Giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện nông cống, tỉnh thanh hóa

MỤC LỤC
MỤC LỤC............................................................................................................................................................i
MỤC LỤC............................................................................................................................................................i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................................................................vi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.......................................................................................................................vi
DANH MỤC BẢNG........................................................................................................................................vii
DANH MỤC BẢNG........................................................................................................................................vii
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ...........................................................................................................................ix
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ...........................................................................................................................ix
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN................................................................................................................................x
TRÍCH YẾU LUẬN VĂN................................................................................................................................x

Nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp chọn điểm nghiên
cứu; Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp; Phương pháp tham
vấn chuyên gia, Phương pháp phân tích và xử lý số liệu, Hệ thống các
chỉ tiêu nghiên cứu.............................................................................................
THESIS ABSTRACT......................................................................................................................................xii
THESIS ABSTRACT......................................................................................................................................xii
PHẦN 1................................................................................................................................................................1
PHẦN 1................................................................................................................................................................1
MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................................1
MỞ ĐẦU.............................................................................................................................................................1
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU..............................................................................1
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU................................................................................1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU................................................................................................................2
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU......................................................................................................................2

1.2.1. Mục tiêu chung........................................................................................................
1.2.2. Mục tiêu cụ thể........................................................................................................

i

1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU......................................................................................3
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU........................................................................................3
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................................................................3
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................................................3

1.3.2. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................................
1.4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN..................................................................................................3
1.4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN......................................................................................................3
1.5. KẾT CẤU NỘI DUNG LUẬN VĂN....................................................................................................4
1.5. KẾT CẤU NỘI DUNG LUẬN VĂN.......................................................................................................4
PHẦN 2................................................................................................................................................................5
PHẦN 2................................................................................................................................................................5
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN...............................................................................................................5
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN...............................................................................................................5
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN................................................................................................................................5
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN.......................................................................................................................................5

2.1.1. Các khái niệm cơ bản..............................................................................................
2.1.2. Mối quan hệ giữa tăng trưởng xanh và nông nghiệp, tiêu chí đánh giá
phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh................
2.1.3. Các nội dung thực hiện nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp theo định
hướng tăng trưởng xanh...................................................................................
2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp theo định
hướng tăng trưởng xanh...................................................................................
2.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN.........................................................................................................................34
2.2. CƠ SỞ THỰC TIỄN................................................................................................................................34

2.2.1. Tăng trưởng xanh trong sản xuất nông nghiệp trên thế giới.................................

2.2.2. Tăng trưởng xanh trong sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam................................
2.2.3. Bài học kinh nghiệm rút ra vận dụng trong nghiên cứu phát triển sản xuất
nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện
Nông Cống.......................................................................................................

ii


PHẦN 3..............................................................................................................................................................46
PHẦN 3..............................................................................................................................................................46
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................................................................46
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................................................................46
3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU.............................................................................................46
3.1. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU.................................................................................................46

3.1.1. Điều kiện tự nhiên của huyện Nông Cống............................................................
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội huyện Nông Cống........................................................
Về lao động, năm 2014 có 110.670 lao động trong độ tuổi, chiếm 61,63% tổng số nhân khẩu, năm
2016 có 118.050 lao động chiếm 64,38% tổng số nhân khẩu, tốc độ tăng bình quân 3 năm là 3,28%. 51
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................................................56
3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..........................................................................................................56

3.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu.....................................................................
3.2.2. Phương pháp thu thập số liệu................................................................................
3.2.3. Phương pháp phân tích và xử lý số liệu................................................................
3.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu..........................................................................
PHẦN 4..............................................................................................................................................................60
PHẦN 4..............................................................................................................................................................60
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................................................................................60
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................................................................................60

4.1. KHÁI QUÁT THỰC TRẠNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP.............................................................60
4.1. KHÁI QUÁT THỰC TRẠNG SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP...........................................................60
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA..............................................................60
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA............................................................60

4.1.1. Khái quát tình hình sản xuất ngành trồng trọt.......................................................
4.1.2. Khái quát tình hình sản xuất ngành chăn nuôi......................................................
4.2. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG TĂNG
TRƯỞNG XANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA..................................64
4.2. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP THEO ĐỊNH HƯỚNG
TĂNG TRƯỞNG XANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA..............64

iii


4.2.1. Đánh giá tình hình xây dựng kế hoạch chiến lược phát triển sản xuất
nông nghiệp theo hướng tăng trưởng xanh.......................................................
4.2.2. Đánh giá công tác tuyên truyền về phát triển sản xuất nông nghiệp theo
định hướng tăng trưởng xanh...........................................................................
4.2.3. Đánh giá tình hình xây dựng các mô hình phát triển sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh...................................................................
4.2.4. Đánh giá việc triển khai áp dụng các tiến bộ kỹ thuật nhằm phát triển sản
xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh.......................................
4.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP THEO ĐỊNH
HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG XANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA.......93
4.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP THEO ĐỊNH
HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG XANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA
............................................................................................................................................................................93

4.3.1. Yếu tố khách quan.................................................................................................

4.3.2. Yếu tố chủ quan...................................................................................................
4.4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP THEO ĐỊNH
HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG XANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA.....106
4.4. ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP THEO ĐỊNH
HƯỚNG TĂNG TRƯỞNG XANH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN NÔNG CỐNG, TỈNH THANH HÓA
..........................................................................................................................................................................106

4.4.1. Định hướng..........................................................................................................
4.4.2. Giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng
xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa...................................
PHẦN 5...........................................................................................................................................................120
PHẦN 5...........................................................................................................................................................120
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................................................................120
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................................................................120
5.1. KẾT LUẬN.....................................................................................................................................120
5.1. KẾT LUẬN..............................................................................................................................................120
5.2. KIẾN NGHỊ....................................................................................................................................122
5.2. KIẾN NGHỊ............................................................................................................................................122

5.2.1. Đối với Nhà nước và các cơ quan, đơn vị thực thi chính sách............................

iv


5.2.2. Đối với chính quyền UBND huyện Nông Cống.................................................
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................................124
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................................................124
PHỤ LỤC 1.....................................................................................................................................................127
PHỤ LỤC 1.....................................................................................................................................................127
..........................................................................................................................................................................131

..........................................................................................................................................................................131

v


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
BĐKH

Nghĩa tiếng Việt
Biến đổi khí hậu

BVTV

Bảo vệ thực vật

HTX

Hợp tác xã

KH-CN

Khoa học – Công nghệ

KNK

Khí nhà kính

KT-XH

Kinh tế - xã hội

NN&PTNT

Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

OECD

Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế
Phát triển bền vững

PTBV
QĐ
TNMT

Quyết định
Tài nguyên và Môi trường

TP

Thành phố

TTX

Tăng trưởng xanh

UBND

Ủy ban nhân dân

UCA

Liên hiệp HTX tiêu thụ nông sản an toàn

UNDP

Chương trình phát triển Liên hợp quốc

UNEP

Chương trình Môi trường Liên Hợp quốc

TNXP

Thanh niên xung phong

VAC

Vườn ao chuồng

vi


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1. Nông nghiệp và tăng trưởng xanh: Phối hợp (+) và đánh đổi (-)...........................................13
Bảng 3.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Nông Công năm 2014 - 2016.............................................50
Bảng 3.2. Tình hình lao động của huyện Nông Cống năm 2014 - 2016...................................................52
Bảng 3.3. Tình hình phát triển sản xuất của huyện Nông Cống năm 2014 – 2016...............................55
Bảng 4.1. Diện tích, sản lượng cây lương thực trên địa bàn huyện Nông Cống giai đoạn 2014 – 2016
............................................................................................................................................................................61

Bảng 4.2. Số lượng, sản lượng đàn gia súc, gia cầm trên địa bàn huyện Nông Cống giai đoạn 2014 –
2016....................................................................................................................................................................62
Bảng 4.3. Phân bố quy hoạch vùng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nông Cống................65
Bảng 4.4. Kết quả công tác tuyên truyền về phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng
trưởng xanh trên địa bàn huyên Nông Cống năm 2016............................................................................67
Bảng 4.5. Đánh giá của hộ điều tra về công tác tuyên truyền tăng cường áp dụng sản xuất nông
nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh..................................................................................................68
Bảng 4.6. Các loại rau trồng chính của vùng sản xuất RAT trên địa bàn huyện Nông Cống giai đoạn
2014 - 2016........................................................................................................................................................70
Bảng 4.7. Tổng hợp mô hình phát triển kinh tế VAC trên địa bàn huyện Nông Cống năm 2016......73
Bảng 4.8. Tổng hợp mô hình chăn nuôi hữu cơ trên địa bàn huyện Nông Cống năm 2016................75
Bảng 4.9. Tổng hợp trang trại chăn nuôi theo tiêu chuẩn VietGap trên địa bàn huyện Nông Cống
năm 2016...........................................................................................................................................................79
Bảng 4.10. Số hộ điều tra có mô hình sản xuất nông nghiệp đang áp dụng theo định hướng tăng
trưởng xanh......................................................................................................................................................81
Bảng 4.11. Đánh giá của hộ điều tra về những khó khăn trong việc áp dụng sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh...............................................................................................................81
Bảng 4.12. Khối lượng trung bình phân bón sử dụng trong nông nghiệp huyện Nông Cống năm
2016....................................................................................................................................................................83
Bảng 4.13. Khối lượng trung bình phân bón tối ưu sử dụng trong nông nghiệp huyện Nông Cống
năm 2016...........................................................................................................................................................83
Bảng 4.14. Lượng phân bón sử dụng tại vùng sản xuất RAT...................................................................84
Bảng 4.15. Lượng đạm ure và kali tại vùng RAT.......................................................................................85

vii


Bảng 4.16. Bộ thuốc khuyến cáo nông dân sử dụng trong phòng trừ sâu bệnh....................................85
Bảng 4.17. Hiệu quả sản xuất khí Biogas từ các nguồn nguyên liệu.......................................................89
Bảng 4.18. Tình hình thu gom bao bì thuốc BVTV sau sử dụng..............................................................91

Bảng 4.19. Tình hình thu gom nilong sau sử dụng.....................................................................................92
Bảng 4.20. Kết cấu hạ tầng trên địa bàn huyện Nông Cống (2012-2016)...............................................96
Bảng 4.21. Hệ thống công trình thủy lợi và năng lực tưới huyện Nông Cống năm 2016.....................97
Bảng 4.22. Đánh giá của hộ điều tra về điều kiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật phục vụ sản xuất nông
nghiệp xanh.......................................................................................................................................................97
Bảng 4.23. Đánh giá việc thay đổi liều lượng thuốc BVTV trong sản xuất............................................99
Bảng 4.24. Lý do thay đổi liều lượng thuốc BVTV....................................................................................99
Bảng 4.25. Ý thức của hộ điều tra trong việc thay đổi lượng và loại phân bón sử dụng trong trồng
trọt....................................................................................................................................................................101
Bảng 4.26. Nhận thức của hộ điều tra về phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng
trưởng xanh....................................................................................................................................................104

viii


DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa..................................47
Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa..................................47
Hình 4.1. Mô hình Vườn – Ao – Chuồng.......................................................................72
Hình 4.2. Bể biogas áp dụng cho chăn nuôi nông hộ......................................................89
Hình 4.3. Xử lý nước thải chăn nuôi hầm biogas, công nghệ hầm biogas, nước thải
chuồng bò, heo theo mô hình trang trại..........................................................................89
Hình 4.4. Chu trình của thuốc bảo vệ thực vật khi sử dụng............................................98
Sơ đồ 4.1. Sự kết hợp giữa bốn nhà trong phát triển sản xuất nông nghiệp...................116
Hình 1. "Nông nghiệp xanh" mô hình trồng rau sạch tại thành phố Đà Lạt...................131
Hình 2. Mô hình trồng rau sạch mang lại hiệu quả cao của Tổng đội TNXP 8..............131
.................................................................................................................................... 132

ix

TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Nguyễn Thị Hằng
Tên luận văn: Giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng
xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa
Ngành: Phát triển nông thôn

Mã số: 60.62.01.16

Tên cở sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam
Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh. Đánh giá thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa.
Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng
tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa. Từ đó, đề xuất giải
pháp nhằm tăng cường phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng
xanh trên địa bàn huyện trong thời gian tới.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp chọn điểm nghiên
cứu; Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ cấp; Phương pháp tham vấn chuyên gia,
Phương pháp phân tích và xử lý số liệu, Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.
Kết quả chính và kết luận
Đề tài đã hệ thống hóa được một phần cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển sản xuất
nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh và các yếu tố ảnh hưởng… Từ đó, rút ra
một số bài học kinh nghiệm vận dụng trong nghiên cứu phát triển sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa.
Tình hình phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh
trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa thời gian qua:
- Công tác xây dựng kế hoạch hành động được chính quyền tỉnh, huyện chú
trọng quan tâm, với nhiều mục tiêu cụ thể.

- Công tác tuyên truyền, xây dựng các mô hình phát triển sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh được thực hiện qua nhiều hình thức khác nhau.
- Việc triển khai áp dụng các tiến bộ kỹ thuật nhằm phát triển sản xuất nông
nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh được thực hiện tương đối tốt.

x


Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng
trưởng xanh: nhóm các yếu tố khách quan bao gồm chủ trương, chính sách của tỉnh
Thanh Hóa và huyện Nông Công, các yếu tố về cơ sở hạ tầng kỹ; nhóm các yếu tố chủ
quan gồm có nhận thức của người dân và phong tục tập quán sản xuất nông nghiệp của
người dân địa phương.
Nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh, bao gồm: công tác tuyên truyền giáo dục, nghiên cứu
ứng dụng kỹ thuật canh tác nông nghiệp hữu cơ, đưa các giống cây trồng vật nuôi mới
vào trong sản xuất, tái sử dụng phụ phẩm và phế thải nông nghiệp, phát triển kết cấu hạ
tầng phục vụ sản xuất nông nghiệp.

xi


THESIS ABSTRACT
Master candidate: Nguyen Thi Hang
Thesis title: Solutions to develop agricultural production in the direction of green
growth in Nong Cong district, Thanh Hoa province.
Major: Rural development

Code: 60.62.01.16

Educational organization: Vietnam National University of Agriculture
Research Objectives
Contribute to systematize the theoretical and practical basis of agricultural
production development in the direction of green growth. To assess the situation of
agricultural production development in the direction of green growth in Nong Cong
district, Thanh Hoa province. To analyze the factors that affect to agricultural
production development in the direction of green growth in Nong Cong district, Thanh
Hoa province. Thence proposed solutions to strengthen the agricultural production
development in the direction of green growth in the district in the coming time.
Materials and Methods
The study used the following methods: Method of study site selection; The
method of secondary, primary data collection; Method of expert consultation; Methods
of analysis and processing data; Systematization of research indicators.
Main findings and conclusions
The subject has partially systematized of the theoretical and practical basis of
agricultural production development in the direction of green growth and influencing
factors. From there, draw some lessons learned to apply in research the agricultural
production development in the direction of green growth in Nong Cong district, Thanh
Hoa province.
Situation of the agricultural production development in the direction of green
growth in Nong Cong district, Thanh Hoa province in the last time:
Action planning was focused, concerned by provincial and district government
with many detail goals.
The propaganda and construction of the agricultural production development in

xii


the direction of green growth of models were done in many different forms.
- The implementation of technical progress aimed to develop the agricultural

production in the direction of green growth were done relatively well.
The factors that affect to agricultural production development in the direction of
green growth: Group of objective factors include guidelines and policies of Thanh Hoa
province and Nong Cong district, elements of the infrastructure; group of subjective
factors including people's awareness and customs of agricultural production of local
people.
The research has suggested to develop the agricultural production in the direction
of green growth include: propaganda, education activities, study on the application of
organic farming techniques, put new plant and animal species into production, reuse of
by-products and agricultural residues, developing infrastructure for agricultural
production.

xiii


PHẦN 1.
MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
Trong những năm gần đây sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế của Việt Nam đã
có những chuyển biến tích cực. Cùng với các ngành công nghiệp, dịch vụ và du
lịch thì nông nghiệp đã góp một phần không nhỏ trong sự chuyển dịch cơ cấu
kinh tế; tốc độ tăng trưởng của ngành nông nghiệp đang dần được nâng cao và
cải thiện trong những năm gần đây.
Tuy nhiên, nông nghiệp nước ta còn bộc lộ nhiều hạn chế và không bền
vững do mức độ cạnh tranh thấp, chưa phát huy tốt nguồn lực hiện có, quy mô
sản xuất nông nghiệp còn nhỏ lẻ, manh mún. Vì vậy để phát triển sản xuất nông
nghiệp cần phải có những định hướng mới hơn để nâng cao được chất lượng
cuộc sống người dân cũng như tăng tỉ trọng GDP của đất nước.
Với xu hướng hội nhập và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật trong
nông nghiệp, thời gian qua Việt Nam đã và đang có những bước tăng trưởng kinh

tế gắn liền với bảo vệ môi trường (tăng trưởng xanh). Cùng với đó, Việt Nam và
các quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt với một tình hình chung, đó là các
thách thức do hậu quả của các cuộc khủng hoảng kinh tế, xã hội xảy ra liên tiếp.
Đồng thời, bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng có nhiều diễn biến phức tạp, tài
nguyên thiên nhiên ngày càng cạn kiệt. Đứng trước những thách thức này, Tăng
trưởng xanh được coi là một chương trình toàn diện, tạo ra hướng tiếp cận mới
trong tăng trưởng kinh tế, hướng tới phục hồi và bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên,
nuôi dưỡng cuộc sống của con người và giảm thiểu tác động của biến đổi khí
hậu. Chính vì vậy nhiều quốc gia trên thế giới đang tiếp cận theo xu hướng mới
này nhằm hướng tới phát triển bền vững.
Tại Việt Nam, thời gian qua, Chính phủ cũng đã hiện thực hóa mục tiêu
tăng trưởng xanh thông qua phê duyệt Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh,
kế hoạch quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2014-2020. Trong đó, nhấn
mạnh quan điểm "Tăng trưởng xanh là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân, các
cấp chính quyền, các Bộ, ngành, địa phương, các doanh nghiệp và tổ chức xã
hội". Ngoài ra, chiến lược cũng xác định mục tiêu "Khuyến khích phát triển các
ngành kinh tế sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên với giá trị tăng cao, hạn

1


chế, tiến tới xóa bỏ những ngành sử dụng lãng phí tài nguyên thiên nhiên, gây ô
nhiễm môi trường, tạo điều kiện phát triển các ngành sản xuất xanh mới". Có thể
nói, đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để các ngành kinh tế phát triển hướng
đến tăng trưởng xanh. Điều này đã làm cho nông nghiệp phát triển theo một xu
hướng hoàn toàn mới, vừa nâng cao được giá trị sản phẩm tạo ra, vừa đảm bảo
chất lượng môi trường trong quá trình sản xuất.
Huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa cơ bản đang là huyện thuần nông, công
nghiệp, dịch vụ đang dần phát triển. Nhằm triển khai kế hoạch hành động Quốc
gia theo hướng tăng trưởng xanh giai đoạn 2014 – 2020 của Thủ Tướng chính

phủ theo quyết định số 403/QĐ-TTg ngày 20/3/2014, quyết định 4162/QĐUBND về phê duyệt đề cương kế hoạch hành động và Quyết định số 359/QĐUBND ngày 28/01/2016 của UBND tỉnh Thanh Hóa về phê duyệt kế hoạch hành
động thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh tỉnh Thanh Hóa đến năm 2020, định
hướng đến năm 2030, huyện Nông Cống đã và đang tổ chức thực hiện các hoạt
động nhằm hướng tới tăng trưởng xanh trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực
sản xuất nông nghiệp. Mặc dù vậy, việc phát triển sản xuất nông nghiệp của
huyện theo định hướng tăng trưởng xanh cũng gặp rất nhiều khó khăn thách thức
do thói quen canh tác không khoa học, lạm dụng phân bón, hóa chất bảo vệ thực
vật trong trồng trọt, việc quản lý chất lượng đầu vào của ngành chăn nuôi còn
hạn chế, ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi. Mặt khác việc tiếp cận mục tiêu
tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện mới chỉ diễn ra trong thời gian ngắn gây khó
khăn trong công tác triển khai thực hiện. Vì vậy, làm thế nào để thúc đẩy sản xuất
nông nghiệp phát triển theo định hướng tăng trưởng xanh là vấn đề đã và đang
thu hút sự quan tâm của các cấp các ngành trong huyện. Chính vì vậy tôi lựa
chọn đề tài nghiên cứu: “Giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp theo định
hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa” để
góp phần phát triển sản xuất nông nghiệp hiệu quả.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng
trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa; từ đó đề xuất giải
pháp nhằm tăng cường phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng
trưởng xanh trên địa bàn huyện trong thời gian tới.

2


1.2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển sản xuất nông
nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh.
- Đánh giá thực trạng phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng

trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa.
- Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp theo
định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa.
- Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường phát triển sản xuất nông nghiệp theo
định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện trong thời gian tới.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1.3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu giải pháp phát triển sản xuất nông nghiệp, tập trung vào
các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi theo định hướng tăng trưởng xanh trên địa
bàn huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
1.3.2.1. Về nội dung
+ Thực trạng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Nông Cống.
+ Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất nông nghiệp theo
định hướng tăng trưởng xanh.
+ Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả các hoạt động sản xuất nông nghiệp
theo định hướng tăng trưởng xanh.
1.3.2.2. Về không gian
Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động sản xuất nông nghiệp (trồng trọt,
chăn nuôi) theo định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống.
1.3.2.3. Về thời gian
+ Dữ liệu thứ cấp của đề tài được thu thập trong 3 năm (2014 – 2016)
+ Dữ liệu sơ cấp phục vụ cho nghiên cứu thu thập trong 2 năm (2016 – 2017)
+ Thời gian tiến hành nghiên cứu đề tài từ tháng 9/2016 đến 10/2017.
1.4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
Luận giải và phát triển cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất nông
nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh, làm rõ các hoạt động nhằm phát triển
sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh.

3

Đánh giá thực trạng tình hình phát triển sản xuất nông nghiệp theo định
hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống, phân tích những thuận
lợi và khó khăn của từng mô hình sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng
trưởng xanh trên địa bàn hiện nay. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố khách quan,
chủ quan đến sự phát triển nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh của
huyện Nông Cống.
Đề xuất các giải pháp nhằm phát triển sản xuất nông nghiệp theo định
hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện Nông Cống trong thời gian tới, trong
đó tập trung vào các giải pháp nhằm khác phục những tồn tại, vướng mắc, khắc
phục những khó khăn làm ảnh hưởng đến phát triển sản xuất nông nghiệp theo
định hướng tăng trưởng xanh trên địa bàn huyện.
1.5. KẾT CẤU NỘI DUNG LUẬN VĂN
Kết cấu nội dung luận văn bao gồm các phần sau:
Phần 1: Mở đầu
Phần 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển sản xuất nông nghiệp theo
định hướng tăng trưởng xanh
Phần 3: Phương pháp nghiên cứu
Phần 4: Kết quả nghiên cứu
Phần 5: Kết luận và kiến nghị

4


PHẦN 2.
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1.1. Các khái niệm cơ bản
2.1.1.1. Khái niệm tăng trưởng xanh

Khái niệm “tăng trưởng xanh” lần đầu tiên được đề cập trên tờ Economist
ngày 27 tháng 1 năm 2000 và bắt đầu được sử dụng rộng rãi qua forum Davos.
Sau đó khái niệm này được đưa ra và nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ tại hội nghị
của Uỷ ban Liên hợp quốc về kinh tế và xã hội khu vực Châu Á- Thái Bình
Dương (UNESCAP) năm 2005. Đặc biệt trong tuyên bố hội nghị các bộ trưởng
của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế OECD ngày 24 tháng 6 năm 2009 cũng
bao gồm những nội dung của Tăng trưởng xanh. Như vậy trước những bất ổn về
môi trường, thế giới cùng các nền kinh tế lớn đã triển khai sáng kiến “Tăng
trưởng xanh” với nhận định đó là sự lựa chọn tốt nhất cho sự phát triển bền vững
của các quốc gia, vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế ổn định, vừa làm dịu những
căng thẳng của thiên nhiên, ngăn chặn chảy máu tài nguyên và tạo nên bùng nổ
việc làm trong thế kỷ XXI.
Chưa có định nghĩa thống nhất về “Tăng trưởng xanh”. Tuy nhiên, dựa trên
quan điểm môi trường là một hệ thống các tài nguyên có giới hạn và có năng lực
tự điều chỉnh và tự tái tạo thì “Tăng trưởng xanh” nói đến việc tạo dựng một hệ
thống kinh tế phản ánh sự tích hợp giữa các hệ sinh thái và đảm bảo khả năng
phục hồi của các hệ thống hỗ trợ sự sống.
Theo Chương trình Môi trường của Liên Hiệp Quốc (UNEP): "Tăng trưởng
xanh" là định hướng mới thúc đẩy kinh tế phát triển theo những mô hình tiêu thụ
và sản xuất bền vững, nhằm đảm bảo nguồn vốn tự nhiên tiếp tục cung cấp
những nguồn lực và dịch vụ sinh thái mà đời sống của chúng ta phụ thuộc vào,
cho thế hệ này cũng như cho những thế hệ mai sau.
Hay tăng trưởng xanh là sự tăng trưởng dựa trên quá trình thay đổi mô hình
tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế nhằm tận dụng lợi thế so sánh, nâng cao hiệu
quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế thông qua việc nghiên cứu và áp dụng
công nghệ tiên tiến, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng hiện đại để sử dụng hiệu
quả tài nguyên thiên nhiên, giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí
hậu, góp phần xóa đói giảm nghèo và tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh

5

tế một cách bền vững.
Nếu dựa trên niềm tin rằng, văn hoá và giá trị của con người là các nguồn
lực quý giá nhất thì “Tăng trưởng xanh” là một hệ thống tăng trưởng kinh tế sung
túc, bền vững cần được tạo ra để đảm bảo mọi thành viên của cộng đồng đều có
khả năng tiếp cận những chuẩn mực sống căn bản và đầy đủ, cũng như các cơ hội
phát triển của bản thân và xã hội.
“Tăng trưởng xanh” hay còn gọi là “Tăng trưởng sạch”, là sự phát triển kinh
tế theo chính sách có định hướng là thị trường, nền tảng là các nền kinh tế truyền
thống, mục tiêu là sự hoà hợp của kinh tế và môi trường, sinh thái. Động lực mới
của Tăng trưởng xanh là bảo vệ môi trường, phát triển công nghệ sản xuất sạch,
nhanh chóng đạt được mức tăng trưởng kinh tế bền vững. Cũng có thể hiểu rất đơn
giản “Tăng trưởng xanh” là những hoạt động kinh tế, đặc biệt là sản xuất thân
thiện với môi trường và phát triển năng lượng sạch. Sản phẩm của nó có thể là các
toà nhà được xây dựng với các vật liệu ít gây ô nhiễm hơn, tiết kiệm nhiên liệu
trong quá trình sử dụng và có thể tự tạo nhiên liệu; có thể là các sản phẩm sinh học
(thực phẩm, mỹ phẩm, quần áo,…) chống ô nhiễm môi trường (hệ thống xử lý
nước thải, rác,…), ngành giao thông vận tải (xe tiết kiệm nhiên liệu, sử dụng các
nhiên liệu thiên nhiên nắng, gió, mặt trời,…), tất cả các sản phẩm công nghiệp,
nông nghiệp và các ngành khác phù hợp với tiêu chí “sản phẩm xanh”.
Bản chất của tăng trưởng xanh là mối quan hệ giữa kinh tế và môi trường.
Tăng trưởng xanh 1 (Kinh tế -> Môi trường) có nghĩa là tăng trưởng kinh tế
không làm hại đến môi trường và Tăng trưởng xanh 2 (Môi trường -> Kinh tế) có
nghĩa là môi trường được bảo tồn có thể tạo điều kiện tăng trưởng mới cho kinh
tế (Vũ Anh Dũng, 2011).
Tăng trưởng xanh 1 (Kinh tế -> Môi trường): Tăng trưởng kinh tế mà
không làm suy thoái môi trường.
Tăng trưởng xanh 1 theo đuổi sự tăng trưởng kinh tế không làm suy thoái
môi trường dựa trên việc tối đa hoá hiệu quả sử dụng tài nguyên thiên nhiên

trong khi giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tăng trưởng kinh tế mà không làm suy
thoái môi trường là mục tiêu chính sách đã được nhấn mạnh bởi OECD kể từ
năm 1990.
Thực chất ô nhiễm môi trường không tự động giảm khi phát triển kinh tế
nhưng nó có thể đạt được với ý chí chính trị của Chính phủ và những nỗ lực đáp

6


ứng nhu cầu của người dân mỗi nước.
Tăng trưởng xanh 2 (Môi trường -> Kinh tế): Tăng trưởng kinh tế mà sử
dụng môi trường như một động cơ tăng trưởng mới.
Tăng trưởng kinh tế sử dụng công nghệ xanh, các ngành công nghiệp xanh,
thân thiện với môi trường. Công nghệ xanh được coi là điểm mấu chốt nhất cho
tăng trưởng xanh vì những hiệu quả sinh thái của nó trong sản xuất các sản phẩm,
giảm tiêu thụ năng lượng và giảm thiểu các chất ô nhiễm và chất thải trong tiêu
thụ sản phẩm.
2.1.1.2. Khái niệm nông nghiệp
Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất cơ bản của xã hội, sử dụng đất đai
để trồng trọt và chăn nuôi, khai thác cây trồng và vật nuôi làm tư liệu và nguyên
liệu lao động chủ yếu để tạo ra lương thực thực phẩm và một số nguyên liệu cho
công nghiệp (Phạm Quốc Trí, 2014).
a. Phát triển sản xuất nông nghiệp
* Đặc điểm của sản xuất nông nghiệp
Nông nghiệp gắn liền với nông thôn, quá trình sản xuất gắn liền với thiên
nhiên, với môi trường và gặp nhiều rủi ro, đặc biệt với nước chưa phát triển,
khoa học kỹ thuật, kỹ thuật canh tác còn lạc hậu, trình độ lao động thấp.
Người nông dân vừa là người sản xuất, vừa là người tiêu thụ sản phẩm của
chính họ làm ra. Do đó, tính phối hợp liên ngành như cung ứng vật tư, chế biến,
tiêu thụ sản phẩm còn ở mức thấp, đóng góp từ khu vực nông nghiệp vào thu

nhập quốc dân chưa cao và bất ổn định.
* Vai trò, vị trí của sản xuất nông nghiệp
Nông nghiệp giữ một vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, đặc biệt
đối với các nước đang phát triển do các nước này đa số người dân sống dựa vào
nghề nông.
Nông nghiệp cung cấp các yếu tố đầu vào cho nền kinh tế. Do đó cần có các
chính sách hợp lý để thúc đẩy sản xuất nông nghiệp.
Nông nghiệp còn là ngành cung cấp nguyên liệu cho công nghiệp chế biến.
Phát triển nông nghiệp một cách toàn diện nhằm tích lũy cho công nghiệp và các
ngành khác trong nền kinh tế.
* Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp

7


- Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên
+ Đất đai: Đất đai là tư liệu sản xuất quan trọng nhất trong nông nghiệp;
cây trồng – vật nuôi là đối tượng sản xuất trong nông nghiệp. Chính vì thế, nhân
tố quan trọng hàng đầu đối với sản xuất nông nghiệp là đất đai rồi mới đến khí
hậu và nguồn nước. Đất đai ảnh hưởng quyết định đến quy mô, cơ cấu và phân
bố nông nghiệp (đặc biệt với ngành trồng trọt) (Phạm Quốc Trí, 2014).
Đất sản xuất nông nghiệp ở nước ta có hai nhóm chính là đất feralit và đất
phù sa. Tùy theo các nhân tố, điều kiện hình thành và sự tác động của con người
mà các loại đất trên có sự phân hóa khác nhau.
+ Khí hậu: nằm trong vành đai nội chí tuyến Bắc bán cầu, khí hậu nước ta
cơ bản là nhiệt đới. Nhưng do hình thể trải dài theo chiều vĩ tuyến ở rìa Đông
Nam của lục địa châu Á. Từ đèo Hải Vân trở ra chịu ảnh hưởng của khối không
khí lạnh cực đới, từ đèo Hải Vân trở vào nóng quanh năm với một mùa khô và
một mùa mưa. Tính chất nhiệt đới làm cho tổng lượng bức xạ mặt trời lớn, chế
độ mưa phong phú (1.500 – 2.000 mm/năm) (Phạm Quốc Trí, 2014).

Khí hậu nước ta lại có sự phân hóa đa dạng theo chiều Bắc – Nam, theo
mùa và theo độ cao. Ở miền Bắc có khí hậu nhiệt đới, ẩm, gió mùa với một mùa
Đông lạnh. Ở vùng núi cao có sương giá và rét đậm. Ở miền Nam khí hậu nhiệt
đới điển hình với một mùa khô và mùa mưa. Ở miền Trung là nơi giao thoa khí
hậu giữa hai miền Nam – Bắc.
Ảnh hưởng của khí hậu đối với sản xuất nông nghiệp: việc cung cấp lượng
bức xạ lớn, nguồn ánh sáng dồi dào, nguồn nhiệt phong phú cho cây trồng phát
triển quanh năm và cho năng suất cao. Độ ẩm không khí cao, lượng mưa dồi dào
cho phép cây trồng có sức tái sinh mạnh mẽ, thúc đẩy nở hoa, kết trái. Cũng
trong điều kiện nóng - ẩm còn giúp cho cây ngắn ngày tăng thêm từ 1 – 2
vụ/năm; đối với cây dài ngày có thể khai thác nhiều đợt, nhiều lứa/năm. Do các
đặc trưng của khí hậu nước ta, đã tạo điều kiện để bố trí một tập đoàn cây trồng –
vật nuôi đa dạng bao gồm cả nhiệt đới, cận nhiệt và ôn đới với hệ sinh thái phát
triển bền vững.
Ở mỗi vùng khí hậu lại có sự tác động khác nhau đến sản xuất nông nghiệ:
ở phía bắc đèo Hải Vân với sự nhiễu loạn về thời tiết đã tạo cho nửa phần phía
Bắc nước ta một hệ sinh thái cực đoan giữa 2 mùa nóng – lạnh, ở đây thích hợp
hơn cả là các cây ngắn ngày và cây ngày ngắn; đối với cây dài ngày và cây lâu

8


năm, nên chọn cây trồng có biên độ sinh thái rộng của vùng cận nhiệt thì mới cho
năng suất cao. Ở phía nam đèo Hải Vân: nền sinh thái ổn định hơn về thời tiết, về
nhịp điệu mùa cũng như nền nhiệt ẩm, điều này cho phép nền nông nghiệp có
tính chất ổn định hơn, sự phân hóa cây trồng ở đây chỉ đơn thuần là phân theo
loại đất từ cây hàng năm đến cây lâu năm.
Trở ngại của khí hậu nhiệt đới ẩm, gió mùa đến sản xuất nông nghiệp: tính
chất biến động và sự phân hóa về khí hậu đã dẫn đến các tai biến thiên nhiên như
bão, lũ, khô hạn trong những năm gần đây có chiều hướng gia tăng; độ ẩm không

khí lớn cũng là điều kiện sâu bệnh lây lan và phát triển.
+ Nguồn nước: nằm trong vùng nhiệt đới, vì vậy nước ta có nguồn nước
khá dồi dào, nhưng các hệ thống sông lớn đều bắt nguồn từ nước ngoài: sông
Hồng từ Trung Quốc, sông Mã, sông Cả từ Lào, sông Cửu Long từ Mianma; nếu
như ở thượng nguồn việc sử dụng không hợp lý sẽ nằm ngoài tầm kiểm soát của
nước ta. Lượng mưa trung bình năm khá lớn càng làm cho nguồn nước trên các
sông của Việt Nam thêm phong phú. Đối với sản xuất nông nghiệp, nước rất cần
thiết, ông cha ta đã khẳng định “Nhất nước, nhì phân”; với mức tiêu thụ nước
trong nông nghiệp khoảng 6 tỷ m 3 thì về nguyên tắc chỉ cần khai thác 10 – 15%
trữ lượng nước là đủ cho nhu cầu sản xuất và đời sống. Mạng lưới sông ngòi
phân bổ rộng khắp và khá dày đặc, các hệ thống sông lớn lại bao phủ toàn bộ các
vùng nông nghiệp trù phú. Ngoài việc cung cấp nước cho sản xuất nông nghiệp,
sông ngòi còn cung cấp lượng phù sa lớn (Phạm Quốc Trí, 2014).
Hạn chế: tuy tài nguyên nước phong phú nhưng phân bổ không đều cả về
thời gian và không gian. Vào mùa lũ, lượng nước chiếm tới 70 – 80%, mùa kiệt
chỉ 20 – 30% tổng lượng nước. Đây là một khó khăn rất lớn đối với nền nông
nghiệp, để hạn chế việc thiếu và dư thừa nước phải xây dựng các công trình thủy
lợi để chủ động tưới – tiêu nước. Ngoài ra, chất lượng nước ở một số sông, hồ
nguồn nước đang bị ô nhiễm nặng; ở các khu vực ven biển, nước mặn có chiều
hướng lấn sâu vào đất liền, điều này lại càng khó khăn hơn đối với Đồng bằng
sông Cửu Long vào mùa khô.
- Ảnh hưởng của điều kiện kinh tế - xã hội
+ Nguồn lao động: trong điều kiện nền kinh tế còn chậm phát triển, lực
lượng lao động nước ta vẫn tập trung nhiều trong khu vực nông nghiệp và mức
độ tập trung sẽ còn cao hơn nữa khi các ngành kinh tế khác chỉ thu hút lao động

9


trong các đô thị và lao động có trình độ chuyên môn – kỹ thuật. Trong nông

nghiệp, tình trạng phân công lao động diễn ra chậm chạp, mặc dù trong những
năm gần đây lao động trong nông nghiệp có chiều hướng giảm về tỷ trọng,
nhưng vẫn còn cao. Số dân nước ta đông, gia tăng còn lớn, vì vậy, nguồn lao
động dồi dào và thường xuyên được bổ sung, chất lượng cũng đã được nâng lên;
tuy chưa đáp ứng được với yêu cầu đổi mới, song nó vẫn được coi là nhân tố
quan trọng để phát triển nông nghiệp cả theo chiều rộng và chiều sâu.
Nguồn lao động cũng là một khó khăn cho nông nghiệp, số lao động hàng
năm tăng với nhịp độ nhanh, phần lớn lại là lao động phổ thông, kỹ thuật thấp đã
làm nóng thêm tình hình việc làm ở khu vực này. Mặt khác, nguồn lao động sử
dụng chưa hợp lý, phân bố cũng không đều giữa các ngành và các vùng (tập
trung quá đông ở 2 đồng bằng) và chủ yếu lại ở trong ngành trồng trọt.
Về trình độ tiếp thu kỹ thuật thì lực lượng lao động (nhất là lao động trẻ) trong
nông nghiệp có đủ sức đón nhận các chương trình khuyến nông, có kinh nghiệm
thâm canh trong sản xuất nông nghiệp. Như vậy, nguồn lao động với tính chất 2 mặt
của nó đã tạo ra cả những thuận lợi và khó khăn đối với sản xuất nông nghiệp.
+ Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất, kỹ thuật: về cơ sở vật chất kỹ thuật phục
vụ sản xuất nông nghiệp bước đầu đã được hình thành và hoàn thiện. Một trong
nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là thủy lợi hóa. Vấn đề tưới – tiêu về cơ bản đã
được giải quyết ở các vùng đồng bằng. Hệ thống đồng ruộng đã được cải tạo đảm
bảo cho việc thâm canh, cơ giới hóa. Công tác phòng trừ dịch bệnh cho cây trồng
– vật nuôi được triển khai có thể nhanh chóng dập tắt các nguồn gây bệnh. Các
loại giống mới cho năng suất cao đã dần dần thay thế các giống cũ. Bước vào
thời kỳ CNH – HĐH, nền nông nghiệp được tăng cường đáng kể: thủy lợi, điện,
phân bón, vật tư nông nghiệp, cơ giới hóa, nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật được
đưa vào sản xuất tạo ra bước chuyển biến mới về năng suất, chất lượng và hiệu
quả của nông nghiệp.
Về cơ sở hạ tầng và dịch vụ nông thôn cũng có nhiều tiến bộ. Nếu xét theo
từng vùng, thì ở vùng núi của Trung du – miền núi phía Bắc và Tây Nguyên một số
chỉ tiêu thấp hơn các vùng khác, ở đồng bằng sông Hồng các chỉ tiêu đều đạt ở mức
cao và đồng đều, vì đây là khu vực được khai thác sớm nhất, có trình độ phát triển

tốt. Ở đồng bằng sông Cửu Long vào loại thấp do sự thuận lợi và khó khăn về giao
thông đường sông, kênh rạch tại địa bàn này. Ở miền Trung, cơ sở hạ tầng nông thôn

10


còn yếu, trong khi những tuyến liên hệ cơ bản đều do Trung ương trợ giúp.
+ Đường lối chính sách: là một nước nông nghiệp, vì thế từ lâu nông nghiệp
được Đảng và Nhà nước coi là mặt trận hàng đầu. Hộ nông dân được coi là đơn
vị kinh tế tự chủ, được giao quyền sử dụng đất lâu dài, được tự do trao đổi hàng
hóa, mua bán vật tư, sản phẩm theo cơ chế thị trường. Kết quả là sức sản xuất
được giải phóng, đã khai thác có hiệu quả mọi tiềm năng sẵn có. Trong cơ cấu
kinh tế nhiều thành phần, ở nông thôn lại có thêm kinh tế hộ nông dân, nhiều
hình thức hợp tác mới tự nguyện, sinh động đã tạo nên nền kinh tế đa dạng về sở
hữu, đan xen liên kết với nhau, đồng thời cạnh tranh lẫn nhau để cùng phát triển
theo quy luật khách quan của kinh tế thị trường. Vấn đề việc làm cũng được cải
thiện, đó là do thắng lợi của công cuộc đổi mới, sản xuất nông nghiệp tăng lên rõ
rệt, đã tạo thêm việc làm cho người lao động, có ý nghĩa lớn trong việc cải thiện
đời sống cư dân nông thôn.
Ngoài ra, thị trường tiêu thụ sản phẩm trong và ngoài nước được mở rộng,
những tiến bộ khoa học – kỹ thuật trong nông nghiệp được áp dụng rộng rãi tạo
thành một hệ thống thúc đẩy sự phát triển của ngành kinh tế vào loại quan trọng
hàng đầu này (Phạm Quốc Trí, 2014).
b. Phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh
Phát triển được hiểu là một quá trình lớn lên, tăng tiến mọi lĩnh vực. Bất cứ
trong lĩnh vực nào, sự phát triển đều thỏa mãn các thành tố như: sự tăng lên về cả
chất và lượng; sự thay đổi về cơ cấu, thể chế, chủng loại, tổ chức; sự thay đổi về
thị trường; và giữ công bằng xã hội, an ninh, trật tự (Fajardo, 1999). Phát triển
nông nghiệp cũng không nằm ngoài nội dung đó.
Tăng trưởng xanh trong nông nghiệp là việc tăng cường sử dụng các biện

pháp và công nghệ trong canh tác nông nghiệp một cách đồng thời nhằm: (1)
Tăng năng suất và lợi nhuận nông nghiệp trong khi vẫn đảm bảo cung cấp
lương thực trên cơ sở bền vững; (2) Giảm ngoại tác tiêu cực và hướng đến
những ngoại tác tích cực; (3) Sử dụng và phát triển hơp lý các nguồn tài
nguyên sinh thái bằng cách giảm ô nhiễm và sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn
(UNEP, 2011; Nguyễn Trọng Hoài, 2014).
c. Đặc điểm sản xuất nông nghiệp xanh
Nông nghiệp xanh vận dụng sinh thái học và kinh tế học sinh thái, nhằm

11


tiết kiệm tài nguyên, giảm tiêu hao năng lượng đầu vào, hạn chế sử dụng phân
hóa học, thuốc hóa chất, sử dụng chất hữu cơ nhiều tầng nấc, tài nguyên hóa chất
thải, tái tạo điều hòa vật chất, giảm ô nhiễm môi trường, bảo đảm loài người
được sử dụng nông sản sạch, an toàn có lợi cho sức khỏe.
Nền nông nghiệp xanh là nền nông nghiệp trong đó các cây trồng đóng vai
trò cung cấp phân bón được trồng xen với các vụ cây lương thực hàng năm và sử
dụng trong các hệ thống chăn nuôi gia súc.
2.1.2. Mối quan hệ giữa tăng trưởng xanh và nông nghiệp, tiêu chí đánh giá
phát triển sản xuất nông nghiệp theo định hướng tăng trưởng xanh
2.1.2.1. Mối quan hệ giữa tăng trưởng xanh và nông nghiệp
Sản xuất nông nghiệp có quan hệ chặt chẽ thông qua ba kênh tác động là kinh
tế, xã hội và môi trường. Mối quan hệ này vừa mang tính phối hợp và đánh đổi
(Nguyễn Trọng Hoài, 2014).
Về phương diện kinh tế, nông nghiệp cung cấp lương thực, thực phẩm đáp
ứng nhu cầu cơ bản về an ninh cho tăng trưởng xanh. Trong khi đó, tăng trưởng
xanh giúp tăng lợi nhuận cho nông nghiệp thông qua việc sử dụng các yếu tố đầu
vào hiệu quả và tăng cường quản lý tài nguyên tốt hơn vì uy trì sản xuất nông
nghiệp trong giới hạn cho phép của sinh thái.

Về phương diện môi trường, nông nghiệp cung cấp một loạt các dịch vụ môi
trường và hệ sinh thái cần thiết cho tăng trưởng xanh, đặc biệt là giảm khí thải nhà
kính thông qua hấp thụ carbon. Ngược lại, tăng trưởng xanh sẽ thúc đẩy quản lý
nguồn nước, đất, kỹ thuật quản lý dịch hại tổng hợp tốt hơn, duy trì đa dạng sinh học
trong nông nghiệp sẽ có khả năng làm chậm tăng trưởng nông nghiệp trong ngăn
hạn nhưng về lâu dài góp phần duy trì bền vững năng suất và sản lượng nông nghiệp
và từ đó có khả năng nâng cao hiệu suất cho khu vực nông nghiệp.
Về phương diện xã hội, tăng trưởng xanh trong ngắn hạn có thể làm giảm
nỗ lực cải thiện an ninh lương thực và đòi hỏi các biện pháp điều chỉnh cơ cấu
sản xuất nông nghiệp vì phải phát triển nông nghiệp theo hướng giữ gìn giới hạn
sinh thái và đảm bảo các yếu tố tác động đến môi trường. Xét về dài hạn, việc
quản lý tốt các nguồn tài nguyên trong nông nghiệp dựa trên tăng trưởng xanh sẽ
cải thiện sinh kế nông thôn và nâng cao phúc lợi xã hội cho nông dân.

12