Đặc điểm truyện đồng thoại viết cho trẻ em của Tô Hoài (Khóa luận tốt nghiệp)

L iC
Xin g i l i c

ng

d n Th.s Tr n Th M H

ng d

n

ng viên trong su t quá trình nghiên c u và
hoàn thành khóa lu n t t nghi p.
Xin g i l i c

i v i các th y cô
m Ti u h c - M

h c Qu

ng viên trong su

i
c.

C

trong

h c t p và trong quá trình nghiên c u khóa lu n này.
Xin chân thành c

Qu
Sinh viên th c hi n
Th o


Tôi x

công t

Qu ng Bình,

05

Sinh viên

Th o Ly

2017


M CL C
M

U .............................................................................................................. 1

1. LÝ DO CH

TÀI .................................................................................... 1

2. L CH S

V

........................................................................................... 2

3.

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U.................................................. 7
U..................................................................... 7
TÀI............................................................................... 7

6. C U TRÚC C

TÀI ............................................................................... 8

N I DUNG........................................................................................................... 9
I THI U CHUNG V
NG THO I................................................................................... 9

TRUY

1.1. Tác gi Tô Hoài.............................................................................................. 9
1.1.1. Vài nét v ti u s ......................................................................................... 9
1.1.2. Nh ng ch
1.1.2.1.

ng sáng tác .................................................................... 10

c

.................................................................. 10

1.1.2.2. Sau cách m ng tháng tám....................................................................... 14
1.2. Truy

ng tho i ........................................................................................ 18

1.2.1. Khái ni m truy
1.2.2.

ng tho i..................................................................... 18

m truy

ng tho i ...................................................................... 19
TÀI, NHÂN V T TRONG TRUY

NG THO I

VI T CHO TR EM C A TÔ HOÀI ............................................................ 23
2.1.
2.1.1.
2.1.2.

tài trong truy

ng tho i vi t cho tr em c a Tô Hoài........................ 23

tài v

........................... 23
....................................................................................... 26

2.2. Nhân v t trong truy

ng tho i vi t cho tr em c a Tô Hoài................... 28

2.2.1. Các lo i nhân v t ....................................................................................... 28
2.2.1.1. Nhân v t - con v t .................................................................................. 29
2.2.1.2. Nhân v t - thiên nhiên ............................................................................ 33
2.2.2. Ngh thu t xây d ng nhân v t trong truy

ng tho i vi t cho tr em c a

Tô Hoài................................................................................................................37


T S

M NGH

THU T TRONG TRUY N

NG THO I VI T CHO TR EM C A TÔ HOÀI................................. 40
3.1. Ngh thu

ng................................................................... 40

3.2. Ngh thu t k chuy n ................................................................................... 43
3.3. Ngh thu t miêu t ....................................................................................... 46

3.4. Nghê thu t s d ng ngôn ng ...................................................................... 49
........................................................................................................ 55
................................................................................ 57


U

M
1. LÝ DO CH
T

TÀI

n nay

is

thành m t nhu c u không th thi u trong

i. V

t hình thái ý th c xã h i, m t lo i hình

ngh thu

u bi t c

i, góp ph n hình
c là nhân h

Vi t Nam, trong s phát tri n c a n
m i l a tu i, c ng có nh

c dân t c, m

ng,

c phù h

c thi u

nhi là m t b ph n quan tr ng góp ph n làm nên di n m o c
c là t

n ánh cu c s

màu v cu c s ng, v th gi i tâm h

c

ng b c tranh muôn
u, h n nhiên và trong sáng c a

l a tu i
Và v i b t kì ai, tu

, quãng th

quãng th i g n bó v i nh ng c

n nhiên, s

l i hát ru, nh ng câu chuy n c tích th

p,

ng. Nh ng

u s theo chúng ta su t cu

và tr thành k ni m khó quên c a tu i thi u niên. L n lên, khi b

u bi

i
c

nh ng con ch các em l i ti p t c tìm nh ng câu chuy
th

ng phong phú c

c thi u nhi, vì v

thành m t b ph n không th thi u c a b
Khi nh

c nào.

c tr em, chúng ta không th không nh

Ông

t viên g

n Tô Hoài.

u tiên d

h c tr em Vi t Nam hi
t

ng ngh thu

u tác ph m dành cho

tr em. T nh ng câu chuy n nh h ng ngày, t nh ng c t truy n khai thác t
truy n c tích, truy n thuy t trong dân gian, t chuy n vi t v nh ng loài v t
g

n nh ng loài cây c

,

tác gi dành ph n l n s

nghi p c m bút vi t nên nh ng tác ph m hay dành t ng l a tu i thi u nhi. Thông
ng nhân v t, tác gi
và th u hi

u hay l ph i

n t ng t
i.
1

c m nh n


ng tho i là m ng truy

n hình nh c a loài v

di n bi n tâm lý, tình c m, s nh n th

c a th gi i tu

th gi i và cu c s ng xung quanh. Có th nói, truy
ra m t th gi i r
ng c a tr

i v y mà truy

i tâm sinh

ng tho

thành

ng tinh th n không th thi u

c gi nh tu i. Là m

mu n thông

qua k t qu nghiên c u c
th

cs t o

tg

i b n thân thi t c a tu
cu các b

c

ng tho

ng h p d

lý, v

kh c h a nh ng

ng giúp b

n tri

ng th i giúp tr tìm hi u, c m nh

p nh ng bài h c

ng sau m i câu chuy n.
Xu t phát t nh ng lý do trên
truy

l a ch

m

góp ph n khám phá,

ng tho i vi t cho tr em c

kh

tài

ng th i có cách ti p c

n truy n

ng tho i c a Tô Hoài.
2. L CH S

V

T nh

u th k XX, truy

c u và có nh
ch

ng c

cho l a tu

Nh

mc

ng c
nh: Truy

ng tho i ph n ánh cu c s ng không theo quy lu t t
ng. Theo h , nh

ng mà cu c s ng

ng l

lo i này d dàng b t nh p v i tu

trình hình thành nhân cách c a m
ng tho i, các tác gi

t s m vào quá

i. Khi nói v
nv

c miêu t theo m t s nguyên t c nh
ng tho i không ch
2

a truy n

nhân v t. Theo h , h th ng

ng tho i r

tc

ng tho i vi t

nh H i. Trong các công trình trên các tác gi trên

ng tho i hi

nhân v t c a truy

ng tho i

ng tho i vi t cho thi u nhi c a Võ Qu ng,

ng tho i c a Nguy n Kiên và Truy

th c mà theo quy lu

trong truy

Tìm hi

ng tho

c a Vân Thanh, L i nói v truy

u kh

c nhi u tác gi nghiên

c. Có nhi u công trình nghiên c u v
a th lo i truy

V s

ng tho

ng tâm v n là loài v t, và
nh

: nhân cách hóa, cách
các loài v t,


ng ho

t nh y, bi t bay, bi

là các loài cây c hoa qu m c
cc us

b t c khí h u nào. C t cây kim s i ch cho

u có th bi n thành nhân v t c

Ngoài ra, bàn v vai trò, ch

ng tho i.

c c a truy

ng tho i, còn có

các tác gi Ngô Quân Mi n, Lã Th B c Lý và Nguy n Th Ánh Tuy t. Tác gi
Ngô Quân Mi n nh n th

ng tình c

tâm h

p vào

ng tho

ng có hi u qu

c Nguy n Th Ánh Tuy t trong Truy
tr

t khi vi t r ng: Truy
m ch

ng

ng, có kh
ng tho

m

y

Khi n cho m

ng tho i v i

ng tho i ng n g n,

các em nh ng c m xúc thú v , b t

a tr t m t thính gi th

ng bi n thành

i tham gia tích c c vào các s ki n c a các nhân v t v n chi là chim

nuông, cây c hay nh ng v t vô tri, vô giác mà tr
v

[13,tr.53]. Bài vi t Truy

i b n thân thi t

ng tho i v i giáo d c m u giáo c a Lã

Th B c Lý ti p c n v
ng c th
tác gi

ng tác

cb

ng lòng nhân ái, c m xúc th

ng minh kh

hi n ch

n c a truy

c, m t ch

nr

ng tho i trong vi c th c
c coi tr

c

thi u nhi.
c t thi u nhi (1980), m t cu c h i th o toàn qu c v
h c thi

cH

t Nam t ch c t i Hà N i (ngày 22 -

23/08/1981), thu hút s

oc

T i h i th

c, thay m t Ban ch p hành H

Vi t Nam trình bày b
kh

c thi u nhi. Báo cáo

d n

nh: cùng v i nhi u lo

ng tho

c ti n m nh m , nhi u tác ph
t i H i th

v
vi t, tác gi kh

u.

c s ng, s c t
Mi n có bài vi t riêng v truy

ng tho i v i vi c b

c

ng tâm h n các em. Trong ph

ng tho i
u bài

nh, truy

ng tho i là lo i truy n thích h p nh t v i các

c nhi u ng

i quan tâm khai thác. Nh v y, theo th i gian,
3


ng tho i c a chúng ta ngày m
Trong Phác th

c thi u nhi Vi t Nam, Vân Thanh th a nh n:

t D Mèn c

ng tho i luôn ch

Vi

a Lê Nh t Ký có tên Th lo i

n án Ti

truy

ng tho

c Vi t Nam hi

và phân lo

n h c thi u nhi

i, tác gi

ng kh

p

ng tho i c a 275 tác gi . Lu n

c m t cái nhìn t ng quan sâu s c v th lo i truy n
ng tho

N

và t

ng tho i.
Cu

i và s nghi p sáng tác c

c r t nhi u các nhà phê

bình, nghiên c u tìm hi u; nhi u công trình nghiên c u v các tác ph m c a ông
có nh ng nh n xét, ghi nh n sâu s

ng trong vi c nghiên

c u, d y - h c các tác ph m c a ông. Trong cu n Tô Hoài v tác gi và tác
ph m, Nhà xu t b n Giáo d

c tái b n nhi u l n, do Phong Lê

(gi i thi u) và Vân Thanh (tuy n ch n), Phong Lê cho r

c s c c a Tô

n ng n, g m truy n ng n v loài v t và truy n ng n
v c

gi

im

- quê ngo

ng su

miêu t s

-

11,tr.47]. Ngòi bút c
i c a cu c s ng xung quanh mình nh

1945.
t Nam hi

c Phan trong cu n
Dân, H. 1944) nh

n ng n c a Tô Hoài không nh
l ik tc

nh

i (quy n IV, Nxb Tân

c bi t c v nh

do ông l a ch n n

c bi t c v

n c a ông có nh ng tính ch t n a

tâm lý, n a tri t lý, mà các vai l i là loài v t. M
ng

c bi t v l i

ng truy n

t không có tính cách ng ngôn chút nào: Ông không ph i

m t nhà lu n lý, truy n c

i. Nó là nh ng truy n t chân v

loài v t, v cu c s ng c a loài v t, tuy b ngoài có v l ng l
có l

- Vân
4


Tác gi Phan C

t Nam 1945 - 1975

trong cu n

h c và Trung h c chuyên nghi p H.1975) nói v

m truy

ng tho

i

ng tho i c a
i, Chim chích l c

r

ng, ph n phong phú

nh

. Truy

gi a kh

ng tho i c

t r t tinh t v i m t bút pháp miêu t giàu ch t tr

tình và ch
chuy

k th p

c r c r , âm thanh náo n c và luôn
ng r n ràng

hi u hàng ngày c a tu

Phong Lê - Vân Thanh, s
Tác gi Tr n H

c Vi t Nam 1945-1975, t p 2 (Nxb Giáo

d

ng l i khen ng

quan sát tinh t và ngh thu t miêu t
sinh ho

tc

i, vât, thiên nhiên, c nh

u hi n lên lung linh, s

ng b ng m t ch

i

-

T

Tr

ng, n i rõ cái th n c

c (s 9 -1995) kh

thiên b m và kh

Hoài có m t xê - ri sách

vi t v các con v t: d , chu

c g i là truy n loài v t.

Truy n loài v t c a Tô Hoài là m t c ng hi

c hi

c thi u nhi nói riêng -

i nói

t v loài v

c

thu t

c trong
n loài v t c

c 1998)
m nói nhi u v i th

gi

i bi t t o

y u t truy n, phát hi n y u t truy
Ngòi bút c

i s ng t nhiên c a loài v

n cái ng

uc a

m t s loài v t. Tác gi không châm bi

kích m

ng nào trong các

gi ng loài mà ông miêu t . Ông không ghét b mà có tìm th y
nét hay hay, ng

m i loài nh ng

v i ch t dí d m. Ch t dí d

i

ng và trong chi u sau c a cách vi t này v n là
lòng yêu m n các loài v

5

- 470].


nh n v

Trong bài vi

ng nhân v t là v

tính th

c (s 6 bi u quan ni m v

ng tho

i

ng phát

ng câu chuy n sáng t o nhân v t, phú

cho nhân v t y m t tính n t, m t hoàn c nh th t không ph i là vi c ta ch
và ch có ch quan ta mu n làm th . C

i v i nh ng lo i sáng tác, lo

nào, ví d sáng tác cho thi
t

ng
i vi t

t con v t, m t cái gì k quái nh t, t t c nh ng sáng
i là m t tình c hay m t s ch t
c thi u nhi Vi t Nam, t p 1, 2003, tr.289].
i cu n sách Phong cách ngh thu t Tô

Hoài và bài vi t

m th gi i nhân v t Tô Hoài trên T

c.

p r t nhi u ý ki n v ngh thu t vi
Hoài.
Truy n ng n Vi t Nam l ch s - thi pháp - chân dung do
nhà nghiên c u Phan C

ch

tv

i, phát tri n c a

truy n ng n Vi t Nam cùng v i nh
c nh

n cùng v i các tác gi tên tu

Nguyên H

i vi

thu t truy n ng

n Công Hoan,

n m nh m t s

i vi t thông minh, hóm h nh, th m chí tinh

quái, m

m s c thái bu n pha chút mùi v chua chát

ki

ng con v t trong tác ph
i, quen thu c v

tính cách c

ng

i. Tô Hoài b t r t nhanh nh
n ng n Tô Hoài ch u nhi u

i d n truy n, k t c u truy n, gi
các th pháp kh c h a tính cách nhân v

ng c

c

u tr n thu
thu c v truy n ng n hi n

t s truy
d ng ngôn ng
v i gi

uc an

i k chuy n hòa l n

u nhân v t.

Có th th y, khi nghiên c u truy n vi t cho tr
tho i c

ng

c p t i nh ng khía c nh khác nhau,
6


m truy

song v

ng tho i vi t cho tr em c a Tô

Hoài m t cách h th ng và toàn di
c u khoa h
ng ti p c

ng nghiên

c l p. Chúng tôi xem các bài vi
nt

ng g i m

n khác nhau c a truy

Tô Hoài. Hy v

xu t
ng tho i

i nh ng ai quan tâm t i truy n

ng tho

ng tho i vi t cho tr em c a Tô Hoài nói riêng.

3.

NG VÀ PH M VI NGHIÊN C U

3.1.

ng nghiên c

m truy

ng tho i vi t cho tr em c a

Tô Hoài.
3.2. Ph m vi nghiên c u: Nghiên c u nh ng tác ph m thu c th lo i truy n
ng tho i trong Tuy n t

c thi u nhi c a Tô Hoài (NXB Hà N i,

2001).
U
Nghiên c

d

-

ng h p: Phân tích các tác ph

Tuy n t

ng tho i trong

c thi u nhi c a Tô Hoài (NXB Hà N

th

s c v nhân v t, ngôn ng , c t truy n và k t c u c a th lo i truy
t

ng h p, khái quát l
-

ng tho i,

t lu n chung.

ng kê, phân lo

ng tho i c a Tô Hoài. T
truy

c

th ng kê, phân lo i các truy n

nh v trí và t m quan tr ng c a th lo i

ng tho i trong s nghi p sáng tác c

-

c so sánh truy

H và nh ng tác gi khác. T

ng tho i c a Ph m

nh nh ng nét riêng v truy

ng

tho i c
TÀI
- V lí lu n: K t qu nghiên c
th lo i truy

tài nh m ch ra nh

ng tho i nói chung và truy

Hoài nói riêng.

7

mc a

ng tho i vi t cho tr em c a Tô


- V th c ti n: K t qu nghiên c u c
giáo viên và sinh viên trong vi c tìm hi u truy
ng d y và h c truy
6. C U TRÚC C
Ngoài ph n m

tài là tài li u tham kh o cho
ng tho i nh m nâng cao ch t

ng tho

m non.

TÀI
u, k t lu n, tài li u tham kh o, n i dung chính g m ba

Gi i thi u chung v

ng tho i.

tài, nhân v t trong truy

ng tho i vi t cho tr em c a Tô

Hoài.
M ts

m ngh thu t trong truy

em c a Tô Hoài.

8

ng tho i vi t cho tr


N I DUNG
I THI U CHUNG V
TRUY

NG THO I

1.1. Tác gi Tô Hoài
1.1.1. Vài nét v ti u s
Tô Hoài tê
ph

-9-

c-t

- qu n C u Gi y - Hà

N i) trong m
g, M t Bi n, H
Tô Hoài ch h c h t b c Ti u h c, ch y

n ki m s ng và h c trong

c vào tu

i v i r t nhi u ngh

nh : d y h

toán cho hi

cu c s ng vô cùng v t v .

nhi u khi th t nghi p,
u

ng c a M t tr n Bình

ng trong t ch c H i ái h u th d t và Thanh niên dân

pH
c và

báo

u qu c và b

.

Ông là m t trong s nh

chi n d ch

u vi t bài cho

u tiên Nam ti n và tham d m t s

m t tr

ck tn

ng.
, ông v công tác t i H

Vi t Nam. T

t ch H

n

Hà N i,

c Nhà xu t b n Thi u nhi.
nv

ng ngh thu t t cu i nh

ã sáng tác
u sách)

cm ts

ng tác ph

nhi u th lo

n nay, Tô
s

: ti u thuy t, truy n ng n, kí, ti u lu n
9


và kinh nghi m sáng tác. V i nh

n cho n
c t ng gi

1.1.2. Nh ng ch
1.1.2.1.

ng H Chí Minh.

ng sáng tác

c
n v i ngh

tu

ib

Hà N

tay c
hi n

c nhà,

i tám. Nh

u

và Ti u thuy t th b y. Tuy xu t

n cu i c a th i kì 1930 -

m kh

c v trí c

i kì này b ng m t lo t tác ph m
:D

cs

i (1941), O chu t

(1943) Nhà nghèo (1944 ). T các tác ph
nh n th y s c sung mãn d

cd

ng ngh thu t c a ông. Sau này, Tô

c b ch chân thành qua T truy n v vi
vi t

nh

n v i ngh

ngh

c Cách m ng tháng Tám,

1945 mà tôi vi

y thi

n dài, truy n v a, ba t p truy n
D mèn thì m y ch c truy

ng n, còn truy n thi

h

ng ch ng có gì l . Vi

ki m mi ng

s ng lúc y t t ph i cu c kh
Tác ph m c

c cách m ng có th phân thành hai lo i chính là:

truy n v loài v t và truy n v nông thôn trong c
: O chu t, Gã chu t b ch, Tu i

Qua nh ng truy n v loài v t tiêu bi
tr

t cu c b dâu, M

Chu t

c

c nh n th

Ng

ng vi t v cái t

i

p, kh

nh cái

thi n trong cu c s ng, bày t mong mu n m t cu c s ng h nh phúc, bình yên

trong xã h i, m t cu c s ng t

ng.

c h t, v i D
b cl

nhi

thu t c

n. B ng cách quan sát, cái nhìn tinh t v loài v t, k t

h p v i nh ng nh n xét thông minh, hóm h
th gi i loài v t bé nh g

n các em vào

p d n và kì thú qua hình nh c a: D Mèn, D
n sàng quên mình vì b

Xi n Tóc tr m l ng, v

c

iv

n.

i. Ch Cào Cào n ào và duyên

10


dáng. B Ng

o m n. Cóc huênh hoang, d

gi . Anh chàng K

ch thông thái

n. C u công t b t Chim Ch Non có m

u óc l i r ng tu ch,... T

i s ng và tích cách c a t ng con v

nh m bày t quan ni m c a mình v nhân sinh, v khát v

a

ng, v m t cu c s ng hòa bình, yên vui, v
thành và s

t. B i th câu chuy n v chú D Mèn không ch

dành cho tr em, mà còn c
giá tr lâu b

i l n và cho c xã h i. Nó th c s mang

i s ng tinh th n c

th

c v n tìm th

ph m này. Tác ph

, dù
u thú v , bao bài h

nh ti

tác

cs

c

c Vi

c tr em nói

riêng.
Vi t v loài v

th hi n chân th t,

ng h nhà chu t. Các ch ng lo i chu

: chu t nh t, chu t c ng,

chu t c c, chu t b ch, chu t xù..., xu t hi n trong các tác ph m c a ông v i
nh

m, thói quen riêng và c nh ng m i quan h c a chúng. Trong s

nh ng truy n vi t v chu t thì truy n Gã chu t b ch

l

c bao

c s ng c a v ch ng chu t b
t

ng h t g o

i ta r c vào m

a vào l ng

khi có d p ra kh i l ng chúng v n không l y gì làm thích
n.

hít ph i cái không khí l

h ch ng quen bò gi

l in

n, t t

nói, qua c nh s ng c a v ch ng chu t
b

ng nhàm chán, bu n t và vô v

tâm lí ch p nh n, l thu c c a m t l
t nh nh

i trong xã h

ng th i mu n th c

nh s

Nhi u loài v t khác qua cách miêu t c a Tô Hoài t
n lâu b

cd u

nghiêm ngh t a m t th y dòng, trên

mình có khoác b áo thâm. H n có cái c
t vi c gì ghê g m l
11

ng gi . Lúc nào

u gà tr ng


s ng côi cút m t thân, m

nh

nl

m t khinh kh
c a loài gà - c c

i - khi m i l
i chàng gà ch i

t sinh ch có m t ngh

l

ch ng

ch

cái oai l m li t c a
ng ý tình ma

mà khi M t cu c b dâu xu t hi n, h nhà gà ch t

chu

d n, ch t mòn, chàng gà ch i dù anh hùng, l m li
l

t mình ch mái già, ra l i vào, ng

c th
i v ch ng

ch ng quê m i r nhau lên t nh. H l kh , ng
n m n xây t
ào

u xí -

c nhà

m, s ng h

ng, ch u khó, ít n

tr ng, ch ngày tr ng n , ch nh

a con l n lên t ng

ngày... Th r i, T

n, ti ng pháo n
ng p

cu

av

ng n

c s ng c

ng trong cây, c nhà cu ng

ch

is

nào trong

c ph i ng m ngùi, xót xa. Còn M

c
ngan v

i, ch m ch

n m c nh

a con c a mình g p

n n, hay b ch t v n vô tình, th n nhiên. K c khi b
n không hi
v

n

b
ng m

ngan ch nh

làm th t, m

, h t thóc vàng vàng,

n mà kh i s
Cùng v i hình nh c a nh ng loài v t trên là c a chú chó
i ta thi
l kh quên c
v i cu

i xuân c

bu

td
e và béo l

c

n th u, bu

c qua nhanh, nó tr

i và l nh lùng v

c

ng l s ng cái cu

nh lùng
i tàn c c

m k t thúc v i s xu t hi n c a m t con chó
i thân ph n c a nó ch

c.
12

i


Tóm l i, th gi i loài v t trong tác ph m c a Tô Hoài th
y g i lên

cs

ng v nhi u v

l ,t

gi i
i s ng xã h i. Có

c Vi

loài v t nhi u

tv

cs

Bên c nh truy n vi t v loài v t, m ng truy n vi t v c nh s
chân th
t c c a nh ng ki
i, nh

ng. Cu c s ng cùng qu n b

i nghèo kh , lang thang, phiêu b

t khách quê

i th th công b phá s n xu t hi n d n qua t ng trang sách

v i t t c ni m c m thông chân thành c

n c a bà lão

V i trong truy n M già bu c lòng nh n nh c s

vào con. Ch vì

m t con l n s ng chu ng mà bà b chính con gái mình ch i r a chì chi

u. V

a con gái bà thì bà ch

n, ch ta

làm gì mà bà l
chí, không cho bà ng

c con l

m

i bà xu ng b p n m ng

Sáng ngày hôm sau c

n

di n trong cu c s ng c

ph n c a ch H i trong truy n

Ông cúm bà co, b

c men ch a ch y, r i b nh n ng d n

vì kém hi u bi t, mê tín, k t c c ph

l im

còn là t n bi k ch c a anh Gà Gáy trong truy n ng n cùng tên. T
không ai rõ, ch

n khi có m

G

hu s ng

c a anh khi
a con, ni m an i duy nh

ct i

iv b

t tích.

i v i anh ngã b nh, h t ti n ch y ch a, trong lúc

kh

r ib b

t. T

ng còm cõi m
Tóm l i

c Cách m

t
ng v ng

Tâm h n c a Tô Hoài bao gi
trong c

cv

n th c.
ng

i th i kì này.

gi i ngh thu t c
mang d u

v trí c a m

c cu c

ng khám phá nào, th

c cách m
mv m

u th
i c a ông. Ông quan ni m:

13

ng


u miêu t tâm tr

sáng tác c

tôi, m i cái c a

mình quanh mình. Nh

n. Ph n nào nh nhàng

hay xót xa, hay ng ch ng
ng ti

c là ph

nc

ng).

(M

1.1.2.2. Sau cách m ng tháng tám
Sau Cách m ng tháng Tám, Tô Hoài có s chuy n bi n m nh m v
ng và sáng tác. Tâm tr

ng không d ng l i quá

lâu

n th c cu c s ng và sáng t o

thành công nhi u tác ph m có giá tr
ti u thuy t Mi n Tây c

các th lo i lo

t gi

ng Bông sen vàng c a H

c chuy n trong sáng tác c

c th hi n rõ

tài. Tô Hoài không bó h p n

ng ph n nh trong ph m vi c a

m t vùng dân nghèo ngo i thành Hà N
n m t không gian r ng l
nhi

ng g n bó, mà ông còn

n v i cu c s ng c a nhi u l

i,

t khác nhau, n i b t nh t là mi n núi Tây B c. Tây B c không còn

là mi

t xa l , n

hai c a Tô Hoài. Ông vi t v

Tây B c không ch b
c

thu t, v n s ng phong phú, mà còn b ng

m th m thi

i l , v i Tô Hoài:

i mi

nh cho tôi nhi

Tây B

nh

i, thành vi

có s c ám nh m nh m

y ngu n c m h ng sáng t

vi t thành công nhi u tác ph m v mi

h xem ông

a mi n núi Tây B c, là m t trong nh
n

c vi t v
Tác ph

(1948).

t n n móng cho

tài Tây B c.

u tiên c a Tô Hoài vi t v mi n núi là t p truy n Núi C u qu c

tác ph

hi
i v i cách m

c

c ch

c c nh s ng v t v , thi u th n,
t tâm chi

u

ng bào mi n núi. Tuy nhiên, tác ph m này còn n ng v th hi n, miêu t

các tài li u, b m t c a v

u sâu, b n ch t c a nó
14


r

trong M t s kinh

ch t chìm trong tài li

nghi m vi
h pd

a tôi. Vì th , tác ph m trên còn thi u s
iv

m

c.

n Truy n Tây B c, Tô Hoài m

Ph

ng, thi u s c

cs

tài v mi n núi Tây B c. B

phú v Tây B

hi

cs c

thu t và v n s ng phong
c m t cách chân th

nh c c a h

ng nh ng n i

i ách áp b c n ng n c a k thù th c dân

phong ki n. T p Truy n Tây B c g m ba truy n:
ng, V ch ng A Ph . Hình
kh , mà nh

ng mi n núi Tây B c nghèo

i ph n trong t p truy

c ni m c m thông sâu s c. C
mò

t c u

c Tô Hoài miêu t v i t t

i c a M , m t cô dâu g t n ch t d n, ch t

a ng c tr n gian c a nhà th ng lí Pá Tra, hay thân ph n c a cô ng,

t cô gái có v

p n i ti ng

nhi

n khi tàn t tr thành bà lão
l

c bi

cu c s

nh c c

i ph n Tây B

phong ki n

mi n núi. M t khác, qua t p truy

ng i ca nh ng ph m ch t t
thành công v

is

pc

ng cay, t i

c n ng n c a th c dân và
nh,

i mi n núi Tây B

ng t t y u h ph

thoát kh i cu c s ng b

i
a

ng cách m ng.
Có th nói, Truy n Tây B c

um

c ngo t quan tr ng trên con

ng sáng t o ngh thu t, và b c l s nh n th

n c a Tô Hoài v m i

quan h gi a ngh thu t v i cách m ng.
thu t c
càng

Tô Hoài khi vi t v mi n núi càng v sau

c phát huy và kh

nh qua nhi u tác ph m khác t

Mi n Tây, Tu i tr Hoàng

, H Giàng

p t c ng i ca ph m ch t t

th

Phìn Sa, Nh Mai Châu,... Nhà

p c a các dân t c

i s ng kháng chi n và xây d ng ch

(dân t

Thào, V A Dính (dân t c Hmông)... T t c h
15

:

mi n núi Tây B c trong

i thông qua nh ng hình nh
ng (dân t c Nùng), Giàng A
u th y chung, g n bó son s t


v i cách m ng và cu

i m i. Nhi

yên, h

ng vì cu c s ng bình
c. Ch

ng.

Trong s tác ph m vi t v mi n núi Tây B c sau 1955 c a Tô Hoài, ti u
thuy t Mi n Tây là tác ph m n i b t nh t. Mi n Tây có c t truy n xoay quanh s
ic

cách m ng. Cách m

i cho

u ni m vui gi n d trong cu c s n
Thào Khay, Thào M

thành cán b

thay trong cu c s

u góp ph n làm nên s

i

i Mi n Tây, Tô

c. Bên c

ng nét m i v ngh thu t trong cách tri n khai c t truy n,
d ng c nh, cách khai thác các chi ti t ngh thu t, và nh t là vi c xây d ng thành
công m t s nhân v

n hình t o nên

: Giàng Súa, Thào Khay, V Sóa T

c d u n sâu b n

c bi

k t h p hài

hòa bút pháp hi n th c và bút pháp lãng m n trong quá trình sáng t o. Chính
n làm nên v

p r t chân th

t giàu ch

m ng lãng m n cho Mi n Tây.
S ng trong cu
c

im

ng v xã h i

sâu s

c Cách m ng tháng Tám t cách nhìn, s suy ng m

i gian và nh ng tr i nghi m trong cu c s ng.

thuy t

v i t m nh n th c m i và t ch

nhi

ng c a cu c s ng hi n t i

i s ng dân t c,

chân th

ti u

n nh

nh s ng bi th

n

m t vùng

ng ki n và tr i qua cùng v i bao s ph n
ng th i, qua
cách m ng c a qu

hi
c m nh c a h

tranh ch ng l i s áp b c bóc l t c a ch
u tranh là l
ng m
s

c quá trình giác ng

th c dân phong ki

u
u trong

p, Trung, Lê, Ba,... H ti p thu
hái nhi t tình tham gia các ho

i thay cho cu c s ng.

16

i


, còn m t s chi ti t có th g t b

tác ph m có th hoàn

thi

u c n nh n th y,

m

c s s c s o trong cách quan sát và bút pháp th hi n.
Sau ti u thuy t

thành Hà N

, Tô Hoài còn vi t nhi u tác ph m khác v ngo i

i, Quê nhà, Nh ng ngõ ph

:

Chuy

g
li

tác ph m này Tô Hoài v i t m nh n th c

i (hai t

ng ph , và
y v n s ng, ngu

n c m h ng sáng tác c a Tô Hoài v Hà N i vô cùng phong
ng. T các tác ph m vi t v Hà N i c

hi

u ki n

phong t c, n p sinh ho t, tên g i ph

dài su t c th k XX trong cu c s
Không ch thành công
c thành t

cs c

i Hà N i tr i

ng và c trong chi n tranh.

th lo i truy n ng n và ti u thuy t, Tô Hoài còn
th kí. Nhi u tác ph m kí c a ông xu t hi n sau
Nh t kí vùng cao, L

nh ng chuy

Lênin, Hoa h ng vàng song

c b
c a

c bi t, Tô Hoài có các t p h i kí g n li n v i bao n i vui bu

c c a tu

T truy n,

ni m v nh ng b

Cát b i chân ai, Chi u chi u. T các t p h

u ki

hi u thêm v phong cách ngh thu t, thân ph
a ông và m t s

r t linh ho t bi n hóa, các s ki
xen l n nhau nên luôn t

t h i kí c a Tô Hoài
c khai thác theo m

cs ch pd

iv

c không thua kém

gì so v i th lo i khác.
Bên c nh nh ng m ng sáng tác trên, Tô Hoài còn ti p t c vi t khá nhi u tác
: Con

ph m cho thi
Nhà Ch
v

i, V A Dính,

o hoang, Chuy n n th n,

m ng sáng tác này, ngay c khi tu i tác không còn tr Tô Hoài
c cách c m nh n và th hi

is

h n, nh n th c c a tu

p v i tâm
n v i m t th gi i bi

nb

pv

h n tr
17

u

p và s trong sáng, cao c cho tâm


Tóm l i: Nh ng sáng tác c a Tô Hoài sau Cách m
cv

thu t c

m i. Ông x

ng

c hi n th c c a cu

tt

i

ng ngh thu

góp ph n xây d ng và b o v T qu c.
1.2. Truy

ng tho i

1.2.1. Khái ni m truy
Thu t ng truy

ng tho i

ng tho i có ngu n g c t Trung Qu c xu t hi n

ta vào kho ng nh

a th k XX khi n

i

nh ng tác ph m thu c th lo i này. Trong quá trình s d
l i, th hi n cách hi u riêng c
trong n

c

c

c Vi t Nam. Tìm hi u thu t ng này

c Trung Qu c, ta th y có nhi

m khác bi t so v i cách hi u

c a ta hi n nay.
Vi t Nam, thu t ng truy
theo

ng tho i có nhi u cách hi u khác nhau,

p.
T

n ti ng Vi

tho i theo

biên (b

nh

ng là truy n chép cho tr

n ti ng

Vi t c a Vi n Ngôn ng h c (b n in 2001) l i có cách hi
th truy n cho tr

t và các v

ng tho i là
c nhân cách hóa t o

nên m t th gi i th n kì thích h p v i tr

. Bên c

bình trong nh ng bài vi t c

ki n v v

nh

ng

t s nhà phê
này. Tiêu bi u là

nh:
Vân Thanh trong bài vi

trên T
c bi t c
, các tác gi

m c a truy

c (4)

ng tho i là m t th lo i

c, có s k t h p nhu n nhuy n gi a hi n th
ng dùng nhân v

i). Qua th gi i không th c mà l i th
tình c m và cu c s ng c a

ng.

ng v t, th c v t và nh ng v t

vô tri, l ng cho chúng nh ng tình c m c a con

nh ng y u t không th thi

ng tho

t là
l ng cho chúng nh ng

i. Tính ch
c

ng tho
18

. Cách hi u c a Vân Thanh

c nh ng

nc

ng tho

cho nh

nh

sau.
c Ti
Truy

nh
ng tho i là sáng tác c

thu t nhân hóa loài v

i, s d ng ngh

k chuy n v

c bi t là tr em, vì v y

nhân v t ch y u là loài v
t Ký quan ni m truy
là th lo
t

t riêng cho các em v i bút pháp k th a

ng tho i dân gian g

ng tho i hi

v t, c cây, hoa qu
tho i hi n

i. V n là truy n l y loài v t (con

ng miêu t , v

i ph i m i so v

ng tho

c vi

ng

.

y, dù có s

, các quan ni m trên có

s th ng nh t
n

ng tho i

m: (i) truy

h c Vi

ng tho i là nh ng sáng tác hi
n các quan ni m hi u truy

p: th lo i truy n k hi

i trong

ng tho i theo

i dành cho tr em, có hình th

c thù là

nhân cách hóa loài v t.
Chúng tôi
nh n di

m v a nêu và xem chúng là nh ng tiêu chí
u c a th lo i truy

1.2.2.

m truy

ng tho i.

ng tho i

c thi u nhi bao g m r t nhi u các th lo
lo i truy

ng tho i chi m m t v trí quan tr ng b i l nó có s h p d n riêng

v n

l a tu i và v giá tr
Nhi u nhà nghiên c

là nh ng câu chuy

n lên m t th gi i lung linh s
ng tho i mà

uh

c.
ng, vi t cho con tr cách d nh t

là soi mình vào m t tr

m t kh

th

con có th trò chuy n v i loài v t t. T

có th h c

chính ngay t b n bè và nh ng th xung quanh mình; h

l n lên m i ngày

cho tâm h
Khi vi

il

i t m trong nh
ng tho

t chú ý tâm lý c a l a tu i. Trong Làm th

vi

m H nói r
19

l a tu i bé


n tr , m u giáo, c

ng r t thích truy n c tích, truy n

tho i, truy n ng

u Th , qua nhi

b n sách cho thi

ng

tác xu t

i v i l a tu

ng, lo i sách

ng tho i, c tích có tranh minh
h a nhi u màu s

n lí gi i thêm: s

tho i thích h p v
cách c

v

n th y, các em
c bi t c a th lo i truy

l a tu i nhi

c u huy

ng cao...

ng

ng chính là l p công
c

ng phát tri n m nh và nhu

các em, b

n nên s

ng b c l ra r t m nh. Kh

t

ts ý

ng tho i. L a tu

n xét, giàu tình c

ng

c nhìn theo cách nhìn,

a các em và k l i theo cách nói c a các

ki n trên

ph

truy

nh nh ng cái c th c a các em

m tr

tính tr

ng là m

c

m quan tr ng v nh n th c c a l a tu i này. M t khác, trong quan h v i th
gi i xung quanh, các em luôn l y mình là trung tâm và nhìn s v t b ng cái nhìn
nhân hóa. Cho nên, th gi i trong m t các em luôn là nh ng th c th
có h

i. Chúng ta s không l khi nhìn th

ng,
i búp bê, ru

búp bê ng , hát cho búp bê nghe... B n thân các em r

i

x v i loài v

t

b u b n. Trong quan ni m c a các em, con v

yêu, bi t ghét, có c
v

i. Nh

giúp các em tìm th y

truy

ng tho i nh

u phù h p v i l a

tu i c a mình. Có th nói t
Th nh t, các em v

ng, nh

i l , không thích nh ng gì t

ng hoang

ng,

ng t nh

t trong tác ph m Tâm lí h c sáng t

lí h
h c:
ng m nh m

ng thích h p v
n duy nh

em (...), nh ng gì làm xúc
làm cho trí

c m ph i ho t
i tu

ng và s nh y

pxki
t tr i nóng b

r m
20

:
it


t thú v

ng tho

t th lo

c yêu c u này c a

ng, truy n

c gi thi u nhi.

Th hai, nhân hóa là m t hình th c ngh thu
tho

a, nhân cách hóa trong truy

cách c m c a tr

c thù c a truy

ng tho

c truy

c d a trên cách nhìn,

ng tho i, các em d hòa

các nhân v t c a mình. Các em d

c, th

t

ng tho i có kh

ng tho i.

y

các em nh ng tình c m

p, nh ng c m xúc thú v qua nh ng tình hu ng, nh ng chi ti t vui

ng

c bi t, nó có kh

ranh gi i gi

t

v t, xóa nhòa
c, c m nh n th gi

chính mình. Th lo i truy

ng tho

cu c s ng c a

ng tho i Vi t Nam hi

tr

phát tri

a th k

n a th k g n bó v i

i s ng tinh th n c a tr em Vi t Nam, tr em
Truy

ng v i

c nh ng gì mà

i l n không th nghe th y, khi cùng ti p nh n truy
Th ba, truy

ng

ng tho

m ts

n v i các em theo nhi

nhau, b u b n v i các em lúc

c trên th gi i.

ng, nhi u hình th c khác

nhà, khi

ng, lúc

ng . Nó th a mãn các em hai nhu c u ch y u là gi i trí và giáo d c.
Th c t cho th y, th lo i truy
c

ng tho

t s tác ph m gây

n hình là truy n D

ng

c a nhà

n D

c M.Tkachov

chuy n ng thành công sang ti ng Nga. Nh gi

c cá tính c a th

t nh n trong vài ti
c gi nh tu i

ng h sau
cr

Th

ph m c a Tô Hoài.

nêu lên m i
bên Nga... Sau D

con D

ký, m t s tác ph m khác c a Tô Hoài (Ba anh em, Dê và L
chu t), Nguy
c

(Cái T t c a Mèo con),
ng công)

khác nhau trong kh
ph

(Cu

c gi i thi u v i nhi u n
và ph m vi
có th

21

i

c

ng c a các tác
n m r ng