Nghiên cứu tình hình tiêu chảy ở lợn từ 2 đến 5 tháng tuổi tại trại gia công của công ty CP Việt Nam ở huyện Lương Sơn – tỉnh Hòa Bình và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
----------

I H C NÔNG LÂM
----------

NGUY N BÁ V

Tên

NG

tài:

NGHIÊN C U TÌNH HÌNH TIÊU CH Y

L NT

2

N5

THÁNG TU I T I TR I GIA CÔNG C A CÔNG TY
CHAROEN POKPHAND VI T NAM

HUY N L

NG

S N - T NH HÒA BÌNH VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Ch n nuôi - Thú y

Khoa

: Ch n nuôi - Thú y

L p:

: 43 - CNTY

Khoá h c

: 2011 – 2015

Thái Nguyên, n m 2015

i

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG
----------

I H C NÔNG LÂM
----------

NGUY N BÁ V
Tên

NG

tài:

NGHIÊN C U TÌNH HÌNH TIÊU CH Y

L NT

2

N5

THÁNG TU I T I TR I GIA CÔNG C A CÔNG TY
CHAROEN POKPHAND VI T NAM

HUY N L

NG

S N - T NH HÒA BÌNH VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

KHÓA LU N T T NGHI P
H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Ch n nuôi - Thú y

Khoa

: Ch n nuôi - Thú y

L p:

: 43 - CNTY

Khoá h c

: 2011 – 2015

Gi ng viên h

ng d n : ThS.Ph m Th Ph

Thái Nguyên, n m 2015

ng Lan


i

L IC M

N

Trong quá trình h c t p, rèn luy n t i tr
Nguyên, em ã nh n
em ã

ng

i h c Nông Lâm Thái

c s d y b o t n tình c a các th y, cô giáo. Nh v y,

c các th y cô giáo trang b nh ng ki n th c khoa h c k thu t c ng

nh

o

c t cách ng

i cán b t

ng lai. Th y cô ã trang b cho em

hành trang và m t lòng tin v ng b

c vào

y

i, vào cu c s ng và s nghi p

sau này.
có th hoàn thành t t khóa lu n t t nghi p này, ngoài s c g ng
c a b n thân. Em ã nh n

c s ch b o t n tình c a th y, cô giáo trong

khoa Ch n nuôi Thú y, s giúp
Ph

ng Lan, cùng v i s giúp

c a cô giáo h
c a

gia công công ty CP thu c huy n L

ng d n ThS. Ph m Th

i ng công nhân, k thu t viên tr i l n
ng S n, t nh Hòa Bình ã giúp em hoàn

thành khóa lu n này.
Qua ây em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Ban giám hi u tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú y, các
th y cô giáo ã t n tình giúp

em trong su t th i gian h c t p t i tr

ng.

c bi t em xin bày t lòng bi t n sâu s c, s quan tâm giúp
giáo h

ng d n ThS. Ph m Th Ph

ng Lan ã tr c ti p h

c a cô

ng d n

em

hoàn thành khóa lu n này.
Em xin kính chúc toàn th các th y cô giáo trong Khoa Ch n nuôi Thú y cùng
Ban lãnh

o, các anh ch trong tr i l n gia công, công ty CP huy n L

ng S n,

t nh Hòa Bình s c kh e, h nh phúc và thành công trong cu c s ng.
Em xin chân thành c m n!

Thái Nguyên, ngày … tháng 5 n m 2015
Sinh viên

Nguy n Bá V

ng


ii

L I NÓI

U

M t sinh viên sau khi k t thúc khóa h c c a mình
m t khóa th c t p t t nghi p do nhà tr

ng t ch c.

u ph i ti n hành

ây là th i gian giúp

sinh viên c ng c và h th ng l i toàn b ki n th c ã h c,

ng th i giúp

sinh viên có i u ki n ti p xúc v i th c ti n, h c h i thêm ki n th c, kinh
nghi m úc rút qua th c ti n s n xu t
n m

c ph

t

ó nâng cao trình

chuyên môn,

ng pháp t ch c và ti n hành nghiên c u, ng d ng các ti n

b khoa h c vào s n xu t. Do v y, th c t p t t nghi p tr
giai o n quan tr ng c n thi t

c khi ra tr

ng là

i v i m i sinh viên.

Quá trình th c t p t t nghi p là m t quá trình rèn luy n, giúp sinh viên
ra tr

ng thành m t k s

th c s có trình

góp ph n xây d ng và phát tri n
Xu t phát t
giám hi u nhà tr
Thú y và
nghi p v i

tn

k thu t và n ng l c làm vi c,

c.

nguy n v ng c a b n thân và
ng,

cs

ng ý c a ban

c s phân công c a ban ch nhi m khoa Ch n nuôi

c s ti p nh n c a c s th c t p, em ã ti n hành th c t p t t
tài: " Nghiên c u tình hình tiêu ch y

tu i t i t i tr i l n gia công công ty CP

huy n L

l n t 2

n 5 tháng

ng S n – t nh Hòa Bình

và bi n pháp phòng tr ”
Tuy nhiên do b
trình

c

u làm quen v i th c t , th i gian th c t p có h n,

ki n th c và kinh nghi m ch a nhi u nên b n khóa lu n không tránh

kh i nh ng thi u sót. Em r t mong nh n
th y cô giáo, b n bè và
và hoàn ch nh h n.

ng nghi p

cs

óng góp quý báu c a các

b n khóa lu n t t nghi p

c

y


iii

DANH M C B NG
B ng 3.1. S

b trí thí nghi m. .................................................................. 25

B ng 4.1: K t qu công tác ph c v s n xu t ................................................. 31
B ng 4.2 : T l l n m c h i ch ng tiêu ch y nuôi t i tr i............................. 32
B ng 4.3: T l l n m c h i ch ng tiêu ch y theo các tháng trong n m........ 33
B ng 4.4 : T l l n m c tiêu ch y theo

tu i ............................................. 34

B ng 4.5. T l l n m c tiêu ch y theo tính bi t ............................................ 35
B ng 4.7 : K t qu

i u tr h i ch ng tiêu ch y

l n .................................... 38

B ng 4.6 : Bi u hi n lâm sàng c a l n khi m c h i ch ng tiêu ch y (n=132) . 36


iv

DANH M C CÁC T

VI T T T

Cs

: c ng s

G

: gam

ha

: héc ta

Kst

: kí sinh trùng

Nxb

: Nhà xu t b n

TT

: Th tr ng

CP

: Charoen Pokphand


v

DANH M C CÁC B NG
Ph n 1 M

U ............................................................................................... 1

1.1.

................................................................................................. 1

tV n

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.2.1. M c tiêu nghiên c u
1.2.2. Yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a

tài ................................................................... 2
tài ...................................................................... 2

tài ................................................................................... 2
tài. ...................................................................................... 2

1.3.1. Ý ngh a khoa h c. ................................................................................... 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n. .................................................................................... 2
PH N 2 T NG QUAN NGHIÊN C U .......................................................... 3
2.1. C s khoa h c ........................................................................................... 3
2.1.1.

c i m sinh lý c a l n ......................................................................... 3

2.1.2. Nh ng hi u bi t v b nh tiêu ch y l n con. ........................................... 9
2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n

c .............................................. 16

2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c.......................................................... 16

2.2.2. Tình hình nghiên c u ngoài n

c ......................................................... 18

Ph n 3

IT

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ........ 23

3.1.

it

ng nghiên c u............................................................................... 23

3.2.

a i m và th i gian nghiên c u ............................................................ 23

3.3. N i dung nghiên c u và ch tiêu theo dõi ................................................ 23
3.3.1. N i dung nghiên c u ............................................................................. 23
3.3.2. Ch tiêu theo dõi .................................................................................... 23
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 23

3.4.1. Ph

ng pháp i u tra và theo dõi lâm sàng .......................................... 23

3.4.2. Ph

ng pháp b trí thí nghi m.............................................................. 24

3.4.3. Ph

ng pháp xác

3.4.4. Ph

ng pháp x lí s li u ..................................................................... 25

nh các ch tiêu ....................................................... 25

PH N 4 K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................... 26
4.1. K t qu công tác ph c v s n xu t........................................................... 26


vi

4.1.1. Công tác ch n nuôi ................................................................................ 26
4.1.2. Công tác thú y ....................................................................................... 26
4.1.3. Công tác khác ........................................................................................ 31
4.2 K T QU NGHIÊN C U ....................................................................... 31
4.2.1. K t qu theo dõi tình hình m c h i ch ng tiêu ch y trên àn l n th t
nuôi t i tr i. ..................................................................................................... 31
4.2.2. K t qu

i u tra tình hình l n con m c h i ch ng tiêu ch y theo các

tháng trong n m............................................................................................... 33
4.2.3. K t qu

i u tra tình hình l n m c tiêu ch y theo

4.2.4. K t qu

i u tra tình hình m c tiêu ch y

tu i. ................... 34

l n theo tính bi t. ............. 35

4.2.4. Nh ng bi u hi n lâm sàng c a l n khi m c h i ch ng tiêu ch y ........ 36
4.2.5. ánh giá k t qu
4.2.6.

i u tr h i ch ng tiêu ch y

l n ............................. 38

xu t quy trình phòng b nh cho l n .................................................. 39

PH N 5 K T LU N, T N T I,

NGH .................................................. 40

5.1. K t lu n .................................................................................................... 40
5.2. Ki n ngh ………………………………………………………………..40


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tV n
Trong nh ng n m g n ây ch n nuôi l n gi m t v trí quan tr ng trong

ngành nông nghi p c a Vi t nam. Con l n

c x p hàng

nuôi, cung c p ph n l n th c ph m cho ng

u trong s các v t

i tiêu dùng và phân bón cho s n

xu t nông nghi p. Ngày nay ch n nuôi l n có t m quan tr ng
t ng kim ng ch xu t kh u ây c ng là ngu n thu ngo i t
kinh t qu c dân.

c bi t, làm

áng k cho n n

cung c p l n gi ng cho nhu c u ch n nuôi c a trang tr i

và nông h thì vi c phát tri n àn l n là vi c làm c n thi t
Nói

n ngành ch n nuôi ph i k

và ý ngh a thi t th c c a nó

iv i

n ch n nuôi l n b i t m quan tr ng
i s ng kinh t xã h i c a nhân dân.

Ch n nuôi l n ã góp ph n gi i quy t công n vi c làm, xóa ói gi m nghèo,
t ng thu nh p và là c h i làm giàu cho nông dân.
Tuy nhiên
, trong ó v n

ch n nuôi l n có hi u qu , c n ph i gi i quy t nhi u v n
v sinh phòng b nh c n

b nh x y ra là nguyên nhân ch y u làm nh h
h

ng

ch y

c

c bi t quan tâm. B i d ch
ng

n àn l n nó làm nh

n chi phí ch n nuôi và giá thành s n ph m. Trong ch n nuôi l n, tiêu
l n r t áng lo ng i, làm nh h

sinh tr

ng c a l n.

ng áng k t i t l nuôi s ng và s c

ây là m t h i ch ng th

tr i l n và các h gia ình nuôi l n

n

ng xuyên x y ra trong nhi u

c ta.

ã có nhi u công trình nghiên c u phòng tr nh ng vì tính ch t ph c
t p c a nguyên nhân gây b nh.
s d ng

ã có r t nhi u lo i thu c và hóa d

phòng và tr b nh nh ng các k t qu thu

mu n, l n kh i b nh th

c

c l i không nh mong

ng còi c c ch m l n. Xu t phát t yêu c u c a th c

ti n s n xu t trên c s th a k k t qu c a các tác gi trong và ngoài n
em ti n hành nghiên c u

c

tài : “ Nghiên c u tình hình tiêu ch y

c,

l n t 2


2

n 5 tháng tu i t i tr i gia công c a công ty CP Vi t Nam

huy n L

ng

S n – t nh Hòa Bình và bi n pháp phòng tr ”
1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.2.1. M c tiêu nghiên c u

tài

tài

i u tra tình hình m c tiêu ch y l n t 2

n 5 tháng tu i t i tr i l n gia

công c a công ty CP thu c xã H p Châu, huy n L ng S n, t nh Hòa Bình.
Th nghi m m t s phác

i u tr b nh và rút ra phác

i u tr

hi u qu h n.
Khuy n cáo v i ng

i ch n nuôi v tình hình c m nhi m b nh và hi u

l c i u tr c a thu c i u tr b nh.
K t qu c a

tài là c s cho ng

phòng và tr tiêu ch y
1.2.2. Yêu c u c a

i ch n nuôi áp d ng các bi n pháp

l n
tài

Theo dõi tình hình m c h i ch ng tiêu ch y
theo cá th ,theo
N m

l n2

n 5 tháng tu i

i tu i, theo tính bi t.

c các bi u hi n lâm sàng c a l n khi m c h i ch ng tiêu ch y

a ra

c các

1.3. Ý ngh a c a

xu t quy trình phòng và tr b nh

t hi u qu

tài.

1.3.1. Ý ngh a khoa h c.
K t qu nghiên c u c a

tài là c s

ch ng tiêu ch y

àn l n 2

CP Vi t Nam trên

a bàn xã H p Châu – L

ánh giá tình hình m c h i

n 5 tháng tu i t i tr i gia công công ty c ph n
ng S n – Hòa Bình

1.3.2. Ý ngh a th c ti n.
K t qu nghiên c u c a
ch ng tiêu ch y

àn l n 2

tài là c s

n 5 tháng tu i, là c s khoa h c

các bi n pháp phòng b nh cho l n, h n ch
ngo i c nh

ánh giá tình hình m c h i
nh h

xác

nh

ng c a các i u ki n

n t ng l a tu i, phù h p v i i u ki n c a t ng c s ch n nuôi,

gi m t l m c b nh.


3

PH N 2
T NG QUAN NGHIÊN C U
2.1. C s khoa h c
2.1.1.

c i m sinh lý c a l n

2.1.1.1.

c i m sinh tr

ng, phát d c c a l n con

* Khái ni m v sinh tr

ng

Theo Chavez E.R. (1985) [23], sinh tr

ph c t p duy trì t phôi thai

ng là quá trình sinh lý sinh hoá

c hình thành

n khi con v t thành th c v

tính. Nh v y, ngay t khi còn là phôi thai, quá trình sinh tr
kh i

ng

a ra khái ni m: V m t sinh h c, sinh

c xem nh là quá trình t ng h p protein, cho nên ng

t ng kh i l

ng làm ch tiêu ánh giá s sinh tr

t ng kh i l

ng không ph i là sinh tr

l

c

ng.

Johanson.L (1972) [25] ã

tr

ng ã

ng ch y u là t ng m và n

s sinh tr

phát d c. ây là quá trình thay

ng h p t ng kh i

c ch không ph i s phát tri n c a mô c ),

c a t bào mô c . Ông cho r ng, c

Khi nghiên c u v sinh tr

ng. Tuy nhiên, c ng có khi

ng (ví d nh có tr

ng th c s là s t ng lên v kh i l

giai o n sau khi sinh có nh h

i ta l y vi c

ng

ng

ng, ch t l

ng và các chi u

phát tri n qua giai o n bào thai và

n s phát tri n c a con v t.

ng, ta không th không

c p

n quá trình

i v ch t, t c là t ng thêm, hoàn thi n thêm

v tính ch t, ch c n ng c a các b ph n c th .
Phát d c di n ra trong quá trình thay
thái, kích th

i v c u t o, ch c n ng, hình

c các b ph n c th . Phát d c c a c th con v t là quá trình

ph c t p tr i qua nhi u giai o n t khi tr ng r ng t i khi tr
con v t tr

ng thành quá trình sinh tr

ng thành, khi

ng ch m l i, s t ng sinh các t bào

các c quan, t ch c không nhi u l m, c th to ra, béo thêm nh ng ch y u
là tích lu m , còn tích lu c th xem nh

tr ng thái n

nh.


4

c i m sinh tr

*

ng, phát d c c a l n con

L n con trong gian o n bú s a có kh n ng sinh tr
nhanh. So v i nh ng loài gia súc khác thì t c
cao nh t. Kh i l
v i kh i l

sinh tr

ng c a l n con là

ng cai s a c a l n con khi 2 tháng tu i g p 12 - 16 l n so

ng s sinh, trong khi ó bê nghé ch t ng 3 - 5 l n.

Qua th c t s n xu t và nghiên c u c a nhi u tác gi
giai o n l n con theo m có kh n ng sinh tr
Theo V

tu i g p 5 l n và

ng r t nhanh.

ng c th . Trong khi l n tr

c 9 - 14 g protein/kg

ng thành ch tích lu

c 0,3 - 0,4 g

ng c th .

L n con bú s a sinh tr
qua các giai o n, sinh tr

ng phát tri n nhanh, nh ng không

ng nhanh trong 21 ngày tu i

s gi m này do nhi u nguyên nhân, nh ng ch y u do l
gi m d n và hàm l
gi m sinh tr

ng s sinh.

ng phát d c nhanh nên kh n ng tích lu các ch t dinh

ng r t m nh. L n con 3 tu n tu i m i ngày tích lu

protein/kg kh i l

7 - 10 ngày

ng s sinh, lúc 21 ngày tu i g p 4 l n, lúc 30 ngày

n 60 ngày tu i g p 10 - 15 l n kh i l

L n con sinh tr

kh i l

ã ch ng minh

ình Tôn, Tr n Th Thu n (2006) [17], l n con

tu i ã g p 2 l n kh i l

d

ng, phát d c

ng

u

u, sau ó gi m. Có
ng s a m b t

u

ng hemoglobin trong máu c a l n con gi m. Th i gian b

ng th

ng kéo dài kho ng 2 tu n tu i, còn g i là giai o n

kh ng ho ng c a l n con. Chúng ta có th h n ch s kh ng ho ng này b ng
cách t p cho l n con t p n s m (Tr n V n Phùng và cs, 2004) [14].
Kh n ng mi n d ch c a l n con trong giai o n c ng có nh ng
bi t. L n con m i

c bú s a

c

, trong máu không có - globulin nh ng sau 24 gi bú s a

u, hàm l ng - globulin trong máu

cn

c im

t t i 20,3mg/100ml máu. Do ó, l n con

u càng s m càng t t. N u l n con không

c bú s a

u thì t

20 - 25 ngày tu i m i có kh n ng t t ng h p kháng th (Tr n C , 1972) [1].


5

c i m c quan tiêu hóa c a l n.

2.1.1.2.

C quan tiêu hóa c a l n bao g m mi ng, th c qu n, d dày, ru t non
và ru t già.
Mi ng c a l n ngoài ch c n ng l y th c n còn có các b ph n khác
tham gia quá trình tiêu hóa ó là r ng và tuy n n
D dày l n là d dày trung gian gi a d dày
l n g m 3 ph n chính: Th

c b t.
n và d dày kép. D dày

ng v , thân v và h v . Ph n th

ph n h i phình ra nh m t cái túi ng

ng v c a l n có

i ta g i ó là túi mù. Do c u t o nh

v y nên ch c n ng tiêu hóa c a d dày l n c ng h i khác h n các loài
v t d dày

ng

n khác.

Ru t l n c ng chia làm hai ph n chính là ru t non và ru t già. Ru t non
c chia ra thành tá tràng, không tràng và h i tràng. Ru t già chia làm manh
tràng, k t tràng và tr c tràng.
Ngoài ra còn có s tham gia c a tuy n m t và tuy n t y vào quá trình
tiêu hóa. C quan này ti t ra các d ch v tiêu hóa giúp cho quá trình tiêu hóa
hoàn thi n.
C quan tiêu hóa c a l n phát tri n r t nhanh k t khi l n con b t

u

sinh ra. S phát tri n này bao g m c s phát tri n v dung tích và s hoàn
thi n v ch c n ng c a c quan tiêu hóa.
Theo Tr n V n Phùng và cs (2004 ) [14]: C quan tiêu hóa c a l n con
con giai o n theo m phát tri n nhanh v c u t o và hoàn thi n d n v ch c

n ng tiêu hóa, nó có bi u hi n:
- Lúc 10 ngày tu i dung tích d dày c a l n con t ng g p 3 l n lúc s
sinh,

n lúc 20 ngày tu i t ng g p 8 l n, lúc 30 ngày tu i t ng g p 14 l n

(dung tích lúc s sinh kho ng 0,03 lít).
- Lúc 10 ngày tu i dung tích ru t non c a l n con t ng g p 3 l n lúc s
sinh, lúc 20 ngày tu i t ng g p 6 l n, và lúc 30 ngày tu i t ng g p 10 l n.


6

- Lúc 10 ngày tu i dung tích ru t già c a l n t ng g p 1,5 l n lúc s
sinh, lúc 20 ngày tu i t ng g p 2,5 l n.
- Trong quá trình phát tri n, ch c n ng tiêu hóa c a l n con m i sinh
ch a có ho t l c cao, trong giai o n theo m ch c n ng tiêu hóa m i

c

hoàn thi n d n. N u không cho l n con t p n s m thì trong kho ng 25 ngày
u sau khi

ra men Pepsin trong d dày l n con ch a có kh n ng tiêu hóa

Protein c a th c n.

ng th i tr

c 3 tu n tu i thì các lo i men: Amylaza,

Maltaza và Saccaraza có ho t tính th p, sau 3 tu n tu i thì các lo i men này
m i có ho t tính m nh, chính vì v y mà l n con không có kh n ng tiêu hóa
protein và b t
D

ng c a th c n trong các tu n

u.

i 3 tu n có m t s men tiêu hóa có ho t tính m nh nh

men

Trypsin, Lactoza, Lipaza, và Chimotripsin các men này giúp cho l n con tiêu
hóa t t các ch t dinh d
Giai o n

ng có trong s a m .

u l n con r t d b m c b nh do ch c n ng tiêu hóa ch a

hoàn thi n. Theo Phan

ình Th m (1995) [16]: L n con d

trong d ch v không có HCl t do, vì lúc này l
chóng liên k t v i niêm m c d ch, hi n t
m t

i 30 ngày tu i

ng HCl ti t ra ít và nó nhanh

ng này g i la Hypoclohydric là

c i m tiêu hóa quan tr ng trong tiêu hoa

d dày l n con. Thi u HCl

t do nên d ch v không có kh n ng sát trùng vi sinh v t xâm nh p vào d
dày l n con, sau ó phát tri n và gây ra các b nh v

ng tiêu hóa

l n con

nh : B nh tiêu ch y, phân tr ng l n con …
-L

ng Enzym ã có trong d ch v c a l n con ngay t khi b t

sinh ra. Tuy nhiên theo K.Vannhixki thì

l n con tr

u

c 20 ngày tu i không

th y kh n ng tiêu hóa th c t c a d ch v có Enzym, s c tiêu hóa c a d ch v
t ng theo tu i m t cách rõ r t. Khi cho n các lo i th c n khác nhau ta th y
th c n h t kích thích ti t d ch v m nh h n, d ch v thu

c khi cho n th c

n h t ch a HCl nhi u h n và s c tiêu hóa nhanh h n d ch v khi cho n s a.


7

ây là c s b sung th c n s m cho l n con,

ng th i ti n hành cai s a

s m cho l n con, làm t ng s l a trên n m c a l n m , nâng cao hi u qu
kinh t .
2.1.1.3.

c i m v kh n ng i u ti t thân nhi t

C n ng i u ti t nhi t c a l n con ch a hoàn ch nh nên thân nhi t
ch a n

nh, ngh a là s sinh nhi t và th i nhi t ch a cân b ng. Kh n ng

i u ti t nhi t c a l n con còn kém do nhi u nguyên nhân:
- Lông th a, do l p m d

i da còn m ng, l

ng m glycozen d tr

trong c th còn th p, m t khác di n tích b m t c th l n so v i kh i l
chênh l ch t

ng

i cao nên l n con d m t nhi t và kh n ng cung c p nhi t

cho l n con ch ng rét còn th p nên l n con d m c b nh khi th i ti t thay
Vì v y, ph i t o m i i u ki n thích h p trong quá trình sinh s n
không b thay

ng

i nhi t

i.

l n con

t ng t lúc m i sinh.

- H th n kinh i u khi n cân b ng nhi t ch a hoàn ch nh nên n ng l c
ph n ng kém, d b nh h
M c
vào nhi t

ng khi khí h u bên ngoài thay

i

t ng t.

h thân nhi t nhi u hay ít, nhanh hay ch m ch y u ph thu c
chu ng nuôi và tu i c a l n con. Nhi t

chu ng nuôi càng th p

thân nhi t l n con h xu ng càng nhanh, tu i c a l n con càng ít thân nhi t h
xu ng càng nhi u.
m c ng là m t y u t có nh h
thân nhi t l n con. N u
l nh.

mùa

ng tr c ti p t i kh n ng i u hòa

m cao thì l n con d b m t nhi t và có th b c m

m thích h p c a l n con

n

c ta là: 56 % - 70 %.

Do ó n u ch m sóc không t t l n d còi c c và ch t

c bi t là vào

ông khi th i ti t m a phùn l n con d b m c b nh v

ng tiêu hóa,

c bi t là b nh l n con phân tr ng.


8

c i m v kh n ng mi n d ch

2.1.1.4.

L n con m i

ra trong c th g n nh ch a có kháng th l

th t ng r t nhanh khi l n con
c a l n con hoàn toàn th
s a

ng vào l

u. Cho nên kh n ng mi n d ch

ng kháng th thu

c nhi u hay ít t

u c a l n m (Tr n V n Phùng và cs, 2004) [15].
Trong s a

um i
l

c bú s a

ng kháng

u c a l n nái có hàm l

hàm l

ng protein trong s a chi m t i 18 % - 19 %, trong ó

ng - globulin chi m hàm l

d ng t o s c

ng khá l n (30 % - 35 %), - globulin có tác

kháng, cho nên s a

u có vai trò quan tr ng v i kh n ng

mi n d ch c a l n con. L n con h p thu
Quá trình h p thu nguyên v n phân t
gian. Phân t

trong 24h

ng protein r t cao.Nh ng ngày

- globulin t s a m b ng m bào.

- globulin gi m i r t nhanh theo th i

- globulin có kh n ng th m qua thành l n ru t l n con t t
u sau khi

nh trong s a

u có men Antitripsin làm m t ho t

l c c a men Tripsin tuy n t y và nh kho ng cách gi a các t bào vách ru t
c a l n con khá r ng cho nên 24h sau khi
globulin trong máu l n con
bú s a

c bú s a

u hàm l

ng

t 20,3 mg/100 mg máu, do ó l n con c n

u càng s m càng t t. N u l n con không

c bú s a

c

u thì t 20 -

25 ngày tu i m i có kh n ng t t ng h p kháng th , t l ch t cao. Qua ó ta
th y

c r ng nh ng con l n con

ra không

c bú s a

u thì s c

kháng kém, d m c b nh và t l ch t r t cao.
Theo Phan
u
và
s c

có s c

ình Th m (1995) [17]: Nh t thi t ph i cho l n con bú s a
kháng ch ng l i b nh. Trong s a

- globulin cao h n s a bình th

u có hàm l

ng Albumin

ng, ây là ch t ch y u cho l n con có

kháng vì th c n chú ý cho l n con s sinh bú s a trong 3 ngày

m b o toàn b s con trong

c bú h t l

ng s a

uc am .

u


9

2.1.1.5. H vi sinh v t
Vi khu n

ng ru t

ng ru t ã

l n.
c Samole và Smith phân l p n m 1885 t

ó là vi khu n Salmonella spp mà

l n m c b nh tiêu ch y.

i di n là

Salmonella cholerasuis. Cùng n m ó Escherichia ã phát hi n ra vi khu n
gây b nh

ng ru t. Ông

t tên là Escherichia coli.

Theo Nguy n Th Liên và cs (2000) [9],

ng v t v a m i sinh ra, d

dày và ru t không có vi khu n, vài gi sau khi sinh m i th y m t vài lo i vi
khu n và t

ó chúng b t

u sinh s n.

H ng ngày ã có m t s loài vi khu n theo th c n vào ru t, s ng và
sinh s n

ây, chúng có th b bi n

i ít nhi u, nh ng c n b n v n t n t i

n khi con v t ch t.
Thành ph n, s l

ng h vi sinh v t

vào tu i, loài, cách nuôi d
dày và

ng ru t và d dày ph thu c

ng, i u ki n v t lý, hóa h c c a môi tr

ng d

ng ru t.

Trong c th v t nuôi

u t n t i 2 lo i vi sinh v t s ng song song, m t

lo i có l i và m t lo i có h i cho v t nuôi. Có lo i ban

u khi c th v t nuôi

kh e m nh thì vô h i ho c không gây h i cho v t nuôi nh ng khi g p i u
ki n thu n l i thì chúng l i t ng sinh gây h i cho v t nuôi nh vi khu n E.
coli, salmonella spp th

ng xuyên có m t trong

i u ki n b t l i cho l n, s c

ng tiêu hóa c a l n, khi

kháng gi m thì các lo i vi khu n này bùng

phát gây b nh cho l n.
2.1.2. Nh ng hi u bi t v b nh tiêu ch y l n con.
Tiêu ch y là m t h i ch ng r t ph bi n x y ra
ây là bi u hi n lâm sàng c a h i ch ng b nh lý
Xu t phát t nh ng nguyên nhân khác nhau mà
nhau. Tên chung là h i ch ng tiêu ch y.

m i l a tu i c a l n.

c thù c a

ng tiêu hóa.

c g i theo nhi u tên khác


10

B nh x y ra

nhi u l a tu i khác nhau và th

ng x y ra quanh n m,

kéo dài trong su t chu k nuôi, t p trung nhi u vào lúc giao mùa,
mùa ông xuân khi th i ti t thay

i

c bi t là

t ng t hay mùa m a, th i ti t nóng m,

m a nhi u là i u ki n cho vi khu n phát tri n gây b nh.
2.1.2.1 Các nguyên nhân gây tiêu ch y
H i ch ng tiêu ch y

l n.

l n r t ph bi n, x y ra

m i l a tu i. Có r t

nhi u nguyên nhân gây tiêu ch y nh : Virus, vi khu n, ký sinh trùng,

ct

th c n, kim lo i n ng, thu c tr sâu, c h c, hóa h c…
Tiêu ch y do virus.
Virus gây ch ng tiêu ch y có th tr c ti p t l n m sang l n kh e,
ho c truy n gián ti p qua phân, n

c ti u, n

c m i hay d ng c ch n nuôi

nh Adenovirus (gây viêm ru t a cháy), Coronavirus (gây viêm d dày tiêu
ch y truy n nhi m - T.G.E), Calicivirus, Rotavirus (b nh viêm ru t),
Herpesvirus (b nh gi d i - ujesky), Pestisvirus (b nh d ch t l n)…
Tiêu ch y do vi khu n
Vi khu n gây tiêu ch y xâm nh p vào c th l n qua niêm m c m i,
mi ng,

ng tiêu hóa.

Vi khu n E. coli gây lên th
Ngoài ra còn gây tiêu ch y

ng g p nh t là b nh phân tr ng

l n con.

l n sau cai s a và các loài v t nuôi khác.

Clostridium perfringens type C gây viêm ru t ho i t và xu t huy t
C u tr c khu n Amip gây b nh ki t l

l n.

l n, bê nghé…

Do vi khu n Salmonella gây ra: Salmonella cholesrasuis và Samonella

typhumuriumlaf hai tác nhân gây tiêu ch y cho l n con sau cai s a và v béo
(Lava.A, 1997) [26].
Ngoài ra còn r t nhi u vi khu n gây nên tiêu ch y
Tiêu ch y do ký sinh trùng

l n


11

Có nhi u lo i ký sinh trùng

ng ru t tác

ch y nh : c u trùng, sán lá ru t l n, giun
c a chúng t n t i trong phân, n
u ng,

ng gây ra h i ch ng tiêu

a, giun l

n, giun k t h t… Tr ng

c ti u và lây nhi m vào ngu n th c n, n

c

c bi t là các lo i rau tr ng d i n c. Khi vào trong c th g p i u ki n

thu n l i chúng bi n thái, phát tri n thành ký sinh trùng gây b nh.
Tiêu ch y do các nguyên nhân khác
- Do th c n, n
ph n n không cân

c u ng: Th c n b ôi, m c, thi u dinh d
i. Th c n

ng, kh u

lâu ngày, b o qu n không t t, nh t là

nhi m các lo i vi sinh v t gây tiêu ch y nh E. coli, Salmonella spp, n m
m c. Th c n giàu
N

m, ch t béo ho c n quá nhi u d gây tiêu ch y.

c u ng thi u, không s ch, nhi m b n, nhi m hóa ch t, thu c tr sâu, các

kim lo i n ng…
- Do th i ti t, khí h u
Ngo i c nh là y u t quan tr ng nh h

ng

n s c kháng c a c th

gia súc. Khi i u ki n th i ti t khí h u thay

i

m a, gió,

ng tr c ti p

m không khí

u là y u t tác

t ng t: nóng quá, l nh quá,
nl n

c bi t là

l n con theo m .
Theo
n ng... thay
tr c ti p

oàn Th Kim Dung (2004) [4], các y u t nóng, l nh, m a,
i b t th

ng c a i u ki n ch m sóc nuôi d

ng nh h

ng

n c th l n, nh t là c th l n con ch a phát tri n hoàn ch nh, các

ph n ng thích nghi c a c th còn y u.
Theo H V n Nam và cs (1997) [11] khi gia súc b l nh, m kéo dài s
làm gi m ph n ng mi n d ch, gi m tác
khu n c
- Do

ng

ng th c bào, do ó gia súc d b vi

c gây b nh.

c t : Aflattoxin, nhi m hóa ch t, thu c tr sâu…

- Do k thu t ch m sóc nuôi d

ng:


12

Ch m sóc nuôi d

ng có vai trò vô cùng quan tr ng trong ch n nuôi.

Vi c th c hi n úng quy trình ch m sóc nuôi d
nâng cao s c
nhi m

kháng và kh n ng sinh tr

ng trong ch n nuôi s giúp
ng c a con v t. Th c n b

c t n m m c c ng là nguyên nhân gây ra tiêu ch y. Kh u ph n th c

n c a l n thi u khoáng và các vitamin c ng là nguyên nhân làm l n con d
m c b nh. Ch t khoáng góp ph n t o t bào, i u hòa th c n
béo. L n con thi u khoáng d d n

n b còi x

kháng gi m t o i u ki n cho vi khu n

ng, c th suy nh

ng ru t t ng

Vitamin là y u t không th thi u

ng kém, d m c b nh

c, s c

c l c và gây b nh..

c v i c th

b o quá trình chuy n hóa trong c th di n ra bình th

s làm cho l n còi c c, sinh tr

m và ch t

ng v t, nó

m

ng.Thi u m t vitamin
ng tiêu hóa.

- Do stress
S thay
xa

i y u t khí h u th i ti t, m t

chu ng nuôi, v n chuy n i

u là các tác nhân gây stress quan tr ng trong ch n nuôi d n

n h u qu

gi m sút s c kh e v t nuôi và b nh t t trong ó có tiêu ch y ( oàn Kim
Dung, 2005 [4]).
Theo S An Ninh và cs (1981) [12] B nh tiêu ch y l n con có liên
quan

n tr ng thái stress. H u h t l n con b b nh tiêu ch y có hàm l

ng

Cholesterrol trong huy t thanh gi m th p.
2.1.2.2. C ch phát sinh tiêu ch y
C ch phát sinh b nh
D
ch y

i s tác

ng c a các tác nhân gây b nh ã gây ra h i ch ng tiêu

c gi i thích theo c ch sau:
Th c n không tiêu

ng tiêu hóa ã kích thích làm t ng áp l c th m

th u (cao h n áp l c th m th u trong máu và t ch c) s kéo n
lòng ru t. Ho c khi viêm ru t hay ng

c vào trong

c th c n, d ch nh y và n

c t ng


13

lên g p 80 l n so v i bình th

L

ng (Nguy n Th Kim Lan và cs, 2003) [7].

ng d ch c a ru t t ng lên s kích thích ru t t ng co bóp s sinh tiêu ch y.
Gi m h p thu n

c c ng d n

n tiêu ch y, b i vì l

ng n

c do n

u ng vào h ng ngày cùng v i d ch ti t c a ru t trong m t ngày có th lên
10 lít (Nguy n Th Kim Lan và cs, 2003) [7]. Bình th
h p thu

ng thì n

c

thành ru t, do ó ch c n gi m h p thu ru t m t chút là l

n

c tái
ng n

c

trong ru t r t l n.
T ng co bóp thành ru t: D ch nh y và n

c trong lòng ru t quá nhi u

s kích thích thành ru t t ng co bóp, nhanh chóng

y các ch t ra ngoài

gây a ch y.
H u qu c a b nh tiêu ch y l n con:
Khi tác

ng vào c th tùy t ng nguyên nhân gây b nh có quá trình

b nh lý sinh b nh và gây h u qu c th . Tuy nhiên khi hi n t

ng tiêu ch y

x y ra, c th ch u m t quá trình sinh b nh và h u qu c a nó là làm cho con
v tm tn
M tn

c:

c gi

c, m t ch t i n gi i, trúng

c th kh e m nh n

c và suy gi m s c

c chi m kho ng 75 % tr ng l

d ch n i bào (50 % th tr ng) và

a vào mà còn m t n

m n c m t ng, nhu
th

cn

c do th c n n

c

c do ti t d ch. M t khác do ru t b viêm, tính

ng ru t t ng lên nhi u l n. H n n a t ch c ru t b t n

ng, niêm m c ru t t ng ti t kéo theo m t l

hàng lo t các bi n

ng c th ,

d ch ngo i bào 25 %. Khi b

viêm ru t c th không nh ng không h p thu
u ng

kháng.

ng n

c và ch t i n gi i v i

i b nh lý khác. N u c th m t 10 % n

c thì con v t có

th ch t.
2.1.2.3. Tri u ch ng chung
L n b nh có bi u hi n b

n, c th suy nh

c, ôi khi có hi n t

ng

nôn m a. Thân nhi t l n có th t ng tùy theo nguyên nhân gây b nh. L n tiêu
ch y d n

nm tn

c, niêm m c c th nh t nh t, lông xù, da nh n nheo,

14

m t tr ng sâu. Phân lúc

u có th táo, sau l ng ( b nh d ch t , phó th

ng

hàn), có th s n s t ( các b nh do giun sán), phân l ng ho c v t c n câu
các giai o n cu i c a b nh phó th

ng hàn ho c d ch t .

Phân có màu tr ng ho c vàng nh t, chân i l o
uôi và h u môn luôn dính phân

o, không

nh h

ng,

l n con a phân tr ng. Ngoài nh ng tri u

tr ng trên thì tùy theo nguyên nhân gây b nh mà có các bi u hi n khác nhau.
2.1.2.4. B nh tích

i th

Nh ng l n khi ch t m khám th y có m t s bi u hi n b nh lý

các c

quan b ph n c a c th . D dày, ru t, gan, lách, tim, ph i.
B nh tích

d dày có nh ng bi u hi n nh : ch

ng h i, th c n ch a

tiêu hóa h t.
B nh tích

ru t: Ch

ng h i, th c n ch a tiêu, có màu vàng ho c

th m có th có xu t huy t i m
Gan, lách, th n

thành ru t.

u s ng và xung huy t.

Bên c nh nh ng tri u ch ng, b nh tích chung thì tùy theo nguyên nhân
khác nhau l i có nh ng bi u hi n b nh tích khác nhau.
2.1.2.5. Phòng và i u tr
Phòng b nh: Áp d ng các bi n pháp phòng tr t ng h p nh : Thi t k

xây d ng chu ng tr i h p lý, thoáng mát v mùa hè m áp v mùa ông, tránh
gió lùa, có ô úm, chu ng úm cho v t nuôi m i sinh

c bi t vào nh ng ngày

giá l nh, tiêm b sung s t cho l n con lúc 3-10 ngày tu i, t y giun sán cho l n
con lúc 2 tháng tu i.
Tiêm phòng cho l n b ng v c xin phòng các b nh:
+ Phó th

ng hàn lúc 20 ngày tu i.

+ D ch t lúc 45 ngày tu i.
+ T huy t trùng lúc 2 tháng tu i.
+ E. coli dung huy t (s ng phù

u)


15

+ Có th phòng b nh b ng kháng sinh
i u tr b nh.
i u tr có hi u qu thì c n áp d ng các bi n pháp t ng h p nh : V
sinh chu ng tr i s ch s , khô ráo, thoáng mát v mùa hè, m áp v mùa ông,
ch m sóc nuôi d

ng c n th n, phát hi n s m nguyên nhân gây b nh, ch n

oán b nh chính xác, t

ó l a ch n phác

i u tr thích h p.

Theo tác gi Nguy n H u V và cs (1999) [21], nguyên t c i u tr là lo i tr
nguyên nhân gây b nh và

ng th i i u tr theo tri u ch ng.

i u tr theo tri u ch ng: B nh gây s t cho v t nuôi thì ta dùng thu c
h s t. B nh gây tiêu ch y nên d n
sung n

nm tn

c và ch t i n gi i, mu i cho l n,

c và ch t i n gi i, ta ph i b
ng th i c ng ph i gi

m cho

l n, tránh gió lùa.
i u tr b ng c n nguyên:

i v i m i lo i c n nguyên gây b nh thì có

nh ng phác

i u tr khác nhau, có th s d ng v c xin mi n d ch, kháng

th th

i u tr . Tùy nguyên nhân gây b nh mà dùng các lo i kháng

sinh

ng

i u tr : Tetracylin, Streptomicin, Sulphamid, Neomycin...
i v i các b nh do virus gây ra thì ch a có kháng sinh i u tr do v y

c n t ng c

ng s c

kháng cho c th b ng cách ch m sóc, nuôi d

tiêm ho c cho n thu c b , tiêm kháng sinh

phòng tr các b nh k phát.

i v i các b nh do vi khu n gây ra có th s d ng kháng sinh
tr k t h p v i h lý ch m sóc nuôi d

ng t t,

i u

ng.

i v i các b nh do ký sinh trùng gây ra thì s d ng các lo i thu c tr
ký sinh trùng sau ó

nh k t y ký sinh trùng cho l n.

i v i th c n b ôi m c c n ng ng không cho n th c n ó sau ó
thay th c n khác ngoài ra n

c u ng c ng c n ph i s ch,

m b o v sinh...


16

2.2. Tình hình nghiên c u trong và ngoài n
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n

c

c

H u h t các công trình nghiên c u

u kh ng

nh r ng trong ch n nuôi

tiêu ch y là h i ch ng nan gi i gây thi t h i kinh t nhi u nh t.
Ph m Hùng và cs (2002) [5], khi nghiên c u v ''s bi n
l

ng kháng th th

ng ch ng virus d ch t

l n con" cho bi t: Khi l n m

c mi n d ch thì chúng s truy n kháng th cho l n con qua s a
7 ngày

u tiên, hàm l

ng kháng th

nhau. L

ng kháng th th

ng hàm

l n con và l n m là t

u. Trong
ng

ng gi m d n theo th i gian nh ng v i t c

khác nhau gi a các àn và cá th trong cùng m t àn. Có nh ng l n l
kháng th th

ng

ng

ng còn kh n ng b o h sau 7 tu n tu i.

Tác gi Nguy n Qu Côi và cs (2006) [2], cho bi t: H i ch ng a ch y
trong ch n nuôi

a ph

vào các tháng 9, 10, 11 d

ng chi m 36,25 % trong các b nh gia súc m c ph i
ng l ch.

Ng c Thúy và cs (2002-2003) [18], cho bi t các ch ng E. Coli

Theo

gây b nh tiêu ch y cho l n con

các t nh mi n b c Vi t Nam thu c v 5 t

h p các y u t gây b nh và 5 nhóm serotype kháng nguyên O (O 149; K91; O8;
G7; O8; O101; O64).
Theo Hoàng V n Hoan và cs (2002-2003) [6], v i 15 m u b nh ph m

phân l p

l n có 13 ch ng E. Coli chi m 86,6 % và 6 ch ng salmonella

chi m 40 %. Trong khi

gà nuôi công nghi p t l nhi m E. Coli trong phân

l p là r t cao 100 % và Salmmonella 62,5 %.
Theo tác gi Lê H u Ph
tr ng l n con thay
ngh ch v i nhi t

i theo s bi n
không khí, do ó

ngoài bi n pháp v dinh d
nuôi thích h p.

c (1997) [15], cho bi t t l nhi m phân

ng, c n

i c a nhi t

, m

, và t

ng quan

h n ch l n con m c phân tr ng thì
m b o ch

ti u khí h u chu ng


17

Theo Ph m S L ng (2002) [8], b nh phân tr ng
nh ng n m 1959 t i c s ch n nuôi t p trung.

c theo dõi t

i u tra t i nông tr

Thanh Hóa cho th y t l l n con s sinh m c b nh và ch t trong kho ng
n m 1961 là 74 %. T i nông tr

ng
u

ng Xuân Mai - Hà Tây (1982) có 16 àn l n

ang bú m c b nh, t l ch t 50 %. L n con th

ng b b nh phân tr ng vào

giai o n 8 - 10 ngày tu i, cá bi t nh ng con trên 1 tháng tu i m i m c b nh.
Theo Nguy n Thiên Thu và cs (2002-2003) [19], trong "Nghiên c u v

s n xu t kháng th khác loài t lòng

tr ng gà và phòng tr b nh a ch y do

E. Coli và Salmonella

a ra k t lu n; Gà có kh n ng áp ng

l n con", ã

mi n d ch v i E. Coli và Salmonella gây b nh
kháng th trong máu gà

tu n th 5 sau tiêm l n

Ch ph m kháng th t lòng
cao

l n.

tr ng gà có

t

nh cao hi u giá

u và kéo dài t i 12 tu n.

an toàn và hi u qu

i u tr

i v i v t thí nghi m và l n.
Theo Phan
c bú s a

u

ình Th m (1995) [16] , nh t thi t l n con s sinh ph i
cho l n con có s c

kháng ch ng b nh. Vì trong s a

u có nhi u albumin và globulin cao h n s a th
giúp cho l n con có s c
s a

u

ng.

ây là ch t ch y u

kháng. Vì v y, c n ph i chú ý cho l n con

c bú

m b o cho s phát tri n c a l n con.

Theo Cù H u Phú và cs (2002-2003) [13], "K t qu

tiêu ch y c a l n con theo m t i m t s

i u tra tình hình

tr i l n mi n B c Vi t Nam, xác

nh t l kháng sinh và các y u t gây b nh c a các ch ng E.coli phân l p
c" cho th y: L n con theo m b m c b nh tiêu ch y v i t l trung bình là
28,36 % và t l ch t trung bình là 4,45 % so v i t ng s l n m c b nh. Các
m u phân l n b tiêu ch y nhi m E. Coli v i t l trung bình là 79,75 % và C.
Pefringens v i t l trung bình là 21,23 %. Vi khu n E. Coli phân l p
mang

y

các

c

c tính sinh v t hóa h c i n hình và là tác nhân quan