Nghiên cứu đặc điểm tái sinh cây Bương lông Điện Biên (Dendrocalamus giganteus) tại một số tỉnh miền núi phía Bắc (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

=====***=====

PH M M NH CHI N

" NGHIÊN C U
CÂY B

C I M TÁI SINH

NG LÔNG I N BIÊN (Dendrocalamus giganteus)
T IM TS

T NH MI N NÚI PHÍA B C "

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o:

Chính quy

Chuyên ngành: Lâm nghi p
Khoa:

Lâm nghi p

Khóa h c:

2011 – 2015

Thái Nguyên - 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

=====***=====

PH M M NH CHI N

" NGHIÊN C U
CÂY B

C I M TÁI SINH

NG LÔNG I N BIÊN (Dendrocalamus giganteus)
T IM TS

T NH MI N NÚI PHÍA B C "

KHÓA LU N T T NGHI P

H

IH C

ào t o: Chính quy

Chuyên ngành: Lâm nghi p
L p: K43 LN N01 Khoa: Lâm nghi p
Khóa h c: K43 ( 2011 – 2015 )
Gi ng viên h ng d n: 1: ThS. ng Th Thu Hà
2: TS. Nguy n Anh D ng

Thái Nguyên - 2015


i

L I CAM OAN
Tôi xin cam oan các s li u tôi thu th p

c và k t qu nghiên c u

trong lu n v n này c a tôi là hoàn toàn trung th c, ánh giá m t cách khách
quan và nó ch a

c s d ng

b o v b t k m t h c v nào.

Tôi xin cam oan là trong quá trình th c hi n lu n v n này, m i s giúp
ng h tôi ã
trong lu n v n

c c m n sâu s c, các thông tin hay tài li u trích d n

u ã

c ghi rõ v ngu n g c.

Xác nh n c a GVHD

Tác gi

Ph m M nh Chi n

Xác nh n c a GVPB


ii

L IC M
Khóa lu n t t nghi p
t o

ih c

N

c hoàn thi n theo ch

i h c chính quy Khóa K43 Lâm nghi p (2011 - 2015) t i Tr

h c Nông Lâm Thái Nguyên.

c

ng

i

c s nh t trí c a Ban Giám hi u và Ban

Ch nhi m khoa Lâm nghi p, tôi xin th c hi n khóa lu n v i
c u

ng trình ào

i m tái sinh cây B

ng lông

tài: “Nghiên

i n Biên (Dendrocalamus

giganteus) t i m t s t nh mi n núi phía B c”
Nhân d p này cho phép tôi

c bày t lòng bi t n sâu s c nh t t i Ths.

ng Th Thu Hà và TS. Nguy n Anh D ng là nh ng ng i ã tr c ti p h
d n và t n tình giúp

ng

tôi, cung c p nhi u thông tin b ích, t o i u ki n thu n l i

trong quá trình nghiên c u

tôi có th hoàn thi n bài lu n v n.

Xin chân thành c m n t i Ban Giám hi u , Ban Ch nhi m Khoa, các
th y, cô giáo thu c khoa ào t o Khoa Lâm nghi p - Tr
Lâm Thái Nguyên, Ban Giám

ng viên, giúp

i h c Nông

c và cán b , viên ch c Trung tâm Khoa h c

lâm nghi p vùng Trung tâm B c B , các b n bè
t o i u ki n,

ng

ng nghi p và gia ình ã

tôi trong su t quá trình h c t p và th c hi n

tài.
M c dù ã r t c g ng trong su t quá trình th c hi n

tài nh ng do

ki n th c, kinh nghi m c a b n thân, i u ki n v th i gian c ng nh t li u
tham kh o còn h n ch , do v y lu n v n s không tránh kh i nh ng thi u sót
nh t

nh. Kính mong nh n

các th y cô giáo và các b n

c nh ng ý ki n quý báu góp ý, b sung c a
ng nghi p

lu n v n hoàn thi n h n.

Xin trân tr ng c m n!
Thái Nguyên, tháng 5 n m 2015
Tác gi

Ph m M nh Chi n


iii

DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1. Di n tích tre trúc phân b theo các vùng
B ng 4.1.

ng kính và

dài lóng cây B

ng lông i n Biên ................ 29

B ng 4.2. B dày vách thân khí sinh c a cây B
B ng 4.3. C p kính cành chét t i các

Vi t Nam. .................. 18

ng lông iên Biên............ 32

a i m i u tra ................................. 35

B ng 4.4.

c i m c a lá B

ng lông i n Biên ...................................... 36

B ng 4.5.

c i m c a mo B

ng lông i n Biên .................................... 39

B ng 4.6. K t qu

i u tra hoa qu c a loài B

ng lông i n Biên ............. 41

B ng 4.7. K t qu thí nghi m v t l n y m m c a h t gi ng ..................... 43
B ng 4.8. Sinh tr
B ng 4.9.

ng c a cây con 9 tháng tu i t i các thí nghi m ............... 44

c i m m t ng thân ng m B

B ng 4.10. K t qu nghiên c u

ng lông i n Biên .................. 47

c i m m t ng c a cây m ..................... 48

B ng 4.11. K t qu nghiên c u kh n ng ra m ng c a cây m ..................... 50


iv

DANH M C CÁC HÌNH VÀ BI U
Hình 4.1.

ng kính và

dài lóng............................................................ 31

Hình 4.2. B dày vách thân khí sinh ............................................................. 34
Hình 4.3.Cành chét B

ng lông i n Biên .................................................. 36

Hình 4.4. Hình thái lá ................................................................................... 38
Hình 4.5. Hình thái mo ................................................................................. 40
Hình 4.6. Hoa B

ng lông i n Biên........................................................... 42

Hình 4.7. Bi u

th hi n t l n y m m c a h t gi ng qua các CTTN ....... 43

Hình 4.8. Cây con B

ng lông iên Biên .................................................... 46

Hình 4.9. M t ng thân ng m cây m ........................................................... 50
Hình 4.10. M ng B

ng lông ....................................................................... 52


v

DANH M C CÁC T
ATVSTP
CTTN
Do
Dtb
GH
Hmo
Hmo tb
Htb
Hvn
Ll
Ll tb
Ltb
N
ODB
OTC
Rl
Rl tb
Rmo
Rmo tb
Rtb
SD
SH
SL
SR
TB
THPT
THCS
TN

An toàn v sinh th c ph m
Công th c thí nghi m
ng kính g c
ng kính trung bình
Gieo h t
Chi u cao mo
Chi u cao mo trung bình
Chi u cao trung bình
Chi u cao vút ng n
Chi u dài lá
Chi u dài lá trung bình
Chi u dài trung bình
S cây
Ô d ng b n
Ô tiêu chu n
Chi u r ng lá
Chi u r ng lá trung bình
Chi u r ng mo
Chi u r ng mo trung bình
Chi u r ng trung bình
Bi n ng v
ng kính
Bi n ng v chi u cao
Bi n ng v chi u dài
Bi n ng v chi u r ng
Trung bình
Trung h c ph thông
Trung h c c s
Thí nghi m

VI T T T


vi

M CL C
Ph n 1. M
1.1.

U................................................................................................... 1

tv n

..................................................................................................... 1

1.2. M c tiêu nghiên c u ..................................................................................... 2
1.2.1. V lý lu n .............................................................................................. 2
1.2.2. V th c ti n ........................................................................................... 3
1.3. Ý ngh a c a

tài ........................................................................................ 3

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c ....................................... 3
1.3.2. Ý ngh a th c ti n .................................................................................... 3
Ph n 2. T NG QUAN NGHIÊN C U ................................................................ 4
2.1. C s khoa h c và pháp lý c a

tài ............................................................ 4

2.2. T ng quan các nghiên c u trong và ngoài n

c ............................................ 5

2.2.1. Trên th gi i .......................................................................................... 5
2.2.2.

Vi t Nam .......................................................................................... 10

2.2.3. Nh n xét chung .................................................................................... 19
2.3. i u ki n t nhiên kinh t xã h i khu v c nghiên c u................................. 19
2.3.1. T nh Phú Th ....................................................................................... 19
2.3.2. T nh i n Biên .................................................................................... 23
Ph n 3.

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ...... 26

3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u ............................................................... 26

3.2.

a i m và th i gian ti n hành .................................................................. 26

3.3. N i dung nghiên c u................................................................................... 26
3.3.1. Nghiên c u s nh h ng m t s
c i m hình thái cây m B ng lông
i n Biên n quá trình tái sinh ..................................................................... 26
3.3.2. Nghiên c u
3.3.3. Nghiên c u
3.3.4.
3.4. Ph

c i m tái sinh h t c a cây B

ng lông Bi n Biên ......... 26

c i m tái sinh thân ng m c a cây B ng lông i n Biên ...... 26

xu t m t s bi n pháp xúc ti n tái sinh B

ng lông i n Biên ....... 26

ng pháp nghiên c u............................................................................. 26

3.4.1. Ph

ng pháp lu n ................................................................................ 26

3.4.2. Ph

ng pháp k th a............................................................................ 26

vii

3.4.3. Ph

ng pháp i u tra hi n tr

ng ........................................................ 27

3.4.4. Ph

ng pháp i u tra thu th p s li u................................................... 27

3.4.5. Ph

ng pháp x lý s li u .................................................................... 28

Ph n 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ...................................... 29
4.1. Nghiên c u s nh h ng m t s
c i m hình thái cây m B ng lông
i n Biên n quá trình tái sinh ......................................................................... 29
4.1.1. Hình thái thân khí sinh ......................................................................... 29
4.1.2. B dày vách thân khí sinh .................................................................... 31
4.1.3. C p kính cành chét ............................................................................... 34
4.1.4. Hình thái lá .......................................................................................... 36
4.1.5. Hình thái mo ........................................................................................ 38
4.2. Nghiên c u
4.2.1.

c i m tái sinh h t c a cây B

c i m hoa, qu cây B

4.2.2. Nghiên c u
4.3. Nghiên c u
4.3.1.

4.4.

ng lông i n Biên ............... 43

ng c a cây con cây B

c i m tái sinh thân ng m B

c i m m t ng thân ng m cây B

4.3.2. Nghiên c u
4.3.3.

ng lông i n Biên ..................................... 41

c i m tái sinh h t cây B

4.2.3. Nghiên c u sinh tr

ng lông i n Biên ............... 41

ng lông i n Biên .......... 44

ng lông

ng lông i n Biên .................... 46

c i m m t ng c a cây m B

c i m tái sinh thân ng m B

ng lông

xu t m t s bi n pháp xúc ti n tái sinh B

Ph n 5. K T LU N VÀ

i n Biên ................ 46

ng lông i n Biên ....... 48

i n Biên ............................ 50
ng lông i n Biên .............. 52

NGH .................................................................... 56

5.1. K t lu n ...................................................................................................... 56
5.1.1. Nghiên c u

c i m hình thái B

5.1.2. Nghiên c u v tái sinh h t B
5.1.3. Nghiên c u
5.1.4.

ng lông i n Biên. ........................ 56

ng lông i n Biên. ............................... 56

c i m tái sinh thân ng m B

ng lông i n Biên. ......... 57

xu t m t s bi n pháp xúc ti n tái sinh. .......................................... 57

5.2. T n t i ........................................................................................................ 57

TÀI LI U THAM KH O
PH L C


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Tái sinh r ng là m t quá trình sinh h c mang tính

thái r ng, bi u hi n

c thù c a h sinh

c tr ng c a h sinh thái r ng là s xu t hi n c a m t

th h cây non c a nh ng loài cây g

nh ng n i còn hoàn c nh r ng ( ho c

m t r ng ch a lâu ), d

i tán r ng, l tr ng trong r ng, trên

thác, trên

tn

t r ng sau

t r ng sau khai

ng làm r y,…Vai trò l ch s c a th h cây non

này là thay th th h cây già c i.
Theo ngh a

n thu n thì tái sinh cây r ng là s ra hoa, k t qu và sinh

s n c a cây r ng

b o t n và phát tri n t th h này sang th h khác. Xét

v b n ch t khoa h c, tái sinh cây r ng di n ra v i 3 hình th c : tái sinh h t,
tái sinh ch i và tái sinh thân ng m. M i hình th c tái sinh trên
riêng và tr i qua nhi u giai o n khác nhau. Riêng

u có quy lu t

i v i các loài tre n a tái

sinh cây r ng ch y u b ng thân ng m. Quá trình tái sinh b ng thân ng m
di n ra hàng n m. M c dù v y, qua m t s n m, các loài tre n a c ng tr l i
tái sinh b ng h t, ó là hi n t
khi nghiên c u các ph

ng tre n a b khuy.

ng th c tác

ng

i v i m i loài cây, tr
t

c

c k t qu nh mong

mu n thì tr

c tiên ph i tìm hi u v loài cây ó, v t t c các y u t khác

nhau trong

i s ng c a cây. T

ó, làm c s

ti n tái sinh cho loài nh m giúp cây sinh tr

xu t các bi n pháp xúc

ng phát tri n t t h n em l i l i

ích v nhi u m t khác nhau.
Loài B
l n

ng lông

i n Biên, hay tên

tre có kích th

i n Biên có các tên g i khác là B
a ph

c l n nh t

ng l n, B

ng

ng là M y púa m i. Là m t trong nh ng loài

Vi t Nam, chi u cao 18 - 24 m,

20 - 25 cm, có vách dày, chi u dài

ng kính g c

t t 25 - 30 cm, ít cành nhánh, kh n ng

cung c p nguyên li u cho công nghi p ch bi n s n ph m r t cao. M t khác,


2

hi n nay vi c kinh doanh cây B

ng lông

canh, d a vào kinh nghi m c a ng

i dân

i n Biên v n theo h
a ph

ng qu ng

ng và i u ki n t nhiên

s n có là chính nên n ng su t không cao.
Kh n ng tái sinh c a B
tâm bi t

i quan

n ch y u là tái sinh t nhiên t thân ng m, c ng nh kh n ng xúc

ti n tái sinh loài B

ng lông

kh n ng áp ng s l
ph

ng lông i n Biên ch a có nhi u ng

i n Biên còn thi u h

ng d n k thu t, ít có

ng gi ng l n cho gây tr ng nhân r ng. Ng

i dân

ng khai thác m t cách ch a h p lý v loài cây này, tình hình sinh tr

a

ng

c ng nh tái sinh có r t ít công trình nghiên c u. T th c ti n ó òi h i
ph i có các bi n pháp thi t th c h n cung c p cho ng
tr c a loài cây này

i dân

c bi t v giá

có cách nhìn nh n sâu h n v nó, cùng v i ó ti n hành

các mô hình th nghi m trên th c t
trên di n r ng theo h

phát tri n loài B

ng lông

i n Biên

ng xúc ti n v m t tái sinh phát huy t i a ti m n ng

ích th c c a nó áp ng m c tiêu tiêu dùng, kinh doanh c ng nh làm t ng
tính a d ng sinh h c.
Xu t phát t nh ng lý do nêu trên,
hi u Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên và Ban Ch nhi m khoa Lâm

nghi p cùng v i s giúp

nhi t tình c a cán b , viên ch c Trung tâm Khoa

h c Lâm nghi p vùng Trung tâm B c B .
sinh cây B

c s cho phép c a Ban Giám

tài “Nghiên c u

c i m tái

ng lông i n Biên (Dendrocalamus giganteus) t i m t s t nh
c

mi n núi phía B c”

t ra là h t s c c n thi t, phù h p v i yêu c u

khoa h c và th c ti n, làm c s giúp
loài cây này t i

a ph

ng bào dân t c trong vi c phát tri n

ng.

1.2. M c tiêu nghiên c u
1.2.1. V lý lu n
Xác
i n Biên.

nh

c c s khoa h c v

c i m tái sinh c a cây B

ng lông


3

1.2.2. V th c ti n
xu t

c m t s bi n pháp xúc ti n tái sinh cây B ng lông i n Biên.

1.3. Ý ngh a c a

tài

1.3.1. Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
- Tìm hi u và làm quen v i m t s ph

ng pháp nghiên c u c th

c s d ng.
- Quá trình th c hi n
khoa h c, ph

ng h

tài t o c h i ti p c n ph

ng gi i quy t v n

ng pháp nghiên c u

trong th c ti n.

- Góp ph n b sung c s khoa h c cho vi c nghiên c u, gây tr ng cây
B

ng lông i n Biên.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n
- Bi t cách ti p c n th c ti n nh ng v n

trong th c ti n s n xu t,

kinh doanh r ng, qu n lý b n v ng ngu n tài nguyên r ng.
i n Biên,

xu t
xu t

c m t s bi n pháp nh m xúc tiên tái sinh loài B

ng lông

giúp loài sinh tr ng, phát tri n t t và nhân r ng loài.

- K t qu nghiên c u c a

tài là ngu n tài li u có giá tr , có ý ngh a

tham kh o cho các công trình nghiên c u ti p theo và ng d ng vào th c ti n
s n xu t.


4

Ph n 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c và pháp lý c a

tài

Tre - trúc thu c h Hòa th o (Poacae), l p cây m t lá m m. Trên th
gi i hi n nay có kho ng 1.300 loài thu c 70 chi, n
Qu c v i kho ng 50 chi v i 500 loài,

c nhi u tre nh t là Trung

Vi t Nam có 25 chi 216 loài.

Tre - trúc là lâm s n ngoài g có r t nhi u công d ng, có th nói t
thân, g c, r , lá, qu

u

c s d ng tri t

, b ph n

ó là thân khí sinh. Do thân khí sinh c a tre - trúc có nhi u
d ng trong xây d ng nhà c a, dùng làm

c s d ng r ng rãi
c tính t t nên s

gia d ng, làm b m ng, c u phao.

Hi n nay, công nghi p phát tri n, tre - trúc là ngu n nguyên li u quý giá cho
s n xu t gi y cao c p, cho ván sàn, ván ép,

m c cao c p, chi u, than ho t

tính, th công m ngh …, tre - trúc thay th

c g trong nhi u l nh v c.

V i công ngh ch bi n cao, nh ng s n ph m s n xu t t tre - trúc không
nh ng

p mà còn có

b n cao, kh n ng ch u nén, ch u l c t t. Thân tre -

trúc có t tr ng cao, nhi u l h ng và nhi u ch t khoáng, thân Tre
Cacbon hoá có nhi u ng d ng nh làm ch t kh mùi, i u hòa
súng h ng ngo i, ng n c n i n t , than
Nhi t l

ng 1 kg than ho t tính có th

tính g , than có kh n ng l c n
t

ng, thân ng m và cành

m, ch n

c s d ng nhi u trong cu c s ng.
t 7.703 kcal cao h n so v i than ho t

c t t...v.v. G c, thân tre - trúc có th t c

u có th s n xu t

s loài có th xu t kh u, lá dùng

c

th công m ngh . Lá m t

ch bi n thu c kháng sinh ch ng m t s

b nh nh c m, cúm… Vi t Nam có 10 loài tre - trúc cho m ng n ngon (Mai
ng, Lu ng, L ô, Là ngà, Trúc sào, V u
loài cho m ng ngon n ng su t cao, ch t l
khai thác m ng ch d ng l i

m c

ng, Tre g y…). Tuy nhiên, các
ng t t ch a

t n d ng.

c phát tri n, vi c


5

Tre - trúc d tr ng, sinh tr
nhanh, d ch bi n nên
c a con ng

i,

ng nhanh, s m cho khai thác, m c tái sinh

c s d ng r t nhi u trong các m c ích khác nhau

c bi t là ng

i dân nông thôn c

mi n núi. Nhìn chung, tre - trúc có th

ng b ng và ng

i dân

c s d ng trong xây d ng, th c

ph m, ph c v m c tiêu v n hóa và m t s các công d ng khác.
Ngày nay, tre - trúc có r t nhi u h u ích trong l nh v c khác nhau, thân
cây l n
mè

c

ng bào dân t c vùng cao dùng làm máng d n n

c, làm dui

làm nhà , làm nguyên li u cho công nghi p gi y, ch bi n thay th cho

g có hi u qu cao. Ngoài vi c s d ng tre - trúc cho xây d ng thì m ng còn
là m t ngu n th c ph m t t và c ng là m t ngu n thu nh p quan tr ng c a
ng

i dân mi n núi. Trong th i gian g n ây, vi c tr ng tre l y m ng ang

phát tri n m nh m , góp ph n xóa ói gi m nghèo và t ng áng k v m c chi
phí

u t cho công vi c khác l n công n vi c làm cho ng
M ng c a tre, b

có th

ng n r t ngon, có th

nt

i dân.

i ho c ph i khô và c ng

óng h p. M t b i cây to có th cho t i 180 kg m ng t

M ng t

ic ab

ng lông

c th tr

bán 3.000 - 5.000 /kg, tr ng l
kg/1m ng. Có b i m t n m thu

ng r t a chu ng, m ng

ng m ng lúc khai thác có th

i/b i/n m.
u v có th
t t i 10

c 10 - 15 m ng.

Xu t phát tiêu i m nh v y và c ng nhìn nh n, ánh giá kh quan v
tình hình ngoài th c t
“Nghiên c u

it

ng là tái sinh cây B

c i m tái sinh cây B

ng lông i n biên.

tài

ng lông i n Biên (Dendrocalamus
c

giganteus) t i m t s t nh mi n núi phía B c”

t ra là h t s c c n

thi t, phù h p v i yêu c u khoa h c và th c ti n.
2.2. T ng quan các nghiên c u trong và ngoài n

c

2.2.1. Trên th gi i
2.2.1.1. Nghiên c u chung v tre trúc
Tre trúc bao g m nh ng loài thu c phân h Tre (Bambusoideae), h C
(Poaceae). Trên th gi i có kho ng 500 loài tre. Riêng Vi t Nam có kho ng
trên 200 loài, phân b

h u h t các t nh trong ph m vi toàn qu c.


6

Tre trúc là m t ngu n lâm s n ngoài g chi m m t v trí quan tr ng
trong tài nguyên r ng

nhi u n

phía nam và ông Nam Á. các n
t lâu

i

c trên th gi i,
c này ng

c bi t là các n

c vùng

i dân ã bi t s d ng tre - trúc

t o ra hàng tr m s n ph m ph c v thi t th c cho

i s ng hàng

ngày. Nhi u loài tre trúc là ngu n nguyên li u quan tr ng cho ngành th công
m ngh , công nghi p ch bi n nông lâm s n, công nghi p gi y s i, công
nghi p ch bi n ván nhân t o. Tre trúc c ng là v t li u trong xây d ng, ki n trúc,
giao thông v n t i,... M t s loài tre trúc cho m ng n ngon, ã tr thành
t

i

ng cung c p ngu n th c ph m có giá tr . Các s n ph m t tre trúc không còn

bó h p trong biên gi i c a m t s qu c gia mà ã có m t ngày càng nhi u trên
th tr

ng qu c t và

c nhi u n

Nh ng nghiên c u

c châu Âu, châu M

a chu ng.

u tiên v tre trúc là các nghiên c u v m t phân

lo i, hình thái và sinh thái h c nh (Munno,1868) có công trình “Nghiên c u
v tre trúc”
ó ã khái quát

c coi là m t trong nh ng nghiên c u v tre trúc

u tiên, trong

c m t cách t ng quan v h ph tre trúc.

Ti p theo là công trình "Các loài tre trúc" c a (Gamble,1896) [32].
c pt

ng

i chi ti t v phân b , hình thái và m t s

c a 151 loài tre trúc có

các n

c n

ã

c i m sinh thái

, Pakistan, Mianma, Malayxia và

In ônexia.
S n ph m ván d m c a

n

t 62,52 t n n m 1991, 14,61 t n n m

2001, ván s i 77,38 ngàn t n n m 1997, 145,18 ngàn t n n m 2001 ( Pandey
2008) [36]. (Ganapathy ,1997)[33] ánh giá yêu c u v nguyên li u thô cho
s n xu t ván ép, ván s i, ván d m tre c a n

n m 2010 là 3,93 tri u m3

s n xu t 0,96 tri u m3 ván ép, 0,25 tri u m3 ván d m, 0,64 tri u m3 ván s i.
Ba loài tre ch y u chi m

n 78% tr l

ng (Dendrocalamus strictus 45%,

Melocanna baccifera 20%, và Bambusa bambos 13%), t ng tr

ng sinh kh i


7

là 80,4 tri u t n. Th tr

ng tre n

có giá tr kho ng 1 t USD/n m và d

oán t ng lên 5,7 t USD vào n m 2015.
N. Smith và các tác gi (2006) [34] nghiên c u th tr
ch ra r ng: th tr

ng ván sàn tre kho ng 100 tri u USD, ván tre (Wood

panels) kho ng 200 tri u USD. Các tác gi c ng d
trong t

ng lai

ng tre th gi i

các m c th p, trung bình cao t

oán th tr

ng c a chúng

ng ng n m trong kho ng

500 - 2.400 tri u USD, 900 - 4.300 tri u USD.
Trung Qu c và

n

là hai n

c gây tr ng ch bi n tre l n nh t th

gi i. N m 2006 t ng giá tr s n ph m tre c a Trung Qu c h n 6 t USD và
giá tr xu t kh u

t 600 tri u USD. T nh Chi t Giang có 0,78 tri u ha r ng

tre, trong ó 0,6 tri u ha là r ng Mao trúc (Phyllostachys pubescens) chi m
1/6 di n tích tre c a Trung qu c, giá tr

t 2,3 t USD (chi m 1/3 giá tr c a

c Trung qu c) (Ding X., 2008) [30].
Nghiên c u c a (Ohnberger,1999) [35] ã th ng kê trên th gi i có
1575 loài tre, thu c 111 chi, 10 phân tông và 6 tông.
Nhìn chung

n

c ngoài tre trúc

c gây tr ng v i 3 m c ích kinh

doanh: chuyên m ng, chuyên thân khí sinh ho c k t h p c 2. Các loài tre trúc
c kinh doanh ch cho n ng su t, ch t l

ng cao khi có tác

ng b i m t s

bi n pháp k thu t lâm sinh phù h p. Các bi n pháp thâm canh t ng n ng su t
ch t l

ng

c nghiên c u và th c nghi m ch y u là: Bón phân, i u ch nh

m t

khóm trên hecta, i u ch nh s l

ng thân khí sinh

l i cho m i b i,

m i th h , khai thác m ng, khai thác thân khí sinh, phòng tr sâu b nh cho
t ng loài c th . Ngoài ra, các i u ki n khí h u nh l
i u ki n th nh
trình sinh tr

ng c ng là nh ng nhân t

nh h

ng, phát tri n c a r ng tre trúc và

ng m a, nhi t
ng không nh

c bi t

n quá

c ch n làm tiêu chí khi

tuy n ch n loài và bi n pháp thâm canh. K t qu nghiên c u c a n
là ngu n tài li u tham kh o r t có giá tr ,

cao,

c ngoài

i v i nh ng loài có quan


8

h thân thu c v i nh ng loài tre c a Vi t Nam
nghiên c u c a

c ch n làm

i t

ng

tài.

2.2.1.2. Nghiên c u v tái sinh tre, trúc
Ngay t

u th k XX ã xu t hi n nhi u các nghiên c u v tái sinh

i v i tre - n a khác nhau….ví d nh :
Troup (1921) ã tóm t t các ph
sinh

i v i tre trúc

n

tái sinh v i cây r ng n

ng pháp x lý lâm h c, xúc ti n tái

nêu trong "Ph

ng pháp x lý lâm h c, xúc ti n

".

I.T. Haig, M.A Hubermen và U Aung Din de F.A.D (1959) v i công
trình “R ng tre trúc n a” ã nghiên c u m t s

c i m tái sinh c a tre, trúc,

n a

ng, khí h u và m t s bi n

n

, Pakistan có liên quan

n th nh

pháp x lý lâm h c, tái sinh, khai thác.
Sau 10 n m t p trung nghiên c u, n m 1960 công trình "Nghiên c u sinh lý
tre trúc" c a Koichiro Ueda ã ti n hành th ng kê s m ng b thui hàng n m
r ng Trúc sào ( Phyllostachys edulis) chi m 60 - 80%, Phyllostachys
reticulata 30 - 50% và
bi n pháp bón phân

c p
t ng s l

nv n

khai thác t n d ng m ng và áp d ng

ng và kích th

c c a thân khí sinh.

Loài Dendrocalamus giganteus Munro
(Munro 1868),

c công b

n m 1868

ây là m t trong nh ng loài tre l n nh t c a chi

Dendrocalamus c ng nh tre c a th gi i. Loài tre này

u có

ng kính

thân t 20 - 30cm, cao t 20 - 30 m, vách dày 2 - 2,5 cm, v có màu xanh l c.
ây c ng là loài tre có giá tr kinh t cao

Trung Qu c.

Fu Maoyi, Xiao Jianghua (1996) [31] v i “Cultivation & Utilization on
Bamboos” ã xác
m ng, sinh tr
d

nh nh ng nhân t

nh h

ng

ng và phát tri n c a thân khí sinh là:

n quá trình phát sinh
m, nhi t

, dinh

ng, c u trúc r ng, bi n pháp lâm sinh, sâu b nh. ây là nh ng nhân t c n


9

ph i

c quan tâm khi áp d ng các bi n pháp thâm canh t ng n ng xu t

m ng và thân khí sinh.
Công trình “Bamboo rediscovered” c a Victor Cusack (1997) [37]
c p

n bi n pháp bón phân làm cho nhi u loài tre trúc phát tri n t t, m ng to,

nh ng ph i bón m t cách h p lý tu thu c vào loài nh t

nh.

T ch c Plant Resources of South - East Asia (Prosea) xu t b n t p
“Prosea 7: Bamboos” ã ti n hành mô t

c i m sinh thái, tái sinh s d ng

cho 75 loài tre trúc thông d ng, có giá tr
Do giá tr dinh d

vùng ông Nam Á.

ng và xu t kh u c a m ng m t s loài tre trúc cao và

nhu c u tiêu th m ng tre trúc trên th tr
v c nghiên c u tre trúc
Qu c, Thái Lan, n

l y m ng

ng qu c t ngày càng t ng, nên l nh
c nhi u n

c quan tâm, nh t là Trung

.

Trung Qu c có kho ng 100.000 ha r ng tre trúc l y m ng v i n ng su t
10 - 20 t n/ha/n m, t i a 30 - 35 t n/ha/n m, kho ng 3 tri u ha v a s n xu t
m ng l i v a s n xu t thân khí sinh. T ng s n l

ng m ng c a Trung Qu c

kho ng 1 tri u t n/n m (Fu Maoyi, 2000) [31].
Zhou Fangchun (2000) [38] v i công trình "Selected works of Bamboo
research" ã nghiên c u t nhân gi ng
trong ó có nghiên c u nh h

n canh tác, khai thác s d ng tre trúc

ng c a nhi t

,l

ng m a và

m

n quá

trình phát sinh, phát tri n m ng c a nhi u loài tre trúc khác nhau
Qu c làm c s cho vi c áp d ng bi n pháp thâm canh thúc

Trung

y sinh m ng

trái v .
t t t s cho s n l
t nghèo, x u,

ng

n i nhi t

c, nh ng s n l

ng th p.

bình quân n m trên 14oC, mùa ông trên

ng m a: t 1000 mm tr lên. Th

t t h n: t ng

nhi u m ng, giá t s d ng l n.

i tr c b c màu tre v n s ng

M ng m c t n th
4oC, l

ng cao, cây to,

t sâu, m, nhi u mùn,

ng m ng m c t n yêu c u

t ai

t phong hoá t phi n th ch, phi n


10

th ch sét, phi n th ch mica và sa phi n th ch,… C ng chính vì v y, Yang
Yuming, và các c ng s (2000) ã s d ng nh ng

c a th h m ng non và n ng su t m ng,

c i m sinh thái, tái sinh

làm tiêu chí l a ch n loài tre

tr ng r ng công nghi p.
Trung tâm nghiên c u tre trúc Trung Qu c (2001, 2008) [29] trong
công trình “Cultivation and Integrated Utilization on Bamboo in China” b ng
các thí nghi m v i loài Dendrocalamus latiflorus và Dendrocalamus
oldhamii cho th y phân bón làm t ng nhi t
n

trong

t giúp không khí và

c l u thông t t h n, kích thích m ng ra s m h n, s n l

ng m ng và thân

khí sinh t ng cao h n.
2.2.1.2. Nghiên c u v cây B

ng lông i n Biên

Hi n nay trên th gi i ch a có tài li u nghiên c u nào v
sinh c a cây B
2.2.2.

c i m tái

ng lông i n Biên.

Vi t Nam

2.2.2.1. Nghiên c u chung v tre trúc
Vi t Nam, tre - trúc là ngu n nguyên v t li u quan tr ng
hai sau g , và có v trí quan tr ng trong

ng th

i s ng v n hoá xã h i c a ng

i

dân,... Tre - trúc là nguyên li u t o ra hàng tr m lo i m t hàng tiêu dùng trong
n

c ho c xu t kh u có giá tr . Chính vì v y, ngay t nh ng n m

k XX, tài nguyên tre trúc

n

c ta ã

u c a th

c quan tâm nghiên c u.

Hi n t i Vi n Khoa h c lâm nghi p Vi t Nam ang tri n khai

tài

nghiên c u: Nghiên c u ch n gi ng và các bi n pháp k thu t tr ng r ng
thâm canh tre trúc

l y m ng và nguyên li u cho xây d ng, ch bi n ph c

v n i tiêu và xu t kh u. Và

tài “ Tr ng th nghi m thâm canh các loài tre

nh p n i l y m ng nh m ánh giá và tuy n ch n các loài tre nh p n i l y
m ng phù h p cho C u Hai- Phú Th và Ng c L c – Thanh Hóa, ánh giá các
bi n pháp thâm canh, kh o nghi m v ph

ng pháp khai thác m ng, kh o


11

nghi m m t s ph

ng pháp s ch b o qu n m ng và h

tr ng, khai thác, s ch và b o qu n m ng tre

ng d n k thu t

i m trúc. (ngu n: Trung tâm

nghiên c u khoa h c vùng trung du b c b ).
Có nhi u công trình nghiên c u v cây Lu ng nh
(1963) [24], Tr nh

c a Ph m V n Tích

c Trình (1990) [25], Lê Quang Liên (1990, 2001) [14],

[16].... Tre gai, m t loài tre r t quen thu c v i ng
nh ng m i ch

c gây tr ng

quanh nhà, ven

ng

vùng

ng b ng,

quy mô h gia ình; ch y u tr ng
t tr ng tre trúc

t tr ng tre trúc nhìn chung còn ít, ch y u t p trung

vào m t s loài r t ph bi n. Nguy n Ng c Bình v i công trình “B

nghiên c u

c i m

t tr ng Lu ng” (1964) [7] và “

r ng Tre Lu ng và nh h
n

5,9; PHKCl : 4,2 - 5,0.
l

ng c a các ph

t”(2001) [8] cho th y: Lu ng sinh tr

r t ch t, hàm l

b rào

cung c p thân khí sinh s d ng trong ph m vi gia ình.

* Nh ng nghiên c u v
Nghiên c u v

i dân

t ng

t m t hàm l

ng K2O d tiêu trong

ng P2O5 d tiêu l i t

tt

c i m

c

u

t tr ng

ng th c tr ng r ng tre trúc Lu ng
ng t t n i

t chua PHH2O: 4,8 -

ng mùn và N t ng s t
ng quan t

ng quan không ch t v i sinh tr

ng

ng quan

i ch t còn hàm

ng v

ng kính

c a cây Lu ng.
Hoàng Xuân Tý trong “Tìm hi u

t d

i r ng tre trúc thu n loài”

(1972) [27] cho bi t: tr ng tre Di n và tre Gai thu n loài làm cho tính ch t v t
lý c a

t b thoái hoá nhanh chóng, gi m hàm l

ng mùn,

m, lân và kali,

do v y khuy n cáo không nên tr ng r ng tre trúc thu n lo i, mà ph i tr ng
xen v i cây g

mb o

phì c a

t và s n xu t

c nhi u luân k .

* Nh ng nghiên c u v nhân gi ng, ch n gi ng và k thu t gây tr ng
phát tri n
Trong “K thu t tr ng tre trúc”, H ng Minh (1963) [18] ã gi i thi u
s l

cv

c i m hình thái, sinh thái, k thu t ch n gi ng, gây tr ng, ch m

sóc và b o v cho 12 loài tre trúc

Mi n B c Vi t Nam.


12

Lê Nguyên K (1963) [12] trong “Tr ng tre trúc” ã
qu nghiên c u v nh ng yêu c u c a
V

a ra m t s k t

t tr ng, gi ng, m t

tr ng.

ng T n Nh (1963) [21] v i “Kinh doanh khai thác r ng N a” ã nêu

rõ m t s

c i m sinh thái h c c a cây N a nh : nhi t

: 9 - 360C, l

m a: 1.250 – 4.000 mm/n m (t i thi u 1.000 mm/n m) và khuy n cáo
doanh t t r ng N a c n có ph

ng pháp khai thác b i d

ng
kinh

ng thích h p.

Ph m V n Tích (1963) [24] ã t ng k t kinh nghi m tr ng Lu ng trong
nhân dân

công trình “Kinh nghi m tr ng Lu ng”.
ng (1965 - 1968), [28] Nghiên c u ph

Nguy n T

ng th c kinh

doanh r ng N a lá nh , Nguy n Th Phi Anh (1967) [1], K thu t gây tr ng
Tre, Di n

C u Hai. Báo cáo t ng k t

tài.

Lê Nguyên và các c ng s (1971) [20] trong “Nh n bi t, gây tr ng b o
v và khai thác tre trúc” tuy m i ch nghiên c u tre trúc
gi i thi u khá

y

Mi n B c nh ng ã

v gây tr ng phát tri n tre trúc m c c m và m c t n cho

m c ích kinh t , bao g m: i u ki n nhân gi ng, gây tr ng, k thu t tr ng,…
tuy nhiên n i dung còn quá khái quát, h u nh không

c p

n bi n pháp

thâm canh nào.
Ngô Trí L c (1971) [17], trong báo cáo b
tính t

nhiên và kinh doanh r ng N a lá nh

c

u tìm hi u m t s
(Neohoazeana

c

dullooa

A.Camus) ã phân chia quá trình phát tri n c a cây n a thành các giai o n
m ng - non - trung niên - già, sau ó là hi n t

ng khuy ch t c a n a sau chu

k 20 - 30 n m.
Tr n Xuân Thi p (1976) [23] Nghiên c u th c nghi m kinh doanh cây
V u

ng t i B c Quang - Hà Giang. Báo cáo khoa h c.
Châu Quang Hi n (1981) [11] nghiên c u “K t c u qu n th và quá

trình ph c h i sau khai thác tr ng c a r ng tre L
zollingery Stend.) t i huy n Ph

ô (Schizostachyum

c Long (Sông Bé)” ã ch ra: ph

ng th c


13

khai thác tr ng có nh h

ng tiêu c c

n sinh tr

ng và phát tri n, làm thay

i c u trúc, gi m s c s n xu t và h n ch kh n ng s n xu t liên t c c a r ng
L ô, do ó ph

ng th c ch t ch n là phù h p.

tài “Nghiên c u ng d ng các bi n pháp ti n b k thu t gây tr ng
Lu ng Thanh Hoá và hoàn thi n quy trình thâm canh r ng Lu ng

vùng trung

tâm

làm nguyên li u gi y xi m ng” c a ( Lê Quang Liên ,1990) [14] ã

ra

cm t

tr ng và ph

ng th c tr ng phù h p cho cây Lu ng

a

vùng

Trung tâm.
Ngô Quang

ê (1994) [9] trong “Gây tr ng tre trúc” ã gi i thi u k

thu t gây tr ng tre trúc cho 3 loài: Lu ng, M y sang và V u
khâu

ng g m các

m gi ng, k thu t tr ng, ch m sóc, khai thác và s d ng .
Theo Nguy n T

ng (2000), Vi t Nam có 1.489.068 ha r ng tre

thu n lo i ho c h n giao g c ng tre, chi m 4,53% di n tích toàn qu c v i
t ng tr l

ng là 8.400.767.000 cây. Trong ó: R ng tre trúc t nhiên có

1.415.552 ha b ng 14,99% di n tích r ng t

nhiên v i tr

l

ng là

8.304.693.000 cây bao g m: R ng thu n lo i tre trúc có 789.221 ha b ng
8,36% di n tích r ng t nhiên v i tr l

ng 5.863.091.000 cây; R ng h n

giao g tre có 626.331 ha b ng 6,63% di n tích r ng t nhiên v i tr l

ng

2.441.602.000 cây. R ng tre trúc tr ng có 73.516 ha b ng 4,99% di n tích
r ng tr ng v i tr l

ng 96.074.000 cây. Di n tích r ng tre trúc tr ng b ng

5,06% di n tích r ng tre trúc t nhiên nh ng tr l
1,16% tr l

ng tre trúc tr ng ch b ng

ng tre trúc t nhiên. Nh v y, s cây trên 1 ha

nhiên g p g n 5 l n s cây

r ng tr ng. Di n tích và tr l

r ng tre t

ng tre trúc áng

quan tâm nh t là vùng Tây Nguyên, B c Trung B , ông B c, ông Nam B
r i

n Tây B c.
Lê Quang Liên (2001) [16] ã gi i thi u k t qu nghiên c u “Nhân

gi ng Lu ng b ng chi t cành” cho th y công th c chi t t t c cành ( ã có và


14

không có r khí sinh), cành chi t
có bao nilon gi

c b c b ng h n h p bùn r m phía ngoài

m cho k t qu s cành ra r

t t l 97,5% cao nh t trong 3

công th c thí nghi m.
Tri u V n Hùng, Nguy n Xuân Quát, Hoàng Ch
“K thu t tr ng m t s loài cây
2 loài là Trúc sào và V u

ng (2002) [11] trong

c s n r ng” ã gi i thi u k thu t tr ng cho

ng g m: i u ki n gây tr ng, ngu n gi ng, k

thu t gây tr ng, ch m sóc, khai thác và ch bi n.
Theo Lê Vi t Lâm (2005) [13] Vi t Nam có th có trên 200 loài tre
trúc, t i nay 22 chi, 122 loài

c giám

giá tr s d ng và kinh t cao c n

nh tên, trong ó có r t nhi u loài có
c nghiên c u phát tri n. M c dù s

phong phú nh v y, nh ng ch r t ít loài tre trúc
làm nguyên li u, ch

c nghiên c u, gây tr ng

y u là Trúc sào (Phyllostachys edulis), Lu ng

(Dendrocalamus barbatus), Giang (Ampelocalamus patellaris), Di n tr ng
(Dendrocalamus sp.), V u

ng (Indosasa angustata), N a lá nh

(Neohouzeana sp.), Tre gai (Bambusa blumeana). Trúc sào
y u

Cao B ng, B c K n, L ng S n, là ngu n nguyên li u

c tr ng ch

s n xu t m t

s m t hàng xu t kh u có giá tr nh mành, chi u, bàn ngh .
Lê Vi t Lâm và c ng s (2005) v i
loài, phân b và m t s

c i m sinh thái các loài tre ch y u

li t kê thành ph n loài tre trúc
d ng g m: phân b ,

tài “ i u tra b sung thành ph n
Vi t Nam” ã

Vi t Nam, gi i thi u 40 loài tre trúc thông

c i m hình thái, sinh thái và công d ng

làm c s

tham kh o cho nghiên c u và s n xu t.
2.2.2.2. Nghiên c u v tái sinh tre, trúc
Qu nh Anh (1964) [2] ã so sánh gi a cây Mét v i cây Lu ng và k t
lu n: cây Mét có kích th

c không thua kém cây Lu ng, kh n ng s d ng

b n h n, ít b m i m t, m ng r t ngon nên m t s vùng

Ngh An th

dùng Mét vì v y khuy n cáo c n chú tr ng phát tri n tr ng Mét

ng

Ngh An .


15

Lâm Xuân Sanh và Châu Quang Hi n (1984) [22] trong công trình “Tre
trúc L ô” ã th ng kê mô t

cm ts

c i m c a r ng tre L ô nh :

th i v ra m ng, hình thái cây m ng và quá trình sinh tr
Tr nh

ng c a m ng.

c Trình (1990) [25] v i công trình nghiên c u “Thâm canh

r ng Lu ng l y m ng xu t kh u” ã cho th y: n u qu n lý khai thác m ng
h p lý có th nâng h s

m ng lên 2 m ng/cây m .

Trung Qu c có kho ng 100.000 ha r ng tre trúc tr ng l y m ng v i

n ng su t trung bình 10 - 20 t n/ha./n m, và cao nh t

t 30 - 35 t n/ha/n m.

Trung Qu c c ng có kho ng 3 tri u ha v a s n xu t m ng l i v a s n xu t
thân tre. T ng s n l

ng m ng c a Trung Qu c kho ng 1 tri u t n/n m (Fu

Maoyi, 2000) [32].
Lê Quang Liên và c ng s , 2001 [15] ã th c hi n
k

thu t tr ng tre trúc

tài “Nghiên c u

l y m ng” cho 2 loài Lu ng (Dendrocalamus

barbatus) và tre G y (Dendrocalamus sp.), trong ó có kh o nghi m 3 công
th c bón phân NPK và kh ng

nh mu n tr ng tre trúc

l y cây hay l y

m ng có n ng su t cao thì c n ph i tr ng thâm canh.
Trung tâm nghiên c u tre trúc (Trung Qu c ,2001) [30] trong công
trình “Cultivation and Integrated Utilization on Bamboo in China” b ng các
thí nghi m v i loài Dendrocalamus latiflorus (tre bát

) và Dendrocalamus

oldhamii(l c trúc) cho th y phân bón làm t ng nhi t

trong

khí và n

t giúp không

c l u thông t t h n, kích thích m ng ra s m h n, s n l

ng m ng

và thân khí sinh t ng cao h n .
H a V nh Tùng (2001) [26], trong “Khai thác

m b o tái sinh và s

d ng tre L ô cho nguyên li u gi y” ã kh o nghi m 4 công th c cho th y:
c

ng

sinh tr

khai thác 25% và 50% s cây trong lâm ph n có nh h
ng chi u cao và

ng kính cây m ng .

ng l n

n


16

V n B n (2004) [3] ti n hành “Nghiên c u ánh giá tình hình gây
tr ng các loài tre nh p n i l y m ng

Vi t Nam” ã th ng kê: hi n nay n

ta có 4 loài tre nh p n i l y m ng ang

c gây tr ng:

i n trúc, L c trúc,

T p giao và M nh tông, trong ó phát tri n m nh nh t là
trúc. Di n tích tr ng ang ngày càng
trình khuy n lâm ã

c m r ng:

c

i n trúc và L c

n n m 2003 Ch

ng

u t cho nông dân tr ng 1.461ha, t ng di n tích tr ng

tre i m trúc b ng ngu n gi ng Công ty

u t xu t nh p kh u nông lâm s n

ch bi n thu c T ng công ty rau qu , nông s n tính

n 2003 là trên 2.700ha.

Di n tích tr ng tre nh p n i l y m ng trên th c t v

t xa nh ng con s th ng

kê

c vì bên c nh ó còn r t nhi u t ch c, cá nhân t b v n

Ngoài ra,

tài còn cung c p nh ng thông tin quan tr ng:

u t tr ng.

c tính sinh thái,

hình thái, k thu t gây tr ng, ch m sóc và kinh nghi m gây tr ng c a nhân
dân trên c n

c.

V n B n và các c ng s (2005) [5] trong “Tr ng th nghi m thâm
canh các loài tre nh p n i l y m ng” ã tuy n ch n 3 loài tre nh p n i tr ng
l y m ng:

i n trúc (Dendrocalamus latiflorus), L c trúc (Bambusa

oldhamii) và T p giao v i 13,5 ha mô hình th c nghi m t i Phú Th và Thanh
Hoá.

tài ã

thu n loài: m t
h

a ra

c m t s bi n pháp thâm canh cho mô hình tr ng

tr ng, bón phân, i u ch nh cây m ,

ng th i ã xây d ng

ng d n k thu t tr ng thâm canh, k thu t khai thác m ng và m t s bi n

pháp s ch b o qu n m ng. K t qu

tài cho th y:

i n trúc có n ng su t

m ng cao nh t, L c trúc có n ng su t th p nh t, nên t p trung phát tri n
trúc vì n ng su t và ch t l
Theo (

i n

ng m ng cao .

V n B n ,2005) [4] m i n m th gi i tiêu th kho ng 1 tri u

n 2 tri u t n m ng. úc tiêu th hàng n m vào kho ng 4000

n 12000 t n

m ng thái m ng nh p kh u. Canada và châu Âu là nh ng n

c nh p kh u

chính c a s n ph m m ng óng h p. Nh t B n, Trung Qu c,

ài Loan, Hàn