Chất lượng mối quan hệ trong kinh doanh - Trường hợp các doanh nghiệp logistics ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN THỊ THANH VÂN

CHẤT LƯỢNG MỐI QUAN HỆ
TRONG KINH DOANH:
TRƯỜNG HỢP CÁC DOANH NGHIỆP LOGISTICS Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

TP.Hồ Chí Minh – Năm 2018


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................................................................ii
MỤC LỤC............................................................................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................................................. vi
DANH MỤC BẢNG ......................................................................................................................................... viii
DANH MỤC HÌNH............................................................................................................................................. ix
TÓM TẮT............................................................................................................................................................. x
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU .............................................................................................. 1
1.1 Bối cảnh và lý do chọn vấn đề nghiên cứu ...................................................................................................... 1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu...............................................................................................................................................11
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................................................................12
1.4 Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................................................12
1.5 Đóng góp mới của nghiên cứu ...........................................................................................................................13
1.6 Kết cấu của luận án .................................................................................................................................................14

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ........................................................... 16
2.1 Giới thiệu về hoạt động thuê ngoài logistics ...............................................................................................16
2.1.1 Định nghĩa về logistics ................................................................................................................................ 16
2.1.2 Định nghĩa về thuê ngoài logistics ........................................................................................................ 17
2.1.3 Vai trò của thuê ngoài logistics .............................................................................................................. 18
2.1.4 Lợi ích và rủi ro khi thuê ngoài logistics ............................................................................................ 19
2.1.5 Đặc trưng của ngành logistics hình thành đặc thù mối quan hệ giữa doanh
nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics .............................................................................. 20
2.2 Chất lượng mối quan hệ .......................................................................................................................................22
2.2.1 Khái niệm về chất lượng mối quan hệ ................................................................................................ 22
2.2.2 Đo lường chất lượng mối quan hệ ........................................................................................................ 25
2.2.2.1 Lòng tin ............................................................................................................................................... 26
2.2.2.2 Sự hài lòng ......................................................................................................................................... 27
2.2.2.3 Sự cam kết ......................................................................................................................................... 28
2.2.3 Các nhóm nhân tố tác động đến chất lượng mối quan hệ ........................................................ 29
2.2.4 Kết quả của chất lượng mối quan hệ .............................................................................................30
2.3 Lý thuyết nền liên quan đến mối quan hệ giữa các doanh nghiệp trong lĩnh vực logistics ......31
2.3.1 Lý thuyết chi phí giao dịch - TCE............................................................................................................ 32


iv

2.3.2 Lý thuyết phụ thuộc nguồn lực - RDT .................................................................................................. 35
2.3.3 Lý thuyết mạng - NT .................................................................................................................................... 37
2.4 Các khái niệm nghiên cứu và sự hình thành giả thuyết ..........................................................................40
2.4.1 Vận dụng lý thuyết chi phí giao dịch trong hoạt động thuê ngoài logistics .......................... 40
2.4.1.1 Các khái niệm nghiên cứu .......................................................................................................... 41
2.4.1.2 Mối quan hệ giữa các khái niệm và sự hình thành giả thuyết nghiên cứu.......... 45
2.4.2 Vận dụng lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (RDT) trong hoạt động thuê ngoài
logistics và hành thành giả thuyết nghiên cứu.......................................................................................................... 53

2.4.3 Vận dụng lý thuyết mạng (NT) trong hoạt động thuê ngoài logistics và hành
thành giả thuyết nghiên cứu .............................................................................................................................................. 55
2.4.4 Mối quan hệ giữa chất lượng mối quan hệ và kết quả kinh doanh ....................................... 56
CHƯƠNG 3: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ...................................................................................................... 61
3.1 Tổng quát về chương trình nghiên cứu .........................................................................................................61
3.2 Quy trình nghiên cứu .............................................................................................................................................61
3.3 Sự hình thành thang đo các khái niệm trong mô hình nghiên cứu .....................................................67
3.3.1 Thang đo các nhân tố tác động đến chất lượng mối quan hệ .................................................. 68
3.3.1.1 Thang đo Sự đặc thù tài sản ....................................................................................................... 69
3.3.1.2 Thang đo Hành vi chủ nghĩa cơ hội ....................................................................................... 70
3.3.1.3 Thang đo Văn hóa định hướng dài hạn ............................................................................... 70
3.3.1.4 Thang đo Môi trường pháp lý và hành chính.................................................................... 71
3.3.1.5 Thang đo Tầm quan trọng của đối tác ................................................................................. 72
3.3.1.6 Thang đo Hiểu biết về đối tác ................................................................................................... 73
3.3.2 Thang đo chất lượng mối quan hệ ........................................................................................................ 74
3.3.2.1 Thang đo Lòng tin .......................................................................................................................... 74
3.3.2.2 Thang đo Sự hài lòng .................................................................................................................... 75
3.3.2.3 Thang đo Sự cam kết .................................................................................................................... 76
3.3.3 Thang đo kết quả của chất lượng mối quan hệ .............................................................................. 77
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ....................................................................................................... 79
4.1 Kết quả nghiên cứu định lượng .........................................................................................................................80
4.1.1 Thiết kế nghiên cứu...................................................................................................................................... 80
4.1.2 Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo (Cronbach’s Alpha) ............................................... 82
4.1.3 Kết quả đánh giá giá trị thang đo (EFA) ............................................................................................ 86
4.1.4 Kết quả phân tích nhân tố khẳng định - CFA ................................................................................... 93


v

4.1.5 Kết quả phân tích mô hình hóa cấu trúc - SEM và kiểm định các giả thuyết

nghiên cứu ................................................................................................................................................................................ 97
4.1.6 Kết quả kiểm định Bootstrap .................................................................................................................100
4.1.7 Kết luận về mô hình từ kết quả nghiên cứu định lượng ...........................................................101
4.2 Kết quả nghiên cứu định tính chính thức .................................................................................................. 102
4.2.1 Quan niệm về chất lượng mối quan hệ ............................................................................................102
4.2.2 Quan niệm về các nhân tố tác động đến chất lượng mối quan hệ .....................................103
4.2.2.1 Sự đặc thù tài sản ..........................................................................................................................103
4.2.2.2 Hành vi chủ nghĩa cơ hội ..........................................................................................................105
4.2.2.3 Văn hóa định hướng dài hạn ..................................................................................................106
4.2.2.4 Môi trường pháp lý và hành chính .......................................................................................108
4.2.2.5 Tầm quan trọng của đối tác ....................................................................................................111
4.2.2.6 Hiểu biết về đối tác ......................................................................................................................112
4.2.3 Quan niệm về Kết quả của chất lượng mối quan hệ..................................................................113
4.2.4 Kết luận về mô hình từ kết quả nghiên cứu định tính ..............................................................114
4.3 Bàn luận về các giả thuyết nghiên cứu dựa trên kết quả định tính và định lượng .................. 114
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................................119
5.1 Ý nghĩa và đóng góp của đề tài........................................................................................................................ 119
5.1.1 Đóng góp về lý thuyết ..............................................................................................................................119
5.1.2 Đóng góp về phương pháp luận..........................................................................................................121
5.2 Ý nghĩa và hàm ý kiến nghị với nhà quản trị .................................................................................................. 122
5.2.1 Đối với các doanh nghiêp cung cấp dịch vụ logistics ................................................................122
5.2.2 Đối với các doanh nghiêp sử dụng dịch vụ logistics ..................................................................123
5.2.3 Ý nghĩa và hàm ý kiến nghị với chính sách của Nhà nước .....................................................125
5.3 Giới hạn và hướng nghiên cứu tiếp theo .................................................................................................... 127
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ...............................................................................................129
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................................................................130
PHỤ LỤC


vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
1PL: First-party Logistics – doanh nghiệp logistics bên thứ nhất
2PL: Second-party Logistics – doanh nghiệp logistics bên thứ 2
3PL: Third-party Logistics – doanh nghiệp logistics bên thứ 3
4PL: Fourth-party Logistics – doanh nghiệp logistics bên thứ 4
5PL: Fifth-party Logistics – doanh nghiệp logistics bên thứ 5
EFA: Exploratory Factor Analysis – Phân tích nhân tố khám phá
CFA: Confirmatory Factor Analysis – Phân tích nhân tố khẳng định
SEM: Structural Equation Modeling – Mô hình hóa cấu trúc tuyến tính
TCE: Transaction Cost Economics Theory– Lý thuyết chi phí giao dịch
RDT: Resource Dependence Theory – Lý thuyết phụ thuộc nguồn lực
NT: Network theory – Lý thuyết mạng
WTO: World Trade Organization – Tổ chức thương mại thế giới
GDP: Gross Domestics Product - Tổng sản phẩm quốc nội
ASEAN: Association of Southeast Asian Nations – Hiệp hội các quốc gia Đông
Nam Á
AS: Asset Specificity – Sự đặc thù tài sản
OB: Oppurtunistic Behavior – Hành vi chủ nghĩa cơ hội
LOC: Long-term Orientation Culture – Văn hóa định hướng dài hạn
RAE: Regulatory and Administrative Environment – Môi trường pháp lý và
hành chính
PI: Partner Importance – Tầm quan trọng của đối tác
NPK: Network Partner Knowledge – Hiểu biết về đối tác


vii

RQ: Relationship Quality – Chất lượng mối quan hệ
CO: Commitment – Sự cam kết

TR: Trust – Lòng tin
SA: Satisfaction – Sự hài lòng
TPP: Trans-Pacific Strategic Economic Partnership Agreement – Hiệp định đối
tác xuyên Thái Bình Dương
B2B: Business to business – doanh nghiệp với doanh nghiệp
VLA: Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam
TNHH: Trách nhiệm hữu hạn.


viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Lợi ích và rủi ro khi sử dụng thuê ngoài logistics ............................................................. 19
Bảng 2.2: Yếu tố đo lường Kết quả kinh doanh ...................................................................................... 57
Bảng 2.3: Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu ...................................................................................... 60
Bảng 3.1: Thang đo sự đặc thù tài sản ....................................................................................................... 69
Bảng 3.2: Thang đo hành vi chủ nghĩa cơ hội ......................................................................................... 70
Bảng 3.3: Thang đo văn hóa định hướng dài hạn ................................................................................. 71
Bảng 3.4: Thang đo môi trường pháp lý và hành chính ..................................................................... 72
Bảng 3.5: Thang đo tầm quan trọng của đối tác ................................................................................... 73
Bảng 3.6: Thang đo hiểu biết về đối tác ..................................................................................................... 74
Bảng 3.7: Thang đo lòng tin ............................................................................................................................ 75
Bảng 3.8: Thang đo sự hài lòng ..................................................................................................................... 75
Bảng 3.9: Thang đo sự cam kết ..................................................................................................................... 76
Bảng 3.10: Thang đo kết quả kinh doanh ................................................................................................. 77
Bảng 4.1: Đặc điểm mẫu điều tra chính thức .......................................................................................... 81
Bảng 4.2: Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo............................................................................ 83
Bảng 4.3: Kết quả phân tích nhân tố của nhân tố sự đặc thù tài sản ........................................... 87
Bảng 4.4: Kết quả phân tích nhân tố của các biến độc lập ................................................................ 89

Bảng 4.5: Kết quả phân tích nhân tố của nhân tố chất lượng mối quan hệ .............................. 92
Bảng 4.6: Kết quả phân tích nhân tố của nhân tố kết quả kinh doanh ........................................ 93
Bảng 4.7: Kết quả giá trị hội tụ của các thang đo ................................................................................. 95
Bảng 4.8: Kết quả kiểm định giá trị phân biệt thang đo trong mô hình tới hạn ...................... 96
Bảng 4.9: Kết quả kiểm định độ tin cậy của các thang đo trong mô hình tới hạn .................. 97
Bảng 4.10: Kết quả kiểm định mối tương quan giữa các khái niệm (chưa chuẩn hóa) ....... 99
Bảng 4.11: Kết quả kiểm định mối tương quan giữa các khái niệm (đã chuẩn hóa) ............ 99
Bảng 4.12: Kết quả kiểm định Boostrap .................................................................................................. 101


ix

DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Cấu trúc ngành logistics ............................................................................................................................... 6
Hình 1.2: Chuyển biến của ngành logistics toàn cầu và năng lực của doanh nghiệp
logistics .......................................................................................................................................................................................... 8
Hình 1.3: Đồ thị tỷ lệ thuê ngoài logistics ở Việt Nam ..................................................................................... 9
Hình 2.1: Sơ đồ cấu trúc mạng lưới.......................................................................................................................... 38
Hình 2.2: Mô hình nghiên cứu lý thuyết ................................................................................................................. 59
Hình 3.1: Sơ đồ quy trình các bước nghiên cứu ..................................................................................... 62
Hình 3.2: Sơ đồ quy trình bước 1 .................................................................................................................. 67
Hình 4.1: Sơ đồ quy trình bước 2 .................................................................................................................. 79
Hình 4.2: Đặc điểm mẫu điều tra chính thức ........................................................................................... 82
Hình 4.3: Kết quả CFA các thang đo mô hình tới hạn (đã chuẩn hóa) ......................................... 94
Hình 4.4: Kết quả phân tích SEM (đã chuẩn hóa) ........................................................................................... 98


x

TÓM TẮT

Nghiên cứu này nhằm mục đích xác định những nhân tố ảnh hưởng đến
chất lượng mối quan hệ trong kinh doanh, cũng như kiểm định tác động của chất
lượng mối quan hệ đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, cụ thể trường hợp
nghiên cứu giữa doanh nghiệp cung cấp và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ
logistics.
Mô hình nghiên cứu lý thuyết dựa vào các lý thuyết nền như: lý thuyết chi
phí giao dịch, lý thuyết phụ thuộc nguồn lực, lý thuyết mạng và lý thuyết chất
lượng mối quan hệ.
Phương pháp nghiên cứu là phương pháp hỗn hợp bao gồm phương pháp
định tính bằng phỏng vấn sâu 20 chuyên gia và phương pháp định lượng bằng
khảo sát bảng câu hỏi với cỡ mẫu 301 đáp viên. Đối tượng tham gia phỏng vấn
và khảo sát là các nhà quản lý cấp trung trở lên, có liên quan đến hoạt động
logistics trong các công ty cung cấp dịch vụ logistics. Phần mềm SPSS, AMOS
và NVIVO được sử dụng để phân tích số liệu và khẳng định mô hình.
Kết quả nghiên cứu xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng mối
quan hệ trong lĩnh vực logistics là sự đặc thù tài sản, hành vi chủ nghĩa cơ hội,
văn hóa định hướng dài hạn, môi trường pháp lý và hành chính, tầm quan trọng
của đối tác. Đồng thời, nghiên cứu cũng khẳng định chất lượng mối quan hệ
càng tốt thì kết quả kinh doanh của doanh nghiệp càng cao.
Nghiên cứu tiếp theo có thể dựa trên các lý thuyết nền khác để xác định
được đầy đủ các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng mối quan hệ. Hoặc tiếp tục
kiểm định trong những ngành kinh doanh khác ở Việt Nam để khẳng định kết
quả trong nghiên cứu này mang tính phổ quát, hoàn thiện hoá mô hình đo lường
chất lượng mối quan hệ trong một nền kinh tế chuyển đổi. Ngoài ra cũng có thể
mở rộng với đối tượng khảo sát ở các vùng miền của Việt Nam hoặc xem xét sự
tác động của yếu tố nhà nước đối với chất lượng mối quan hệ.
Từ khóa: chất lượng mối quan hệ, lý thuyết chi phí giao dịch, lý thuyết
phụ thuộc nguồn lực, lý thuyết mạng, kết quả kinh doanh.

1

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Bối cảnh và lý do chọn vấn đề nghiên cứu
Trong thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc thành công của mỗi
doanh nghiệp phụ thuộc một phần vào các doanh nghiệp khác và chất lượng mối
quan hệ là một yếu tố then chốt trong việc tạo ra lợi thế cạnh tranh (Anderson và
Narus, 1990). Theo Athanasopoulou (2009) khi doanh nghiệp mất đi một khách
hàng sẽ gây cho doanh nghiệp nhiều tổn thất vì doanh nghiệp phải đi tìm kiếm
khách hàng mới, mà để tạo lập một quan hệ với khách hàng mới sẽ mất chi phí gấp
5 lần so với việc duy trì một mối quan hệ cũ. Chính vì vậy, thiết lập và gìn giữ các
mối quan hệ lâu dài, bền vững với các đối tác luôn là mối quan tâm của các doanh
nghiệp, đặc biệt trong giai đoạn cạnh tranh toàn cầu hiện nay.
Xét trong bối cảnh nghiên cứu lý thuyết, khái niệm chất lượng mối quan hệ
xuất hiện từ năm 1985 bởi Evert Gummesson trong chương trình Chất lượng
Ericsson. Đến năm 1987, Dwyer và cộng sự đã đưa ra nghiên cứu đầu tiên về chất
lượng mối quan hệ và khái niệm này được tiếp tục củng cố trong nghiên cứu của
Crosby năm 1990, từ đó đã tạo ra một hướng nghiên cứu mạnh mẽ cho vấn đề này.
Đặc biệt, nghiên cứu chất lượng mối quan hệ trong đặc tính Business to Business
(B2B) là có nhiều nghiên cứu nhất (Athanasopoulou, 2009), từ năm 1987 đến 2012
có 100 công trình nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ thì có 53 nghiên cứu về
chất lượng mối quan hệ trong B2B (Hoàng Lệ Chi, 2013).
 Nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ trong kinh doanh trên thế giới.
Nghiên cứu của Vieira và cộng sự (2008) rút ra kết luận rằng hầu hết các
nghiên cứu trước đó đều đề nghị một mối quan hệ vững chắc giữa các đối tác sẽ
giúp tăng kết quả hoạt động kinh doanh của cả hai bên. Tuy nhiên, nghiên cứu này
cũng chỉ ra rằng, đa số các nghiên cứu đều đứng trên quan điểm của khách hàng,
như vậy cần thiết nghiên cứu để thấy được tầm quan trọng của chất lượng mối quan
hệ cho cả hai phía đối tác. Ngoài ra, cũng cần thiết nghiên cứu chất lượng mối quan

2

hệ của người mua – người bán trong một hệ thống mối quan hệ, dưới sự tác động
của môi trường bên ngoài và môi trường bên trong.
Nghiên cứu của Athanasopoulou (2009) đã tổng hợp từ 64 nghiên cứu trong
thời gian từ 1987 đến 2007 với kết quả cho thấy phần lớn các nghiên cứu đều sử
dụng lòng tin (trust), sự hài lòng (satisfaction), sự cam kết (commitment) là thành tố
của chất lượng mối quan hệ. Đặc biệt, nghiên cứu này còn đề nghị cần chú trọng
phân tích nhân tố văn hóa và những nhân tố khác của môi trường trong các nghiên
cứu về chất lượng mối quan hệ.
Những năm gần đây, chất lượng mối quan hệ vẫn tiếp tục nhận được sự quan
tâm của các nhà nghiên cứu, nhằm tìm thấy những điểm mới để đóng góp thêm cho
lý thuyết này. Nghiên cứu của Song và cộng sự (2012) đã khảo sát 239 doanh
nghiệp sản xuất ở Tây Bắc Trung Quốc cho thấy chức năng trực tiếp (tạo ra giá trị
cho doanh nghiệp) và chức năng gián tiếp (tạo ra giá trị cho hệ thống mạng lưới)
của mối quan hệ sẽ ảnh hưởng mạnh mẽ đến chất lượng mối quan hệ, từ đó ảnh
hưởng đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp. Một nghiên cứu của Leonidou
(2013) đã tìm thấy sự tương đồng trong giá trị quốc gia, doanh nghiệp và cá nhân
giữa những nhà xuất khẩu và nhập khẩu càng cao thì việc thực hiện hoạt động
marketing phi đạo đức càng giảm đi, từ đó chất lượng mối quan hệ giữa họ sẽ tăng
lên. Nghiên cứu thu thập dữ liệu từ 189 doanh nghiệp nhập khẩu ở Cypriot. Kết quả
này có ý nghĩa trong việc lựa chọn và kiểm soát quan hệ với nhà cung cấp nước
ngoài. Cũng cho rằng lòng tin, sự hài lòng, sự cam kết là những thành tố chính của
chất lượng mối quan hệ, nghiên cứu Jose-Ramon và cộng sự (2013) đã tìm thấy chất
lượng dịch vụ sẽ ảnh hưởng đến sự hài lòng, do đó chất lượng mối quan hệ có thể
được cải thiện thông qua nhân tố định hướng thị trường và chất lượng dịch vụ.
Nghiên cứu của Jiang và cộng sự (2016) về chất lượng mối quan hệ trong kinh
doanh đã đề nghị một thang đo mới cho chất lượng mối quan hệ – CLOSES gồm
cường độ của giao tiếp (C); định hướng dài hạn (LO) và sự hài lòng về kinh tế -xã

hội (SES). Nghiên cứu được tiến hành thực nghiệm qua 404 công ty xây dựng và
kiểm tra chéo bởi 201 công ty trong lĩnh vực công nghiệp khác. Kết quả cho thấy


3

thang đo này có tầm quan trọng trong việc nắm bắt được cấu trúc của chất lượng
mối quan hệ.
Nhìn chung, cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ,
tuy nhiên, với vai trò quan trọng của nó thì vẫn cần thiết thực hiện nghiên cứu chất
lượng mối quan hệ ở nhiều khía cạnh khác, đặc biệt những nghiên cứu nhấn mạnh
đến nhân tố môi trường, nhân tố văn hóa trong các bối cảnh nghiên cứu khác nhau
và nghiên cứu chất lượng mối quan hệ trong một hệ thống như đề nghị của Vieira
và cộng sự (2008) và Athanasopoulou (2009).
 Nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ trong kinh doanh ở Việt Nam.
Ở môi trường Việt Nam, dù không nhiều nhưng chất lượng mối quan hệ
cũng được quan tâm và nghiên cứu từ khá sớm, đặc biệt là của nhóm tác giả Trang
T.M. Nguyen, Tho. D. Nguyen và cộng sự của họ. Nhóm tác giả này đã đưa ra
nhiều nghiên cứu với những kết quả đáng chú ý. Một nghiên cứu năm 2004, trong
bối cảnh nhà xuất khẩu Việt Nam và nhà nhập khẩu châu Á, châu Âu, với kết quả
khảo sát từ 288 doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cho thấy yếu tố nhạy cảm văn
hóa có tác động đến yếu tố trao đổi thông tin và hai yếu tố này đều tác động đến
chất lượng mối quan hệ. Nghiên cứu trong trường hợp nền tảng văn hóa khác biệt
của các đối tác nhập khẩu, kết quả cho thấy không có sự khác nhau về những điểm
mạnh trong chất lượng mối quan hệ giữa nhà nhập khẩu châu Á và nhà nhập khẩu
châu Âu. Một nghiên cứu công bố vào năm 2014 cũng về vấn đề này đã tìm ra sự
nhạy cảm văn hóa có tác động thuận chiều và chủ nghĩa vị chủng (ethnocentrism)
có tác động ngược chiều với chất lượng mối quan hệ. Hiểu và thích nghi với sự
khác biệt văn hóa sẽ giúp các nhà xuất khẩu giảm bớt khoảng cách với các nhà nhập
khẩu nước ngoài và xây dựng chất lượng mối quan hệ. Tiếp đến những nghiên cứu

khác đã tìm ra rằng tín hiệu không thay đổi và rõ ràng có tác động trực tiếp đến uy
tín nhà xuất khẩu, tín hiệu không thay đổi còn làm tăng mức rõ ràng của tín hiệu.
Uy tín của nhà xuất khẩu sẽ tăng cường độ mạnh mối quan hệ với nhà nhập khẩu
(2014); tìm ra định hướng thị trường có tác động đến nhạy cảm văn hóa và trao đổi


4

thông tin, từ đó tác động đến chất lượng mối quan hệ, bên cạnh đó định hướng thị
trường cũng là yếu tố tác động trực tiếp đến chất lượng mối quan hệ (2014).
Ngoài nhóm tác giả trên, các tác giả Le và Ngo (2012) cũng công bố một
nghiên cứu được khảo sát 174 doanh nghiệp Việt Nam và tìm ra trong số những
thành tố của marketing mối quan hệ thì lòng tin, giao kèo, chia sẻ giá trị và sự có đi
có lại sẽ tác động trực tiếp đến sự hài lòng của khách hàng trong khi truyền thông và
sự cảm thông thì không có ảnh hưởng gì. Ngoài ra còn có nghiên cứu của Hoàng Lệ
Chi (2013) đã nghiên cứu chất lượng mối quan hệ giữa nhà cung cấp dịch vụ và
khách hàng công nghiệp ngành dịch vụ viễn thông trong nền kinh tế chuyển đổi.
Nghiên cứu đã khảo sát 278 doanh nghiệp viễn thông và khám phá có ba tác nhân
chính tác động trực tiếp lên chất lượng mối quan hệ là chất lượng phục vụ, chất
lượng mạng viễn thông và rào cản chuyển đổi. Kết quả của chất lượng mối quan hệ
là tác động thuận chiều với lòng trung thành của khách hàng và ngược chiều với chủ
nghĩa cơ hội trong quan hệ.
Qua các nghiên cứu trên cho thấy nghiên cứu chất lượng mối quan hệ ở Việt
Nam cũng đã được quan tâm, tuy nhiên mới chỉ tập trung ở một số lĩnh vực nhất
định, trong đó ngành logistics chưa được đề cập đến. Trong bối cảnh của nền kinh
tế chuyển đổi Việt Nam và của ngành logistics có thể khám phá những điểm mới
khi nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ.
 Nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ trong lĩnh vực logistics, chuỗi
cung ứng có thể kể đến một số nghiên cứu liên quan như:
Nghiên cứu của Knemeyer và Murphy (2005) đã xác định các đặc điểm liên

quan đến phát triển mối quan hệ marketing trong ngữ cảnh 3PL là sự đầu tư đặc thù
của nhà cung cấp, danh tiếng của nhà cung cấp, hài lòng với kết quả kinh doanh
trước đó, thông tin liên lạc với nhà cung cấp, hành vi chủ nghĩa cơ hội của nhà cung
cấp.
Nghiên cứu của Chu và Wang (2012) dựa trên lý thuyết chi phí giao dịch
(TCE) và lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (RDT) để tiếp cận cho nghiên cứu của họ
và đã tìm ra các nhân tố tác động đến chất lượng mối quan hệ với 3PL là tầm quan


5

trọng của 3PL, hoạt động logistics, chia sẻ thông tin, độ dài mối quan hệ, hợp đồng
pháp lý có ảnh hưởng tích cực đến chất lượng mối quan hệ. Chất lượng mối quan hệ
cũng có ảnh hưởng tích cực đến kết quả tài chính của doanh nghiệp.
Nghiên cứu của Cerri (2012) đã khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến lòng
tin, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng mối quan hệ trong ngữ cảnh chuỗi cung ứng đó
là luật lệ, thông tin liên lạc, cạnh tranh và danh tiếng, đặc tính cá nhân, tương tác xã
hội. Và lòng tin là nhân tố rất quan trọng để xác định được chất lượng mối quan hệ
giữa các bên.
Nghiên cứu của Shonghari và cộng sự (2013) đã đo lường chất lượng mối
quan hệ chuỗi cung ứng qua các thành tố sự giao tiếp, sự hợp tác, lòng tin, sự cam
kết, sự tương thích, sự phụ thuộc lẫn nhau. Chất lượng mối quan hệ có tác động trực
tiếp đến chất lượng thiết kế và từ đó có tác động đến sự hài lòng của khách hàng.
Nghiên cứu của Tan và Ndubisi (2014) đã cho thấy nguồn lực tổ chức có ảnh
hưởng trực tiếp đến chất lượng mối quan hệ trong chuỗi cung ứng, từ đó sẽ có ảnh
hưởng trực tiếp đến chỉ số kết quả tài chính, hiệu quả thị trường và mục tiêu chiến
lược.
Qua một số nghiên cứu trên cho thấy có nhiều nhân tố tác động đến chất
lượng mối quan hệ giữa bên mua và bên bán dịch vụ logistics, trong chuỗi cung
ứng. Tuy nhiên, với bối cảnh mỗi quốc gia khác nhau, tồn tại đặc thù riêng về kinh

tế, chính trị, văn hóa, xã hội, nên vẫn có thể khám phá những nhân tố mới tác động
đến chất lượng mối quan hệ.
Xét trong bối cảnh thực tiễn, theo Quyết định số 175/QĐ-TTg ngày
27/01/2011 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chiến lược tổng thể phát triển
khu vực dịch vụ của Việt Nam đến năm 2020 đã xác định: “Phát triển lĩnh vực dịch
vụ nhanh, hiệu quả và bền vững, đảm bảo các dịch vụ cơ bản phục vụ cho phát triển
kinh tế - xã hội đất nước, hướng đến hình thành cơ cấu kinh tế hiện đại”. Đặc biệt,
trong đó ngành dịch vụ logistics được nhấn mạnh “logistics là yếu tố then chốt thúc
đẩy phát triển sản xuất hệ thống phân phối các ngành dịch vụ khác và lưu thông
hàng hóa trong nước và xuất nhập khẩu. Hình thành dịch vụ trọn gói 3PL … tốc độ


6

tăng trưởng thị trường logistics đạt 20 - 25% năm, tỉ lệ thuê ngoài logistics đến năm
2020 là 40%”.. Từ quan điểm phát triển này, chúng ta có thể thấy logistics nói
chung và thuê ngoài logistics nói riêng là một nhu cầu cấp thiết cho sự phát triển
kinh tế - xã hội ở Việt Nam trong hiện tại và tương lai.
Cấu trúc ngành logistics ở Việt Nam
Đường bộ
Trong nước

Đường sông

Vận tải
Quốc tế

Đường sắt
Hàng không

Thủ tục hải quan

Giao nhận
Dịch vụ ICD & CFS

Kho ngoại quan

Logistics

Kho bãi

Trữ lạnh
Chuỗi kho lạnh

Cảng biển
Điều hành
cảng

Khác

Vận chuyển
lạnh

Sân bay

Xếp dỡ
Container
Đóng gói, kiểm tra

Hình 1.1: Cấu trúc ngành logistics

Nguồn: Cập nhật ngành Logistics và tổng quan - Viet Capital, 2015
Tốc độ tăng trưởng thị trường logistics ở Việt Nam
Theo Bộ Tài chính (2017), trung bình mỗi năm, ngành logistics đóng góp
khoảng 2 – 3% GDP cho kinh tế đất nước. Thị trường logistics của Việt Nam có
tổng giá trị ước tính khoảng 60 tỷ USD, trong đó dịch vụ logistics có quy mô 2022 tỷ USD/năm. Hiện nay, Việt Nam đã và đang tham gia vào các hiệp định thương


7

mại tự do song phương và đa phương cũng sẽ tạo ra nhiều tiềm năng to lớn và tăng
vị thế của ngành logistics trong khu vực và trên thế giới. Năm 2012, theo đánh giá
của Ngân hàng Thế giới, chỉ số năng lực logistics quốc gia của Việt Nam đứng thứ
53 trên 155 nước khảo sát và đứng thứ 5 khu vực ASEAN. Năm 2014, chỉ số này đã
được cải thiện lên hạng 48/166 quốc gia. Tuy nhiên, đến năm 2016, thì Việt Nam đã
tụt hạng là 64/160 quốc gia.
Số lượng doanh nghiệp logistics và thị phần
Tuy hoạt động logistics đã có mặt ở Việt Nam từ khá lâu, nhưng phải đến
năm 2006 thì mới thực sự là giai đoạn bùng nổ. Theo Hiệp hội Logistics Việt Nam
(VLA), nếu năm 2006 chỉ có 500 doanh nghiệp thì đến nay có khoảng trên 1300
doanh nghiệp logistics chính thức hoạt động, trong đó có khoảng 18% là doanh
nghiệp nhà nước, 80% là doanh nghiệp tư nhân và 2% là doanh nghiệp có vốn đầu
tư nước ngoài.
Tuy số lượng doanh nghiệp logistics trong nước lớn song lại chỉ đáp ứng
được hơn 20% của nhu cầu thị trường nội địa do hạn chế về quy mô, vốn và chất
lượng dịch vụ. Theo Thời báo Kinh tế Việt Nam (2016) đa phần các doanh nghiệp
logistics nội địa đều có dịch vụ đơn lẻ, tính tích hợp chưa cao, quy mô nhỏ hoặc rất
nhỏ, hoạt động manh mún không có sự hợp tác với nhau, hoạt động chưa theo định
hướng bền vững, lôi kéo khách hàng và chất lượng dịch vụ còn yếu. Đặc biệt, nhân
lực ngành logistics thiếu và yếu.
Hiện tại thị phần logistics vẫn thuộc về các tập đoàn logistics đa quốc gia –

khoảng 80% mặc dù chỉ chiếm 2% số doanh nghiệp logistics ở Việt Nam (khoảng
25 doanh nghiệp). Các công ty đáng chú ý là Maersk Logistics, APL Logistics,
NYK Logistics và MOL Logistics. Với kinh nghiệm, vốn lớn, kỹ thuật công nghệ
hiện đại nên phần lớn các công ty nước ngoài đều có thể cung cấp các dịch vụ bên
thứ ba (3PL1) và thứ tư (4PL) trong khi đa số các công ty Việt Nam chỉ có thể cung
cấp dịch vụ bên thứ hai (2PL) (Viet Capital, 2015). Do đó, các doanh nghiệp
logistics nước ngoài đã đánh bật các doanh nghiệp logistics nội địa và biến các
1

Các khái niệm niệm 2PL, 3PL, 4PL, 5PL xin xem ở trang 18


8

doanh nghiệp logistics nội địa thành vệ tinh, đảm nhận một phần trong chuỗi
logistics của họ. Đặc biệt, theo đúng lộ trình cam kết WTO, Việt Nam mở cửa hoàn
toàn cho ngành dịch vụ logistics từ 11/01/2014, theo đó, các nhà cung ứng dịch vụ
nước ngoài được phép thành lập doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài để cung
ứng các dịch vụ kho bãi và dịch vụ đại lý vận tải hàng hóa, như vậy áp lực thị phần
cho các doanh nghiệp logistics Việt Nam sẽ còn tăng cao.
Giải pháp toàn diện Hình thức
Nhà cung cấp chuỗi cung ứng và giải
pháp toàn diện

Đặt hàng, Quản lý
chất lượng thông tin
Giấy phép xuất
khẩu, Kho chứa, vận
chuyển hàng hóa
Dịch vụ Logistics,

Vận tải, Phân phối

Tư vấn
Không cần có tài sản, không vận tải
Chỉ có 15% công ty trong
nước ở giai đoạn này
Ngành Logistics
Việt Nam

1PL

2PL

3PL

5PL

4PL

Nhà thầu. Tập trung vào các
tài sản phi vận chuyển

Vận hành tài sản
Tài sản vận chuyển

Nhà sản xuất và phân phối

<1970s

1980

1990

2000

>2010

Hình 1.2: Chuyển biến của ngành logistics toàn cầu và năng lực của doanh
nghiệp logistics Việt Nam.
Nguồn: Cập nhật ngành Logistics và tổng quan - Viet Capital, 2015
Nhu cầu thuê ngoài logistics
Trong nền kinh tế hiện đại, xu hướng thuê ngoài các hoạt động logistics ngày
càng cao, đặc biệt là trong mảng quản lý chuỗi cung ứng như quản lý hàng tồn kho,
quản lý nguồn cung. Xu hướng thuê ngoài gia tăng từ hai động lực chính: Một là,
chi phí cố định, chi phí lưu động để đầu tư cho logistics quá cao nếu doanh nghiệp
tự làm logistics. Hai là, khi thuê ngoài thì các doanh nghiệp sản xuất có điều kiện để

Tập trung vào năng lực cốt lõi

Liên doanh hợp tác
Tối ưu hóa dự báo,
Kế hoạch và chuỗi
cung ứng

Chiến lược


9

tập trung vào năng lực cốt lõi của mình. Từ đó cho thấy, dịch vụ thuê ngoài logistics

tất yếu sẽ phát triển mạnh mẽ trong tương lai, đặc biệt nhóm dịch vụ giá trị gia tăng.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Vận tải
hàng xuất

Kho hàng
xuất

Vận tải
hàng nhập

Kho hàng
nhập

Quản lý dự Quản trị
Quản lý
trữ
kho hàng đơn hàng

Cơ bản

Quản lý Hỗ trợ hải
quan
nguồn
cung

Giá trị gia tăng
2008

2012

Hình 1.3: Đồ thị về tỷ lệ thuê ngoài logistics ở Việt Nam.
Nguồn: FPT Securities, 2015
Như Peter Drucker (1962) trích trong Đoàn Thị Hồng Vân và Kim Ngọc Đạt
(2010) đã nêu “Logistics là nguồn động lực cho đổi mới và cơ hội mới mà chúng ta
chưa hề chạm đến. Đó chính là ‘thềm lục địa tiềm ẩn’ của cả nền kinh tế”. Logistics
đã trở thành một phần hoạt động của doanh nghiệp và trở thành khâu cuối cùng để
giảm chi phí. Như vậy, xét trên thực trạng của lĩnh vực muốn nghiên cứu – ngành
logistics ở Việt Nam – đang được Chính phủ quan tâm phát triển và đang dần khẳng
định vị trí quan trọng của nó trong sự tăng trưởng chung của nền kinh tế, nên nghiên
cứu về lĩnh vực này là hết sức cần thiết.
Lý thuyết nền và khoảng trống trong lý thuyết chất lượng mối quan hệ
Tiến trình nghiên cứu về thuê ngoài logistics cho thấy rất phong phú về lý
thuyết được sử dụng - có hơn 50 lý thuyết (Stock, 1997), rất đa dạng về nội dung
nghiên cứu, như lý thuyết chi phí giao dịch (TCE) (ví dụ Williamson, 1975;
Rindfleisch và Heide, 1997; Garfamy, 2012), lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (RDT)
(ví dụ Emerson, 1962; Pfeffer và Salancik, 1978; Davis và Cobb, 2010), khái niệm
chuỗi giá trị (VCC) (ví dụ Porter, 1980; Stock, 1997), lý thuyết đại lý (AT) (ví dụ

10

Stock, 1997; Stump và Heide, 1996), lý thuyết mạng (NT) (ví dụ Johanson và
Mattsson, 1987; Hakansson và Ford, 2002) ..v..v… Mỗi lý thuyết đều trình bày
những quan điểm riêng về việc hình thành mối quan hệ giữa các doanh nghiệp,
nhưng mỗi lý thuyết vẫn còn tồn tại những hạn chế. Ngoài ra, Barringer và Harrison
(2000) cho rằng các doanh nghiệp có hàng loạt những lý do khác nhau để dẫn đến
mối quan hệ giữa các doanh nghiệp ví dụ như tối thiểu hóa chi phí, hoặc chia sẻ rủi
ro, hoặc bổ sung nguồn lực cho doanh nghiệp, cũng có thể là nhiều lý do cùng một
lúc. Do đó, nếu xem xét chỉ một lý thuyết để dẫn đến chất lượng mối quan hệ sẽ là
phiến diện, mà cần thiết kết hợp các lý thuyết để có thể xem xét mối quan hệ kinh
doanh trên nhiều quan điểm, đó cũng là cách để phát triển và thử nghiệm các lý
thuyết mới.
Nghiên cứu của Cai và Yang (2008), Chu và Wang (2012) đã kết hợp lý
thuyết chi phí giao dịch (TCE) và lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (RDT) trong
nghiên cứu của mình và cho thấy việc kết hợp này lý giải tốt hơn về sự hình thành
mối quan hệ giữa các doanh nghiệp. Vieira và cộng sự (2008) cũng chỉ ra rằng, cần
nghiên cứu chất lượng mối quan hệ giữa người mua – người bán trong một mạng
lưới hệ thống các mối quan hệ. Bolumode và cộng sự (2007) đã đứng trên nhiều góc
độ của các lý thuyết khoa học xã hội nhằm xác định khung phân tích cho lĩnh vực
thuê ngoài logistics, theo đó, nghiên cứu đã nhấn mạnh khi xem xét lý do dẫn đến
mối quan hệ của doanh nghiệp với doanh nghiệp logistics thì cần xem xét ba lý
thuyết nền tảng đó là lý thuyết phụ thuộc nguồn lực (resource dependence theory RDT) và lý thuyết mạng (network theory - NT). Nghiên cứu của Bolumode đã cung
cấp một khung lý thuyết hoàn chỉnh và thực tế hơn, từ đó Bolumode đề nghị các
nghiên cứu sau này có thể dựa vào khuôn khổ lý thuyết này để xây dựng mô hình và
phân tích bằng các dữ liệu nghiên cứu cụ thể. Do đó, luận án này sẽ kế thừa gợi ý
của Bolumode để làm nền tảng nghiên cứu.
Hơn thế nữa, mặc dù lý thuyết chất lượng mối quan hệ đã có nhiều tác giả
nghiên cứu, song Hoàng Lệ Chi (2013, trang 37) đã chỉ ra rằng “trong những nền
kinh tế đang phát triển, đặc biệt là những nền kinh tế chuyển đổi, mối quan hệ kinh

11

doanh có những đặc điểm khác biệt lớn so với những nền kinh tế đã phát triển. Qua
việc tổng hợp các nghiên cứu trước đây, có thể nhận thấy rằng những nghiên cứu về
mô hình chất lượng mối quan hệ ở các nền kinh tế chuyển đổi là rất hiếm. Đây
chính là khe hổng kiến thức trong lý thuyết chất lượng mối quan hệ”. Thêm vào đó,
Athanasopoulou (2009, trang 605) đề nghị “để khái niệm chất lượng mối quan hệ
mang tính tổng quan hơn, thì nó cần được nghiên cứu ở những ngành nghề khác
nhau và ở những nền văn hóa khác nhau”.
Kế thừa từ kết luận của những nghiên cứu trên, tác giả nhận thấy một khoảng
trống cần được tiếp tục nghiên cứu là dựa vào khuôn khổ lý thuyết được đề nghị bởi
Bolumode và cộng sự (2007), luận án sẽ vận dụng ba lý thuyết TCE, RDT và NT để
xác định các nhân tố tác động đến chất lượng mối quan hệ, kiểm định cho trường
hợp doanh nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics, đặc biệt xem
xét trên các khía cạnh văn hóa, môi trường kinh doanh cũng như đặc trưng riêng có
của ngành logistics ở một quốc gia chuyển đổi là Việt Nam2.
Như vậy, căn cứ từ bối cảnh thực tiễn, bối cảnh nghiên cứu và phát hiện
khoảng trống kiến thức trong nghiên cứu phát triển lý thuyết chất lượng mối quan
hệ, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài “Chất lượng mối quan hệ trong kinh doanh:
Trường hợp các doanh nghiệp logistics ở Việt Nam”.
1.2. Mục tiêu nghiên cứu
Từ vấn đề nghiên cứu được giới thiệu ở trên, với việc nghiên cứu lý thuyết
nền từ đó xác định mục tiêu tổng quát là chất lượng mối quan hệ trong kinh doanh.
Cụ thể hơn nghiên cứu này được thực hiện để đạt hai mục tiêu chính sau đây:
(1) Xác định các nhân tố tác động đến chất lượng mối quan hệ giữa doanh
nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics;
(2) Kiểm định tác động của chất lượng mối quan hệ đến kết quả kinh doanh
của doanh nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics.

Từ kết quả nghiên cứu đó, một số hàm ý kiến nghị được đề xuất nhằm giúp
các doanh nghiệp trong ngành logistics hình thành và phát triển chất lượng mối
2

Đặc điểm văn hóa, môi trường kinh doanh và đặc trưng của ngành logistics được nêu chi tiết ở chương 2.


12

quan hệ, cũng như hàm ý chính sách với Nhà nước trong vai trò “đòn bẩy” hỗ trợ
cho ngành logistics.
Để giải quyết được các mục tiêu chính đó, luận án cần trả lời được hai câu
hỏi nghiên cứu sau:
(1) Từ lý thuyết nền là lý thuyết chi phí giao dịch, lý thuyết phụ thuộc nguồn
lực và lý thuyết mạng sẽ hình thành những nhân tố nào tác động đến chất lượng mối
quan hệ giữa doanh nghiệp cung cấp dịch vụ và doanh nghiệp sử dụng dịch vụ
logistics?
(2) Chất lượng mối quan hệ có tác động đến kết quả kinh doanh của doanh
nghiệp không?
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Từ mục tiêu trên, tác giả tập trung vào các khái niệm chất lượng mối quan hệ
giữa doanh nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics, kết quả kinh
doanh dựa trên lý thuyết chi phí giao dịch, lý thuyết phụ thuộc nguồn lực và lý
thuyết mạng.
Các lập luận trong luận án đều được xem xét trên cả hai góc độ: người sử
dụng dịch vụ và người cung cấp dịch vụ logistics. Tuy nhiên, do giới hạn về thời
gian và kinh phí nên tác giả chọn đối tượng tham gia khảo sát là các doanh nghiệp
cung cấp dịch vụ logistics trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời sử dụng
những câu hỏi để đo được cảm nhận của các doanh nghiệp logistics về đối tác của
họ trong cùng nội dung, từ đó có thể đạt được thông tin giả định từ hai phía đối

tượng: doanh nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Nguồn số liệu:
Số liệu là số liệu sơ cấp, được thu thập bằng phương pháp phỏng vấn sâu và
khảo sát qua bảng số liệu.
Quy trình nghiên cứu và phương pháp phân tích số liệu:
Nghiên cứu này vận dụng kết hợp giữa nghiên cứu định tính và nghiên cứu
định lượng, cụ thể là:


13

Nghiên cứu định tính được thực hiện bằng phương pháp phỏng vấn sâu các
nhà quản lý (giám đốc, phó giám đốc, trưởng phòng kinh doanh) của các doanh
nghiệp logistics. Nghiên cứu định tính được thực hiện hai lần: nghiên cứu định tính
sơ bộ với số lượng mẫu là 5 người nhằm khám phá, điều chỉnh, bổ sung thang đo
cho các khái niệm nghiên cứu; nghiên cứu định tính chính thức với cỡ mẫu là 20
người, dữ liệu được mã hóa và xử lý bằng phần mềm NVIVO 8, nhằm phân tích sâu
các nội dung nghiên cứu mà phương pháp định lượng không thực hiện được (thực
hiện song song với phần nghiên cứu định lượng chính thức).
Nghiên cứu định lượng được thực hiện bằng phương pháp khảo sát trực tiếp
qua bảng câu hỏi. Mẫu được chọn bằng cách lấy thuận tiện, với cỡ mẫu là 301 đáp
viên. Đối tượng là các nhà quản lý cấp trung trở lên, phụ trách lĩnh vực logistics của
các công ty logistics ở thành phố Hồ Chí Minh. Sau đó, dữ liệu được tiến hành đánh
giá độ tin cậy của thang đo (Cronbach’s Alpha), phân tích nhân tố khám phá (EFA Exploratory Factor Analysis) để rút gọn biến quan sát trong nhân tố3. Tiếp đến là
tiến hành phương pháp phân tích nhân tố khẳng định (CFA - Confirmatory Factor
Analysis) và mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM - Structural Equation Modeling)
nhằm xem xét khả năng đạt yêu cầu của mô hình đo lường cũng như xem xét sự phù
hợp của các nhân tố với dữ liệu thị trường.
1.5. Đóng góp mới của nghiên cứu

Ý nghĩa về mặt lý thuyết
Chất lượng mối quan hệ là chủ đề đã được nhiều nhà nghiên cứu tìm hiểu,
song đa phần các nghiên cứu tập trung ở các nước phát triển, ở phương Tây, vì thế,
việc tiếp tục nghiên cứu về chất lượng mối quan hệ để bổ sung cho những quốc gia
có hoàn cảnh đặc thù vẫn là điều cần thiết. Kết quả của nghiên cứu này đã góp phần
bổ sung cho lý thuyết chất lượng mối quan hệ ở những điểm sau:

Phân tích nhân tố khám phá (EFA) là một phương pháp phân tích thống kê dùng để rút gọn một tập gồm
nhiều biến quan sát phụ thuộc lẫn nhau thành một tập biến (gọi là các nhân tố) ít hơn để chúng có ý nghĩa
hơn nhưng vẫn chứa đựng hầu hết nội dung thông tin của tập biến ban đầu (Hair, 1998).
3


14

Thứ nhất, góp phần hoàn thiện khung lý thuyết về chất lượng mối quan hệ
giữa các doanh nghiệp trong lĩnh vực logistics, đặc biệt trong bối cảnh văn hóa, môi
trường kinh doanh ở một nước đang trong quá trình chuyển đổi và phát triển.
Thứ hai, sử dụng lý thuyết chi phí giao dịch (TCE), lý thuyết phụ thuộc
nguồn lực (RDT) và lý thuyết mạng (NT) để hình thành các nhân tố tác động đến
chất lượng mối quan hệ trong ngữ cảnh nghiên cứu là ngành logistics.
Thứ ba, nghiên cứu đã điều chỉnh thang đo cho các thành phần của mô hình
lý thuyết và kiểm định mô hình đo lường dựa trên dữ liệu thị trường ở Việt Nam.
Từ đó, góp phần bổ sung và hoàn thiện thang đo cho các khái niệm khi nghiên cứu
trong lĩnh vực logistics.
Ý nghĩa về mặt thực tiễn
Giúp các nhà hoạch định chính sách cũng như các nhà quản lý doanh nghiệp
logistics có cái nhìn chính xác và toàn diện hơn về các nhân tố tác động đến chất
lượng mối quan hệ trong lĩnh vực logistics, trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp
phù hợp nhằm xây dựng và gia tăng chất lượng mối quan hệ cho các doanh nghiệp

trong lĩnh vực logistics nói riêng và các lĩnh vực dịch vụ nói chung. Ngoài ra, kết
quả nghiên cứu còn có thể là tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu khác về chất
lượng mối quan hệ trong kinh doanh.
1.6. Kết cấu của luận án
Luận án được trình bày với cấu trúc 5 chương
Chương 1: Tổng quan về nghiên cứu, trình bày lý do lựa chọn vấn đề
nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, điểm đóng góp
mới của nghiên cứu cũng như cấu trúc của luận án.
Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu, trình bày các lý thuyết
nền để làm căn cứ xây dựng mô hình nghiên cứu chất lượng mối quan hệ giữa
doanh nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ logistics.
Chương 3: Thiết kế nghiên cứu, trình bày về phương pháp luận nghiên cứu,
từ đó hình thành các bước để thực hiện nghiên cứu.


15

Chương 4: Kết quả nghiên cứu, trình bày về cách thu thập, xử lý dữ liệu
đồng thời phân tích kết quả nghiên cứu định tính và định lượng.
Chương 5: Kết luận và kiến nghị, tổng kết những khám phá có ý nghĩa từ
đó đưa ra những kiến nghị cho doanh nghiệp sử dụng và doanh nghiệp cung cấp
dịch vụ logistics, cũng như một số hàm ý với Nhà nước.
TÓM TẮT CHƯƠNG 1
Chương 1 đã trình bày tổng quát ngắn gọn về tình hình nghiên cứu lý thuyết
và tình hình thực tiễn để phát hiện khe hổng nghiên cứu từ đó lựa chọn vấn đề
nghiên cứu. Chương này cũng sơ lược cách thức để thực hiện vấn đề nghiên cứu.
Đây là bước quan trọng để xác định các nội dung cụ thể cần được triển khai ở các
chương tiếp theo.

16

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU
Chương 2 sẽ giới thiệu về logistics và hoạt động thuê ngoài logistics; Trình
bày về các lý thuyết quan trọng cũng như dẫn giải các nghiên cứu liên quan trước
đó để làm cơ sở hình thành các giả thuyết nghiên cứu; Phác thảo mô hình nghiên
cứu lý thuyết của luận án.
2.1. Giới thiệu về hoạt động thuê ngoài Logistics (Logistics outsourcing)
2.1.1. Định nghĩa về Logistics
Thuật ngữ logistics được dùng ở Anh từ thế kỷ thứ 19 và cho đến nay chưa
có một định nghĩa thống nhất về logistics, tuy nhiên chúng ta có thể hiểu logistics
thông qua những khái niệm cơ bản sau:
Lambert và cộng sự (1999, trang 11) “Logistics là quá trình cung cấp đúng
sản phẩm đến đúng vị trí, vào đúng thời điểm với điều kiện và chi phí phù hợp cho
khách hàng tiêu dùng sản phẩm”.
Hội đồng quản trị chuỗi cung ứng (CSCMP) (2003) định nghĩa, logistics là
một phần của quản trị chuỗi cung ứng, đó là lên kế hoạch, thực hiện, kiểm soát hiệu
quả quá trình chu chuyển, cũng như lưu trữ hàng hóa, dịch vụ và thông tin liên quan
giữa điểm xuất phát và điểm tiêu thụ để đáp ứng cho khách hàng (www.cscmp.org).
Đoàn Thị Hồng Vân và Kim Ngọc Đạt (2010, trang 31) “Logistics là quá
trình tối ưu hóa về vị trí và thời điểm, vận chuyển và dự trữ nguồn tài nguyên từ
điểm đầu tiên của chuỗi cung ứng qua các khâu sản xuất, phân phối cho đến tay
người tiêu dùng cuối cùng, thông qua hàng loạt các hoạt động kinh tế”.
Jacobs và Chase (2014) cho rằng logistics là thuật ngữ liên quan đến các
chức năng quản lý hỗ trợ cho một vòng chu chuyển nguyên liệu: từ việc mua hàng
và kiểm soát nội bộ các nguyên vật liệu sản xuất; cho đến lập kế hoạch và kiểm soát
sản phẩm dở dang; đến thu mua, vận chuyển và phân phối thành phẩm”.