Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Đôn Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)

i
I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

HÀ TH NHUNG
Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ HI U QU S
NÔNG NGHI P TRÊN

D NG

T S N XU T

A BÀN XÃ ÔN PHONG,

HUY N B CH THÔNG, T NH B C K N”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Khoa
L p
Khóa h c

IH C

: Chính quy
: Qu n lý tài nguyên
: K43 - CMT - N01
: 2011 - 2015

THÁI NGUYÊN - 2015


ii
I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

HÀ TH NHUNG
Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ HI U QU S
NÔNG NGHI P TRÊN

D NG

T S N XU T

A BÀN XÃ ÔN PHONG,

HUY N B CH THÔNG, T NH B C K N”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: a chính Môi tr ng
: Qu n lý tài nguyên
: K43 - CMT - N01
: 2011 - 2015
: PGS.TS. Tr n V n i n

THÁI NGUYÊN - 2015


i

L IC M
hoàn thành
giám hi u tr

ng

N

c bài khóa lu n này, em xin chân thành c m n Ban
i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa

Qu n Lý Tài Nguyên, các th y cô giáo trong tr

ng ã truy n

t l i cho em

nh ng ki n th c quý báu trong su t khóa h c v a qua.
Em xin chân thành c m n th y PGS.TS. Tr n V n
và d n d t em trong su t th i gian th c t p và h

i n ã giúp

ng d n em hoàn thành

khóa lu n này.
M t l n n a em xin chân thành c m n s giúp
Ban Nhân Dân xã

ôn Phong ã t o i u ki n t t nh t

c a các cán b
giúp

y

em trong

quá trình th c t p t i c quan.
Trong th i gian th c t p em ã c g ng h t s c mình, nh ng do kinh
nghi m và ki n th c có h n nên bài khóa lu n c a em không tránh kh i nh ng
thi u sót và khi m khuy t. Em r t mong
sinh viên óng góp ý ki n b sung

c các th y giáo, cô giáo và các b n

khóa lu n c a em

c hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n!
B c K n, ngày ...... tháng .......n m 201...
Sinh viên

Hà Th Nhung


ii

DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1. S h và s nhân kh u c a xã ôn Phong...................................... 30
B ng 4.2: Hi n tr ng s d ng

t c a xã ôn Phong n m 2014 .................... 34

B ng 4.3: Hi n tr ng s d ng

t s n xu t nông nghi p c a xã

ôn Phong

n m 2014 ................................................................................................. 36
B ng 4.4: Các lo i hình s d ng

t chính c a xã ôn Phong...................... 38

B ng 4.5: Hi u qu kinh t c a cây tr ng hàng n m tính trên 1 ha ................ 40
B ng 4.6: Hi u qu kinh t c a cây n qu tính trên 1 ha .............................. 41
B ng4.7: Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t t i xã ôn Phong ........ 43

B ng 4.8: Hi u qu xã h i c a các lo i hình s d ng
B ng 4.9: Hi u qu môi tr

t ............................... 45

ng c a các lo i hình s d ng

t ....................... 47

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1: C c u s d ng

t xã ôn Phong n m 2014................................. 35


iii

DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

Ch vi t t t

Nguyên ngh a

BVTV:

B o v th c v t

LX :

Lúa xuân

LM:

Lúa mùa

LUT:

Land Use Type (lo i hình s d ng

FAO:

Food and Agricuture Organnization T ch c nông l

ng Liên hi p qu c

KHHG

K ho ch hóa gia ình

STT:

S th t

UBND

y Ban Nhân Dân

t)


iv

M CL C
U.......................................................................................... 1

PH N 1: M
1.1.

tv n

.............................................................................................. 1

1.2 M c ích c a

tài ................................................................................. 2

1.3 Yêu c u c a

tài ................................................................................... 2

1.4. Ý ngh a c a

tài................................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 3
2.1 C s khoa h c c a
2.1.1 Khái quát

tài ....................................................................... 3

t nông nghi p ................................................................... 3

2.1.2 Hi u qu s d ng
2.2 Tình hình s d ng

t và ánh giá hi u qu s d ng
t nông nghi p trên Th gi i và

t nông nghi p. 9

Vi t Nam ........ 13

2.2.1 Tình hình s d ng

t nông nghi p trên Th gi i.............................. 13

2.2.2 Tình hình s d ng

t nông nghi p

2.3

t s n xu t nông nghi p .................................... 19

nh h

PH N 3:

ng s d ng
IT

NG, N I DUNG VÀ PH

Vi t Nam................................ 15

NG PHÁP NGHIÊN C U

......................................................................................................................... 20
3.1.

it

3.1.1.

ng và ph m vi nghiên c u........................................................ 20

it

ng nghiên c u ....................................................................... 20

3.1.2. Ph m vi nghiên c u........................................................................... 20
3.2 Th i gian và

a i m nghiên c u......................................................... 20

3.3 N i dung nghiên c u ............................................................................. 20
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u...................................................................... 20

3.4.1. Ph

ng pháp thu th p s li u ............................................................ 20

3.4.2. Ph

ng pháp ánh giá tính b n v ng ............................................... 21

3.4.3. Ph

ng pháp tính toán phân tích s li u ........................................... 21

3.4.4. Ph

ng pháp tham kh o ý ki n chuyên gia ...................................... 21

3.4.5. Ph

ng pháp tính hi u qu c a các lo i hình s d ng

t................ 21


v

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 23
4.1. i u ki n t nghiên, kinh t xã h i xã ôn Phong, huy n B ch Thông, t nh
B c K n. ....................................................................................................... 23
4.1.1. i u ki n t nhiên ............................................................................. 23
4.1.2. i u ki n kinh t -xã h i .................................................................... 26
4.1.3. nh h
d ng

ng c a i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i

n hi u qu s

t nông nghi p c a xã ôn Phong ................................................... 32

4.2. Hi n tr ng s d ng

t c a xã ôn Phong, huy n B ch Thông, t nh

B c K n ....................................................................................................... 34
4.2.1. Hi n tr ng s d ng

t ...................................................................... 34

4.2.2. Hi n tr ng s d ng

t s n xu t nông nghi p ................................... 35

4.3. ánh giá hi u qu s d ng

t s n xu t nông nghi p c a xã ôn

Phong, huy n B ch Thông, t nh B c K n ................................................... 37
4.3.1. Các lo i hình s d ng

t nông nghi p ............................................. 37

4.3.2 Mô t các lo i hình s d ng
4.3.3 Hi u qu s d ng

t cho tr ng tr t .................................. 38

t s n xu t nông nghi p trên a bàn xã ôn Phong... 39

4.3.4 L a ch n các lo i hình s d ng
xã h i- môi tr

4.4.

t nông nghi p

t hi u qu kinh t -

ng....................................................................................... 47

xu t các gi i pháp có hi u qu

nông nghi p trong t

ng lai trên

nâng cao hi u qu s d ng

t

a bàn xã ôn Phong, huy n B ch

Thông, t nh B c K n ................................................................................... 49
PH N 5: K T LU N VÀ KI N NGH ..................................................... 51
5.1 K t lu n ................................................................................................. 51
5.2.

ngh ................................................................................................. 52

TÀI LI U THAM KH O ............................................................................ 53

1

PH N 1
M
1.1.

U

tv n
t ai là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá, vô cùng quan tr ng

v i quá trình sinh tr
ch là n n t ng
xu t, là

it

ng, phát tri n c a con ng

con ng
ng lao

i s ng và ho t

i và các sinh v t.

i

t không

ng trên ó mà nó là t li u s n

ng không th thay th

c,

c bi t là

i v i ngành

s n xu t nông nghi p.
Cùng v i s phát tri n c a xã h i, dân s t ng nhanh kéo theo nh ng òi
h i ngày càng t ng v l
v n hóa, xã h i.

ng th c và th c ph m, ch

c bi t

m b o nhu c u v l

xã h i, con ng

gi m

ng th c và th c ph m trong

n l i t nhiên nh :

khoáng s n,... ã t o s c ép l n

tích

c ng nh các nhu c u v

iv i

t ai. Các ho t

Do v y, vi c s d ng

ng th i làm

t.

t nông nghi p có hi u qu cao, h p lý theo quan

i m sinh thái và phát tri n b n v ng ang tr thành v n
c u ang

c,

ng y ã làm cho di n

t nông nghi p v n có h n v di n tích ngày càng b thu h p,
màu m và gi m tính b n v ng trong s d ng

t, n

mang tính ch t toàn

c các nhà khoa h c trên th gi i quan tâm. Nói cách khác, m c tiêu

hi n nay c a loài ng

i là ph n

di n v kinh t , xã h i, môi tr
là ch y u nh

u xây d ng m t n n nông nghi p b n v ng toàn
ng.

iv im tn

c có n n kinh t nông nghi p

Vi t Nam thì vi c nghiên c u, ánh giá hi u qu s d ng

t

nông nghi p càng tr nên c n thi t h n bao gi h t.
Xã

ôn Phong là m t xã mi n núi thu c huy n B ch Thông, t nh B c

K n. Ph n l n ng

i dân trong xã sinh s ng d a vào

ngu n l i t r ng. Vì v y,

nh h

ng cho ng

ng ru ng và các

i dân trong xã khai thác và s

d ng

t nông nghi p m t cách h p lý, có hi u qu cao là m t trong nh ng

v n

h t s c c n thi t

nâng cao hi u qu s d ng

t,

m b o ph c v


2

nhu c u v l
nghèo.

ng th c th c ph m c a ng

gi i quy t v n

nghi p nh m

i dân và giúp ng

i dân thoát

này thì vi c ánh giá hi u qu s d ng

xu t các gi i pháp s d ng

t sao cho h p lý và

t nông

t hi u qu

cao là r t quan tr ng.
T th c ti n ó,
tr

ng

c s nh t trí c a Khoa Qu n Lý Tài Nguyên,

i h c Nông Lâm Thái Nguyên em ti n hành nghiên c u

“ ánh giá hi u qu s d ng

t s n xu t nông nghi p trên

tài:

a bàn xã ôn

Phong, huy n B ch Thông, t nh B c K n”.
1.2 M c ích c a

tài

ánh giá hi u qu s d ng

t s n xu t nông nghi p và

xu t m t s

gi i pháp nâng cao hi u qu , phù h p v i i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i
c a xã ôn Phong, huy n B ch Thông, t nh B c K n.
1.3 Yêu c u c a

tài

- Ph i thu th p s li u m t cách chính xác và tin c y.
-

ánh giá úng, khách quan, khoa h c và phù h p v i tình hình phát

tri n th c ti n

a ph

ng.

- Các gi i pháp
-

nh h

xu t ph i khoa h c và có tính kh thi.

ng phù h p v i i u ki n th c t

1.4. Ý ngh a c a

a ph

ng.

tài

- C ng c ki n th c ã

c ti p thu trong nhà tr

ng và nh ng ki n

th c th c t cho sinh viên trong quá trình th c t p t i c s .
- Nâng cao kh n ng ti p c n, thu th p và x lý thông tin c a sinh viên

trong quá trình làm
- Trên c s
xu t

tài.
ánh giá hi u qu s d ng

c nh ng gi i pháp s d ng

h p v i i u ki n t nhiên c a

a ph

t
ng.

t s n xu t nông nghi p t

ó

t hi u qu cao và b n v ng, phù


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
2.1 C s khoa h c c a
2.1.1 Khái quát

tài

t nông nghi p

2.1.1.1 Khái ni m

t nông nghi p và s d ng

a, Khái ni m

t nông nghi p

t nông nghi p

Theo Bách khoa toàn th m Wikipedia: “
g i là

t canh tác hay

t nông nghi p ôi khi còn

t tr ng tr t là nh ng vùng

t khu v c thích h p cho

canh tác nông nghi p bao g m c tr ng tr t và ch n nuôi, ây là m t trong
nh ng ngu n l c chính trong nông nghi p.” (Alphamabot, 2015) [1]
Theo Lu t

t ai 2013 “

nghi p ( t tr ng lúa,

t

t nông nghi p bao g m

ng c dùng vào ch n nuôi,

khác),

t lâm nghi p ( t r ng s n xu t,

d ng),

t nuôi tr ng thu s n,

t s n xu t nông

t tr ng cây hàng n m

t r ng phòng h ,

t làm mu i và

t r ng

c

t nông nghi p khác theo quy

nh c a Chính ph ”. [10]
t nông nghi p là

t

c s d ng vào m c ích s n xu t nông nghi p

nh tr ng tr t, ch n nuôi, nuôi tr ng th y s n ho c nghiên c u thí nghi m v nông
nghi p.

c i mc a

t s n xu t nông nghi p là

c ti n hành trên ph m vi

không gian r ng l n, mang tính ch t khu v c rõ r t và có tính th i v .
- Vai trò c a

t nông nghi p

t nông nghi p là s n ph m t nhiên có tr
phát tri n c a xã h i, là i u ki n chung c a lao
nh

n s t n t i và phát tri n c a xã h i loài ng

c lao
ng.

ng và cùng v i s
t nông nghi p quy t

i.

t nông nghi p tham gia và các quá trình s n xu t l

ng th c, th c

ph m nh ngành th y s n, ngành tr ng tr t, ch n nuôi, ngoài ra còn tham gia
vào các ngành th y l i, giao thông…
t ai và cùng v i các i u ki n t nhiên c a

tn

c là m t trong


4

nh ng c s quan tr ng nh t

hình thành các vùng chuyên canh nh m khai

thác s d ng hi u qu các ti m n ng t nhiên
t nông nghi p có v trí

m i vùng

tn

c bi t quan tr ng là y u t hàng

ngành s n xu t nông nghi p. Nó không ch là ch t a, ch
mà còn là cung c p th c n cho cây tr ng, m i tác
cây tr ng

u d a vào

không th thay th

c.

t ai.

ng c a lao

ng c a con ng

uc a
ng
i vào

t nông nghi p là t li u s n xu t ch y u

c, nó v a là

it

ng lao

ng v a là t li u lao

ng

trong s n xu t.
b, S d ng
S d ng
ng
tr

i -

t nông nghi p
t là h th ng các bi n pháp nh m i u hòa m i quan h

t trong t h p các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác và môi

ng. Vì v y, s d ng

Trong m i ph
s n xu t và

t thu c ph m trù ho t

ng th c s n xu t nh t

ng kinh t c a nhân lo i.

nh, vi c s d ng

t theo yêu c u c a

i s ng c n c n c vào thu c tính t nhiên c a

t ai. V i vai trò

là nhân t c a s c s n xu t, các nhi m v và n i dung s d ng
th hi n

t ai

c

các khía c nh sau:

- S d ng
gian s d ng

t h p lý v không gian, hình thành hi u qu kinh t không

t.

- Phân ph i h p lý c c u

t ai trên di n tích

hình thành c c u kinh t s d ng
- Quy mô s d ng

kinh t s d ng

c s d ng,

t.

t c n có s t p trung thích h p, hình thành quy mô

t.

- Gi m t

s d ng

t ai thích h p, hình thành vi c s d ng

m t cách kinh t , t p trung, thâm canh.
* Các y u t
-Y ut

t ai

nh h

ng

n vi c s d ng

i u ki n t nhiên:

t

t ai


5

i u ki n khí h u:

+

ây là y u t

nh h

ng r t l n, tr c ti p

xu t nông nghi p và i u ki n sinh ho t c a con ng

i. Nó quy t

ns n

nh s v

tr ng trong n m vì m i cây tr ng yêu c u m t i u ki n th i ti t khí h u phù h p
v i nó. N m v ng y u t khí h u và b trí cây tr ng h p lý s tránh
thi t h i do khí h u gây ra.

ng th i, gi m

nông nghi p nh m em l i n ng su t cao, t
+ i u ki n
m cn

d c, h

nhau, t

ó nh h

ng

nghi p.

a hình và

ng d c… th

c tính th i v trong s n xu t

ó nâng cao hi u qu s d ng

t ai: S khác nhau gi a

c bi n,

c nh ng

a hình,

ng d n

n

a m o,

t.

cao so v i

t ai, khí h u khác

n s n xu t và phân b các ngành nông nghi p, lâm
d c nh h

ng

n ph

ng th c s d ng

nghi p, là c n c cho vi c l a ch n c c u cây tr ng, xây d ng

t nông
ng ru ng,

th y l i canh tác và c gi i hóa.
+

c i m lý hóa c a

c gi i, k t c u
n ch t l
nh h

ng

t hàm l

t: trong s n xu t nông lâm nghi p thành ph n

ng các ch t h u c , vô c trong

t và s d ng

ng tr c ti p

t… quy t

nh

t ai nhi u hay ít, t t hay x u có

n hi u qu s d ng

t. (V Th Quý, 2007)[11]

+ Loài cây tr ng và h th ng cây tr ng: Vi c l a ch n loài cây tr ng
và h th ng cây tr ng phù h p v i i u ki n khí h u và

t ai c a t ng

vùng là vô cùng quan tr ng, nó không nh ng em l i n ng su t, s n l
ch t l

ng cây tr ng cao mà còn th hi n

ng,

c hi u qu qu n lý và s d ng

t c a vùng ó.
M i vùng
, ngu n n
l n

a lý khác nhau có s khác bi t v

i u ki n ánh sáng, nhi t

c và các i u ki n t nhiên khác. Các y u t này nh h

n kh n ng, công d ng và hi u qu s d ng

các quy lu t c a t nhiên, t n d ng các l i th
nh t v kinh t , xã h i và môi tr
-Y u t v kinh t - xã h i

ng.

ng r t

t. Vì v y c n tuân theo

ó nh m

t

c hi u qu cao


6

Bao g m các y u t nh : Ch
và qu n lý, trình

xã h i, dân s và lao

ng, thông tin

phát tri n c a kinh t hàng hóa, c c u kinh t và phân b

s n xu t, các i u ki n v nông nghi p, công nghi p, giao thông, v n t i, s
phát tri n c a khoa h c k thu t công ngh , trình
ng… Y u t kinh t - xã h i th
vi c s d ng

qu n lý, s d ng lao

ng có ý ngh a quy t

nh, ch

o

iv i

t ai.

+ C s h t ng ph c v s n xu t nông lâm ngi p: trong các y u t c
s h t ng ph c v s n xu t thì y u t giao thông v n t i là quan tr ng nh t,
giao thông thu n l i giúp cho vi c giao l u trao

i hàng hóa

thu n l i, d dàng còn giao thông khó kh n s làm nh h
i mua bán c ng nh ch t l
tr c ti p và gián ti p
+ Th tr
xu t và ng

n vi c nâng cao hi u qu s d ng

i tiêu dùng,

ó ng

i s n xu t th c hi n vi c trao

c th hi n

c

ng

t.

ng tiêu th s n ph m nông s n: ây là c u n i gi a ng

+ Trình

is n

i hàng hóa

y nhanh.

ki n th c, kh n ng và t p quán s n xu t c a ch s d ng
kh n ng áp d ng các ti n b khoa h c k thu t vào quá

trình s n xu t, kh n ng v v n, lao
trình lao

n vi c trao

ng s n ph m. Các y u t còn l i c ng tác

i u này giúp cho quá trình tái s n xu t

t

ng

c di n ra

ng k thu t, c s v t ch t ph c v quá

ng s n xu t, kinh nghi m truy n th ng trong s n xu t. Do v y,

mu n nâng cao hi u qu s d ng

t thì vi c nâng cao trình

c p nh t thông

tin v khoa h c k thu t là vi c h t s c quan tr ng. (V Th Quý, 2007)[11]
+ H th ng chính sách: chính sách
nghi p nông thôn chính sách

t ai, chính sách v kinh t nông

u t xây d ng c s h t ng ph c v s n xu t,

chính sách khuy n nông, chính sách h tr giá, chính sách
chính sách dân s , lao

nh canh

nh c ,

ng vi c làm và ào t o b túc ngh , các chính sách xóa

ói gi m nghèo…các chính sách này ã có tác
tri n và hình thành các lo i hình s d ng

ng l n

n vi c s d ng

t m i. (V Th Quý, 2007)[11]

t phát


7

Nh v y, các nhân t
t o ra nhi u t h p nh h
gi v trí và có tác

i u ki n t nhiên và i u ki n kinh t - xã h i
ng

n vi c s d ng

t ai. Tuy nhiên m i y u t

ng khác nhau. Vì v y, c n d a vào y u t t nhiên và

kinh t - xã h i trong l nh v c s d ng
thu n l i và khó kh n

s d ng

2.1.1.2 Quan i m s d ng

t ai

t ai

t

ó tìm ra nh ng nhân t

t hi u qu cao.

t nông nghi p b n v ng

Xã h i phát tri n, con ng

i ngày càng t ng s làm cho di n tích

trên th gi i ngày càng thu h p, áp l c lên

t ai ngày càng l n

t

c bi t là

t nông nghi p.
khai thác và s d ng có hi u qu , ti t ki m qu
ch

t c n có nh ng

ng trình nghiên c u sâu r ng v tài nguyên

trí

s d ng h p lý, khoa h c nh m mang l i hi u qu cao trong s n xu t nông
lâm nghi p và c i thi n môi tr
s d ng

t.

tr ng lúa n

i trong quá trình

i v i s n xu t nông nghi p c n b o v di n tích

t chuyên

c, ti n hành các bi n pháp thâm canh, t ng n ng su t, ch t l

s n ph m nông nghi p,
vi c chuy n

ng là m c tiêu c a con ng

m b o nhu c u an toàn l

i c c u cây tr ng theo h

ng

ng th c, song song v i

ng s n xu t hàng hóa, t ng di n tích

cây công nghi p, phát tri n m nh các mô hình kinh t trang tr i ch n nuôi t p
trung. L a ch n gi ng cây tr ng, v t nuôi d a trên l i th và ti m n ng

t

ai s n có c a t ng vùng .
Theo Fetry, “S phát tri n b n v ng trong l nh v c nông nghi p chính là s
b ot n

t, n c, các ngu n

ng và th c v t, không b suy thoái môi tr

thu t thích h p, sinh l i kinh t và ch p nh n
FAO ã

c v m t xã h i”(FAO, 1994)[6].

a các ch tiêu c th cho nông nghi p b n v ng là:

- Th a mãn nhu c u dinh d
lai v s l

ng, k

ng, ch t l

ng c b n c a các th h hi n t i và t

ng và các s n ph m nông nghi p khác.

ng


8

- Cung c p lâu dài vi c làm,
vi c t t cho m i ng

thu nh p và các i u ki n s ng, làm

i tr c ti p s n xu t nông nghi p.

Duy trì và có th t ng c

ng kh n ng s n xu t c a các c s tài

nguyên thiên nhiên và kh n ng tái s n xu t c a các ngu n tài nguyên thiên

nhiên tái t o

c mà không phá v ch c n ng c a các chu trình sinh thái c

s và cân b ng t nhiên, không phá v b n s c v n hóa - xã h i c a các c ng
ng s ng

nông thôn ho c không gây ô nhi m môi tr

- Gi m thi u kh n ng b t n th

ng.

ng trong nông nghi p, c ng c lòng

tin trong nông dân.
T i Nairobi (1991) ã t ch c h i th o v “Khung ánh giá vi c qu lý
ai”

ra 05 nguyên t c chính là n n t ng cho vi c s d ng
- Duy trì và nâng cao s n l

t

t b n v ng là:

ng

- Gi m t i thi u m c r i ro trong s n xu t
- B o v ti m n ng tài nguyên t nhiên và ng n ch n s thoái hóa

-

t có kh n ng s d ng lâu b n
c xã h i ch p nh n

V n d ng các nguyên t c trên,
c xem là b n v ng ph i

t

Vi t Nam m t lo i hình s d ng

t

c 03 yêu c u sau:

+ B n v ng v kinh t : cây tr ng có hi u qu kinh t cao,
tr

t.

c th

ng ch p nh n
H th ng s d ng

t ph i có m c n ng su t sinh h c cao trên m c

bình quân vùng có cùng i u ki n
c trong c ch th tr

chính và ph ph m (
V ch t l
trong n

t ai, n u không s không c nh tranh

ng. N ng su t sinh h c bao g m các s n ph m

i v i cây tr ng là g , h t, c , qu … và tàn d

ng, s n ph m ph i

t tiêu chu n tiêu th t i

c và xu t kh u, tùy vào m c tiêu c a t ng vùng.

l i).
a ph

ng,


9

T ng giá tr s n ph m trên
c a hi u qu kinh t
d ng

n v di n tích là th

i v i m t h th ng kinh t

c o quan tr ng nh t
i v i m t h th ng s

t. T ng giá tr trong m t giai o n hay c chu k ph i trên m c bình

quân c a vùng, n u d

i m c ó thì nguy c ng

i s n xu t s không có lãi,

lãi xu t ph i l n h n lãi su t ti n vay v n ngân hàng.
+ B n v ng v m t xã h i: thu hút

c lao

ng,

mb o

i s ng xã

h i phát tri n. áp ng các nhu c u c n thi t y u c a nông h là vi c
tiên hàng
tr

u, n u h mu n quan tâm

ng,…). S n ph m thu

c c n th a mãn nhu c u n, m c,

nông dân. N i l c và ngu n l c
s d ng
t ã

t phai

quán

a ph

ng ph i phát huy. V

t mà nông dân có th h

ng, n u ng

c a ng

i

t ai, h s
ng th lâu dài,

c khoán v i l i ích các bên c th .

c l i s không

c c ng

ng ng h .

ng: các lo i hình s d ng

t, ng n ch n s thoái hóa

Tóm l i, s d ng

t ph i b o v

t và b o v môi tr

t nông nghi p b n v ng ch
nh, không làm suy gi m

theo th i gian và không gây tác

ng x u

t

n ng su t cây tr ng m t cách n

(

t, môi

t s b n v ng n u phù h p v i n n v n hóa dân t c và t p

+ B n v ng v môi tr
màu m c a

a ph

c t ch c trên

c giao và r ng á
S d ng

n l i ích lâu dài (b o v

c u

n ho t

c

ng sinh thái
c khi

t.

mb o

màu m c a

t

ng s ng c a con ng

i.

Nguyên H i, 2011)[7]

2.1.2 Hi u qu s d ng

t và ánh giá hi u qu s d ng

a, Hi u qu s d ng

t nông nghi p

t

Hi u qu chính là k t qu nh yêu c u c a công vi c mang l i. Do tính
ch t mâu thu n gi a ngu n tài nguyên h u h n v i nhu c u ngày càng cao c a
con ng

i mà ta ph i xem xét k t qu ph i t o ra nh th nào? Chi phí b ra

t o ra k t qu

ó là bao nhiêu? Có

th khi ánh giá ho t

a l i k t qu h u ích không? Chính vì

ng s n xu t không ch d ng l i

vi c ánh giá k t


10

qu mà còn ph i ánh giá ch t l

ng các ho t

ng s n xu t kinh doanh t o ra

s n ph m ó.
B n ch t c a hi u qu
ng

c xem là: vi c áp ng nhu c u c a con

i trong xã h i; vi c b o t n tài nguyên, thiên nhiên và ngu n l c

tri n b n v ng. (

Th Lan,

phát

Anh Tài, 2007)[9]

ánh giá hi u qu s d ng

t thì các ch tiêu ph i có tính th ng

nh t, toàn di n và ph i có tính h th ng bao g m:
-M c
lo i s d ng

thích h p c a

t ai

c ánh giá và phân h ng cho các

t c th .

- Vi c ánh giá yêu c u có s so sánh gi a l i nhu n thu
t c n thi t trên các lo i hình s d ng

c và

t khác nhau (phân bón, lao

u
ng,

thu c tr sâu, máy móc…)
- Yêu c u ph i có quan i m t ng h p.
- Vi c ánh giá ph i phù h p v i i u ki n t nhiên - kinh t - xã
h i c a vùng.

- Kh n ng thích nghi

a vào s d ng ph i d a trên c s b n v ng,

các nhân t sinh thái trong s d ng
- ánh giá

t ph i

c dùng

quy t

nh.

t có liên quan t i vi c so sánh nhi u lo i hình s d ng

t

v i nhau.
b, ánh giá hi u qu s d ng
Khi ánh giá hi u qu s d ng

t nông nghi p
t ng

khía c nh: hi u qu v m t kinh t s d ng
hi u qu v m t môi tr

i ta th

ng ánh giá trên ba

t, hi u qu v m t xã h i và

ng. (Ph m ình Vân và c ng s , 1997)[16]

* Hi u qu kinh t
Hi u qu kinh t

c hi u là m i t

qu

t

c và l

qu

t

c là ph n giá tr thu

ng quan so sánh gi a l

ng chi phí b ra trong ho t

ng k t

ng s n xu t kinh doanh. K t

c c a s n ph m

u ra, l

ng chi phí b ra


11

là ph n giá tr c a các ngu n l c
ph n so sánh tuy t
gi a hai

il

i và t

u vào. M i t

ng

ng ó. M t ph

i c ng nh xem xét m i quan h ch t ch
ng án úng ho c m t gi i pháp kinh t l

thu t có hi u qu kinh t cao là
c và chi phí ngu n l c

ng quan ó c n xét c v

t

ct

ng quan t i u gi a k t qu thu

ut .

Vì v y, b n ch t c a ph m trù kinh t s d ng
t ai nh t
l

ng

nh s n xu t ra m t kh i l

t là v i m t di n tích

ng c a c i v y ch t nhi u nh t v i

u t kinh phí v v t ch t và lao

ng th p nh t nh m áp ng nhu

c u ngày càng t ng v v t ch t xã h i. Do ó, hi u qu kinh t ph i áp ng
c ba v n

:

M t là, m i ho t
th i gian”, nó là

ng c a con ng

i

ng l c phát tri n c a l c l

nh phát tri n v n minh xã h i và nâng cao
Hai là, hi u qu kinh t ph i

u tuân theo quy lu t “ti t ki m
ng s n xu t, là i u ki n quy t
i s ng con ng

i m i th i

i.

c xem xét trên quan i m c a lý thuy t

h th ng. Quan i m c a lý thuy t h th ng cho r ng n n s n xu t xã h i là
m t h th ng các y u t s n xu t và các quan h v t ch t hình thành gi a con
ng

i v i con ng

i trong quá trình s n xu t. H th ng là m t t p h p các

ph n t có m i quan h v i nhau t o nên m t ch nh th th ng nh t và luôn
v n

ng. Theo nguyên lý ó, khi nhi u ph n t k t h p thành m t h th ng

s phát sinh nhi u tính ch t m i mà t ng ph n t

u không có, t o ra hi u

qu l n h n t ng hi u qu các ph n t riêng l . Do v y vi c t n d ng các i u
ki n s n có, hay gi i quy t các m i quan h phù h p gi a các b ph n c a
m t h th ng v i các y u t môi tr

ng bên ngoài

t

c kh i l

ph m t i a là m c tiêu c a t ng h th ng. ó chính là m c tiêu

t ra

ng s n
iv i

m i vùng kinh t , m i ch th s n xu t trong m i xã h i.
Ba là, hi u qu kinh t là m t ph m trù ph n ánh m t ch t l

các ho t

ng kinh t b ng quá trình t ng c

ng c a

ng các ngu n l c s n có ph c v


12

cho l i ích c a con ng

i. Do nh ng nhu c u v t ch t c a con ng

i ngày

càng t ng, vì th nâng cao hi u qu kinh t là m t òi h i khách quan c a m i
n n s n xu t xã h i. (Ph m ình Vân và c ng s , 1997)[16]
* Hi u qu xã h i
Hi u qu xã h i là ph m trù có liên quan m t thi t v i hi u qu kinh t
và th hi n m c tiêu ho t

ng kinh t c a con ng

i, vi c l

ng hóa các ch

tiêu bi u hi n hi u qu xã h i còn g p nhi u khó kh n mà ch y u ph n ánh

b ng các ch tiêu mang tính ch t
ng, xóa ói gi m nghèo,
m c s ng c a ng

nh canh,

nh c , công b ng xã h i, nâng cao

i dân.

Trong s d ng
xác

nh tính nh t o công n vi c làm cho lao

t nông nghi p, hi u qu v m t xã h i ch y u

nh b ng kh n ng t o vi c làm trên m t di n tích

t nông nghi p. Hi n

nay, vi c ánh giá hi u qu xã h i c a các lo i hình s d ng
là v n

ang

c

t nông nghi p

c nhi u nhà khoa h c quan tâm. (Ph m ình Vân và c ng

s , 1997)[16]
* Hi u qu môi tr
Môi tr

ng là m t v n

c các nhà môi tr
ng s n xu t
có nh ng tác

tr

mang tính toàn c u, hi u qu môi tr

ng x u

n môi tr

t

ng nh

ng ó không gây t n h i hay
t, n

c, không khí và h sinh

c khi quá trình s n xu t kinh doanh di n ra không

ng x u i mà ng

ng t t h n, mang l i m t môi tr

c l i, quá trình s n xu t ó làm cho môi
ng xanh, s ch,

p h n tr

Trong quá trình s n xu t nông nghi p, hi u qu môi tr
mang tính lâu dài, v a
n t
nguyên

ng

ng h c r t quan tâm trong i u ki n hi n nay. M t ho t

c coi là có hi u qu khi ho t

thái h c, là hi u qu
làm cho môi tr

ng

c.
ng là hi u qu

m b o l i ích hi n t i mà không làm nh h

ng x u

ng lai, nó g n ch t v i quá trình khai thác, s d ng và b o v tài
t và môi tr

ng sinh thái. C th là: lo i hình s d ng

t ph i b o


13

c

v
tr

màu m c a

ng sinh thái.

t ai, ng n ch n

che ph t i thi u ph i

(>35%), a d ng sinh h c
Hi u qu môi tr
hóa h c môi tr

ng

ng

ng và hi u qu sinh h c môi tr
c ánh giá thông qua m c

không gây ô nhi m môi tr

hóa h c

gi a cây tr ng v i

ng t t, cho n ng su t cao và

ng.

Hi u qu sinh h c môi tr

ng

c th hi n qua m i tác

ng qua l i

t, gi a cây tr ng v i các lo i d ch h i trong các lo i hình

t nh m gi m thi u vi c s d ng hóa ch t trong nông nghi p mà v n

c m c tiêu

ra.

Hi u qu v t lý môi tr

ng

c th hi n thông qua vi c l i d ng t t

nh t tài nguyên khí h u nh : ánh sáng, nhi t
d ng

ng.

ó là vi c s d ng phân bón và thu c b o v th c v t

trong quá trình s n xu t cho cây tr ng sinh tr

t

ng an toàn sinh thái

c phân theo nguyên nhân gây nên, g m: hi u qu

Hi u qu hóa h c môi tr

s d ng

t ng

t b o v môi

c bi u hi n qua thành ph n loài.

ng, hi u qu v t lý môi tr

trong nông nghi p.

c s thoái hóa

t

t

cs nl

ng cao và chi phí

,n

c m a… các ki u s

u vào.

S d ng h p lý, hi u qu cao và b n v ng ph i quan tâm t i c ba hi u qu
trên, trong ó hi u qu kinh t là tr ng tâm, không có hi u qu kinh t thì không
có ngu n l c

th c thi hi u qu xã h i và môi tr

qu xã h i và môi tr

ng, ng c l i, không có hi u

ng thì hi u qu kinh t s không b n v ng. (Ph m

ình

Vân và c ng s , 1997)[16]
2.2 Tình hình s d ng

t nông nghi p trên Th gi i và

2.2.1 Tình hình s d ng
T ng di n tích

t nông nghi p trên Th gi i

t trên th gi i 14.777 tri u ha, v i 1.527 tri u ha

óng b ng và 13.251 tri u ha

t c trú,

t

t không ph b ng.

Trong ó, 12% t ng di n tích là
t r ng và 32% là

Vi t Nam

t canh tác, 24% là

m l y. Di n tích

ng c , 32% là

t có kh n ng canh tác là


14

3.200 tri u ha, hi n m i khai thác h n 1.500 tri u ha. T l
canh tác

các n

c phát tri n là 70%;

Trong ó, nh ng lo i
sa,

t en,

các n

c ang phát tri n là 36%.

t t t, thích h p cho s n xu t nông nghi p nh

t r ng nâu ch chi m 12,6%; nh ng lo i

vùng tuy t, b ng, hoang m c,
l i là các lo i

t có kh n ng

t núi,

t phù

t quá x u nh

t ài nguyên chi m

t không phù h p v i vi c tr ng tr t nh

t

n 40,5%; còn
t d c, t ng

t

m ng, vv.
S n xu t nông nghi p th gi i ang ph i

i m t v i nh ng thách th c

to l n, nhu c u s d ng s n ph m nông nghi p

nuôi s ng nhân lo i t ng,

trong khi ó hai y u t quan tr ng c a s n xu t nông nghi p là
ang b suy gi m nghiêm tr ng.
nhi u n

c tìm ra con

ng phó v i v n

ng khác nhau

a

tn

t và n

c

này trên th gi i ã có
c thoát kh i tình tr ng

ói nghèo. C th nh :
Hà Lan t n d ng công ngh :
th

Hà Lan ít l i tr ng,

ng xuyên b uy hi p c a ng p l t nh ng Hà Lan ã tìm tòi, t kh ng

nh ng l i th c a chính mình
l

t nông nghi p

phát tri n n n nông nghi p theo h

c m t n n nông nghi p h

công ngh cao

s c kh e

thay th qu

t hi m hoi: s d ng nhà kính

tr ng, l n th t c ng
ng v t và ch t l

tr ng nhi m v c i t o
euro/ha/n m). Nhà n

t nên

t, t ng hi u su t

c c i ti n

b o v môi tr

u t nhi u ti n cho v n

nhau, xây d ng h th ng kênh r ch,

ng th c s n
ng,

mb o
c r t coi

này (kho ng 4000

t nh li n k t thành th a l n li n

m b o yêu c u c gi i hóa b ng cách

u, h t có d u nh t là th c n ch n nuôi

xu t hàng xu t kh u. Nh có v n l n nên
nhà kính v i công ngh hi n

t. Ph

s n xu t cà

ng qu c t , có hi u qu cao. Nhà n

c còn bi n các th a

nh p kh u h t ng c c, h t

ng chi n

ng ra xu t kh u. Hà Lan ã s d ng v n và

chua, t, d a quanh n m, ti t ki m
xu t gà

nh

s n

Hà Lan ã hình thành h th ng

i b c nh t th gi i, cùng v i các bi n pháp


15

thâm canh cao ã

a n ng su t nông nghi p c a Hà Lan cao g p nhi u l n

n ng su t bình quân th gi i. (Duy H ng, 2013)[17]
Israel: là m t trong nh ng

tn

li n là sa m c, nh ng ít ai bi t
n

c khô h n nh t v i 60% di n tích

t

c r ng, ây c ng là m t trong nh ng

t

c có ngành nông nghi p thành công nh t trên th gi i. V i l

trung bình ch kho ng 50mm/n m, t
tr t
l

ng ch ng nh không th canh tác tr ng

c nh ng l i tr thành m t c

ng th c hàng

nh ng ng

ng qu c nông nghi p, nhà cung c p

u th gi i. T t c là nh có h th ng t

i nông dân. Nh có h th ng t

m c khô c n thành nh ng vùng
nuôi cá. Nh h th ng t

ng m a

i tiêu sáng t o c a

i tiêu này, Israel ã bi n hoang

tt t

tr ng rau xanh và trang tr i ch n

i nh gi t ng

i dân có th canh tác 3 v /n m thay

vì m t v vào mùa m a nh tr

c ây. K t qu t

ng t c ng

Kenya, Nam Phi, Nigeria- Nh ng qu c gia có i u ki n t

t

ct i

ng t

Israel.

(Nguy n Duy Vinh, 2013) [17]
2.2.2 Tình hình s d ng

t nông nghi p

Vi t Nam

Theo báo cáo ngày 15 tháng 5 n m 2014 c a B tr
và Môi Tr

ng thì n

trong ó di n tích

c ta có 26371,5 nghìn ha di n tích

t nông nghi p

t s n xu t nông nghi p là 10210,8 nghìn ha,

nghi p là 15405,8 nghìn ha,
mu i là 17,9 nghìn ha,
Tuy di n tích

ng B Tài Nguyên

t nuôi tr ng th y s n là 710 nghìn ha,

t lâm
t làm

t nông nghi p khác là 27 nghìn ha.
t nông nghi p n

c ta l n nh ng nông nghi p n

c ta

còn nghèo nàn và l c h u. Tình tr ng s n xu t nông nghi p manh mún, ru ng
t b xé l , ph n l n nông h có di n tích

t nh , r i rác làm t ng r i ro,

ng n c n quá trình áp d ng công ngh tiên ti n, khó b o qu n hàng hóa, t ng
chi phí s n xu t, gây ph c t p cho qu n lý ch t l
ki m soát d ch b nh.

ng, an toàn th c ph m,


16

Nguyên nhân ti p theo là thành t u khoa h c công ngh ,

ti n b k thu t trong s n xu t, ch bi n nông s n
xu t ch a nhi u nên n ng su t, ch t l

c

c bi t là các

a vào ng d ng s n

ng hi u qu tr ng tr t, ch n nuôi, nuôi

tr ng, khai thác h i s n còn th p.
M t nguyên nhân khác là công nghi p ch bi n nông s n v n còn kém
phát tri n. Vi t Nam ch y u xu t kh u nguyên li u thô, trong khi hàng hóa
thành ph m
Vi t Nam.

c s n xu t

n

c khác và sau ó l i

c nh p kh u tr l i

i u này ph n ánh nông dân, doanh nghi p Vi t Nam ang t làm

th t thoát giá tr hàng nông s n trên th tr

ng qu c t .

kh c ph c t n t i, b t c p, ph c h i à t ng tr ng c a ngành nông
nghi p, toàn ngành c n

c nghiên c u, t p trung gi i quy t m t s v n

Th nh t, công ngh cao là h

ng i duy nh t

t ng c a nông s n hàng hóa, khi mà các
ai, lao

ng

sau:

nâng cao giá tr gia

ng l c khác cho phát tri n nh

u b gi i h n. Gi i pháp là

t

y m nh nghiên c u khoa h c

công ngh trong nông nghi p; tích c c chuy n giao công ngh , ào t o và d y
ngh cho nông dân nh m phát huy tài nguyên con ng

i và áp d ng khoa h c

- công ngh có hi u qu .
Th hai, có chính sách b o h h p lý

i v i nông s n trên c s tuân th

các quy nh c a WTO. Chính sách h tr trong nông nghi p g m 2 lo i: h tr
trong n c và tr c p xu t kh u. Nhà n

c có c ch h tr xây d ng quan h s n

xu t m i trong nông nghi p, có chính sách các h p tác xã, h i nông dân
các t ch c này ho t

giúp

ng t t trong vai trò cung ng v t t nông nghi p thi t y u,

ào t o, d y ngh , cung c p thông tin, h tr kinh phí, i u ki n sinh ho t, buôn
bán xu t kh u nông s n, b o v l i ích c a ng i nông dân.
Th ba, th c hi n có hi u qu chính sách d n i n
c u cho th y, di n tích ru ng

t bình quân

lo i th p nh t th gi i. Tình tr ng này d n

i th a. Nghiên

Vi t Nam ch có 0,6 ha/h vào
n s n xu t phân tán manh mún,


17

n ng su t không cao, không hi u qu . Chính sách d n i n
x lý v n

t ai manh mún, song c n có nh ng tác

c a Nhà n

c

t o i u ki n tích t ru ng

i th a cho phép
ng h tr c n thi t

t g n v i phân công l i lao

ng nông thôn.
Th t , Nhà n

c rà soát chính sách

nâng cao ch t l

nông nghi p, t o i u ki n thu n l i h n n a

nông nghi p ti p c n
t

ut

ng tín d ng

nông dân, các doanh nghi p

c các ngu n v n. Trong ó có v n tín d ng mua v t

u vào cho s n xu t và mua s m trang thi t b ,

s n xu t nh m nâng cao n ng su t, ch t l

i m i công ngh

ng, hi u qu .

Th n m, xây d ng các ô th ngay bên trong nông thôn
ki n cho ng
nông nghi p.

i nông dân t ng
làm

c thu nh p và có

c i u ó, Nhà n

k t c u h t ng, ào t o d y ngh t t
thôn và thu hút lao

ng l c

c có chính sách

l i s n xu t
u t xây d ng

nông thôn, xây d ng nhà máy

ng t i ch , th c hi n ly nông b t ly h

c nh ng ngành ngh có u th

t o i u

nông

ng. N u tìm

phát tri n (phát tri n các doanh nghi p

công nghi p ch bi n, các ngành công nghi p s n xu t v t t , thi t b cho
nông nghi p và hàng tiêu dùng cho nông thôn...) s hình thành
th

c nhi u ô

nông thôn. Vi c này v a giúp t ng thu nh p cho c dân nông thôn, v a

giúp gi m áp l c dân sinh s ng trên

a bàn nông thôn di c t phát vào thành

th , gi m áp l c cho các ô th .
N u làm t t các v n
nghi p Vi t Nam duy trì

nêu trên, chúng ta tin ch c ch n r ng nông
ct c

t ng tr

cho n n kinh t , óng góp vào t ng tr

ng, ti p t c làm t t vai trò là tr
ng kinh t chung c a

tn

(Nguyên Duy Vinh, 2013)[17]
Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p c a Vi t Nam th hi n qua b ng 2.1:

c.

18

B ng 2.1. C c u

t ai theo m c ích s d ng c a Vi t Nam n m 2013
n v : nghìn ha

STT

Lo i
C N

Di n tích

t

( ha)
33097,2

100

t nông nghi p

26371,5

79,68

t s n xu t nông nghi p

10210,8

30,85

t tr ng cây hàng n m

6422,8

19,41

1.1.1.1

t tr ng lúa

4097,1

12,39

1.1.1.2

t c dùng vào ch n nuôi

42,7

0,13

1.1.1.3

t tr ng cây hàng n m khác

2283,0

6,9

t tr ng cây lâu n m

3788,0

11,45

t lâm nghi p

15405,8

46,55

1.2.1

R ng s n xu t

7391,8

22,33

1.2.2

R ng phòng h

5851,8

17,68

1.2.3

R ng

2162,2

6,53

1
1.1
1.1.1

1.1.2
1.2

C

C c u (%)

c d ng

1.3

t nuôi tr ng thu s n

710,0

2,15

1.4

t làm mu i

17,9

0,05

1.5

t nông nghi p khác

27,0

0,08

2

t phi nông nghi p

3777,4

11,41

3

t ch a s d ng

2948,3

9,02

(Ngu n: B Tài nguyên và Môi tr

ng)