Tình hình nhiễm giun tròn (Nematoda) ở đường tiêu hóa của gà thả vườn nuôi tại huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang và biện pháp phòng trị (Luận văn thạc sĩ)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TÌNH HÌNH NHI M GIUN TRÒN (Nematoda)
NG TIÊU HÓA C A GÀ TH

N NUÔI

T I HUY N YÊN TH , T NH B C GIANG
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR

LU

THÁI NGUYÊN - 2017


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

TÌNH HÌNH NHI M GIUN TRÒN (Nematoda)
NG TIÊU HÓA C A GÀ TH

N NUÔI

T I HUY N YÊN TH , T NH B C GIANG
VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR
Chuyên ngành: THÚ Y
Mã s : 60 64 01 01

LU

H C S THÚ Y

ng d n khoa h c: TS. LÊ MINH

THÁI NGUYÊN - 2017


i

L

ng:
- Các k t qu nghiên c u trong lu
cs d
-M is
cc

b o v b t c m t h c v nào.
trong quá trình th c hi n nghiên c u và vi t lu
t c các thông tin trích d n trong lu

c ghi rõ ngu n

g c.

B c Giang,
TÁC GI


ii

L IC

Trong th i gian th c t p và th c hi n Lu
quan tâm, ch b
b n bè và s

ng d

cs

t n tình c a các th

ng nghi p,

ng viên khích l c

lòng bi

c bày t

c t i:

Cô giáo TS. Lê Minh

c ti

ng d n, ch b o tôi h t s c t n tình

trong su t quá trình nghiên c u và hoàn thành Lu

Xin trân tr ng c

o, Ban ch nhi m khoa

và các th

i h c Nông lâm u ki

Trân tr ng c
Giang

ih

các h

tôi trong su t quá trình h c t p.
Tr m thú y huy n Yên Th và Chi c c thú y t nh B c
tôi hoàn thành lu
n t i huy n Yên Th

u tra và thu th p m
Cu i cùng, tôi xin bày t lòng bi
c

ih c

th c hi
cv s

u ki n thu n l i cho

tài.
ng h

ng viên, giúp

ng nghi p trong su t th i gian h c t p, nghiên c u và

hoàn thành lu

B c Giang, tháng 9
TÁC GI

7


iii

DANH M C CÁC KÝ HI U VI T T T

-

n

%

: T l ph
: Nh

c b ng

<

: Nh

>

:L

A.

: Ascaridia

C.

: Capillaria

cm

: Centimét

CS

: C ng s

H.

: Heterakis

kg

: Kilogam

KL

: Kh

mg

: Miligam

mm

: Militmét

Nxb

: Nhà xu t b n

O.

: Oxyspirura

T.

: Tetrameres

TT

: Th tr ng

ng


iv

DANH M C B NG BI U

........ 33

...................................................................................... 35
........................ 38
............... 41
... 44
hóa
..................................................................................................... 47
qua
................................................................................................ 49
.......... 51

............................................................... 53
so
............................................................................................ 54
......... 56
2

................. 58

3
giun tròn................................................................................................. 60

v

DANH M

TH

Hình
............. 37

............................................................................................. 40

...................................................................... 43
theo
....................................................................................... 46
Hình 3.5.
....................................................................................... 48


vi

Trang
....................................................................................................................1
..........................................................................................1
2.

................................................................................................2
................................................................2
.................................................................................................2
..................................................................................................2

g 1.

......................................................................3
....................................................................................3
................3
.............................5
.................5
...................................8

1.1.5.

..........................................................10
....................................11

1.1.7.

.........................13

1.1.8.

........................15

1.1.9.

.............................16
.....................................................................17
.............................................18
...................................................20
.
.........................................................................................................26

.................................................26
......................................................................................26
.........................................................................................26
...................................................26
......................................................................................26
.......................................................................................26


vii

..............................................................................26

...................26
2.3.2. Nghiên c
.......................................................................................................................27
....27
......................................................................27
..............................................................27
.................28

..............................................................................................................28

............................................................................................................................29
2.4.5

................................................29

.............................................................................30

...............................30

......................30
..................................................................32
...................................33

......................33

................................................................................................................33
3.1.2.

.................34
.........................................38
................................41
....................43
..............46


viii

.........49

.......................................................................................................................50
................50
.............52
................................................54
................................55
.......58
....................................58
.................................60
.........................61
.....................................................................................63

.................................................................................................................63
..................................................................................................................64


1

M

1. Tính c p thi t c

U

tài

Trong nh
tri n m

c ta có nh

c bi

c phát

m. Theo s li u c a T ng c c th ng kê

(2016) [36], t

m trên c n

6% so v

c

m 2016

t 361,7 tri

g n

5

it

c

ng phát tri
c quan

tr ng cho nhu c u c

ng thâm canh công nghi p và

u vì có kh

ng nhanh v th t và

i tiêu dùng.

Ngh

c bi

phát tri n

i B c Giang hi n nay r t

mc at

n 16,2 tri

14,2 tri u con gà (T ng c c th ng kê, 2016) [36]). Huy n Yên Th , t nh B c Giang
có th m nh v

,

c bi t

i Yên Th

thành

u uy tín cung c p th t gà cho các t nh phía B c và d n nhân r ng trên c
c. Theo th ng kê h
tri

m c a huy n Yên Th
u con gà).

n nay ch y u là

p và bán công nghi p; t
h

n t i các

tri n, m

th t và tr ng ngon, v

t 4,5

n ph m
n d

u ki n t nhiên s n có.

y không tránh kh i các b
bi

c

b nh do các loài giun tròn ký sinh

gây nên.
Nguy

c (2005) [3] cho bi t, giun tròn Nematoda là m t trong 5 l p

giun sán ký sinh gây h i nhi u nh
Các lo i giun tròn ký sinh chi

làm t
khác. Nh

ng v t nuôi nói chung.
t ch

ng c a gà, gây thi u máu,
ng bi

i b nh lý

y y u, gi m m nh s c s n xu t th t, tr ng...


2

u công trình nghiên c u v các loài giun tròn ký sinh
Tr nh V
(1996) [17]

[30], Nguy n Th Lê và cs.

Th Vân Giang (2010) [4], Tr n Qu c Thuy t (2011) [32], Nguy n

Nhân L ng (2012) [20]

u nào riêng v

b nh giun tròn ký sinh

ng tiêu hóa c a gà t i B c Giang.

T nh ng yêu c u c p thi t trong vi c kh ng ch

tôi th c hi
gà th

m b o s c kho

tài: Tình hình nhi m giun tròn (Nematoda)

ng tiêu hóa c a

n nuôi t i huy n Yên Th , t nh B c Giang và bi n pháp phòng tr

2. M c tiêu nghiên c u
hóa c a gà th

cm ts

m d ch t b nh giun tròn ký sinh

nt im ts

-

ng tiêu

c huy n Yên Th , t nh B c Giang.

c các bi u hi n lâm sàng và b nh tích do giun tròn ký sinh

ng tiêu hóa gây ra
-

gà nhi m b nh t nhiên.
c hi u l c c a m t s lo i thu

u tr

xu t bi n pháp

phòng b nh hi u qu .
c và th c ti n c

tài

3.1.
K t qu c

tài s là nh ng thông tin khoa h c v

b nh do giun tròn ký sinh
Th , t nh B c Giang; v
thu c t y giun tròn cho gà.
3.2.

giun

m d ch t c a

ng tiêu hóa c a gà t i m t s xã thu c huy n Yên
m b nh lý và lâm sàng và hi u qu c a m t s lo i


3

T NG QUAN TÀI LI U

1.1.

khoa h c c

tài

1.1.1. V trí c a giun tròn ký sinh

gà trong h th ng phân lo

ng v t

Nguy n Th Lê và cs. (1996) [17] cho bi t, v trí c a m t s loài giun tròn gà
trong h th ng phân lo

ng v t:

Ngành Nemathelminthes
L p giun tròn Nematoda Rudolphi, 1808
B Ascaridida Skrjabin et Schulz, 1940
Phân b Ascaridina Skrjabin, 1915

H Ascaridiidae Skrjabin et Mosgovoy, 1973
Gi ng Ascaridia Dujardin, 1845
Loài Ascaridia galli Freeborn, 1923 (Schrank, 1788)
B Ascaridida Skrjabin et Schulz, 1940
Phân b Heterakina M.Chitwood, 1971
H Heterakididae Railliet et Henry, 1914
Gi ng Heterakis Dujardin, 1845
Loài Heterakis gallinarum (Schrank, 1788) Dujardin, 1845
Loài Heterakis beramporia (Lane, 1914).
B Trichocephalida Skrjabin et Schulz, 1928
H Capillaridae Neuveu - Lemaire, 1936
Gi ng Capillaria Zeder, 1800
Loài Capillaria obsignata Madsen, 1945
Loài Capillaria bursata Freitas et Almeida, 1934
Loài Capillaria caudinflata Molin, 1858
Gi ng Eucoleus Dujardin, 1845


4

Loài Eucoleus annulatus Loper - Neyra, 1946 (Molin 1858)
Gi ng Thominx Dujardin, 1845
Loài Thominx anatis Skrjabin et Schikhobalova, 1954
(Schrank, 1790)
Loài Thominx collaris Skrjabin et Schikhobalova, 1954
(Linstow, 1873)
Loài Thominx contorta Travassos, 1915 (Creplin, 1839)
B Spirurata Chitwood, 1933
Phân b Spirurina Railliet, 1914
H Tetrameridae Travassos, 1914

Gi ng Tetrameres Creplin, 1846
Loài Tetrameres fissispina Diesing, 1861
Loài Tetrameres mohtedai Bhalerao et Rao, 1944
H Acuariidae Seurat, 1913
Gi ng Acuaria Bremser, 1911
Loài Acuaria hamulosa Diesing, 1851
Loài Dispharynx nasuta Rudolphi, 1819
H Streptocaridae Skrjabin, Sobolev et Ivaschkin, 1965
Gi ng Streptocara Railliet, Henry et Sisofy, 1965
Loài Streptocara crassicauda Creplin, 1829
H Thelaziidae Skrjabin, 1915
Gi ng Oxyspirura Drasche et Stossich, 1897
Loài Oxyspirura mansoni Cobbold, 1879
H Gongylonematidae Sobolev, 1949
Gi ng Gongylonema Molin, 1857
Loài Gongylonema caucasica Kuraschvili, 1941
H Habronematidae Ivaschkin, 1961


5

Gi ng Cyrnea Seurat, 1914
Loài Cyrnea euplocami Maplestone, 1930
1.1.2. Thành ph n loài giun tròn ký sinh

ng tiêu hóa c a gà

Theo Nguy n Th Lê và cs. (1996) [17], thành ph n loài giun tròn ký sinh
ng tiêu hóa

gà g m:

Gi ng

Loài

V trí ký sinh

Ascaridia

Ascaridia galli Freeborn, 1923

Ru t non,

Dujardin, 1845

(Schrank, 1788)

Heterakis

Heterakis gallinarum

Dujardin, 1845

Schrank, 1788 (Dujardin, 1845)

Capillaria

Capillaria obsignata Madsen, 1945

Zeder, 1800

Capillaria caudinflata Molin, 1858

manh tràng
Manh tràng,
ru t non
ru t non,
ru t già

Tetrameres fissispina Diesing, 1861

Tetrameres
Creplin, 1846

Tetrameres mohtedai Bhalerao et Rao,

D dày

1944

Acuaria

Acuaria hamulosa Diesing, 1851

Bremser, 1911

Dispharynx nasuta Rudolphi, 1819

D dày

m hình thái, c u t o c a m t s loài giun tròn ký sinh

gà

(Ascaridia galli)
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [10]: Ascaridia galli ký sinh

ru t

manh tràng gà. Giun có màu vàng nh t ho c tr ng
ngà, thân có vân ngang, quanh mi ng có 3 lá môi trên m
c dài 30 - 80 mm, r

i, có

c h u môn hình tròn, có 2 gai giao h p dài b ng nhau, phía trên phình
u gai r t nh
(Phan L c, 2006) [18].

h

nh ra t


6

Giun cái dài 65 - 110 mm, r ng 1,6 - 1,8 mm; âm h
ng, l sinh d c

gi

n gi a
p nh n, l h u môn

phía cu i thân (Phan L c, 2006) [18].
Tr ng hình b u d

l n: 0,075 - 0,092 x 0,045 - 0,057 mm, màng ngoài

nh n, màu tro nh t (Nguy n Th Kim Lan, 2012) [13].
1.1.3.2. Giun kim gà (Heterakis sp.)
Nguy n Th Kim Lan (2011) [12] cho bi t, b nh do Heterakis sp.
hai loài H. gallinae và H.beramporia ký sinh

manh tràng, có khi

ng do

ru t non c a

gà, gà tây.
Giun màu vàng nh

u có 3 môi (1 môi

b ng), túi mi ng

hình ng. Ph n sau th c qu n phình to thành hình c u gi ng hình c hành, chi u dài
0,27 - 0,33 mm, r ng 0,15 - 0,24 mm.

- Heterakis gallinae:
c: dài 5,841 - 11,145 mm, ch r ng nh t 0,271 nh n hình chi

c cách h u môn 0,148 - 0,156 mm có m t giác hút

ng kính 0,07 - 0,082 mm. Có gai ch i x p thành t

hai bên

giác hút. Có 2 gai giao h p, gai ph i dài g p 3 l n gai trái; phía cu i gai ph i r t
nh n, dài kho ng 2 mm; gai trái thì to, dài 0,65 - 0,7 mm. L bài ti t
m tb

g

uv

u kho ng 0,254 mm.
Giun cái: dài 7,982 - 11, 439 mm, ch r ng nh t 0,27 - 0,453 mm, chi u dài

th c qu n b

. Ch phình to c a th c qu n hình c hành dài 0,273 -

0,332 mm, r ng 0,187 - 0,234 mm. H u môn
o u n khúc cong, b
phía t

g

- 1,24 mm.

u t âm h r i vòng v

c, cu i cùng l i vòng v phía sau. L bài ti
Tr ng hình b u d c, có 2 l p v , m

nv
u 0,47 mm.

u trong su t, t bào tr ng có h t l m

t m, màu xám, dài 0,05 - 0,07 mm, r ng 0,03 - 0,039 mm.
- Heterakis beramporia:
R t gi ng H. gallinae
350 m, gai còn l i dài 300 m.

ân bi t

gai giao h p ng

t gai dài


7

1.1.3.3. Giun tóc gà (Capillaria sp.)
Có 3 gi ng: Capillaria, Eucolens và Thominx

ng gây b nh

gà. Chúng

thu c h : Capillaritdae, Neveu - Lemaire 1936.
Theo Phan Th Vi t và cs. (1977) [38], ba gi ng này có cùng hình dáng
gi ng nhau là nh
Ký sinh

i tóc và còn có m t s

m sinh h c gi ng nhau.

ng tiêu hóa c a gà.

Giun có thân m nh, dài, màu tr ng. Tùy t

c có th dài t 9 - 25

mm. Con cái dài t 10 - 60 mm. Dài nh t là Encoleus amulata, con cái dài t i 60 mm.
Tr ng giun có v dày, màu vàng nh

u có n

c:

50 - 65 x 23 - 28 m.
Skrjabin K. I. và cs. (1979) [24], Nguy n Th Lê và cs. (1996) [17], C.
obsignata ký sinh

ru

p

ru t già và manh tràng. Ph

ur t

m nh.
1.1.3.4. Giun d dày
Nguy n Th Lê và cs. (1996) [17] cho bi t, có 4 loài giun d
ký sinh

ng g p

gà:

- Tetrameres mohledai: Giun tròn có nang mi ng hình tr , thành trong mi ng
kitin hóa m nh, có 2 môi bên và 2 môi trung gian bé.
Ti u bì m ng, có vân ngang m n. Chi

hình s i, nh .
- 4,9 mm; r ng nh t 0,120 -

0,145 mm. Giun cái dài 2,6 - 3,2 mm, r ng nh t 2,4 - 2,6 mm
- Tetrameres fissispina:
qu

u có hai môi nh , xoang mi ng th y rõ. Th c

ng chia thành hai ph n: ph

n, ph n tuy n dài.

c dài 3,2 -

3,9 mm; r ng nh t 0,09 - 0,114 mm. Giun cái dài 2,4 - 4,l mm; r ng 1,3 - l,9 mm.
- Acuaria hamulosa: Ti u bì có nh ng vân ngang r
l n, có d ng tam giác.
-

u có 2 môi bên

c 16 -

c là 11

c dài 7,5 - 14,0 mm; r ng 0,396 mm. Giun cái dài 15 - 25 mm;

r ng 0,414 mm.
- Dispharynx nasuta: Ký sinh
d

niêm m c th c qu n, d dày tuy

n, 2003) [31]. Ti

u th t


8

l i, có 4 bó kitin t o thành vòng d ng vi

n ngang l bài ti t. Mi ng
c dài 5,23 - 6,81 mm; r ng 0,20 - 0,25

mm. Giun cái dài 7,03 - 9,21 mm; r ng 0,41 - 0,48 mm.
1.1.4. Chu k sinh h c c a m t s loài giun tròn ký sinh

gà

Nguy n Th Kim Lan (2012) [13] cho bi t, giun cái sau khi th

tr ng

r t nhi u (trung bình m t giun c

72.500 tr ng/ngày). Tr ng theo phân ra ngoài.

u ki n thích h p (t0

m) thì tr ng phát tri n thành tr ng có u

N ug

trùng có s c gây b nh. Tr ng này l n vào th
tiêu hoá, t i d dày tuy n và d d
ru t non. Sau 1 - 2 gi

c u ng c

ng

ì u trùng n ra, di hành t

u trùng chui vào các tuy n

r i l i tr l i xoang ru t, phát tri

c

ru t và phát tri n
ng thành. Th i gian hoàn thành

i là 35 - 58 ngày.
1.1.4.2. Giun kim gà
Tr ng giun theo phân ra ngoài, g

u ki n thích h p (t0 = 18 - 260

m thích h p; sau 7 -12 ngày thành tr ng có u trùng có s c gây b nh. Gà nu t ph i
tr ng này, sau 1 - 2 gi

u trùng n ra

ti p t c phát tri
n

ru t, 24 gi sau di chuy n t i manh tràng và

ng thành. Có tác gi cho r ng:

n manh tràng, chui vào thành manh tràng,

xoang manh trang, phát tri

ru t non, u trùng

ng 5 ngày r i tr l i

ng thành. Th

là 24 ngày, tu i th c a giun kho

i

n Th Kim Lan, 2012) [13].

1.1.4.3. Giun tóc gà
n (2003) [31] và Skrjabin K. I. và cs. (1979) [24],
cùng trong h Capillariidae

i c a t ng gi ng có khác nhau chút ít.

Các gi ng Capillaria obisignata và Thominx

i phát tri n tr c ti p,

không qua ký ch trung gian. Tr ng do giun cái sinh s n theo phân ra ngoài, g p
ng thích h p phát tri

c m nhi m có l n trong th

n c m nhi m. Gà kh
c u ng nên nhi m b nh.

i tr ng


9

i c a Eucoleus và Capillaria caudinflata ph i qua ký ch trung gian là
t. Tr

ng phát tri n và hình thành u trùng c m nhi m kéo

dài 9 -

t nu t tr

giun, u trùng thoát kh i v xâm

nh p vào b p th

t, sau 22 ngày t

n có kh

t và b nhi m b nh giun tóc, cu i cùng s phát tri n c a Capillaria

ph

caudinflata và Eucoleus

ng thành

gà kéo dài 21 - 23 ngày.

1.1.4.4. Giun d dày
Skrjabin K. I. và cs. (1979) [24] cho bi t, chu k phát tri n c a Tetrameres
sp.
- Tetrameres fissispina:
nh r ng s phát tri n c a u trùng T.
fissipina

n c m nhi m

lacustris

t

c ng t ph thu c vào nhi

, có th xê d ch t 8 - 18 ngày.

Trong th i gian này u trùng l t xác 2 l
thành u trùng c m nhi
nhi m. Sau 16 - 24 gi

ký ch trung gian và tr

i ký ch trung gian có mang u trùng c m
ký ch cu i cùng T. fissispina

ng tuy n c a d dày tuy n. Vào ngày th 12 nh
xoang d dày, còn con cái thì
m ch t c

Gammarus

c ab

p vào

c chui ra kh i tuy n vào

l i trong tuy n, t o thành hình tròn v

ng tuy n. S phát tri n c a T. fissispina

nh u
ng

thành trong ký ch cu i cùng kho ng 18 ngày và quá trình phát tri n c a nó tr i qua
2 l n l t xác n a.
- Dispharynx nasuta: Chu k phát tri n c a D. nasuta th c hi n nh có s
tham c a ký ch trung gian, mà theo Cram (1931) thì ký ch trung gian c a D.
nasuta
Tr ng Dispharynx

t ph i n ra u trùng, nh ng u trùng này

n, l t xác hai l

t

n c m nhi m. Gà, gà tây và các lo i gà khác nhi m b

t
i

u trùng c m nhi m Dispharynx nasuta. S phát tri n c a ký sinh trùng
n thành th

gà kéo dài 26 - 30 ngày.


10

1.1.5.
T

ng c a giun tròn là r t l n, giun cái có th s

gà m

tr ng và liên t c th

M t khác, tr ng giun tròn có s

kháng cao v i môi tr

phát tán tr ng và u trùng là r
(Ph

ng.
ng t nhiên, kh

n lây lan và phát tán ngu n b nh

c, 1996) [9].
Tác gi Skrjabin K. I. (1979) [24] cho bi t: Tr

phân gà

n ti n phân. T

i ra cùng v i

phát tri n c

n c m nhi m

ng bên ngoài ph thu c vào nhi
(2012) [13] cho bi
390C,

u ki n thu n l

90 -

m. Nguy n Th Kim Lan

tr

u ki n b t l

tr ng ch

n t t là

17 -

quá cao (>500C) thì

nhi

th p tr ng không phát tri

ng c a nó v n b o t n.
V i ph m vi ký ch r ng trên các loài gia c m và chim tr i nên b nh giun
kim ph bi n

kh p m

ng th i tr ng có s

kháng cao v

ng

bên ngoài (Nguy n Th Kim Lan và cs., 1999) [10].
Tr ng phát tri

n c m nhi m

gian t 6 - 17 ngày ho
370C thì m t 6 - 7 ngày;

ng bên ngoài trong th i

a tu thu c vào nhi
nhi

m.

20 - 270C là 10 - 15 ngày; và

nhi

30 -

10 - 150C là 72

ng giun kim không phát tri
duy trì kh

n

n mùa m thì tr ng phát tri n thành tr ng c m nhi m

(Skrjabin K. I., 1979) [24].
Theo Skrjabin K. I. (1979) [24], tr ng phát tri

n c m nhi m

ng bên ngoài trong th i gian t 6 - 17 ngày ho
nhi
10 - 15 ngày; và

m.

nhi

30 - 370C thì m t 6 - 7 ngày;

a tu thu c vào
nhi

10 - 150

kim không phát tri

20 - 270C là
ng giun

n duy trì kh

n mùa m thì tr ng

phát tri n thành tr ng c m nhi m. S phát tri n c a tr ng Capillaria obsignata
n c m nhi m kéo dài 9 ngày

nhi

g n 250C,


11

còn Capillaria caudinflata là 14 ngày và s phát tri n c a
n c m nhi

n giai

t là 22 ngày.
m d ch t h c c a m t s b nh giun tròn

H

gà

ng và cs. (1999) [1] cho bi t, t l nhi m giun tròn

-go

gà Ri là 14,43%.
khám 100 gà th
ng u nhi n t i khu v

c l a ch n

a Ghana, Tây Phi. K t qu cho th y: 100% s

gà b nhi

ng tiêu hoá v i t ng s

c phát hi n là 18 loài.

m Acuaria hamulosa, 24% nhi m A. galli, 31% nhi m H.
gallinarum, 58% nhi m T. fissispina
*B
- Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [10] cho bi t,
90 - 100% tr

n t t. N u nhi

nhi

17 - 39 0C, m

quá cao (>500C) tr ng

ch t nhanh.
- Kh u ph

u vitamin A và B thì gà nhi m giun nhi

cl

vitamin A, B.

-T

ch Lân và cs. (2005) [16]:

b

c ta, t t c

l nhi m trung bình c a gà
nhi m

nhi

u có

các t nh cao (33,3% - 69,8%) và

m c trung bình (7,3 giun/gà - 16,3 giun/gà). Bi
i gà (tu

ng t l

l nhi m càng gi m); c th : qua

m khám th y gà 3 tháng tu i t l nhi m là 73,8%; gà 3 - 5 tháng tu i t l nhi m
là 62,9%; gà trên 6 tháng tu i t l nhi m là 44,0%. Tuy nhiên, m t s tác gi khác
l i cho r ng t l nhi m không bi
-

H

ng theo tu i.

ng và cs. (1999) [1] cho bi t: T l nhi m giun tròn

-

gà Ri là 14,43%.
- Theo Nguy n Minh Toán (1989) [35]: Tu

i gian hoàn

i c a giun càng dài: Gà 2 tu n tu i là 28 ngày, 4 tháng tu i là 51 ngày
và 6 tháng tu i là 56 ngày.


12

- T l nhi

i các nông h

Th ng, Thành ph

xã Quy t

c gà th

190 m u ki m tra có 106 m u cho k t qu

n là khá cao, trong
m t l 55,79% (Phan

Th H ng Phúc, 2007) [22].
- Nnadi P. A. và George S. O.

u tra 1.038 gà t i

m ts

i gian t

n tháng 7

t: có 41% gà nhi m ngo i ký sinh trùng; 35,5% gà nhi m giun
m Ascaridia galli v i t l cao nh t là 17,2%).
Hafiz A. B. và cs. (2015) [47]

nhi m A. galli

u tra t l

Leghorn (50 con nuôi nh t và 50 gà nuôi th

gà

n) t i Dina, Punjab, Pakistan b ng

xét nghi m phân. K t qu cho th y 2% s gà nuôi nh t và 24% s gà th

n

nhi m A. galli.
* B nh giun kim gà
- Theo Ph

c (1996) [9], bi

theo tu i gà, qua m khám th y tình hình nhi m có chi

ng nhi m giun kim
ng gi m d n theo tu i.

- Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [10] cho bi t, gà nhi m giun kim r t
ph bi n do nu t ph i tr ng có s c gây b nh
d ng c

chu

t có th nhi m tr

td b

nhi m b nh.
- S phát tri n u trùng trong tr ng giun Heterakis gallinae
c m nhi m ph thu c vào nhi

m trong t nhiên, có th kéo dài t 6 - 7
- 150C) (Ph m

n 15 S

n

ch Lân, 2004) [14].
Theo Tr n Qu c Thuy t (2011) [32], t l nhi m H. gallinarum c a gà thu c

ngo i thành Hà N i là 52,00%; t l nhi m H. beramporia là 37,82%.
n hành m khám 59 gà th
khu v c
và sán dây.

nt i

a Iran. K t qu cho th y gà nhi m m t s loài giun tròn
l nhi m A. galli là 16,94% và H. gallinarum là 23,72%.


13

Nguy n H B o Trân và cs. (2015) [37] cho bi t, gà nuôi nh t t i qu n Bình
Th y - TP H Chí Minh nhi m giun tròn Hetarakis beramporia v i t l 64,29%).
* B nh giun tóc gà
- Theo Skrjabin K. I. và cs. (1979) [24], gà, gà tây nhi m C. obsignata là do
i tr ng c m nhi m c a giun này l n trong th
loài C. caudinflata ch có th

c u ng, còn nhi m
t mang u trùng c m nhi m c a

giun này.
nh (1963) [29] cho bi t, phân gà có tr ng Capillaria v i t l

- Tr

i 2 tháng tu i 46 - 71 - 82 %; gà trên 2 tháng tu i 39 - 42 %). M khám
th y Capillaria

cu ng m

i 2 tháng 56 %, t

2 - 6 tháng 36 %,

trên 6 tháng 16 %). Manh tràng gà 3 %. Tu i gà càng cao t l nhi m b nh giun tóc
càng gi m.

Capillaria sp. là cao

* B nh giun d dày
y loài A. hamulosa

Phan Th Vi
phía b

c ta (t 1962 -

gà h u h t các t nh
p

gà tây.

Theo Tr n Qu c Thuy t (2011) [32], t l nhi m giun tròn T. fissispina c a
gà thu c ngo i thành Hà N i là 45,34%.
1.1.7.

sinh b nh c

ng tiêu hóa

gà

*B
u trùng chui vào tuy n tiêu hoá
ru t gây viêm, t máu m

ru t, phá ho i niêm m c và nhung mao

ng cho vi khu n xâm nh

gây ra các b nh

ghép. Khi gà b nhi u giun gây t c ru t ho c th ng ru t, ngoài ra giun ti
làm gà b
2005) [16].

c, ch m l n, s

ng tr ng gi

ct

ch Lân và cs.,


14

Brar R. S. và cs. (2016) [41] cho bi t: ngoài ru t, A. galli ký sinh có th
gây ra các bi

i b nh lý c

d dày tuy

d dày tuy n c a gà. Các bi

i b nh tích vi th

nh bao g m: viêm, loét; b m t bi

hóa; xu t huy t ti u bi u mô và thâm nhi m t bào viêm.
* B nh giun kim gà
Giun kích thích niêm m c ru t gây t huy t, ngoài ra còn chi

t dinh

ng c a gà làm con v t g y y u, gà con ch m l n. Trong quá trình ký sinh, chúng
ti

c t và s n v t khác nên gà b

c và d m c b nh viêm gan, ru t do

Histomonas meleagridis xâm nh p vào tr

m t lo

i

tr ng này thì phát b nh (Nguy n Th Kim Lan và cs., 1999) [10].
* B nh giun tóc gà
Capillaria ký sinh

c qu n

n, thành th c qu n b t
nh t là

o thành các túi th a,

gà con th

t, khó th . Các bi n

i b nh lý

di u, th c qu n, ru t phá h y ho

g y y u (D

Th Vân Giang, 2010) [4].

ng tiêu hóa làm cho gà

* B nh giun d dày
Acuaria, Dispharynx ký sinh t i d

giun t p h p l p màng cutin

b tan rã và gây viêm. T ch c d

th ng t

ng.

Giun có th phân h y thành d dày và t o nh ng nang bên trong thành d dày ch a
nhi u giun. Bao này s c ng, khi c t th y mô ho i t , trong có ch t v a màu tr ng
ho

.
u trùng Tetrameres xâm nh

th
ch

ng tuy n c a d dày tuy

c chui ra kh i tuy n và xoang d dày, con cái
y c lòng ng d n (Ph m S

dày tuy n d n t i r i

ng, làm ng ng ti t d ch v , gà g y y u, sút nhanh và có th

ch t n u nhi m nhi u giun. Gà tr ng b gi m s
c

l
dày

th cata, làm thoái hóa và teo mô tuy n, phá h y ch
lo n ch

n ngày

c.

ng h p cu ng m n i


15

1.1.8. Tri u ch ng c a b

ng tiêu hóa

gà

*B
ch Lân và cs. (2005) [16], n u gà nhi m nh thì tri u ch ng

không rõ. N u nhi m n ng, gà có tri u ch ng sau: gà con sau khi nhi m 10 - 40
ngày th y mào nh t nh t; g y y u; phân lúc táo, lúc l

nh

m i ngày n ng thêm, sau 40 ngày thì g y còm và có th ch t.
ct
tr

ct

c, thi u máu, r i lo

th n kinh

u hi n h i ch ng

gà con khi nhi

Tr

cao.

nh (1963) [29] cho bi t, b

ng lây lan

m nh (ký sinh ti n tri n tr c ti p), gi t h i nhi u gà, nh
trùng tích
th nh tho

ru t non gây ch ng viêm ru
t nhiên t nh l

.

y, l

,

c ta, b nh làm ch t khá nhi u gà con,

làm gà mái g y, b viêm ru t. Giun có th làm th ng t ch c gan và ng d n m t.
* B nh giun kim gà
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs. (1999) [10], gà v
ng thi u máu, ki t l và g y còm; gà con ch m l
s

ng tr ng, có khi d

ng
gi m

. N u nhi m n ng thì gà g y còm, thi u máu n ng,

c mà ch t.
Khi nhi m n ng gà b r i lo n tiêu hoá, a ch
ch m l

u t và

ch Lân và cs., 2005) [16].
* B nh giun tóc gà

Theo Skrjabin K. I. và cs. (1979) [24], khi b nh nh , tri u ch ng lâm sàng
không th hi n, khi nhi m n ng th y th hi n r t rõ s r i lo
Vào ngày th 12 sau khi c m nhi m, phân c a gà l ng, có l n nhi u ch t nhày và
v t máu. Gà m c b nh ch m ch p, rúc vào xó chu ng. Lông xung quanh h u môn
ng th y b t, dính phân. Gà sút cân, m t s con ch t vì ki t s c.