Đánh giá ảnh hưởng của lượng mưa tới mức độ bị bệnh do nấm Ceratocystis gây hại trên keo tai tượng (Acacia mangium Willd ) tại Tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

L
Tên

I H C NÔNG LÂM

NG V N KI M

tài:

ÁNH GIÁ NH H

NG C A L

NG M A T I M C

DO N M CERATOCYSTIS GÂY H I TRÊN KEO TAI T

B B NH
NG

(ACACIA MANGIUM WILLD ) T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

Khóa h c

: 2011 - 2015

Thái nguyên, 2015

IH C


I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

L
Tên

I H C NÔNG LÂM

NG V N KI M

tài:

ÁNH GIÁ NH H

NG C A L

NG M A T I M C

DO N M CERATOCYSTIS GÂY H I TRÊN KEO TAI T

B B NH
NG

(ACACIA MANGIUM WILLD ) T I THÁI NGUYÊN

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

: Chính quy

Chuyên ngành

: Lâm nghi p

Khoa

: Lâm nghi p

L p

: K43 - LN

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

IH C

ng d n : ThS. Tr n Thi Thanh Tâm

Thái Nguyên, 2015


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là

tài nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u, k t

qu nghiên c u trong khóa lu n là trung th c. Khóa lu n ã
h

c giáo viên

ng d n xem và s a.

Thái Nguyên, ngày tháng n m 2015.

Gi ng viên h

ng d n

Sinh viên

Th.S Tr n Thi Thanh Tâm

Gi ng viên ph n bi n
(ký và ghi rõ h tên)

L

ng V n Ki m


L IC M

N

Th c t p t t nghi p là n i dung r t quan tr ng
lúc ra tr

i v i m i sinh viên tr

c

ng. Giai o n này v a giúp cho sinh viên ki m tra, h th ng l i

nh ng ki n th c lý thuy t và làm quen v i công tác nghiên c u khoa h c,
c ng nh v n d ng nh ng ki n th c ó vào th c ti n s n xu t.
t
Nghi p tr

c m c tiêu ó,
ng

nghi p v i

c s nh t trí c a ban ch nhi m khoa Lâm

i H c Nông Lâm Thái Nguyên tôi ti n hành th c t p t t

tài: “ ánh giá nh h

ng c a l

do n m Ceratocystis gây h i trên keo tai t

ng m a t i m c

b b nh

ng (Acacia mangium Willd ) t i

T nh Thái Nguyên”.

hoàn thành khóa lu n này tôi ã nh n s giúp

t n

tình c a cán b

ng, ng

ng

a ph

d n ch b o t n tình c a cô giáo h
ã giúp

i dân n i tôi th c t p và

c bi t là s h

ng d n Th.S Tr n Th Thanh Tâm

tôi trong su t quá trình làm

tài.

Nhân d p này tôi xin bày t lòng bi t n t i các th y cô giáo trong khoa
Lâm Nghi p, gia ình, b n bè ã giúp
ban

tôi v

t qua nh ng khó kh n b ng

u c a quá trình hoàn thành khóa lu n này.
Trong su t quá trình th c t p, m c dù ã r t c g ng

hoàn thành t t

b n khóa lu n, nh ng do th i gian và ki n th c b n thân còn h n ch . Vì v y
b n khóa lu n này không tránh kh i nh ng thi u sót. V y tôi r t mong
s giúp

, góp ý chân thành c a các th y cô giáo và toàn th các b n bè

nghi p

khóa lu n t t nghi p c a tôi

c
ng

c hoàn thi n h n.

Tôi xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 05 n m 2015
Sinh viên

L

NG V N KI M


DANH M C CÁC B NG

B ng 2.1: B ng t ng l

ng m a trung bình 5 huy n t 2012-2014 .............. 18

B ng 3.1. B ng phân c p m c

b b nh..................................................... 25

B ng 3.2. B ng phân c p b nh ..................................................................... 26
B ng 4.1. T l b b nh và m c

b b nh c a t ng OTC ........................... 31

B ng 4.2. T l b b nh và m c

b b nh trung bình các OTC .................. 33

B ng 4.3. T l b b nh và m c

b b nh do n m theo l

B ng 4.4 B ng th hi n k t qu ki m
B ng 4.5. K t qu phân tích ph

B ng 4.7. K t qu phân tích ph
theo l

nh ANOVA t l b b nh ................ 35

ng sai t l b b nh theo l

B ng 4.6 B ng phân tích k t qu ki m

ng m a ............ 34

nh ANOVA m c

ng sai m c

ng m a. ........ 36
b b nh ......... 37

b b nh .............................. 37

ng m a. ........................................................................................... 37


DANH M C CÁC HÌNH

Hình 4.1. Bi u

t l b b nh trung bình cây Keo tai t

Hình 4.2 Bi u

m c

Hình 4.3. Bi u

th hi n t l b b nh và m c

b b nh trung bình c a Keo tai t

ng. ...................... 33
ng ................... 34

b b nh theo l

ng m a 35


DANH M C CÁC T , C M T

OTC

: Ô tiêu chu n

Q

: Quy t

VI T T T

nh

UBND : y ban nhân dân
IPM: Qu n lý t ng h p sâu b nh h i
FAO : T ch c L ng th c và Nông nghi p Liên Hi p Qu c
PAM: D án tr ng r ng


M CL C

Ph n 1. M
1.1.

tv n

U .................................................................................................... 1
......................................................................................................... 1

1.2.M c tiêu và yêu c u c a
1.3.

ngh a c a

tài ........................................................................... 2

tài ............................................................................................. 3

1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c ................................................................................. 3
1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n .................................................................................. 3
PH N 2.T NG QUAN TÀI LI U ......................................................................... 4
2.1. C s khoa h c ................................................................................................. 4

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c ........................................................ 5

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ................................................................. 5
2.2.2. Nghiên c u v gây tr ng keo tai t

ng .......................................................... 5

2.2.3. Nghiên c u v b nh h i Keo .......................................................................... 7
2.2.4. Nghiên c u v n m Ceratocystis .................................................................... 9
2.2.5. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh ..................................................... 10
2.3. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam ................................................................... 10

2.3.1. Nghiên c u v gây tr ng keo tai t

ng ........................................................ 10

2.3.2. Nghiên c u v b nh h i Keo ........................................................................ 12
2.3.3. Nghiên c u v n m Ceratocystis .................................................................. 13
2.3.4. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh ..................................................... 14
2.3.5. Thông tin chung v Keo tai t

ng ................................................................ 15

2.4. T ng quan khu v c nghiên c u ....................................................................... 16
2.4.1. i u ki n c a khu v c nghiên c u ............................................................... 16
2.4.2. i u ki n dân sinh, kinh t - xã h i .............................................................. 20

PH N 3.
3.1.

it

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ......... 22

ng và ph m vi nghiên c u ................................................................... 22

3.3. N i dung nghiên c u ...................................................................................... 22
3.3.1. Xác

nh nguyên nhân gây b nh ch t héo Keo tai t

ng .............................. 22


3.3.2. ánh giá thi t h i c a b nh do n m ceratocystis gây nên. ............................ 22
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u ................................................................................ 22

3.4.1. Xác

nh nguyên nhân gây b nh ch t héo Keo tai t

ng .............................. 22

3.4.2. ánh giá thi t h i c a b nh do n m ceratocystis gây nên. ............................ 23
3.4.3. Ph

ng pháp b trí thí nghi m. .................................................................... 25

3.4.4. Ph

ng pháp ngo i nghi p ........................................................................... 26

3.4.5. Ph

ng pháp x lý s li u............................................................................ 27

PH N 4. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ....................................... 28
4.1.1. K t qu phân l p mô t tri u ch ng
4.1.2. K t qu giám

nh n m b ng

c iêm nh n bi t c a n m b nh.................. 28

c i m hình thái .......................................... 30

4.1.3. ánh giá thi t h i c a b nh do n m ceratocystis gây nên. ............................ 31
4.1.4. ánh giá t l b b nh và m c

b b nh theo l

ng m a ........................... 34

4.2. Gi i pháp ........................................................................................................ 38
PH N 5. K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................ 39
5.1. K t lu n .......................................................................................................... 39
5.2. Ki n ngh ........................................................................................................ 40


1

Ph n 1
M

1.1.

U

tv n
V n

c m nh danh là “lá ph i” c a trái

t, r ng gi vai trò i u hòa

khí h u, b o v s s ng. R ng cây xanh b t ngàn là lá ph i kh ng l thanh l c
không khí, cung c p ngu n d

ng khí duy trì s s ng cho con ng

r ng ch n gió, ch n cát ven bi n. Có lo i r ng ng n n

giúp con ng

i h n ch thiên tai.

i. Có lo i

c l trên núi. R ng

c bi t, r ng là khu b o t n thiên nhiên vô

giá v i hàng ngàn loài chim, loài thú quí giá, là ngu n

tài nghiên c u b t

t n cho các nhà sinh v t h c. R ng ng p m n là b c t

ng thành ng n ch n

bão gió, sóng th n, l l t, … R ng là m t ngu n tài nguyên vô cùng quý giá,
r ng cung c p g c i, nguyên li u cho các nhà máy ch bi n g ,các lo i

c

s n lâm s n ngoài ng .
Hi n nay s n l

ng g l y ra t r ng t nhiên còn ít trong khi nhu c u

s d ng các s n ph m

c ch bi n t g c a con ng

t ng, g v n là ngu n nguyên li u không th thi u
áp ng
b o v môi tr
ch

ng,

ng nâng cao

ng và Nhà N

ra nh d án 661, d án

u t và b o v r ng khu v c ni m núi…

ng là m t trong nh ng loài cây ang
ng t i. ây là loài cây ã

t ai, khí h u

trong các ch

c ta ã bàn hành nhi u chính sách ch

che ph r ng v i nhi u d án

c u quan tâm và h
i u ki n

c trong cu c s ng hàng ngày.

c nhu c u nguyên li u cho các nhà máy xí nghi p và

327, d án PAM và các d án
Keo tai t

i v n không ng ng

c xác

c các nhà nghiên
nh là thích h p v i

Vi t Nam và có di n tích gây tr ng t

ng

il n

ng trình tr ng r ng. Loài cây này có chu k kinh doanh ng n,

g có th ph c v cho nhi u m c ích khác nhau nh làm gi y, ván d m, ván
s i... Keo tai t

ng là loài cây lá r ng, m c nhanh, m c

c trên nhi u lo i

2

t, có biên

sinh thái r ng, phù h p cho tr ng r ng trên quy mô l n. Ngoài

vi c cung c p nguyên li u cho công nghi p s n xu t gi y, ván nhân t o, g
c a loài cây này còn

c s d ng cho các m c ích khác nh xây d ng,

g , trang trí n i th t, g c i...

ây c ng là loài cây có n t s n ch a c

Rhizobium và Bradyrhiobium, có kh n ng t ng h p nit t do trong không
khí r t cao có kh n ng thích ng v i nhi u i u ki n khí h u
ta t vùng cát ven bi n t

ng

Nguyên. T n m 1980, nhi u
tr ng t
tr

ng

i nhi u do

i khô h n
a ph

n vùng núi th p d

t ai

n

c

i 400m

Tây

ng c a T i Thái Nguyên Keo

c

c i m i u ki n t nhiên thu n phù h p v i sinh

ng c a cây Keo. Vi c tr ng Keo mang l i thu nh p r t áng k cho ng

i

dân vì không t n quá nhi u công ch m sóc mà hi u qu l i cao. C ng nh
các khu v c khác b nh trên cây Keo c ng khá ph bi n t i
Nguyên. Do nh h

ng c a s bi n

xu t hi n khá ph

bi n nh

a bàn t nh Thái

i khí h u hi n nay các b nh

cây Keo

b nh ph n tr ng lá Keo, B nh b hóng do

n m Meliola spp… tuy nhiên g n ây

các khu r ng tr ng Keo s n xu t ang

xu t hi n cây b ch t hàng lo t qua ánh giá ban

u

c cho là do n m

ceratocystis gây ra, vi c nghiên c u v lo i n m này còn h n ch .
Nh n th y s
cây Keo tôi quy t
m at im c

nh h

ng c a n m Ceratocystis spp nh h

ng r t l n

n

ng c a l

ng

b b nh do n m Ceratocystis gây h i trên keo tai t

ng

nh nghiên c u

tài : “ ánh giá nh h

(Acacia mangium Willd ) t i Thái Nguyên”.
1.2. M c tiêu và yêu c u c a
ánh giá nh h

tài

ng c a l

Ceratocystis gây h i trên keo tai t
c b nh và làm quen

ng m a t i m c

b b nh do n m

ng (Acacia mangium Willd ). Phát hi n

c v i công tác i u tra


3

1.3.

ngh a c a

tài

1.3.1 Ý ngh a trong khoa h c
Vi c nghiên c u

tài giúp sinh viên thu th p

c kinh nghi m và

ki n th c th c t , c ng c và hoàn thi n ki n th c ã h c và th c hi n m t
tài t t nghi p.
Làm ti n
b

cho sinh viên sau khi ra tr

ng có ki n th c v ng vàng

c vào cu c s ng sau này.

1.3.2 Ý ngh a trong th c ti n
T vi c nghiên c u nh h

ng c a l

do n m Ceratocystis gây h i trên keo tai t

ng m a m a t i m c

b b nh

ng (Acacia mangium Willd ) t i

Thái Nguyên ta có th áp d ng trong công tác s n xu t, ch m sóc và nuôi d ng.


4

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c
Trong cùng m t i u ki n l p
n sinh tr

a thì nhân t khí h u nh h

ng và phát tri n c a cây Keo tai t

khí h u nhi t

ng. Keo tai t

bình quân 29-300C. Ch ch u

i m, nhi t

ng r t l n

ng thích h p

cs

ng giá nh ,

l ng m a 1000-4500mm/n m và không có mùa khô kéo dài.

m c ng là

nhân t quan tr ng nh h ng t i s sinh tr ng và phát tri n c a cây Keo, do khí
hu

Mi n B c n c ta thu c ki u nhi t

i m m a nhi u nên nhi u loài Keo

g n ây ã xu t hi n nhi u loài n m b nh gây h i t i cây tr ng nói chung c ng
nh cây keo nói riêng.
Vi c nghiên c u v các b nh h i cây tr ng trong lâm c ng
nhi u h n và

c

u t nhi u h n trong vi c phòng tr sâu b nh h i nh m góp

ph n làm gi m làm t ng n ng su t c ng nh ch t l

ng c a r ng tr ng.

Di n tích r ng tr ng Keo ã và ang t ng m nh
th p k

ng và Keo lá tràm là nh ng loài

c gây tr ng chính trên ph m vi c n

khí h u,

t là nhân t quy t

trúc s n l
nhi u m t

t, có nh h

ng tr c ti p

Keo tai t

ng

n

n sinh tr

c. Trong cùng m t i u ki n

n s phân b sinh tr

nh c a r ng.

i s ng c a r ng.

thông qua ó nh h

nh p vào n

nh

ng r ng và tính n
n

Vi t Nam trong

ng (Acacia mangium), Keo lá tràm (Acacia

qua. Keo tai t

auriculiformis) và Keo lai gi a Keo tai t
cây

c quan tâm

phì c a

á m là c s v t ch t

ng, phát tri n, c u
t còn nh h

u tiên hình thành

c i m sinh lý h c và hóa h c c a
ng, phát tri n c a Keo tai t

ng là cây g nh sinh tr

ng

t,

ng.

ng nhanh có ngu n g c t Úc

c

c ta t nh ng n m 1960, nh ng t n m 1976 tr l i ây m i

c phát tri n r ng rãi

nhi u vùng trong c n

c. Keo tai t

ng là loài cây


5

a m c ích d gây tr ng, có giá tr nhi u c v m t kinh t l n phòng h b o
v môi tr
tai t

ng.

c bi t trong ch

ng trình tr ng m i 5 tri u hecta r ng, Keo

ng là m t trong nh ng loài cây tr ng chính

ph xanh

t tr ng

i

núi tr c và c ng là nh ng cây cung c p nguyên li u ch y u cho ngành công
nghi p l y s i trong nh ng n m qua.
các t nh mi n núi phía b c n
nghi p
nhi t

c ph bi n

c ta hi n nay Keo ang là cây Lâm

h u h t các t nh do Keo h p v i i u ki n khí h u

i m. tuy nhiên g n ây các lo i b nh xu t hi n trên cây Keo c ng r t

nhi u và làm nh h

ng

n cây tr ng c a ng

i dân m t s b nh nh ph n

tr ng, g s t, thán th c ng xu t hi n khá ph bi n
gây ch t héo

cây Keo xong hi n t

cây g n ây ang xu t hi n khá ph bi n

cho là do n m ceratocystis gây nên.

h n ch

Vi t Nam và

th c hi n

c

c m c th p nh t hi n t i

thì ph i tìm ra nguyên nhân và cách h n ch b nh chính vì v y
giúp m t ph n nào ó

ng

tài này s

c i u ó.

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
2.2.2. Nghiên c u v gây tr ng keo tai t

ng

Chi Keo (Acacia) có kho ng 1.200 loài phân b t nhiên
Châu l c. Song t p trung nhi u và phát tri n t t
Riêng

kh p các

Châu Phi và Châu Úc.

Ôxtrâylia có t i 850 loài, trong ó có hàng tr m loài có ki u lá gi

nh Keo tai t

ng. Trong vài ba th p k g n ây

vùng nhi t

i Châu Á,

c

bi t là vùng ông Nam Á, các loài Keo nh p t Ôxtrâylia óng m t vai trò r t
quan tr ng trong các ch
và Keo tai t

ng trình tr ng r ng, trong ó n i b t là Keo lá tràm

ng (Acacia mangium).

Chi Keo là m t chi c a m t s loài cây thân b i và thân g có ngu n g c

t i

i l c c Gondwana, thu c v phân h Trinh n (Mimosoideae) thu c h


6

u (Fabaceae), l n
Hi n nay, ng

u tiên

c Linnaeus miêu t n m 1773 t i châu Phi.

i ta bi t kho ng 1.300 loài cây Keo trên toàn th gi i trong ó

Kho ng 950 loài có ngu n g c

Australia , và ph n còn l i ph bi n trong

các khu v c khô c a vùng nhi t

i và ôn

i m

c hai bán c u, bao g m

ng là loài cây m c nhanh có biên

sinh thái khá r ng. Keo

châu Phi, mi n nam châu Á, châu M .
Keo tai t
tai t
t

ng r t kén

t òi h i

ng không ch là cây kinh t mà còn là cây che ph c i t o
i u ki n môi tr

n

t ph i t t và sâu m. Là cây h

c,

ng, ngày nay loài cây này ang

i n hình nh

u nên Keo tai
t và c i thi n

c m r ng

nhi u

In ônêxia, Malaixia, Philippin,Thái Lan,

n

,

Nigiêria, Tanzania, B ng-la- ét, Trung qu c, M . Ngay c Papua Niu Ghine,
n i có Keo tai t

ng phân b t nhiên

hành d n gi ng lên phía B c
hóa sau n

phía ông và phía Nam c ng ã ti n

ph xanh

t tr ng

i tr c, c i t o

t thoái

ng rãy.

In ônêxia Keo tai t
Lan, Keo tai t

ng c ng

ng ã

c

1964 tr l i ây m i

c tr ng t nh ng n m 1940.

a vào tr ng t n m 1935, nh ng mãi

Thái
nn m

c phát tri n m nh. N m 1961 Trung Qu c ã nh p

kho ng 50 loài t Ôxtrâylia vào tr ng th nghi m, song ch có m t s loài có
tri n v ng và

c gây tr ng trên di n r ng, trong ó có Keo tai t

Tình hình sinh tr

ng c a Keo tai t

ng trên các

c ng r t khác nhau, tùy thu c vào i u ki n
tr ng. Nh ng nhìn chung

dinh d

nh ng n i có l

ng thì kh n ng sinh tr

t trên 2,5m/n m.

nh ng n i

kém, chi u cao bình quân ch
Bengan c a

n

ch

td

kính và chi u cao nh v y,

ng

a i mc a m i n

c

t ai và khí h u c th n i gây
ng m a trên 2000mm,

t gi u

ng khá nhanh, trung bình chi u cao có th
t ai x u kh n ng sinh tr

ng th

ng r t

t kho ng 1,0m/n m, nh t là vùng mi n tây
i 0,5m/n m. V i m c t ng tr

nh ng n i

ng v

ng

t ai và khí h u thu n l i trong chu


7

k kinh doanh d

i 10 n m, n ng su t bình quân v tr l

kho ng t 10-15m/ha/n m. Tuy nhiên, b ng con
h p các bi n pháp thâm canh nh làm
t ng c

ng g c ng ch

t

ng c i thi n gi ng k t

t toàn di n b ng c gi i, bón phân và

ng các bi n pháp ch m sóc, m t s n

c ã ua n ng su t r ng tr ng

lên trên 30m.
2.2.3. Nghiên c u v b nh h i Keo
B nh cây r ng là m t môn khoa h c còn r t non tr

ã

cb t

u

nghiên c u trên 150 n m nay, tuy v y s c ng hi n cho công tác nghiên c u
khoa h c, ph c v cho

i s ng s n xu t th c ti n c a các nhà b nh cây h t

s c to l n.
L ch s phát tri n môn b nh cây t ng tr i qua 3 giai o n, theo G.H.

Heptig nhà b nh cây r ng n
Th i kì

c M m i m t giai o n th ng kho ng 30-40 n m.

u là nghiên c u ch ng lo i, phân b , m c

b h i, quy lu t

phát b nh và biên pháp phòng tr .
Th i kì th hai ã chuy n h

ng sang nghiên c u th m dò

c tính

sinh thái các b nh có tính h y di t, các bi n pháp ch n gi ng và k thu t lai
t o các gloài cây ch ng ch u b nh. Các quan h b nh h i và ô nhi m môi
tr

ng, các b nh do Mycoplasma gây ra.
Th i kì th ba t n m 1970

c u sâu h n v
toán h c hi n
h i r ng ” (IPM)

n nay, b nh cây r ng b

c váo nghiên

ánh giá t n th t, d tính d báo hi u qu kinh t thông qua
i, qu n lí thông tin và
n v i nh ng ng

u th k xx

a vi c “ Qu n lí t ng h p sâu b nh

i làm công tác lâm nghi p.

n nay khoa h c công ngh ngay càng phát tri n nên

nên n n s n xu t nông lâm nghi p òi h i k thu t ngày càng cao cân các
nghiên c u tìm hi n quá trình phát sinh phát tri n các lo i b nh gây h i

tìm

ra các bi n pháp phòng tr co hi u qu nh t. Nh ng n m 50 c a th k xx,
nhi u nhà b nh cây ã t p trung vào viêc xác

nh loài, mô t nguyên nhân


8

gây b nh, i u ki n phát sinh, phát tri n b nh.

c bi t

các n

L.loger (1953) ã nghiên c u các lo i b nh h i cây r ng
cu n b nh h i cây r ng nhi t

c nhi t

i,

c mô t trong

i. Trong ó có m t s b nh h i cây thông,

b ch, àn Keo. Theo k t qua nghiên c u c a pedlay n m 1978 và baland 1986
v i t ng s 1200 loài Keo acacia là m t loài chi th c v t quan tr ng v i nhi u
n

c. Theo các nghi chép c a trung tâm r ng gi ng Ôxtrâylya thì các loài

Keo acacia c a Ôxtrâylya ã

c tr ng

trên 70 n

1.750.00 0 ha vào th i iêm ó. Nhiêu loài ã áp ng
cho m c ích công nghi p, xã h i và môi tr
Các loài có ti ng v

c v i di n tích là

c yêu c u s d ng

ng (maslin và mcdonald 1996).

cung c p nguyên li u b t gi y là Keo lá tràm

A.auriculiformid, Keo tai t

ng acacia mangium, Keo lá li n A.crassicarpa

còn các loài khác nh Acolei, A.tumida l i có ti n n ng cung c p g c i
ch ng gió làm th c n cho con ng

i

m t s vùng

N m 1961 - 1968 John Boyce, nhà b nh cây r ng ng

iM

ã mô t

m t s b nh cây r ng, trong ó có b nh h i Keo ( John Boyce, 1961).
N m 1953 Roger ã nghiên c u m t s b nh h i trên cây b ch àn và
Keo. GF. Brown (ng

i Anh, 1968) [10] c ng

c p

Trong th c t có m t s n m b nh ã

c phân l p t m t s loài Keo.

ó là n m Glomerella cingulata gây b nh
Uromycladium robinsonii gây b nh g s t

n m t s b nh h i keo .

m lá

A. simsii; n m

lá gi loài A. melanoxylon; n m

Oidium sp. Có trên các loài A. mangium và A. auriculiformis
nh ng loài A. confusa

a ph

Trung Qu c

ng l i không b b nh.

Theo shaama nghiên c u n m 1994 cây tr ng b khô héo và tàn l i t
trên xu ng (ch t ng

c), là do n m h i glomerlla ( giai o n vô tính là n m

cellototrichum gleosporioides), ó là s thi t h i v i loài Keo tai t
mangium trong v

n gi ng

papua new guinea

n

ng acacia

(fao 1981) . Theo

nghiên c u c a Lee loài n m này còn gây h i cho các loài Keo acacia.


9

- Theo nghiên c u c a Chris Lang (1996) trong th c t m t s loài n m
b nh ã

c phân l p t m t s loài Keo.

gây b nh

m lá

ó là n m Glomerella cingulata

A.simsii, n m Uromycladium robinsonii gây b nh r s t

lá già loài A.melanoxylon; n m Oidium sp có trên các loài A.mangium và
A.auriculiformaur
a ph

Trung Qu c. nh ng loài A.confusa ( ài Loan t

ng t )

ng l i không b b nh.

2.2.4. Nghiên c u v n m Ceratocystis
Ceratocystis là nh ng loài n m gây h i nguy hi m cho nhi u loài cây,
là nguyên nhân gây nên b nh th i r , g c, loét thân cành và gây th i qu trên
i (kile, 1993 ) [8].

nhi u lo i cây tr ng nhi t

c bi t là loài ceratocystis

fibriata ellis & Halst sensu lato (s.1) gây ch t hàng lo t b ch àn

c ng hòa

Công gô và Braxin (Roux et al, 2000) [11]; cây cà phê (coffe sp.)

Colombia

và venezuela (marin et al, 2003. Pontis, 1951) [15].
Inonexia Ceratocystis spp. l n

u tiên

c ghi nh n v i tên là

Ceratocystis fimbriata (còn có tên là Rostrella cofeae Zimm)

c công

n m 1900 trên cây Cà phê (Coffea arabica L.)

o Java

b

(Zimmerman, 1900) [9]. N m Ceratocystis
d a m i cho r ng tr ng Keo
G n

c xác

nh là m t m i e

Châu Á và Úc (Wingield et al. 2009) [12].

ây nh t, Tarigan và c ng s

(2011)

Ceratocystis m i gây h i trên Keo tai t

ng

ã phát hi n ba loài n m
Indonexia ó là các loài

Ceratocystis inquinans, C. sumatrana và C. Microbasis .
Sau ó nhi u loài ceratocystis ã
nhau trên nhi u nhi u hòn

o

c tìm th y trên nhi u cây ch khác

Indonesia. G n ây nh t là phát hi n 5 loài

n m ceratocystis m i gây h i trên cây Keo.
N m 2011 Tarigan et al. ã phát hi n thêm hai loài n m m i gây
b nh cho Keo tai t

ng

manginecans và C. Acaciivora .

Indonesia và

t tên là Ceratocystis


10

2.2.5. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh
N m 1885 Mila ê(P.M.A. Milardet)
boocdo

phòng tr b nh h i do n m và vi khu n.

Bi n pháp canh tác: Ch m sóc cây
cho v

ã phát hi n ra dung d ch

y

, cung c p dinh d

ng h p lý

n cây; Sau khi thu ho ch, ti n hành c t t a và tiêu hu nh ng cành

sâu b nh, cành vô hi u bên trong tán, v sinh v

n s ch s .; B nh có th lây

lan qua d ng c c t t a, do ó sau m i l n c t t a c ng nh khi s d ng d ng
c t cây b b nh sang cây kho nên kh trùng d ng c b ng cách ngâm d ng
c trong dung d ch c n 900 trong 10 phút nh m tiêu di t m m b nh c ng nh
tránh s lây lan; C t b cành, cây b b nh n ng. Tiêu hu t p trung. Quét
thu c tr
th

n m ho c n

c ngay v t c t

tránh nhi m b nh ngay v t

ng. L u ý: n u v t c t v n còn a ra l p nh a en có ch a bào t n m thì

ti p t c c t sâu vào và ti p t c quan sát cho

n khi v t c t khô h n.

Bi n pháp sinh h c: bón phân h u c , phân chu ng ã hoai k t h p v i
n m

i kháng Trichoderma

gi m m m b nh l u t n trong

c i thi n h vi sinh v t

t

ng góp ph n làm

t.

+ Bi n pháp hoá h c: phun thu c di t tr ki n en, m i và b cánh c ng
trên cây;

i v i vi c khoanh v x lý ra hoa: không nên m v t khoanh quá

l n và n u
v t khoanh

c có th dùng thu c tr n m (Coc 85, Mancozeb) quét quanh
h n ch s t n công cu b nh.

2.3. Tình hình nghiên c u

Vi t Nam

2.3.1. Nghiên c u v gây tr ng keo tai t

ng

Cùng v i m t s loài Keo khác Keo tai t
nghi m

mi n Nam n

c nh p vào tr ng th

c ta t nh ng n m 1960 (Nguy n Hoàng Ngh a, Lê

ình Kh ,1993). N m 1970-1971 Keo tai t
trang trí

ng

ng

c

a ra Hu tr ng

ng ph và làm cây phong c nh d c hai bên b sông H

1976, Keo tai t

ng

ng. N m

c tr ng th nghi m m r ng trên m t s d ng l p

a


11

nh

t phèn

Tân T o (TP H Chí Minh),

Bazan Tây Nguyên (Lâm

t xám mi n ông nam b ,

ng và Pleiku). N m 1977-1980, Keo tai t

c tr ng m r ng t v tuy n 17 tr ra nh
V nh Phúc, H u L ng-L ng S n,
khí h u nhi t
tr

ông Hà-Qu ng Tr ,

t
ng

i L i-

ng H -Thái Nguyên,vv…V i i u ki n

i nóng m và c n m, Keo tai t

ng t ra thích h p, sinh

ng và phát tri n r t nhanh, nó ã tr thành m t trong nh ng loài cây ch

l c

tr ng r ng ph xanh

t tr ng

i núi tr c trong nh ng n m ti p theo.

B t

u t n m 1982, v i s tài tr c a t ch c Qu c t nh FAO, SAREC,

PAM, CSIRO,vv…nhi u loài keo ã d

c

a vào n

c ta s n xu t. Giai

o n 1982-1992, m t b gi ng nh p t Ôxtrâylia g m 73 xu t x c a 5 loài
keo: Keo tai t

ng (A.mangium), Keo lá tràm (A.auriculiformis), Keo lá li m

(A.crassicarpa), Keo nâu (A.aulacocarpa) và qu xo n (A.cincinnata) ã
kh o nghi m trên nhi u vùng sinh thái trong c n
Các kh o nghi m loài

c

c.

c ti n hành ch y u

các t nh mi n B c nh

Hà Tây, Thái Nguyên và V nh Phúc. K t qu kh o nghi m loài cho th y có ba
loài sinh tr

ng khá nhanh và r t có tri n v ng theo th t là Keo tai t

Keo lá tràm và Keo lá li m. Riêng trên vùng
lá tràm l i là cây có tri n v ng nh t, sinh tr
i u ó cho th y Keo tai t
t sâu và m. Ng

t nghèo x u

ng,

i L i thì Keo

ng nhanh h n c Keo tai t

ng ch thích h p cho các d ng

c l i Keo lá tràm có th sinh tr

ng.

t còn t t, t ng

ng t t c trên các d ng

t nghèo và x u. Keo nâu và Keo qu xo n là loài cây sinh tr

ng ch m,

hình thân cong queo, không phù h p v i m c ích tr ng r ng l y g

n

c

ta (Lê ình Kh , 2003) [2].
Do ngu n h t gi ng có h n nên mãi

n n m 190-1991 m i ti n hành

m r ng các kh o nghi m xu t x ra các vùng sinh thái nh : B u Bàng (Bình
D

ng), La Ngà (

ng Nai),

ông Hà (Qu ng Tr ), C m Qu (Hà Tây),

L i (V nh Phúc). T k t qu c a các kh o nghi m ã xác

nh

cm ts

i

12

xu t x có kh n ng thích ng r ng và sinh tr
c N

ng nhanh

nhi u vùng trong

c.

2.3.2. Nghiên c u v b nh h i Keo
T
tr ng

u n m 1980 tr l i ây nhi u loài keo ã
n

c ta nh Keo tai t

c phát hi n và ch

c nh p v th nghi m

ng, Keo lá tràm, Keo lá li m, sau này Keo lai

ng lai t o (sedgleye.al,1992).[13]

Theo k t qu nghiên c u c a (Ph m Quang Thu n m, 2002) [7] ch ra
r ng, m t vài n m gân ây khi di n tích tr ng Keo t ng lên áng k g n
230.000 ha r ng cu i n m 1999 thì c ng ã xu t hiên b nh
T (Lâm

ng) Keo tai t

r ng tr ng. T i

ng tr ng thu n loài trên di n tích 400 ha co

118.7 ha b m c b nh v i t l 7

n 59% trong ó có m t s di n tích b khá

n ng. tai b u bàng m t s keo lai bi m c b nh ph n h ng v i t l m c b nh
m c khá cao gây thi t h i cho s n xu t. t i Kon tum n m 2001, có kho ng
1000 ha r ng 2 tu i b b nh loét thân, th i v và d n
nh t là

n khô ng n.t l n ng

ng c t ,ng c h i (kon tum) lên ên 90% cây b ch t ng n .

Theo nghiên c u c a Nguy n Hoàng Ngh a t (2001-2005) th c hi n

tài

“Ch n gi ng kháng b nh cho n ng su t cao, kháng b nh cho B ch àn và
Keo” tác gi

ã ti n hành i u tra b nh h i các loài Keo

tr ng…m t s b nh quan tr ng

c tác gi nh c

v

n

m và r ng

n là b nh ph n h ng do

n m corticium salnamicolor, b nh loét thân do n mcolletotrichum
gloeosporioides, b nh r ng ru t do n m ganoderma spp
Nhi u công nghiên c u c a các nhà khoa h c b nh cây ã phát hi n
nhi u lo i b nh h i cây r ng

n

nam Vi t Nam Hoàng Th My ã

c ta. N m 1960 khi iêu tra r ng
c p

Mi n

n m t s b nh h i lá ch y u h i lá

b nh g s t, b nh ph n tr ng, b nh b hóng…Vào N m 1966 Nguy n S Dao
phát hi n b nh khô lá thông

v

n

m. Tác gi c ng nghiên c u các

c

i m sinh h c, áp d ng m t s lo i thu c hoa h c cho vi c phong tr lo i


13

b nh này. N m 1971 các nhà nghiên c u nh

V Quang Côn, Ph n Bình

Quy n, Ph n Ng c Anh… ã có nhi u tài li u nghiên c u v n m b nh

cây

qu , h i, s , tr u phát hi n i u ki n gây b nh và bi n pháp phòng tr b nh
(Tr n Công loanh,1992) . N m 1994 (Tr n V n Mão) ã nghiên c u v b nh
l i cây con và b nh ch t ng

c

cây b ch àn t i Qu ng tr và Th a Thiên

Hu cho bi t t l ch t cây con là 46,7% (Tr n V n Mão,2003) [4]
Theo Tr n V n Mão môn h c b nh cây r ng
tr

ng

cb t

u gi ng d y tai

i h c Lâm nghi p t n m 1963. N m 1974 giáo trình b nh cây r ng

c xu t b n l n

u tiên

n

c ta. Cùng v i s phát tri n khoa h c côn

trùng r ng, khoa h c b nh cây r ng ã có nh ng b

c phát tri n t khi thành

l p b môn g sâu b nh 1964, b môn b o v th c v t 1968 t i tr

ng

i

h c Lâm nghi p…
N m 1991, Ph m V n M ch ã nghiên c u nguyên nhân gây b nh th i
nh n cây thông

v

N m 2005,
cho h

i h c, Tr

n

m (Tr n Công Loanh, 1992) [3].

ng Kim Tuy n xu t b n giáo trình b nh cây r ng dùng
ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên

Các nghiên c u trên ã góp m t ph n nào ó vào công tác phòng tr sâu b nh
h i cây r ng c a Vi t Nam và có ý ngh quan tr ng trong s n xu t th c ti n.
2.3.3. Nghiên c u v n m Ceratocystis
Trong nh ng n m g n ây, phong trào tr ng r ng s n xu t phát tri n
m nh

t nh Thái Nguyên. Keo tai t

mangium x A. auriculiformis)

ng (Acacia mangium), Keo lai (A.

c ch n là nh ng loài cây tr ng chính. R ng

tr ng s n xu t ã mang l i l i ích kinh t , xã h i và môi tr

ng cho ng

i

tr ng r ng. Trong th i gian v a qua, m t b nh m i h i các loài Keo ã xu t
hi n v i tri u ch ng héo lá, loét thân, n m làm g b bi n màu và cu i cùng
cây ch t. Phân l p n m b nh b ng ph
g b b nh

ng pháp nuôi c y

c c t thành các m u nh , m t s m u

n bào t , các m u
trong h p l ng m,


14

m t s m u k p vào gi a 2 lát cà r t m ng và
3-5 ngày

hình thành bào t ho c cho

t trong túi bóng gi

m trong

n khi th qu c a n m

c hình

thành (Moller và De Vay, 1968) [14]
N m gây b nh ã

c xác

nh là Ceratocystis sp. N m Ceratocystis là

n m gây b nh nguy hi m cho nhi u loài cây g , có phân b toàn th gi i
nh ng gây h i n ng
xác

các n

c nhi t

i (Kile, 1993) [8]. Loài n m này

c

nh là m t m i e d a m i cho r ng tr ng các loài Keo .

n

c ta v i i u ki n khí h u nóng m t o i u ki n cho nhi u loài n m

phát tri n

c bi t là Ceratocystis ã b t

m t s n i nh
Lâm

ng Nai, Bình D

u xu t hi n trên cây Keo t i

ng, Bình Ph

c, Th a Thiên Hu ,

ng, Tuyên Quang và Qu ng Ninh. Nh ng cây b b nh, g b bi n

màu, xì nh a m

v , toàn b nh ng cây b nhi m b nh ch sau m t th i

gian ng n là ch t nh h

ng

n n ng su t và ch t l

Vi c nghiên c u và phát hi n s m b nh
i mn

ng r ng tr ng Keo.

m t s vùng tr ng Keo tr ng

c ta là r t quan tr ng nh m l p k t ho ch ng n ch n b nh d ch

phát tri n và lan r ng gi m nguy c thi t h i v kinh t và môi tr
Bài báo này trình bày k t qu v phân l p,
k t qu b

c

u giám

c i m c a n m gây b nh,

nh và ánh giá ho t tính gây b nh

ng c a các ch ng n m Ceratocystis spp. phân l p

tai t

ng.

i v i Keo

c

2.3.4. Nghiên c u v bi n pháp phòng tr b nh
Bi n pháp canh tác: Ch m sóc cây
cho v

y

, cung c p dinh d

ng h p lý

n cây; Sau khi thu ho ch, ti n hành c t t a và tiêu hu nh ng cành

sâu b nh, cành vô hi u bên trong tán, v sinh v

n s ch s .; B nh có th lây

lan qua d ng c c t t a, do ó sau m i l n c t t a c ng nh khi s d ng d ng
c t cây b b nh sang cây kho nên kh trùng d ng c b ng cách ngâm d ng
c trong dung d ch c n 900 trong 10 phút nh m tiêu di t m m b nh c ng nh
tránh s lây lan; C t b cành, cây b b nh n ng. Tiêu hu t p trung. Quét
thu c tr n m ho c n

c ngay v t c t

tránh nhi m b nh ngay v t th

ng.


15

i u tra th ng xuyên phát hi n s m các tri u ch ng c a b nh. Khi b nh
m i xu t hi n, t l b b nh còn ít, x d ng thu c Bordeaux n ng
1% phun
ho c quét lên các v t b b nh.
Ch t toàn b cây b ch t ho c nhi m b nh n ng a ra kh i r ng tiêu
di t ngu n xâm nhi m.
Th ng xuyên ki m tra r ng s m phát hi n nh ng lô b b nh...
Chú ý: C n h n ch gây v t th

ng trên cây

c bi t là vào mùa m a, khi khai

thác ch t h n ch gây t n h i cho cây ch a khai thác, khi c t t a cành nên
dùng Keo hay m bò bôi kín v t c t.
2.3.5. Thông tin chung v Keo tai t

ng

2.3.5.1. Phân lo i khoa h c
- Gi i (regnum): Th c v t (Plantate)
- B (ordo):

u (Fabales)

- H (familia):

u (Fabaceae)

- Phân h (subfamilia): Trinh n (Mimosoideae)
- Chi (genus) : Keo (Acacia)
- Loài (species) : Keo tai t

ng (A. mangium)

- Tên hai ph n : Acacia mangium Willd
- Tên khác : Keo lá to, Keo
2.3.5.2.

c i m hình thái

Keo tai t
15m,

i, Keo m

ng là cây g trung bình, tu i thành th c th

ng kính 40-50cm, cây non m i m c lúc

ng cao trên

u (kho ng 1-2 tu n tu i)

có lá kép long chim 2 l n, sau ó m i ra lá th t lá

n m u tr ng ho c màu

vàng nh t, lá Keo to r ng 10cm, hoa màu tr ng ho c vàng, qu xo n v n
(V V n D ng, 1999)
2.3.5.3.

c i m sinh thái

Keo tai t

ng là cây a sáng m c nhanh. Cây g nh , v m u xám

nâu, n t d c, tán hình tr ng ho c hình tháp, th

ng phân cành th p. Cây


16

tu i 20 tr

it c

sinh tr

ng ch m d n. Keo tai t

ng ra hoa vào tháng 9-

10, qu chín tháng 2-3 n m sau. Cây 2 tu i có th ra hoa và k t qu . Keo tai
t

ng là cây a sáng sinh tr

ng nhanh, r có n t s n, có kh n ng tái sinh h t

và ch i t t. Keo tai t

ng thích h p khí h u nhi t

29-300C ch ch u

c s

ng giá nh , l

không có mùa khô kéo dài. Keo tai t
sâu, m

t t, trên

i m, nhi t

ng m a 1000-4500mm/n m và

ng sinh tr

t xói mòn m ng l p

bình quân

ng trên

tb it ,d ct

t khô h n nghèo dinh d

ng,

chua pH 4-5 v n s ng, song sinh tr ng kém (V V n D ng, 1999)
2.3.5.4. Phân b

a lý

Keo tai t

ng phân b t nhiên

ông Indonexia,
sông, vùng

cao d

ông B c Úc, Papua Newghine,

i 100m so v i m c n

ng c , r ng ng p m n, r ng tràm.

m r ng tr ng

h u h t các t nh

400-500m so v i m c n

c bi n, th

ng m c ven

Vi t Nam, hi n nay ang

ng b ng c ng nh trung du

c bi n, trên nhi u lo i

mòn, chua, nghèo, x u, khô h n… nó v n sinh tr

n

t khác nhau:
ng bình th

cao

i b xói

ng và ra hoa

k t qu (V V n D ng, 1999) [1]

2.3.5.5. Giá tr kinh t
G Keo tai t

ng có nhi u tác d ng, g có giác, lõi phân bi t, t tr ng

0.56-0.60, g có s i dài 1.0-1.2mm có th làm nguyên li u gi y, bao bì,c i
un. Keo tai t

ng là cây m c nhanh tán r m, th

m nh, dung làm cây che ph

t, c i t o và b o v

ng xanh, r phát tri n
vùng

tr c, nó c ng làm cây l c hóa, tr ng trong công viên,
làm th c n gia súc cho dê, h

t tr ng

i núi

ng ph , lá có th

u…(Lê M c Châu và V V n D ng, 1999) [1].

2.4. T ng quan khu v c nghiên c u
2.4.1. i u ki n c a khu v c nghiên c u

2.4.1.1 V trí

a lí

T nh Thái Nguyên có di n tích 3.562,82 km² phía b c ti p giáp v i
t nh B c K n, phía tây giáp v i các t nh V nh Phúc, Tuyên Quang, phía ông