Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn xã Bình Thuận, Huyện Đại Từ, Tỉnh Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR

NG

I H C NÔNG LÂM

-----------

-----------

V L NG NGH A

Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ HI U QU S

D NG

XÃ BÌNH THU N, HUY N

T NÔNG NGHI P TRÊN

I T , T NH THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy
a chính môi tr

ng

Chuyên ngành

:

Khoa

: Qu n lý Tài nguyên

Khóa h c

: 2011 - 2015

Gi ng viên h

A BÀN

ng d n

: PGS.TS.

Khoa Qu n lý Tài nguyên - Tr

ng

Thái Nguyên - 2015

ng V n Minh
i h c Nông Lâm


i

L IC M

N

hoàn thành bài báo cáo này ngoài s n l c c a b n thân, tôi ã
nh n

c s giúp
Tr

nhi t tình c a c quan, các th y cô, b n bè và gia ình.

c tiên tôi xin bày t lòng kính tr ng và s bi t n sâu s c t i th y

giáo PGS.TS.

NG V N MINH ng

i ã t n tình h

ng d n, giúp

và óng góp nh ng ý ki n quý báu cho tôi trong quá trình th c hi n
tài t t nghi p.
Tôi xin chân thành c m n các th y cô giáo trong khoa Qu n Lý Tài
Nguyên, tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên ã có s dìu d t tôi trong

quá trình h c t p và th c hi n

tài.

Tôi xin c m n Ban lãnh
phòng

ng ký quy n s d ng

tài nguyên môi tr

ng huy n

o UBND xã Bình Thu n, c m n anh ch
t huy n

i T cùng toàn th anh ch phòng

i T , n i tôi th c hi n

tài ã giúp

và

t o i u ki n cho tôi h c h i kinh nghi m.
Tôi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gia ình, b n bè và ng
thân ã luôn

i

ng viên và t o i u ki n thu n l i cho tôi hoàn thành khóa

lu n c a mình.
Tôi xin chân thành c m n!

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 05 n m 2015
Sinh viên

V L NG NGH A


ii

DANH M C CÁC B NG

Trang
B ng 4.2. Chuy n d ch c c u kinh t giai o n 2012 - 2014 ........................ 33
B ng 4.3. Hi n tr ng s d ng

t vào các m c ích n m 2014...................... 36

B ng 4.4. Hi n tr ng s d ng

t nông nghi p n m 2014.............................. 37

B ng 4.5. Các lo i hình s d ng

t c a xã Bình Thu n ................................. 39

B ng 4.6. Hi u qu kinh t c a các lo i cây tr ng chính (tính bình quân cho 1
ha) .................................................................................................................... 46
B ng 4.7. Phân c p m c

ánh giá hi u qu kinh t s d ng

t s n xu t

nông nghi p (Tính bình quân/1ha) .................................................................. 47
B ng 4.8. Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t .................................... 47

B ng 4.9. Hi u qu kinh t c a LUT chè, và cây n qu (Tính bình quân trên
1ha) .................................................................................................................. 49


iii

DANH M C CÁC HÌNH

Trang
Hình 4.1. B n

hành chính xã Bình Thu n .................................................. 26
................................................................ 40

Hình 4.3. Cánh

ng lúa La Vang xóm Chùa ................................................. 42

Hình 4.4. Ru ng l c c a h ông H nh xóm V n Khúc.................................. 43
Hình 4.5. Ru ng ngô nhà ông Long xóm Thanh Phong ................................. 44
Hình 4.6.
Hình 4.7. V

i chè c a h nhà ông T xóm V n Khúc................................... 44
n nhãn ông Quang xóm Bình Xuân ........................................ 45


iv

DANH M C T

VÀ C M T

VI T T T

BTNMT

: B tài nguyên và Môi tr

BVTV

: B o v th c v t

CNNN

: Công nghi p ng n ngày

H ND

:H i

KT XH

: Kinh t xã h i

KH KT

: Khoa h c k thu t

LUT

: Lo i hình s d ng

PNN

: Phi nông nghi p

UBND

: y ban nhân dân

ng nhân dân

t

ng


v

M CL C

Trang
U.......................................................................................... 1

PH N 1: M
1.1.

tv n

................................................................................................... 1

1.2. M c ích c a

tài .................................................................................... 1

1.3. Yêu c u c a

tài ...................................................................................... 2

1.4. Ý ngh a c a

tài ....................................................................................... 2

PH N 2: T NG QUAN TÀI LI U............................................................... 3
2.1. C s khoa h c c a

tài .......................................................................... 3

2.1.1.T m quan tr ng c a ánh giá

t ............................................................. 3

2.1.2. Khái ni m

t .......................................................................................... 4

2.1.3. Khái ni m

t nông nghi p ..................................................................... 5

2.1.4. Vai trò và ý ngh a c a

t ai trong s n xu t nông nghi p..................... 5

2.1.5. Tiêu chu n ánh giá hi u qu s d ng

2.2. C s lý lu n v

ánh giá

t .............................................. 6

t ..................................................................... 7

2.2.1. ánh giá

t d a vào i u ki n t nhiên ................................................ 7

2.2.2. ánh giá

t ai d a vào ch tiêu hi u qu kinh t ................................. 8

2.2.3. ánh giá

t ai d a vào ch tiêu hi u qu xã h i .................................. 8

2.2.4. ánh giá

t ai d a vào ch tiêu hi u qu môi tr

2.3. S d ng

t và nh ng nhân t

2.3.1. Khái ni m s d ng
2.3.2. Nh ng nhân t

nh h

n s d ng

t ....................... 8

t ............................................................................ 8

nh h

ng

n vi c s d ng

2.3.3. C c u cây tr ng trong s d ng
2.3.4. Nguyên t c s d ng

t .................................... 9

t ...................................................... 11

t b n v ng ......................................................... 12

2.4. Khái quát v hi u qu s d ng
2.5. Tình hình s d ng

ng

ng .......................... 8

t ........................................................... 14

t nông nghi p trên th gi i và Vi t nam ................ 16


vi

2.5.1. Tình hình s d ng

t nông nghi p trên th gi i .................................. 16

2.5.2. Tình hình s d ng

t nông nghi p

2.6.

t s n xu t nông nghi p........................................ 18

nh h

PH N 3:

ng s d ng
I T

Vi t Nam và

NG, N I DUNG VÀ PH

a ph

ng .......... 17

NG PHÁP NGHIÊN

C U ................................................................................................................ 20
3.1.

it

3.1.1.

ng nghiên c u và ph m vi nghiên c u ......................................... 20

it

ng nghiên c u............................................................................ 20

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................... 20
3.2.

a i m và th i gian ti n hành ............................................................... 20

3.3. N i dung nghiên c u ................................................................................ 20
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u.......................................................................... 21

3.4.1. Ph

ng pháp thu th p tài li u, s li u ................................................... 21

3.4.2. Ph

ng pháp phân vùng nghiên c u ..................................................... 21

3.4.3. Ph

ng pháp xác

3.4.4. Ph

ng pháp dùng các ch tiêu dùng

nh các

c tính

thích h p c a các lo i hình s d ng
3.4.5. Ph

t ai ........................................... 22
phân tích ánh giá kh n ng

t .......................................................... 22

ng pháp x lý s li u..................................................................... 24

PH N 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N .......................... 25
4.1. i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i xã Bình Thu n................................. 25
4.1.1. i u ki n t nhiên ................................................................................. 25
4.1.2. i u ki n kinh t - xã h i ...................................................................... 29
4.1.3. ánh giá chung v

i u ki n t nhiên, kinh t -xã h i .......................... 34

4.2. Tình hình s d ng

t và bi n

4.2.1. Tình hình s d ng
4.2.2. Tình hình bi n
4.3. Xác

ng

ng

t ai trên

a bàn xã Bình Thu n 36

t nông nghi p xã Bình Thu n.............................. 36
t ai .................................................................. 38

nh các lo i hình s d ng

t s n xu t nông nghi p trên

a bàn xã

......................................................................................................................... 38


vii

4.3.1. Các lo i hình s d ng

t c a xã Bình Thu n ...................................... 38

4.3.2. Mô t các lo i hình s d ng
4.4. ánh giá hi u qu s d ng

t ............................................................ 40
t s n xu t nông nghi p.............................. 47

4.4.1. Hi u qu kinh t .................................................................................... 47
4.4.2. Hi u qu xã h i ..................................................................................... 54
4.4.3. Hi u qu môi tr

ng ............................................................................. 56

4.5. L a ch n các lo i hình s d ng

t có hi u qu cao v kinh t - xã h i và

môi tr

ng ....................................................................................................... 57

4.6.

xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a các lo i hình s d ng

t nông nghi p xã Bình Thu n ...................................................................... 58
4.6.1 Gi i pháp chung ..................................................................................... 58
4.6.2. Gi i pháp c th .................................................................................... 61
PH N 5: K T LU N VÀ

NGH .......................................................... 64

5.1. K t lu n .................................................................................................... 64
5.2.

ngh ..................................................................................................... 64

TÀI LI U THAM KH O…………………………………………....……65


1

PH N 1
M
1.1.

U

tv n

Ngày nay, v i s phát tri n c a

i s ng kinh t - xã h i, s gia t ng dân

s c ng v i s phát tri n m nh m c a khoa h c k thu t ã t o r t nhi u áp
l c lên vi c s d ng
h p làm nh h
cao, ng

ng

t ai, khi n cho qu
ns nl

ng l

t nông nghi p ngày càng b thu

ng th c, th c ph m c a c n

c l i i u ki n t nhiên b t l i không nh ng nh h

b trí các lo i cây tr ng v t nuôi mà còn nh h

ng

n

Thái Nguyên,

ng th i d

is h

t nông nghi p trên

Thái Nguyên”. nh m xác

ng

nh các lo i hình s d ng

i T ,t nh

t phù h p và

xu t

t áp ng yêu c u phát
i c c u kinh t ,

i

ng th c canh tác khác nhau. S khác nhau này ph thu c vào i u

c a vi c s d ng

ó.

tài

ánh giá hi u qu s d ng
ng s d ng

i u ki n t nhiên thu n l i thì hi u qu

t.

1.2. M c ích c a

xã h i c

ng ý

c.M i vùng s n xu t nông nghi p khác nhau thì có

ki n t nhiên c a vùng lãnh th

h

cs

i h c Nông Lâm

h Thu n, huy n

tri n nông nghi p b n v ng ng th i c ng làm thay

m t ph

t,

tài: “ ánh giá hi u qu s

m t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng

s ng c a nhân dân c n

n vi c

ng d n tr c ti p c a th

,em ti n hành nghiên c u
d ng

ng l n

i s ng.

Xu t phát t ý ngh a th c ti n và nhu c u s d ng
c a ban ch nhi m khoa Qu n Lý Tài Nguyên - tr

c em l i

t nông nghi p trên

a bàn xã và

xu t

t có hi u qu cao, phù h p v i i u ki n t nhiên, kinh t n, huy n

i T ,t nh Thái Nguyên.


2

1.3. Yêu c u c a
-

tài

ánh giá các y u t v

n tình hình s d ng

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i nh h

t nông nghi p.

- ánh giá và l a ch n các lo i hình s d ng
-

a ra gi i pháp

-

ánh giá các y u t v

c chính xác trung th c, khách quan.

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i nh h

a ra gi i pháp

ng

t nông nghi p.

- ánh giá và l a ch n các lo i hình s d ng

t có hi u qu cao.

nâng cao hi u qu s d ng

- Thông tin và s li u thu
1.4. Ý ngh a c a

t nông nghi p.

tài

n tình hình s d ng

-

t có hi u qu cao.

nâng cao hi u qu s d ng

- Thông tin và s li u thu
1.3. Yêu c u c a

ng

t nông nghi p.

c chính xác trung th c, khách quan.

tài

- Ý ngh a trong h c t p và nghiên c u khoa h c
+ C ng c ki n th c c s c ng nh ki n th c chuyên ngành, v n d ng
ki n th c ã h c vào th c ti n.
+ Nâng cao kh n ng ti p c n, i u tra, thu th p và x lý thông tin c a
sinh viên trong quá trình làm

tài.

- Ý ngh a trong th c ti n
+ Trên c s

ánh giá hi u qu s d ng

c nh ng gi i pháp s d ng
i u ki n kinh t - xã h i c a

t
a ph

t nông nghi p t

ó

xu t

t hi u qu cao và b n v ng, phù h p v i
ng.


3

PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

tài

2.1.1.T m quan tr ng c a ánh giá
t ai óng vai trò quy t
ng

t

nh s t n t i và phát tri n c a xã h i loài

i, nó là c s t nhiên, là ti n

c i ngu n cung c p l

cho m i quá trình s n xu t.

ng th c, th c ph m và v t ch t khác cho con ng

s d ng h p lý và có hi u qu ngu n tài nguyên
c p bách

t ai là
i.

t ang là m t v n

t ra cho các nhà khoa h c.

ánh giá

t ai là m t ph n quan tr ng c a vi c ánh giá tài nguyên

thiên nhiên và c ng là c s

nh h

ng s d ng

t h p lý, b n v ng trong

s n xu t nông, lâm nghi p. Hi n nay trên th gi i có kho ng 3,3 t ha
nông nghi p, trong ó ã khai thác

c 1,5 t ha, còn l i a ph n là

t

t x u,

s n xu t nông nghi p g p nhi u khó kh n. [6]
Trong 45 n m qua, theo k t qu
"Ch

ng trình môi tr

ánh giá c a Liên h p qu c v

ng " cho th y: 1,2 t ha

trung bình ho c nghiêm tr ng do nh ng ho t
Hàng n m có kho ng 6 - 7 tri u ha
mòn và thoái hoá.
t ng con ng

gi i quy t

i.

t nông nghi p b lo i b do xói

c nhu c u v l

ng th c không ng ng gia

t nông nghi p .

Bên c nh ó, vi c ng n ch n

c nh ng suy thoái v tài nguyên

ai gây ra do s thi u hi u bi t c a con ng

ánh giá

ng c a con ng

m c

i ph i ti n hành thâm canh t ng v , t ng n ng su t cây tr ng và

m r ng di n tích

qu n lý

t ang b thoái hoá

t m t cách có hi u qu trong t

i và h

ng t i vi c s d ng và

ng lai thì công tác nghiên c u v

t là r t quan tr ng và c n thi t. [9]

t


4

Nh v y, ánh giá

t ai g n li n v i s t n t i c a loài ng

h c công ngh ; g n li n v i vi c s d ng
lõi

s d ng

t hi n t i và t

t b n v ng. Vi c ánh giá

t ph i

i và khoa

ng lai; là c s c t
c xem xét trên ph m

vi r t r ng, bao g m c không gian, th i gian, các y u t t nhiên và xã h i.
ánh giá

t ai không ch là l nh v c khoa h c t nhiên mà còn mang tính

kinh t và k thu t n a. Vì v y, c n k t h p chuyên gia c a nhi u ngành tham
gia ánh giá

t. [5]

2.1.2. Khái ni m

t

t là ngu n tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên ban t ng cho
con ng

i, con ng

ph m t

i sinh ra trên m t

t, s ng và l n lên nh vào các s n

t.

Cho

n nay ã có r t nhi u khái ni m,

u tiên c a h c gi ng

t nhiên c u t o

nh ngh a v

t ai. Khái ni m

i Nga Docutraiep n m 1987 cho r ng “

c l p lâu

n m y u t hình thành

i do k t qu quá trình ho t

t là v t th

ng t ng h p c a

t , ó là : “ á m , sinh v t, khí h u,

a hình và th i

gian”. [6]
. Tuy v y, khái ni m này ch a
khác t n t i trong môi tr
ã b sung các y u t : n
ng

i

n s tác

cc a

t, n

c ng m và

c bi t là vai trò c a con

t nêu trên.

t là t li u s n xu t c b n và ph bi n, quý báu nh t

c a s n xu t nông nghi p, là i u ki n không th thi u
tái sinh c a hàng lo t th h loài ng

là ph n trên m t c a v trái

t mà

c hi u theo ngh a r ng nh sau:

c c a s t n t i và

i k ti p nhau”.

Các nhà kinh t , quy ho ch và th nh

trái

ng c a các y u t

ng xung quanh, do ó sau này m t s h c gi khác

hoàn ch nh khái ni m v
Theo C.Mac: “

c p

ng Vi t Nam cho r ng:

ó cây c i có th m c

c và

t ai
t ai

t ai là m t di n tích c th c a b m t

t, bao g m các c u thành c a môi tr

ng sinh thái ngay bên trên và bên


5

d

i b m t ó bao g m: khí h u, th i ti t, th nh

ng,

a hình, m t n

(h , sông, su i…) các d ng tr m tích sát b m t cùng v i n
khoáng s n trong lòng

t, t p oàn th c v t, tr ng thái

trong quá kh và hi n t i

t ai là kho ng không gian có gi i h n, theo chi u

ng v t, di n tích m t n

c, tài nguyên n

t; theo chi u ngang, trên m t

ng, th m th c

c ng m và khoáng s n trong

t là s k t h p gi a th nh

hình, th y v n, th m th c v t v i các thành ph n khác, nó tác
quan tr ng và có ý ngh a to l n
s ng c a xã h i loài ng

2.1.3. Khái ni m

t, có

t, có khái ni m th hi n

ng, g m: khí h u và b u khí quy n, l p ph th nh

lòng

i v i ho t

ng,

a

ng gi vai trò

ng s n xu t c ng nh cu c

i.

t nông nghi p

t nông nghi p là

t s d ng vào m c ích s n xu t, nghiên c u, thí

nghi m v nông nghi p, lâm nghi p, nuôi tr ng th y s n, làm mu i và
d ng vào m c ích b o v , phát tri n r ng. Bao g m

nghi p,

i

t v i cây tr ng và các ngành s n xu t nh ng khái ni m

chung nh t có th hi u:

v t,

nh c c a con ng

nh ngh a khác nhau v

khái ni m ph n ánh quá trình phát sinh hình thành

th ng

c ng m và

l i.

Nh v y, ã có r t nhi u khái ni m và

m i quan h gi a

c

t lâm nghi p,

t nuôi tr ng th y s n,

ts

t s n xu t nông

t làm mu i và

t nông

nghi p khác.
2.1.4. Vai trò và ý ngh a c a

t ai trong s n xu t nông nghi p

t ai óng vai trò quy t
ng

i, nó là c s t nhiên, là ti n

nh n m nh “

t là m , lao

là m t phòng thí nghi m v
ch t, là v trí

nh s t n t i và phát tri n c a xã h i loài
cho m i quá trình s n xu t. C.Mác ã

ng là cha c a m i c a c i v t ch t xã h i”, “
i, là kho tàng cung c p các t li u lao

nh c , là n n t ng c a t p th ”.

t

ng, v t


6

Th c t cho th y, trong quá trình phát tri n xã h i loài ng

i, s hình thành

và phát tri n m i n n v n minh v t ch t, v n hóa tinh th n, các thành t u khoa h c
công ngh

u

c xây d ng trên n n t ng c b n - s d ng

Trong s n xu t nông lâm nghi p
ch y u,

it

ng ch u s tác

cây tr ng v t nuôi

n

ng tr c ti p c a con ng

i th c hi n các ho t

i trong quá trình

ng c a mình tác

ng vào

t o ra s n ph m.

t tham gia tích c c vào quá trình s n xu t, cung c p cho cây tr ng

c, không khí và các ch t dinh d

và phát tri n. Nh v y,
và ch t l

t

c bi t quan tr ng:

s n xu t: Là n i con ng

-

c coi là t li u s n xu t

c bi t và không th thay th . Ngoài vai trò là c s không gian,

còn có hai ch c n ng
- Là

t ai

t.

ng c n thi t cho cây tr ng sinh tr

ng

t g n nh tr thành m t công c s n xu t. N ng su t

ng s n ph m ph thu c vào

phì nhiêu c a

t li u s n xu t dùng trong nông nghi p ch có

t. Trong t t c các

t m i có ch c n ng này.

[4]
2.1.5. Tiêu chu n ánh giá hi u qu s d ng

Tiêu chu n ánh giá hi u qu s d ng
tiêu kinh t , xã h i và môi tr
“Hi u qu s d ng
nghi p, s d ng

t
t là m c

t

c các m c

ng. [12]
t có nh h

ng

n hi u qu s n xu t nông – lâm

t ph i tuân theo quan i m s d ng

t b n v ng h

ng

vào ba tiêu chu n chung là b n v ng v kinh t , b n v ng v xã h i và b n
v ng v môi tr

ng”. [13]

7

2.2. C s lý lu n v
2.2.1. ánh giá

ánh giá

t d a vào i u ki n t nhiên

ánh giá

t ai d a vào i u ki n t nhiên là: Xác

c a các y u t c u thành
tác

t

ng c a con ng

t (sinh v t,

a hình, khí h u, á m , th i gian và

i), các i u ki n sinh thái

t và các thu c tính c a

chúng có tính quy lu t ho c không có tính quy lu t nh h

t i hi u qu và m c ích c a các lo i s d ng
Tu thu c m c ích

nh m i quan h

ng (t t ho c x u)

t. [6]

t ra mà l a ch n các y u t , ch tiêu c a t ng

y u t và tiêu chu n ánh giá

t phù h p trong i u ki n c th c a t ng quy

mô, vùng và qu c gia có th gi ng ho c khác nhau.
Docutraiep (Liên Xô c ) cho r ng: "
nh t

xác

nh kh n ng c a

duy nh t th c hi n

c

xác

phì ti m tàng là y u t c b n

t, s d ng
nh giá tr t

phì ti m tàng là ph
ng

ic a

Dolomong (Pháp) cho r ng: "Kh n ng c a
c tính dinh d
hi n

ng cây tr ng và

c tính ch t c a

b gi a

c tính c a

Nhà th nh

m tm c

t".

t nh h
nh t

ng pháp

ng r t l n

n

nh cây tr ng s th

t. Có th l p thang n ng su t bi u th t

ng quan s

t ai - ó là th ng kê n ng su t nhi u n m".
ng Russell (Anh) c ng cho r ng: " ánh giá

t theo n ng

su t cây tr ng là r t t t nh ng s g p nhi u khó kh n, vì trong n ng su t cây
tr ng bao hàm c kh n ng hi u bi t c a ng

i s d ng

t theo n ng su t cây tr ng ch s d ng

ánh giá s b

lo i

t. B i v y, ánh giá
màu m c a các

t khác nhau".
FAO t ng k t:
-

d ng

ánh giá

t ai v m t t nhiên ch ra m c

thích nghi

iv is

t hoàn toàn d a trên c s các i u ki n t nhiên mà không xem xét

n các i u ki n kinh t .


8

ánh giá

t

ng

t ai v m t t nhiên nh n m nh các khía c nh b n v ng

i c a s thích nghi cu các i u ki n khí h u, th nh

ít thay

ng… vì chúng

i h n so v i các y u t kinh t .
-

ánh giá

t ai v m t t nhiên

c s d ng

chia các

nv

t

ai thành các nhóm qu n lý, ph c v các nghiên c u chi ti t và hoàn toàn có
giá tr trong th i gian lâu dài vì các m c thích nghi v m t t nhiên thay

i

r t ch m. [15]
2.2.2. ánh giá

t ai d a vào ch tiêu hi u qu kinh t

ánh giá kinh t
m i

nv

t là các

t ai theo các ch tiêu v kinh t . Các ch tiêu này c ng th

hi n m i liên quan t i các
2.2.3. ánh giá

c tính c a

2.2.4. ánh giá

tr

ng

t, n

tr

i -

i dân.

nh h

ng t i môi tr

ng
ng xung quanh, môi

c, không khí...
t và nh ng nhân t

2.3.1. Khái ni m s d ng
S d ng

ch p nh n c a xã h i v các

t ai d a vào ch tiêu hi u qu môi tr

ánh giá m c

2.3. S d ng

ng

xem xét m c

áp ng nhu c u c a ng

Là s

t ai.

t ai d a vào ch tiêu hi u qu xã h i

ánh giá theo ch tiêu
v n

c tính th c t c a s thích nghi v kinh t

nh h

ng

n s d ng

t

t

t là h th ng các bi n pháp nh m i u hòa m i quan h

t trong t h p các ngu n tài nguyên thiên nhiên khác và môi

ng. C n c vào quy lu t phát tri n kinh t xã h i cùng v i yêu c u không

ng ng n

nh và b n v ng v m t sinh thái, quy t

và m c tiêu s d ng
d ng c a

t nh m

t h p lý nh t là tài nguyên

ng h

ng chung

t ai, phát huy t i a công

t t i hi u ích sinh thái, KT – XH cao nh t. [7]

Vì v y, s d ng
Trong m i ph

nh ph

t thu c ph m trù ho t

ng th c s n xu t nh t

ng kinh t c a nhân lo i.

nh, vi c s d ng

t theo yêu c u c a


9

s n xu t và

i s ng c n c n c vào thu c tính t nhiên c a

t ai. V i vai trò

là nhân t c a s c s n xu t, các nhi m v và n i dung s d ng
th hi n

t ai

c

các khía c nh sau:

- S d ng
gian s d ng

t h p lý v không gian, hình thành hi u qu kinh t không

t.

- Phân ph i h p lý c c u

t ai trên di n tích

hình thành c c u kinh t s d ng
- Quy mô s d ng
kinh t s d ng

t ai

c s d ng,

t.

t c n có s t p trung thích h p, hình thành quy mô

t.

- Gi m t

s d ng

t ai thích h p, hình thành vi c s d ng

t ai

m t cách kinh t , t p trung, thâm canh.
2.3.2. Nh ng nhân t

nh h

ng

Ph m vi, c c u và ph

n vi c s d ng

ng th c s d ng

t

t… v a b chi ph i b i các

i u ki n và quy lu t sinh thái t nhiên, v a b ki m ch b i các i u ki n,
quy lu t kinh t - xã h i và các y u t k thu t. Vì v y, nh ng i u ki n và
nhân t

nh h
-Y ut

ng ch y u

n vi c s d ng

t là:

i u ki n t nhiên:

i u ki n t nhiên có r t nhi u y u t nh : ánh sáng, nhi t
m a, th y v n, không khí… trong các y u t
c a vi c s d ng
nh

t ai, sau ó là i u ki n

ng

ó khí h u là nhân t hàng

t ai ch y u là

u

a hình, th

ng và các nhân t khác.
+

i u ki n khí h u:

ây là nhóm y u t

nh h

ng r t l n, tr c ti p

n s n xu t nông nghi p và i u ki n sinh ho t c a con ng
nhi u hay ít, nhi t
không gian, biên
h

,l

ng

cao hay th p, s sai khác v nhi t

i. T ng tích ôn
v th i gian và

t i cao hay t i th p gi a ngày và êm… tr c ti p nh

n s phân b , sinh tr

ng và phát tri n c a cây tr ng. L

ng m a


10

nhi u hay ít, b c h i m nh y u có ý ngh a quan tr ng trong vi c gi nhi t
và m

c a

t, c ng nh kh n ng

+ i u ki n
m cn

c bi n,

m b o cung c p n

t ai: S khác nhau gi a
d ch

nhau, t

ó nh h

ng

nghi p.

a hình và

ng d c… th

a hình,

ch tiêu hi u qu kinh t trên các ki u s d ng
t

iv i

t canh tác tr ng cây hàng n m

c th hi n trong b ng 4.8.

Qua b ng 4.8 ta th y:
- LUT 2L - M: LUT này có hi u qu kinh t cao nh ng ch
d ng ch y u

vùng 2 và m t s ít

c áp

vùng 3.

Công th c luân canh Lúa xuân - lúa mùa - ngô ông có thu nh p h n
h p là 45.856 tri u

ng/ha, giá tr ngày công lao

ng là 110,12 nghìn

- LUT 2L: Lúa là lo i cây tr ng quen thu c, là lo i l
c u tiên hàng

ng th c chính và

u trong canh tác t i xã. LUT 2L ph bi n trên toàn xã,

c tr ng v i di n tích cao nh t,
thu hoàn toàn c khi có nh ng bi n
b o nhu c u l

ng.

c ng

i nông dân ch p nh n vì ít b th t

ng v

i u ki n th i ti t,

ng th i

m

ng th c cho tiêu dùng và ch n nuôi.

Thu nh p h n h p trên 1 ha
ng là 119.23 nghìn

t 33,

ng, giá tr ngày công lao

ng/công, hi u qu s d ng v n là 1,87 l n.

- LUT 1L - 1M: Ngô xuân - Lúa mùa là công th c luân canh cho hi u
qu kinh t cao v i thu nh p h n h p là 29,577 tri u
công lao
th

ng

ng

t 107,135 nghìn

ng/ha, giá tr ngày

ng/công. Do ó, ki u luân canh này

c áp d ng nhi u vì em l i hi u qu kinh t cao.
+ Ngô xuân – Ngô mùa có m c thu nh p h n h p là 25,003 tri u

ng/ha, giá tr ngày công lao
d ng v n

ng là 94,420 nghìn

t 1,70 l n.

+ Ki u s d ng

t ph bi n nh t trong LUT này là Ngô xuân - ngô mùa

- ngô ông, thu nh p h n h p cao
s d ng

ng/công, hi u qu s

t 36,877 tri u

ng/ha.

ây c ng là ki u

t có m c thu nh p h n h p cao nh t.

V i các ki u s d ng c a cây chuyên màu ch là cây tr ng
nh

i s ng,

cây làm giàu.

m b o an ninh l

ng th c

a ph

ng, ch a

mb o n

c xác

nh là


49

Qua phân tích trên, có th th y lo i hình s d ng

t t i xã

khá a d ng, cây tr ng hàng n m ch y u v n là lúa và ngô. LUT có hi u qu
kinh t cao là 2 lúa và 2 lúa - 1 màu, chuyên màu.
4.4.1.2. Hi u qu kinh t cây chè
B ng 4.9. Hi u qu kinh t c a LUT chè, và cây n qu
(Tính bình quân trên 1ha)

Lo i hình
s d ng

Giá tr
s n xu t

Chi phí

Thu nh p

s n xu t Lao

ng

h nh p
(NVA)

Hi u qu

GT ngày

s d ng

công L

v n (l n)

(1000 )

(GO)

(Ic)

(1000 )

(1000 )

Cây chè

75,000

48,219

155,300

26,781

1,55

170,231

Cây nhãn

155,200

75,980

305,000

79,220

2,04

211,340

(công)

(1000 )

(Ngu n: T ng h p t phi u i u tra nông h )
Chè là cây công nghi p d khai thác, ngu n s n ph m ang có nhu c u
l n v xu t kh u và tiêu dùng trong n
nh n, m t th m nh c a

c, nó

c coi là m t cây tr ng m i

.

Hi u qu kinh t ch tính cho cây chè
cây chè không bao g m các kho n chi phí

th i k kinh doanh, chi phí cho
th i k ki n thi t c b n và kh u

hao tài s n. Hi u qu kinh t c a cây chè tính bình quân cho 1 ha trên
xã

a bàn

c th hi n t i b ng 4.9.
Chè

th i k kinh doanh chi phí g m có: Công lao

ng, công

n

cành, phân bón, thu c BVTV...
Qua b ng 4.9 cho ta th y, các chi phí v v t ch t tính bình quân cho 1ha
chè trên
công, thu nh p h n h p

là 48,219 tri u
t 26,781 tri u

ng, công lao

ng là 155,3

ng/ha/n m, giá tr ngày công lao

ng


50

ng/công, hi u qu s d ng v n

là 170,231 nghìn

t 1,55 l n. Nh v y, hi u

qu kinh t c a LUT chè là khá cao so v i các LUT khác.
Di n tích chè c a các h gia ình là khác nhau, m i h gia ình có m c
u t và hi u qu khác nhau, có s chênh l ch l n gi a các h . H u h t các
h gia ình thu hái chè

12000/kg

.
Vì v y, v n

t ra cho s n xu t chè t

t o di n tích chè kém ch t l
qu cao.

làm

gi ng cây và h

c n ph i c i

ng, s n xu t chè theo h

c i u này c n có các ch

ng d n v k thu t cho ng

ng ch t l

ng trình, d án

ng, hi u
u t v n,

i dân.

4.4.1.3. Hi u qu kinh t cây n qu
LUT tr ng cây n qu t

c phân b r ng rãi nh ng

quy mô nh l , không hình thành v
v

n chuyên canh cây n qu , ch y u là

n t p. Hi u qu kinh t cây n qu

c th hi n qua b ng 4.9.

Qua b ng 4.9 ta th y, giá tr s n xu t c a cây n qu r t cao bình quân
155,200 tri u

ng/ha. Hi u qu kinh t cao so v i các cây tr ng hàng n m là do

các chi phí không bao g m các kho n

ut

th i k ki n thi t c b n.

cho thu nh p h n h p là 79,22 tri u
công r t cao

t 211,34 nghìn

Lo i hình s d ng

ng/công.

t cây n qu t i xã

di n tích t

, n ng su t và s n l

x ng v i ti

.

- Di n tích tr
tri n

ng

ang phát tri n,

ng cao, hi u qu kinh t

c các h gia ình

em l i t

ng

u t ch m sóc, cây phát

u.

- Các gi ng cây tr ng ã
ph m có

ng/ha, giá tr ngày

c th

c ch n l c, n ng su t ch t l

ng hi u trên th tr

ng.

ng cao, s n

51

- Hàng n m các h

u

Do ó lo i hình cây n qu

ut c it ov

n tr ng, phun thu c, r c vôi…

ã em l i hi u qu kinh t cao.

4.4.2. Hi u qu xã h i
ánh giá khái quát kh n ng thích h p c a các lo i hình s d ng
v cho m c ích nông nghi p v m t xã h i
Giá tr s n xu t trên lao

t ph c

tài s d ng các ch tiêu sau:

ng ngh nông và lâm nghi p, m c

nh n c a xã h i, kh n ng s n xu t hàng hóa, s n ph m tiêu th trên th tr
thu hút lao

ng,

mb o

i s ng xã h i, t l gi m h

M i lo i hình s d ng
h it i

a ph

t

nh

i/h . Nh v y, v n

i/h , lao

ng trong

c ngu n lao

i s ng c a chính nông h ,

Ng

ng th c

ng cho ng

a ph

ng cu c s ng, thay

i b m t nông

ng, gi m tình tr ng ói nghèo, gi i

i dân.

c l i, các lo i hình s d ng

không gi i quy t

ng th i t o ra ngu n

t nào mang l i hi u qu kinh t cao s có tác

n vi c nâng cao ch t l

quy t nhu c u v lao

i nông dân, t o

ng.

Qua ó, lo i hình s d ng

m b o an ninh l

t nào

ng hi n có c a t ng h gia ình.

buôn bán trên th tr

d ng tích c c

c

tu i t 2 - 4

t ra là ph i áp d ng lo i hình s d ng

ra ngu n c a c i ph c v

thôn,

i s ng xã

, ph n l n các h

Quá trình s n xu t nông nghi p t o ra vi c làm cho ng

hàng hóa

n

ng.

i u tra có s nhân kh u t 4 - 6 ng

t n d ng

ng,

ói nghèo…

u có tác d ng nh t

Theo s li u i u tra nông h t i xã

ng

ch p

c vi c làm cho ng

t không hi u qu , cho thu nh p th p,
i dân d n

n phát sinh các t n n xã

h i trong lúc nông nhàn, hay xu th d ch chuy n lao

ng t nông thôn ra thành

th . S n xu t ch a áp ng
i u ki n
*

c các nhu c u thi t y u thì ng

u t cho giáo d c, y t .
i v i các LUT tr ng cây hàng n m.

i dân không có


52

Các ho t

ng tr ng tr t trên

l n qu th i gian lao

t hàng n m ã huy

ng và s d ng ph n

ng c a nông h . Tuy nhiên, vi c

u t công lao

ng

trong các LUT này không th ng xuyên, mang tính th i v , ch t p trung ch y u
vào m t s th i gian nh khâu gieo tr ng, làm c và thu ho ch, còn l i là th i gian
nhàn r i. Lúa, ngô s n xu t ra không ch

áp ng nhu c u l ng th c t i xã mà

còn cung c p cho các xã lân c n trên a bàn huy n…
LUT 2 lúa - màu và chuyên màu có kh n ng gi i quy t công n vi c
làm cao h n nhi u so v i LUT 1 lúa - 1 màu.
*

i v i các LUT tr ng cây lâu n m.

Là LUT có hi u qu kinh t cao nh ng òi h i

u t l n,

c bi t

trong th i k ki n thi t c b n c n m t kho n chi phí l n nh ng không cho
s n ph m thu ho ch.

ây là m t tr ng i

i v i các h gia ình

i v i các h nghèo và c n nghèo, không có kh n ng
Trong nh ng n m qua, di n tích chè ngày càng
c lao

ng trên

a bàn. Chè gi i quy t

dân do c n nhi u công lao

ng li n v i nhà

ru ng là i u ki n thu n l i

án,

iv iv

tr ng sinh tr

i

i dân trong th i gian nông nhàn ch th i
nên không m t công i l i nh ra

s d ng lao

ng

ng ph trong gia ình m t cách t t
ng.

c m r ng, có nh ng h gia ình tr ng theo d

n cây n qu r t

c chú tr ng

ng và phát tri n cho s n l

r t cao nên thu nh p c a ng

nh cho ng

t góp ph n t ng thu nh p

nh t, cây tr ng thích h p v i i u ki n t nhiên c a a ph
Di n tích cây tr ng

c m r ng, thu hút

ng trong khâu thu ho ch.

ng th i gi i quy t vi c làm cho ng
n th

ut .

c vi c làm n

LUT cây n qu : ây là lo i hình s d ng

v , v trí v

c bi t là

u t , ch m sóc do ó cây

ng, n ng su t c ng nh ch t l

ng

i dân t lo i hình s d ng này cao.

Cây chè cho thu nh p cao và

c coi là cây làm giàu cho ng

góp ph n quan tr ng trong vi c xoá ói gi m nghèo,

i dân,

ng th i óng góp tích


53

c c vào t ng tr

ng kinh t c a

a ph

ng. S n ph m s n xu t ra ch y u là

s n ph m hàng hóa, s n ph m l u thông trên th tr
ngành d ch v phát tri n, t ng s l
i nông thôn theo h

ánh giá m c

y

ng d ch v , góp ph n làm thay

ng công nghi p hóa, hi n

4.4.3. Hi u qu môi tr

hi n t i t i môi tr

ng lao

ng t o i u ki n thúc

i hóa.

ng
nh h

ng c a vi c s d ng

ng là v n

t và h th ng cây tr ng

r t l n. Liên quan nhi u t i t l s d ng

phân bón. [9. Ph m V n Vân, Nguy n Thanh Trà (2010)]
B n v ng v m t môi tr

ng c ng là m t trong nh ng yêu c u s d ng

t ai b n v ng. Các lo i hình s d ng
h i ph i b o v

c

t và b o v môi tr

màu m c a

t, ng n ch n thoái hóa

ng c a các LUT

sau: xói mòn, r a trôi, hi n t

phân hóa h c, thu c tr sâu, hi n t
m c mà không có bi n pháp t ng
H u h t các lo i cây tr ng

n môi tr

phì nhiêu c a
ây

i.

ng c n xem xét m t

ng ô nhi m

ng thoái hóa

ng òi

t, ô nhi m

ng t nhiên, không gây h i cho s c kh e con ng

ánh giá nh h
s v n

t b n v ng v m t môi tr

t, n

c do s d ng

t do khai thác

t quá

t.

u s d ng thu c b o v th c v t, ít

nh t là 2 l n/v , có nh ng lo i cây tr ng do sâu b nh h i thì phun t i 3 - 4
l n/v . Do s l

ng thu c c ng nh s l

th i k thu ho ch nên l

ng thu c b o v th c v t còn tàn d trong

s n ph m nông nghi p là t
tr

ng c ng nh ch t l

ng phun nhi u có khi phun tr

ng

i l n gây nh h

t

ng không nh t i môi

c s d ng liên t c trong

c b trí phù h p v i t ng lo i

a d ng v sinh h c, t ng h s s d ng d ng
nhiên, c n t ng c

t, trong

ng nông s n.

i v i LUT 2 lúa - màu, chuyên màu:
n m, cây tr ng

c

t, t ng mùa v t o ra s

t, tránh

c sâu b nh. Tuy

ng bón phân h u c , h n ch vi c s d ng thu c b o v

th c v t và bón phân hóa h c.


54

Chè c ng là cây tr ng ch ng xói mòn cho
trên

a hình d c không th canh tác cây tr ng hàng n m, ng

theo

ng

ng m c nên gi m

Tuy nhiên, m t th c tr ng là ng

ng x u

i dân s d ng l

n s c kh e con ng

LUT cây n qu : trên
i, trong v

c tr ng

i dân tr ng chè

c tác h i c a dòng ch y trong mùa m a.

l n, m i l a t 2 - 3 l n, nhi u n i chè
h

t. Chè ch y u

ng thu c b o v th c v t

c tr ng ngay sát nhà , gây nh

i.
a bàn xã ch y u d

i d ng v

n nhà, v

n

n tr ng nhi u lo i cây v i t ng tán khác nhau, tuy làm gi m

hi u qu kinh t nh ng l i t ng kh n ng b o v
nh n ng nóng, khô h n, gió, bão, s
v m t sinh thái (gi n

t, khi th i ti t kh c nghi t

ng mu i, rét

m thì v

c, làm cây che bóng, gi m b t nhi t

n có ý ngh a
ngoài tr i và

trong nhà…).
c bi t,

nh ng n i có

a hình d c, cây n qu

v y cá, cây có t ng tán r ng nên ng n c n
r l n nên gi l i n
L

c trong

t, h n ch

ng thu c b o v th c v t

môi tr

ct c

c tr ng theo hình

c a h t m a, cây có b

c quá trình xói mòn, r a trôi.

c s d ng là r t ít không làm nh h

ng

n

ng.

4.5. L a ch n các lo i hình s d ng
h i và môi tr

t có hi u qu cao v kinh t - xã

ng

M t lo i hình s d ng

t

c xem là b n v ng ph i

t

c 3 yêu

c u sau ây:
- B n v ng v m t kinh t : Lo i hình s d ng
tr ng cho hi u qu kinh t cao, t o ra kh i l
tr

t bao g m nh ng cây

ng s n ph m l n,

c th

ng ch p nh n.

- B n v ng v môi tr ng: Lo i hình s d ng

m c a

t, ng n ch n các quá trình thoái hóa

t ph i b o v

t và b o v môi tr ng

- B n v ng v m t xã h i: Lo i hình s d ng

c

màu

t.

t ph i thu hút

c


55

nhi u lao
s ng n

ng, t o ra nhi u vi c làm, mang l i thu nh p cao,
nh cho ng

i lao

Ba yêu c u trên
d ng

mb o

i

ng.

c s d ng

xem xét và ánh giá các lo i hình s

t. T k t qu phân tích hi u qu kinh t k t h p v i ánh giá v tác

ng xã h i và môi tr
th c a xã
s d ng

ng c a các lo i hình s d ng
,

t

i v i i u ki n c

tài s l a ch n 4 lo i hình s d ng

t v i 6 ki u

a vào ánh giá là:

- LUT 1: 2 lúa - màu, g m 3 ki u s d ng

t

+ Lúa xuân - lúa mùa - ngô ông
+ Lúa xuân - lúa mùa - l c ông
- LUT 2: 1 lúa - màu, g m 2 ki u s d ng

t

+ Ngô xuân - lúa mùa
- LUT 3: 2 lúa, có 1 ki u s d ng

t: Lúa xuân - lúa mùa.

- LUT 4: cây CNNN, g m
+ Ngô xuân - ngô mùa
+ Rau ông
Lo i hình s d ng
dn

t 1 lúa không

chuy n sang lo i hình s d ng

c l a ch n vì h ng t i s lo i b

t khác cho hi u qu kinh t cao h n.

4.6.

xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a các lo i hình s

d ng

t nông nghi p xã

4.6.1 Gi i pháp chung
* Gi i pháp v chính sách
+ Nâng cao trình
thu t vào s n xu t, t ng c

dân trí

nhanh chóng

a ti n b khoa h c k

ng công tác tuyên truy n và ph bi n pháp lu t v

t ai.
+ C n có nh ng chính sách khuy n khích, t o i u ki n cho ng
dân vay v n

i nông

phát tri n s n xu t nông nghi p, xây d ng các mô hình kinh t