu trách nhiệm đối với NSDLĐ vi phạm pháp
luật BHXH còn nhiều hạn chế và chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến tình
trạng vi phạm thường xuyên và chậm khắc phục hậu quả, tính nghiêm minh của
pháp luật BHXH không được đảm bảo và quyền lợi của NLĐ bị ảnh hưởng.
Đến nay số lao động tham gia BHXH mới chiếm một tỷ lệ nhỏ so với lực
lượng lao động trong xã hội, số lao động chưa tham gia BHXH tập trung chủ yếu
ở khu vực ngoài nhà nước, chủ yếu là do đơn vị sử dụng lao động, người lao
động không thực hiện theo đúng pháp luật về thu BHXH, còn cố tình tìm mọi
cách trốn đóng, đóng không đủ số lao động thực tế, tiền công, tiền lương tham
gia BHXH thấp hơn nhiều so với tiền lương thực tế để thu lợi nhuận nhiều hơn
hoặc nợ đọng BHXH thời gian dài, thậm chí có những đơn vị sử dụng lao động
lạm dụng quỹ BHXH, lạm dụng tiền đóng BHXH của người lao động để làm vốn
sản xuất kinh doanh … Do đó, đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện chế
độ, chính sách BHXH cho người lao động nói chung và việc thực hiện công tác
quản lý thu BHXH nói riêng.
Huyện Tân Sơn là huyện miền núi đặc biệt khó khăn, tiềm năng và điều
kiện chưa thuận lợi cho việc phát triển kinh tế - xã hội. Hệ thống giao thông
không thuận tiện cả đường bộ và đường sông . Do vậy việc phát triển kinh tế của
huyện chưa đáp ứng được nhu cầu cuộc sống của nhân dân. Hiện nay trên địa
bàn huyện Tân Sơn việc thực hiện các quy định pháp luật BHXH như thế nào?
tình trạng không đăng ký tham gia, không thực hiện đóng BHXH đầy đủ cho

NLĐ, trốn đóng, trốn nộp BHXH, nợ đọng BHXH trong các doanh nghiệp diễn
ra như thế nào? Những điều này đã ảnh hưởng đến việc tham gia và thụ hưởng
BHXH của người lao động, họ phải đối mặt với những rủi ro về kinh tế, và
những bức xúc về các vấn đề chính trị xã hội. Vẫn còn nhiều đơn vị tìm cách né
tránh, chưa thực hiện tốt chế độ tham gia Bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người lao

2


động, làm thất thu quỹ BHXH, ảnh hưởng không tốt đến công tác an sinh xã hội
trên địa bàn. Làm thế nào để giải quyết triệt để vấn đề này, đem lại quyền lợi hợp
pháp chính đáng cho người lao động, tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh
giữa các doanh nghiệp.
Do vậy để đảm bảo nguyên tắc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, đáp ứng được
những yêu cầu trong công tác quản lý thu BHXH nhằm nâng cao hiệu quả công
tác quản lý thu BHXH. Đây là vấn đề rất bức thiết, cần được quan tâm giải quyết
đối với huyện Tân Sơn. Xuất phát từ những lý do đó, tôi lựa chọn đề tài “Giải
pháp tăng cường quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc của Bảo hiểm xã hội
huyện Tân Sơn tỉnh Phú Thọ” làm đề tài luận văn để nghiên cứu.
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Mục tiêu bao trùm của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng hoạt động
thu bảo hiểm xã hội bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn, đưa ra giải pháp tăng
cường quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn về giải pháp tăng
cường quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH cấp huyện;
- Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH
huyện Tân Sơn;
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu BHXH bắt buộc của

BHXH huyện Tân Sơn.
1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu
- Thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn
huyện Tân Sơn như thế nào?
- Các yếu tố nào ảnh hưởng đến công tác quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt
buộc trên địa bàn huyện Tân Sơn?
- Những giải pháp nào tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
trên địa bàn huyện Tân Sơn đến năm 2020 và chiến lược đến năm 2025?
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài tập chung chủ yếu vào các nội dung về

3


Giải pháp tăng cường quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc tại Bảo hiểm xã hội
huyện Tân Sơn.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
1.3.2.1. Về nội dung
Đề tài tập trung nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác thu BHXH bắt
buộc, các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu và quản lý thu BHXH bắt buộc của
BHXH huyện Tân Sơn. Từ đó đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường
công tác quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn.
1.3.2.2. Về không gian
Nghiên cứu được tiến hành trên địa bàn huyện Tân Sơn.
1.3.2.3. Về thời gian
Đề tài nghiên cứu sử dụng số liệu thu thập trong 3 năm, từ 2014-2016.
1.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN
Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống, những giải pháp chủ
yếu nhằm tăng cường quản lý thu BHXH bắt buộc của BHXH huyện Tân Sơn, có

ý nghĩa thiết thực cho công tác thu BHXH trên địa bàn huyện Tân Sơn và đối với
các địa phương có điều kiện tương tự.
1.5. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN
Nội dung Luận văn bao gồm 5 phần:
Phần 1: Mở đầu
Phần 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
Phần 3: Đặc điểm địa bàn và Phương pháp nghiên cứu
Phần 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Phần 5: Kết luận và kiến nghị

4


5


PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU
BẢO HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC

2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1. Khái niệm và vai trò quản lý thu Bảo hiểm xã hội bắt buộc
2.1.1.1. Khái niệm
a. Bảo hiểm xã hội
Trên thế giới hiện nay hầu hết các quốc gia đều coi Bảo hiểm xã hội
(BHXH) là bộ phận chính cấu thành hệ thống an sinh xã hội (ASXH), là chính
sách xã hội quan trọng của mỗi quốc gia. Tuy nhiên rất khó có một khái niệm
chung về BHXH được các quốc gia thống nhất sử dụng bởi quan niệm về vấn đề
này phụ thuộc vào nhận thức của người dân, của Nhà nước, của tập quán và khả
năng quản lý của mỗi loại rủi ro…ở từng nước.
Theo cách tiếp cận từ thu nhập thì BHXH là sự đảm bảo cho người lao

động khi họ gặp khó khăn, bị giảm hoặc mất thu nhập, khi bị giảm hoặc mất khả
năng lao động thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài chính tập trung do sự
đóng góp của người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước.
Theo Từ điển bách khoa Việt Nam “Bảo hiểm là một chế độ pháp định
bảo vệ người lao động, sử dụng nguồn tiền đóng góp của người lao động, của
người sử dụng lao động và được sự tài trợ, bảo hộ của Nhà nước nhằm trợ giúp
vật chất cho người được bảo hiểm và gia đình trong trường hợp bị giảm hoặc mất
thu nhập bình thường do ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản,
thất nghiệp, hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật hoặc chết” (Từ điển
Bách khoa, trang 18)
Theo Điều 3 Luật Bảo hiểm xã hội số 58/2014/QH13 ngày 20 tháng 11
năm 2014:
“Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập
của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn
lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở
đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. (Luật số: 58/2014/QH13)
Trên phương diện quốc tế, khái niệm chung của ILO về ASXH cũng được

6


sử dụng trong lĩnh vực BHXH. Theo đó BHXH có thể được hiểu khái quát là "Sự
bảo vệ của xã hội đối với các thành viên của mình thông qua các biện pháp cộng
đồng nhằm chống lại các khó khăn về kinh tế, xã hội do bị ngừng hoặc giảm thu
nhập, gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, thương tật, tuổi
già và chết; đồng thời đảm bảo các chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình
đông con". (Công ước 102, 1952).
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội mà người lao động
và người sử dụng lao động phải tham gia.
Mặc dù cách diễn đạt khác nhau nhưng nhìn chung cả hai khái niệm trên

đều thể hiện rõ bản chất và đặc trưng cần có của BHXH. Cụ thể đã nêu rõ được:
- Bảo hiểm xã hội là những quy định của Nhà nước nhằm đảm bảo quyền
lợi cho người lao động.
- Người lao động được trợ giúp vật chất trong trường hợp ốm đau, thai
sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, mất việc làm, hết tuổi lao động, chết.
- Người lao động phải có trách nhiệm đóng góp để bảo đảm quyền lợi cho
chính họ.
Như vậy, có thể hiểu rằng bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù
đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do
ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết tuổi lao
động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH do Nhà nước đứng ra tổ chức
thực hiện, thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài chính do sự đóng góp
của các bên tham gia và có sự tài trợ, bảo hộ của Nhà nước; nhằm góp phần bảo
đảm ổn định đời sống cho người lao động và gia đình họ; qua đó góp phần thực
hiện tốt công tác an sinh xã hội, phát triển đất nước...
Từ khái niệm trên ta có thể thấy đối tượng của BHXH chính là người lao
động và người sử dụng lao động. Tuy vậy, tùy theo điều kiện phát triển kinh tế xã hội của từng nước khác nhau mà đối tượng này có thể là tất cả hoặc một bộ
phận những người lao động nào đó.
Cũng từ khái niệm trên ta thấy quỹ BHXH là một quỹ tài chính độc lập,
tập trung, hạch toán độc lập với ngân sách nhà nước, được nhà nước hỗ trợ và bù
thiếu. Quỹ này được dùng để chi trả các trợ cấp cho các đối tượng hưởng BHXH.

7


* Bản chất và phân loại BHXH:
Bản chất của BHXH được thể hiện ở một số nội dung chủ yếu sau:
Một là, cơ chế hoạt động của BHXH theo cơ chế ba bên: Cơ quan Bảo
hiểm Xã hội - Người sử dụng lao động - Người lao động, cộng thêm cơ chế quản
lý của Nhà nước. BHXH bắt buộc do Nhà nước đứng ra thực hiện do vậy thực sự

chưa có thị trường BHXH ở Việt Nam. Xét thực chất thị trường BHXH ở Việt
Nam thể hiện độc quyền, đó là: Cung BHXH do Nhà nước độc quyền cung, cầu
thì bắt buộc cầu và mức hưởng BHXH còn thấp nên dẫn đến chất lượng dịch vụ
còn kém.

Cơ quan Bảo hiểm xã hội

Chủ sử dụng lao động

Người lao động

Sơ đồ 2.1. Cơ chế hoạt động của BHXH
Nguồn: BHXH Việt Nam
Hai là, BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng và phức tạp của xã hội,
nhất là trong xã hội mà các hoạt động sản xuất hàng hóa diễn ra theo cơ chế thị
trường, các mối quan hệ thuê mướn lao động phát triển đến một mức độ nhất
định nào đó. Kinh tế ngày càng phát triển thì BHXH ngày càng đa dạng và hoàn
thiện. Vì thế, có thể nói rằng kinh tế chính là nền tảng của BHXH hay BHXH
không vượt quá trạng thái kinh tế của mỗi nước.
Ba là, phần thu nhập của người lao động bị giảm hoặc mất đi khi gặp phải
các biến cố, rủi ro sẽ được bù đắp hoặc thay thế từ một nguồn quỹ tiền tệ tập
trung được tích tụ lại. Nguồn quỹ này do các bên tham gia BHXH đóng là chủ
yếu, ngoài ra còn nhận được sự hỗ trợ một phần từ Nhà nước.
Bốn là, những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm
trong BHXH có thể là các rủi ro ngẫu nhiên trái với ý muốn chủ quan của con

8


người như: Ốm đau, tai nạn lao động… hoặc cũng có thể là những trường hợp

xảy ra không hoàn toàn ngẫu nhiên như: Tuổi già, thai sản… Đồng thời những
biến cố đó có thể xảy ra cả trong quá trình và ngoài quá trình lao động.
Năm là, mục tiêu của BHXH là nhằm thỏa mãn những nhu cầu thiết yếu
của người lao động trong trường hợp họ bị giảm hoặc mất thu nhập, mất việc
làm. Những mục tiêu này đã được tổ chức lao động quốc tế cụ thể hóa như sau:
+ Đền bù cho người lao động những khoản thu nhập bị mất để họ đảm
bảo các nhu cầu thiết yếu của cuộc sống.
+ Chăm sóc sức khỏe và chống lại các loại bệnh tật.
+ Xây dựng điều kiện sống để đáp ứng các nhu cầu của dân cư, các nhu
cầu đặc biệt của người già, của người tàn tật và trẻ em.
Với những mục tiêu trên, BHXH đã trở thành một trong những quyền con
người và được Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thừa nhận và ghi vảo tuyên ngôn
nhân quyền ngày 10/12/1948: “Tất cả mọi người với tư cách là thành viên của xã
hội đều có quyền hưởng BHXH, quyền đó được đặt cơ sở trên sự thỏa mãn các
quyền về kinh tế, xã hội và văn hóa nhu cầu cho nhân cách và sự tự do phát triển
của con người”.
Tại nước ta, BHXH là một bộ phận quan trọng trong chính sách bảo đảm an
sinh xã hội.
- Phân loại BHXH: Căn cứ vào Luật bảo hiểm xã hội Việt Nam hiện
hành, có thể phân bảo hiểm xã hội thành hai loại:
+ Bảo hiểm xã hội bắt buộc: là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ
chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia.
+ Bảo hiểm xã hội tự nguyện: là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ
chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp
với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã
hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
b. Khái niệm về quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Theo quy định của Pháp luật về BHXH, khi tham gia BHXH bắt buộc, các
bên tham gia đều có trách nhiệm đóng góp vào quỹ BHXH bắt buộc. Đây là điều
kiện đầu tiên để các đối tượng được hưởng chế độ BHXH bắt buộc, đảm bảo

nguyên tắc “Có đóng, có hưởng”. Tổ chức BHXH có trách nhiệm tổ chức thu và

9


quản lý tiền đóng BHXH bắt buộc của người tham gia theo quy định của pháp
luật (quản lý thu BHXH bắt buộc). Nhà nước sử dụng quyền lực của mình thông
qua các thể chế chính trị bao gồm hệ thống pháp luật và các cơ quan quyền lực
Nhà nước để tổ chức thực hiện công tác Quản lý thu BHXH bắt buộc.
Cũng như các tổ chức kinh tế - chính trị - xã hội khác, tổ chức BHXH
muốn tồn tại và phát triển phải có một tài chính riêng để chi dùng cho công tác
thực hiện chính sách, chế độ. Do đó, quản lý thu BHXH là nhân tố có tính chất
quyết định đến sự tồn tại và phát triển của BHXH ở bất kỳ một quốc gia nào trên
thế giới.
Quản lý thu BHXH bắt buộc luôn gắn với quyền lực của Nhà nước bằng
hệ thống pháp luật. Do vậy, có thể hiểu khái niệm thu BHXH bắt buộc như sau:
“Thu BHXH bắt buộc là việc Nhà nước dùng quyền lực của mình bắt
buộc các đối tượng tham gia phải đóng BHXH theo mức phí quy định. Trên cơ
sở đó hình thành một quỹ tiền tệ tập trung nhằm mục đích đảm bảo cho việc chi
trả các chế độ BHXH và hoạt động của tổ chức sự nghiệp BHXH ” (Giáo trình
Quản trị Bảo hiểm xã hội, NXB Lao động - Xã hội, 2008)
Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy hiệu quả thu BHXH nói chung và thu
BHXH đối với hình thức bắt buộc nói riêng thường đạt được kết quả không cao.
Trong nền kinh tế thị trường như Việt Nam hiện nay, lợi ích của các bên tham gia
BHXH là khác nhau. Đơn vị sử dụng lao động thì luôn muốn tối đa hoá lợi nhuận,
tối thiểu hoá chi phí. Trong khi đó, người lao động thì lại muốn đóng góp ít nhất mà
lại được hưởng nhiều nhất. Quỹ BHXH là có hạn, để đảm bảo cho mọi hoạt động
được bền vững, cơ quan BHXH phải luôn tiến hành cân đối quỹ sao cho hợp lý
nhất. Chính những mâu thuẫn về lợi ích trên và có thể đảm bảo lợi ích hợp pháp
cũng như trách nhiệm của các bên tham gia cần phải có người trọng tài là Nhà nước.

Với chức năng cai trị, Nhà nước sẽ sử dụng quyền lực của mình xây dựng các cơ
chế, chính sách nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu và quản lý thu BHXH.
* Trước khi đi đến khái niệm quản lý thu BHXH cần phải hiểu thế nào là
quản lý? Có nhiều cách hiểu về quản lý. Nhưng xét về mặt bản chất, quản lý
chính là sự tác động có kế hoạch, sắp xếp, tổ chức, chỉ huy, kiểm tra các chủ thể
quản lý, các quá trình xã hội và hoạt động của con người để chúng phát triển phù
hợp với quy luật, đạt tới mục đích đề ra của tổ chức và đúng với ý chí của nhà
nước quản lý với chi phí thấp nhất.

10


Quản lý thu BHXH là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản lý để điều
chỉnh các hoạt động thu. Sự tác động đó được thể hiện bằng hệ thống các biện pháp
hành chính, kinh tế và pháp luật nhằm đạt được mục tiêu thu đúng đối tượng, thu đủ
số lượng và không để thất thu tiền đóng BHXH, đảm bảo thời gian theo quy định.
2.1.1.2. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
a. Vai trò của quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
Thứ nhất, thực hiện chính sách BHXH nhằm ổn định cuộc sống người lao
động, trợ giúp người lao động khi gặp rủi ro: ốm đau, tai nạn lao động - bệnh
nghề nghiệp, thất nghiệp... sớm trở lại trạng thái sức khỏe ban đầu cũng như sớm
có việc làm...
Thứ hai, thực hiện tốt chính sách BHXH, nhất là chế độ hưu trí, góp phần
ổn định cuộc sống của người lao động khi hết tuổi lao động hoặc không còn khả
năng lao động.
Thứ ba, thực hiện chính sách BHXH góp phần ổn định và nâng cao chất
lượng lao động, bảo đảm sự bình đẳng về vị thế xã hội của người lao động trong
các thành phần kinh tế khác nhau, thúc đẩy sản xuất phát triển.
Thứ tư, BHXH là một công cụ đắc lực của Nhà nước, góp phần vào việc phân
phối lại thu nhập quốc dân một cách công bằng, hợp lý giữa các tầng lớp dân cư,

đồng thời giảm chi cho ngân sách nhà nước, bảo đảm an sinh xã hội bền vững.
Quỹ BHXH bắt buộc hiện nay được thực hiện nhằm đạt mục tiêu là một
công quỹ độc lập với Ngân sách nhà nước (NSNN), nhằm đảm bảo về tài chính
để chi trả các chế độ BHXH cho người lao động (NLĐ). Vì thế công tác Quản lý
thu BHXH bắt buộc ngày càng trở thành một khâu quan trọng và quyết định đến
sự tồn tại và phát triển của việc thực hiện các chính sách BHXH.
- Vai trò của công tác quản lý thu BHXH bắt buộc trong việc tạo lập quỹ:
Để các chính sách BHXH được diễn ra một cách thuận lợi thì công tác
quản lý thu BHXH bắt buộc có vai trò như là một điều kiện cần và đủ trong quá
trình tạo lập cũng như thực hiện chính sách BHXH: Bởi đây chính là đầu vào, là
nguồn hình thành cơ bản nhất trong quá trình tạo lập nên quỹ BHXH bắt buộc.
Đồng thời đây cũng là một khâu bắt buộc đối với đối tượng tham gia BHXH thực
hiện nghĩa vụ của mình. Chính vì vậy, công tác quản lý thu BHXH bắt buộc là một
trong những công việc đòi hỏi độ chính xác cao, thực hiện thường xuyên, liên tục và

11


kéo dài trong nhiều năm đồng thời có sự biến động về mức đóng và số lượng người
tham gia BHXH bắt buộc.
- Công tác quản lý thu trong việc tạo lập mối quan hệ giữa các bên trong BHXH
Công tác quản lý thu BHXH bắt buộc vừa đảm bảo cho quỹ BHXH được
tập trung về một mối, vừa đóng vai trò như một công cụ thanh, kiểm tra số lượng
đối tượng tham gia BHXH bắt buộc biến động ở từng khối lao động, cơ quan,
đơn vị ở từng địa phương hoặc trên phạm vi quốc gia. Bởi vì công tác quản lý thu
BHXH bắt buộc cũng đòi hỏi phải được tổ chức một cách tập trung, thống nhất
và có sự ràng buộc chặt chẽ từ trên xuống dưới, đảm bảo an toàn tuyệt đối về tài
chính, đảm bảo độ chính xác trong ghi chép kết quả thực hiện đóng BHXH bắt
buộc của từng đơn vị cũng như của mỗi NLĐ.
- Công tác quản lý thu trong việc đảm bảo công bằng trong BHXH

Hoạt động của công tác quản lý thu BHXH bắt buộc ở thời điểm hiện tại
ảnh hưởng trực tiếp đến công tác chi và quá trình thực hiện các chính sách về
BHXH. Do BHXH cũng như các loại hình bảo hiểm khác đều dựa trên cơ sở
nguyên tắc có đóng - có hưởng, BHXH đã đặt ra yêu cầu quy định cụ thể đối với
công tác thu nộp BHXH bắt buộc. Nếu không thu được BHXH bắt buộc thì quỹ
BHXH bắt buộc không thể có nguồn để chi trả cho các chế độ BHXH cho người
lao động. Do đó, hoạt động quản lý thu BHXH bắt buộc ảnh hưởng trực tiếp đến
công tác chi và quá trình thực hiện chính sách BHXH.
b. Tính tất yếu khách quan của Bảo hiểm xã hội
Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, khi nền kinh tế hàng hoá phát triển,
việc thuê mướn lao động trở nên phổ biến. Ban đầu, người sử dụng lao động chỉ
cam kết trả công lao động, về sau đã phải cam kết cả về trách nhiệm tham gia
BHXH cho người lao động, nhằm đảm bảo thu nhập nhất định, nhu cầu cần thiết
khi không may gặp phải rủi ro, mất khả năng lao động. Sự xuất hiện của các loại
hình quỹ tương hỗ, đặc biệt là sự ra đời của các loại hình BHXH đã tạo niềm tin
cho người tham gia BHXH. Cùng với sự phát triển của đất nước hướng tới mục
tiêu "Vì dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh" thì chính
sách BHXH được củng cố hoàn thiện, phát triển theo định hướng XHCN. Quỹ
BHXH được bảo tồn tăng trưởng và sử dụng để chi trả các chế độ BHXH cho
người lao động tham gia BHXH ở các thành phần kinh tế một cách ổn định, có
hiệu quả. Tham gia BHXH tức là trong quá trình lao động cả người lao động và

12


người sử dụng lao động trích ra một phần thu nhập của mình để cùng Nhà nước
thành lập nên một quỹ tài chính BHXH. Cùng với sự tiến bộ của xã hội và tiến
bộ của loài người, BHXH đã được coi như là nhu cầu khách quan của con người
và được xem như là một trong những quyền cơ bản của con người.
2.1.2. Nội dung nghiên cứu quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc

2.1.2.1. Lập kế hoạch quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
a. Phân cấp quản lý thu
Công tác quản lý thu BHXH là cách thức tổ chức công tác thu BHXH do cơ
quan quản lý nhà nước về lĩnh vực BHXH quy định, nhằm hướng dẫn điều chỉnh
các bộ phận trong hệ thống BHXH hoạt động theo một phương thức thống nhất.
Trong công tác quản lý thu BHXH, phân cấp quản lý thu BHXH sẽ đảm bảo
cho công tác thu được đồng bộ, đảm bảo các yêu cầu về thông tin chỉ đạo, xử lý
kịp thời các vướng mắc và chuyên môn hoá từng khâu. Đối với việc phân cấp của
ngành BHXH hiện hay, công tác thu BHXH được phân thành các cấp quản lý theo
mô hình sau:
BHXH Việt Nam

BHXH

BHXH

BHXH

BHXH

tỉnh 1

tỉnh 2

tỉnh n

tỉnh 64

BHXH

BHXH

BHXH

BHXH

huyện

huyện

huyện

huyện

1.1

1.n

64.1

64.n

Sơ đồ 2.2. Sơ đồ mô hình tổng quan về phân cấp quản lý thu BHXH
Nguồn: BHXH Việt Nam
Theo mô hình trên thì việc phân cấp thu BHXH được chia làm ba cấp: Cấp

13


trung ương, cấp tỉnh và cấp huyện. Trong 3 cấp quản lý thu thì chỉ có cấp tỉnh và

cấp huyện trực tiếp thu BHXH của các đối tượng, cấp Trung ương có nhiệm vụ
lãnh đạo, chỉ đạo nghiệp vụ, tổng hợp số liệu thu toàn quốc và nghiên cứu, xây
dựng tham mưu giúp Chính phủ đưa ra các văn bản chỉ đạo, xử lý những vướng
mắc trong công tác thu và trực tiếp chỉ đạo các tỉnh, thành phố thực hiện nhiệm vụ
thu BHXH.
BHXH cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (BHXH tỉnh) có nhiệm vụ
trực tiếp chỉ đạo công tác thu BHXH trong địa bàn toàn tỉnh gồm các huyện,
thành phố trực thuộc tỉnh, và còn trực tiếp thu BHXH của các đơn vị có yếu tố
nước ngoài, đơn vị có số lượng lao động lớn, các đơn vị hành chính sự nghiệp cấp
tỉnh đóng trên địa bàn, đồng thời có nhiệm vụ tổng hợp, báo cáo số liệu thu của
toàn tỉnh gửi lên BHXH trung ương.
BHXH cấp thành phố, thị xã, huyện (BHXH huyện) trực tiếp thu BHXH của
các đơn vị trên địa bàn huyện theo phân cấp của BHXH tỉnh.
Các chu trình thu được thực hiện theo một nguyên tắc khép kín từ Trung
ương đến cơ sở.
b. Lập và giao kế hoạch thu hàng năm
+ Quy trình quản lý thu BHXH:
Quy trình quản lý thu BHXH

Lập, xét duyệt kế
hoạch thu BHXH
hàng năm

Tổ

chức

thực

hiện thu BHXH

Chuyển tiền thu

Lập và báo cáo

BHXH

thu BHXH

Sơ đồ 2.3. Quy trình quản lý thu BHXH
Nguồn: BHXH Việt Nam
+ Theo điều 36, chương 5, Quyết định số 959/QĐ - BHXH:
- BHXH huyện: Xây dựng, điều chỉnh kế hoạch thu:
Căn cứ tình hình thực hiện năm trước, 6 tháng đầu năm và khả năng phát
triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn, rà soát và lập 02

14


bản kế hoạch thu BHXH, BHYT, BHTN (Mẫu K01-TS) gửi 01 bản đến BHXH
tỉnh theo quy định. Lập 02 bản kế hoạch ngân sách địa phương đóng, hỗ trợ mức
đóng BHYT, 01 bản gửi cơ quan tài chính cùng cấp theo phân cấp ngân sách địa
phương để tổng hợp trình UBND huyện quyết định, 01 bản gửi BHXH tỉnh để
tổng hợp toàn tỉnh. Xây dựng, điều chỉnh kinh phí hỗ trợ thu, hoa hồng đại lý:
trên cơ sở dự kiến kế hoạch, kế hoạch điều chỉnh để xây dựng điều chỉnh kinh
phí hỗ trợ thu, hoa hồng đại lý gửi BHXH tỉnh theo quy định.Thời gian: theo
hướng dẫn của BHXH Việt Nam.
- BHXH tỉnh: Xây dựng, điều chỉnh kế hoạch thu:
Lập 02 bản kế hoạch, 02 bản kế hoạch điều chỉnh thu BHXH, BHYT,
BHTN (Mẫu K01-TS) và kinh phí hỗ trợ công tác thu đối với đơn vị do tỉnh trực

tiếp thu. Tổng hợp toàn tỉnh, lập 02 bản kế hoạch, điều chỉnh kế hoạch thu
BHXH, BHYT, BHTN (Mẫu K01-TS), gửi BHXH Việt Nam. Lập 02 bản kế
hoạch ngân sách địa phương đóng, hỗ trợ mức đóng BHYT, gửi Sở Tài chính để
tổng hợp trình UBND tỉnh quyết định.
Giao kế hoạch thu: Trên cơ sở kế hoạch thu, phân bổ kinh phí hỗ trợ công
tác thu, hoa hồng đại lý được BHXH Việt Nam giao, tiến hành phân bổ kế hoạch
thu BHXH, BHYT, BHTN; kế hoạch kinh phí hỗ trợ công tác thu, hoa hồng đại
lý cho BHXH tỉnh và BHXH huyện.
Thời gian: theo hướng dẫn của BHXH Việt Nam.
- BHXH Việt Nam: Tổng hợp, xây dựng và điều chỉnh kế hoạch, giao kế
hoạch đảm bảo sát tình hình thực tế và khả năng thực hiện.
2.1.2.2. Tổ chức quản lý thu bảo hiểm xã hội bắt buộc
a. Quản lý đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc
Yêu cầu đặt ra đối với hoạt động quản lý thu BHXH là phải thực hiện quản
lý thu BHXH của tất cả đối tượng thuộc diện phải tham gia BHXH bắt buộc theo
luật định, do đó công tác quản lý thu BHXH đòi hỏi phải nắm chính xác quá trình
tham gia BHXH của từng người lao động và nguồn hình thành quỹ BHXH. Vì
vậy hoạt động quản lý thu BHXH phải được xây dựng một cách đồng bộ có hệ
thống, đúng nguyên tắc và hướng đến mục tiêu phải đảm bảo việc xác định toàn
bộ quá trình tham gia BHXH của từng đối tượng lao động và cơ chế hoạt động
quỹ BHXH.

15