Đánh giá khả năng sinh sản của lợn nái ngoại CP40 và CP42 nuôi tại trại công ty TNHH một thành viên sản xuất kinh doanh thương mại Trường Thịnh, tỉnh Bắc Giang (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
-------------------

ÂU XUÂN H U
Tên

tài

ÁNH GIÁ KH N NG SINH S N C A L N NÁI NGO I CP40 VÀ CP42
NUÔI T I TR I CÔNG TY TNHH M T THÀNH VIÊN S N XU T KINH
DOANH TH

NG M I TR

NG TH NH, T NH B C GIANG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o: Chính quy

Chun ngành: Ch n ni Thú y
Khoa: Ch n ni thú y
Khóa h c: 2011 - 2015

THÁI NGUYÊN, N M 2015

IH C


TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
-------------------

ÂU XUÂN H U
Tên

tài

ÁNH GIÁ KH N NG SINH S N C A L N NÁI NGO I CP40 VÀ CP42
NUÔI T I TR I CÔNG TY TNHH M T THÀNH VIÊN S N XU T KINH
DOANH TH

NG M I TR

NG TH NH, T NH B C GIANG

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o: Chính quy

Chun ngành: Ch n ni Thú y
L p: 43 - Ch n nuôi Thú y
Khoa: Ch n ni Thú y
Khóa h c: 2011 - 2015
Gi ng viên h

ng d n: TS. Tr n Th Hoan

THÁI NGUYÊN, N M 2015

IH C


L IC M

N

Trong th i gian h c t p và rèn luy n t i tr

ng

i h c Nông Lâm

Thái Nguyên cùng n m tháng th c t p t i c s tơi ã ln
t n tình c a các th y cô giáo và b n bè. Tơi có
n l c c a b n thân thì ph n l n có s giúp

c s giúp

c ngày hơm nay ngồi s

c a Nhà tr

ng, th y cơ, gia

ình, b n bè và xã h i.
V i suy ngh
hi u nhà tr

ó tơi xin chân thành c m n sâu s c t i Ban Giám

ng, Ban ch nhi m khoa Ch n ni Thú y, tồn th các

th y cô giáo trong khoa Ch n nuôi Thú y – Tr

ng

i h c Nông Lâm

Thái Nguyên, các th y cô giáo ã gi ng d y tôi trong su t quá trình h c
và th c t p.
c bi t tơi xin bày t lịng bi t n sâu s c t i:
Cô giáo: TS. Tr n Th Hoan ã t n tình giúp

và tr c ti p h

ng

d n tơi trong su t q trình th c t p.
Tôi xin trân thành c m n Tr i l n c a công ty TNHH m t thành
viên Tr

ng Th nh, các cán b công nhân viên trong tr i ã t o m i i u

ki n thu n l i cho tôi

c th c t p và rèn luy n t i c s .

M t l n n a tơi xin kính chúc tồn th các th y cơ giáo cùng tồn th
gia ình s c kh e, h nh phúc và thành công h n n a trong s nghi p gi ng
d y và nghiên c u.
Thái Nguyên, ngày

tháng

Sinh viên

Âu Xuân H u

n m 2014


L I NĨI

U

Th c t p là q trình tham gia h c h i, so sánh, nghiên c u và ng
d ng nh ng ki n th c ã h c vào th c t s n xu t.
Khóa lu n t t nghi p v a là c h i
nghiên c u v v n

sinh viên trình bày nh ng

mình quan tâm trong quá trình th c t p,

ng th i

c ng là m t tài li u quan tr ng giúp ki m tra ánh giá quá trình h c t p và
k t qu th c t p c a m i sinh viên.
Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân,
giám hi u nhà tr

ng ý c a Ban

ng và Ban ch nhi m khoa Ch n nuôi Thú y tr

h c Nơng Lâm Thái Ngun, s giúp
h

cs

i

nhi t tình c a các th y cô giáo

ng d n và Tr i l n c a công ty TNHH m t thành viên Tr

tôi ã ti n hành th c hi n

ng

ng Th nh,

tài: “ ánh giá kh n ng sinh s n c a l n nái

ngo i CP40 và CP42 nuôi t i tr i công ty TNHH m t thành viên s n xu t
kinh doanh th
cs h

ng m i Tr

ng Th nh, t nh B c Giang”.

ng d n t n tình c a các th y cô giáo cùng v i s n l c

c a b n thân tơi ã hồn thành khóa lu n này. V i trình
h nb

c

và th i gian có

u cịn b ng v i công tác nghiên c u khoa h c nên

tơi cịn nhi u h n ch và thi u sót v ph
c u. Kính mong
khóa lu n c a tôi

c s giúp

tài c a

ng pháp c ng nh k t qu nghiên

, góp ý và ch b o c a th y cô giáo, b n bè

c hồn thi n h n.

Tơi xin chân thành c m n!


M CL C
Ph n 1 M
1.1.

U

tv n

1.2. M c tiêu và yêu c u c a

tài

1.2.1. M c tiêu c a chuyên
1.2.2. Yêu c u c a
1.3. Ý ngh a c a

tài
tài

1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c

1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n
Ph n 2 T NG QUAN TÀI LI U
2.1. C s khoa h c
2.1.1. Lai gi ng
2.1.2. u th lai
2.1.3.

c i m m t s gi ng l n nái ngo i

2.1.3.1. Gi ng l n Yorkshire
2.1.3.2. Gi ng l n Landrace
2.1.4.

c i m sinh lý sinh s n c a l n nái

2.1.4.1. S thành th c v tính và th vóc
2.1.4.2. Chu k

ng d c (chu k tính)

2.1.4.3. Q trình phát tri n c a bào thai
2.1.5. Nh ng y u t

nh h

ng t i kh n ng sinh s n c a l n nái

2.1.5.1. Gi ng
2.1.5.2. nh h

ng c a con

2.1.5.3. Tu i và kh i l

c và ph

ng pháp ph i gi ng

ng l n nái khi ph i gi ng l a

2.1.5.4. Th t các l a
2.1.5.5. K thu t ph i gi ng
2.1.5.6. S tr ng r ng
2.1.5.7. Th c n và dinh d

ng

u tiên


2.1.5.8. T l th tinh
2.1.5.9. S con cai s a/
2.1.5.10. Ghép ôi giao ph i
2.1.5.11. nh h
2.1.6. M t s

ng c a l n

c

c i m c b n c a hai dòng l n nái ngo i CP51 và CP40 ........ 20

2.2. Tình hình nghiên c u trong n

c và ngồi n

c

2.2.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i
2.2.2. Tình hình nghiên c u trong n
PH N 3

IT

c

NG, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN

C U
3.1.

it

ng và ph m vi nghiên c u

3.2.

a i m và th i gian ti n hành

3.3. N i dung nghiên c u
3.4. Ph

ng pháp nghiên c u

3.4.1. Ph

ng pháp nghiên c u

3.4.2. Ph

ng pháp theo dõi

3.4.3. Ph

ng pháp x lý s li u

Ph n 4 K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N
4.1. Công tác ph c v s n xu t
4.1.1. Công tác ch n nuôi
4.1.2. Công tác thú y
4.1.3. Công tác khác
4.1.4. K t qu ph c v s n xu t
4.1.4.1. Công tác gi ng
4.1.4.2. Cơng tác ch m sóc ni d
4.1.4.3. K t qu công tác thú y
4.1.5. K t qu công tác ch n nuôi
4.2. K t qu nghiên c u

ng


4.2.1. Ch tiêu sinh lý sinh d c
4.2.2. Các ch tiêu v s l

ng

4.2.3. Các ch tiêu v ch t l

ng c a 2 dòng l n CP40 và CP42

Ph n 5 K T LU N, T N T I VÀ
5.1. K t lu n
5.2. T n t i
5.3.

ngh

TÀI LI U THAM KH O

NGH


DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

STT

T , c m t vi t t t

Ngh a c a t , c m t vi t t t

1

Cs

C ng s

2

D

Duroc

3

VT

n v tính

4

Hs

Hampshire

5

L

Landrace

6

LMLM

L m m long móng

7

Max

Maxter 16

8

TB

Trung bình

9

TT

Th tr ng

10

Y

Yorkshire


DANH M C CÁC B NG

B ng 3.1: S

kh o nghi m ..................................................................... 25

B ng 4.1: L ch dùng vaccin c a tr i............................................................ 34
B ng 4.2: K t qu công tác ph c v s n xu t ............................................. 37
B ng 4.3: Các ch tiêu sinh lý sinh d c c a l n nái h u b ......................... 38
B ng 4.4: S con s sinh còn s ng ............................................................. 40
B ng 4.5: Kh i l

ng l n con s sinh/ .................................................... 41

B ng 4.6: Kh i l

ng s sinh bình quân .................................................... 42

B ng 4.7: S con cai s a c a l n nái ......................................................... 43
B ng 4.8: Kh i l

ng l n con cai s a ........................................................ 44

B ng 4.9: Kh i l

ng l n con cai s a bình quân ....................................... 45


Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Ch n nuôi là m t trong hai l nh v c quan tr ng trong n n nông

nghi p (ch n nuôi, tr ng tr t), nó khơng nh ng áp ng nhu c u th c ph m
cho tiêu dùng hàng ngày c a m i ng

i dân trong xã h i mà còn là ngu n

thu nh p quan tr ng c a hàng tri u ng
nghi p l i có ý ngh a quan tr ng

i dân hi n nay.

iv in

c bi t nơng

c ta khi có t i h n 70% dân c

s ng d a vào nông nghi p.
N

c ta là m t n

c nông nghi p. Bên c nh tr ng tr t, ngành ch n

ni nói chung và ch n ni l n nói riêng chi m m t v trí r t quan tr ng
trong n n kinh t qu c dân. Ch n nuôi cung c p ngu n th c ph m quan
tr ng cho con ng

i, ngồi ra cịn cung c p m t l

ng l n phân bón cho

ngành tr ng tr t và m t s s n ph m ph cho ngành công nghi p ch bi n.
Nh ng n m g n ây, các trung tâm gi ng và các công ty liên doanh
ã có nhi u n l c trong vi c nh p kh u các gi ng l n ngo i có n ng su t
cao

c i thi n àn l n hi n có

cơng nghi p ã

n

c ta. R t nhi u tr i ch n nuôi l n ki u

c hình thành, t o nên các vùng ch n nuôi. Nhi u ti n b

khoa h c k thu t v th c n, gi ng, ch m sóc qu n lý, chu ng tr i ã

c

áp d ng thành công.
Trong ngành ch n nuôi l n, l n nái có vai trị r t quan tr ng, nh t là
ni l n nái

có àn con nuôi th t l n nhanh, nhi u n c.

ng th i cung

c p con gi ng cho các khu v c lân c n.
M t trong các tr i ch n nuôi th c hi n

c theo ph

tr i ch n nuôi c a công ty TNHH m t thành viên Tr
ng cán b k thu t có trình

ng châm ó có

ng Th nh. V i

i

chun mơn và tay ngh cao, tr i ang ngày


càng phát tri n và áp ng
t

c nhu c u c a th tr

ng lai, tôi r t mu n mình c ng làm

nghiên c u ch n ni l n
thi t

ng. Là m t k s

c i u ó. Chính vì v y vi c

tr i ch n ni c a công ty là m t i u r t c n

i v i tơi.
có th giúp các nơng h c ng nh các trang tr i có ý mu n nuôi

l n nái ngo i lai quy mô nh

n quy mơ l n h n có nh ng ki n th c c n

thi t v k thu t ch m sóc ni d
nghiên c u

ng và qu n lý, chúng tôi ti n hành

tài: “ ánh giá kh n ng sinh s n c a l n nái ngo i CP40

và CP42 nuôi t i tr i Công ty TNHH m t thành viên s n xu t kinh
doanh th

ng m i Tr

ng Th nh, t nh B c Giang”.

1.2. M c tiêu và yêu c u c a
1.2.1. M c tiêu c a
- Xác

tài

tài

nh

c kh n ng sinh s n c a àn l n ngo i.

- K t qu

t

ch n nuôi l n ngo i và

cc a

tài s góp ph n hồn thi n vào quy trình

nh h

ng v vi c phát tri n ngành ch n nuôi l n

trong nh ng n m t i.
1.2.2. Yêu c u c a
- Áp d ng

tài
y

quy trình k thu t trong ch n nuôi l n nái và

l n con theo m .
1.3. Ý ngh a c a

tài

1.3.1. Ý ngh a trong khoa h c
ánh giá

c kh n ng sinh s n c a àn l n ngo i CP40, CP42

nuôi t i tr i l n c a công ty TNHH Tr
Lý, huy n Hi p Hòa, t nh B c Giang.

ng Th nh trên

a bàn xã B c


1.3.2. Ý ngh a trong th c ti n
Cung c p m t s

thông tin k

nuôi l a ch n gi ng, dòng phù h p
i u ki n hi n nay.

thu t – kinh t giúp ng

i ch n

phát tri n ch n nuôi l n trong


Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c
2.1.1. Lai gi ng
Lai gi ng là cho giao ph i các cá th thu c các gi ng và các dòng
khác nhau. Lai gi ng bao g m vi c lai khác gi ng và lai khác dịng (lai
ngồi dịng, lai chéo dịng).
Lai khác gi ng là s giao ph i gi a các cá th

c và cái c a hai hay

nhi u gi ng khác nhau.
Lai khác dòng là cho nh ng cá th

c và cái c a nh ng dòng khác

nhau trong cùng m t gi ng giao ph i v i nhau

su t cao h n c a cùng m t gi ng y nh ng không
2.1.2.

t o ra con lai cho n ng
ng huy t.

u th lai
u th lai là hi n t

ng con lai có s c s ng, s c ch ng

b nh t t

và có n ng su t cao h n trung bình c a th h b m chúng.
Có 3 lo i u th lai:
-

u th lai cá th : là u th lai do ki u gen c a chính con v t gây nên.

-

u th lai c a m : là u th lai do ki u gen mà m con v t gây ra

thông qua i u ki n ngo i c nh cung c p cho nó. Ch ng h n, n u b n thân
m là con lai thông qua s n l
lai có

ng s a, kh n ng ni con khéo…mà con

c u th này.

-

u th lai c a b : là u th lai do ki u gen c a b con v t gây ra

thông qua i u ki n ngo i c nh cung c p cho nó.
quan tr ng b ng u th lai c a m .

u th lai c a b không


Có th gi i thích u th lai b ng m t trong nh ng gi thuy t sau:
- Thuy t tr i
Trong i u ki n ch n l c lâu dài, gen tr i và c gen l n (ph n l n các
gen có l i), qua t p giao có th
i lai, làm cho

em các gen tr i c a c 2 bên b m t h p

i lai có giá tr h n h n b m .

- Thuy t siêu tr i
Tác
c p alen

ng c a các c p alen d h p t Aa là l n h n tác

ng c a các

ng h p t AA và aa.

2.1.3.

c i m m t s gi ng l n nái ngo i

2.1.3.1. Gi ng l n Yorkshire
Ngu n g c xu t x : Vào

u th k XVI t i Anh, n m 1884 hồng

gia Anh ã cơng nh n gi ng l n này. Hi n nay ây là gi ng l n nuôi ph
bi n nh t trên th gi i, l n
vào t n m 1920
sau ó

c ni

Mi n Nam

n n m 1964 l n

nhi u n i.

n

c ta l n

c nh p

t o ra gi ng l n Thu c Nhiêu Nam B ,

c nh p vào mi n b c thông qua Liên Xô c .

n n m 1978, chúng ta nh p l n Yorkshire t Cu Ba. Nh ng n m sau
1990 l n Yorkshire
n

c nh p vào n

c ta qua nhi u con

ng qua nhi u

c và nh p v nhi u dòng.
c i m ngo i hình: Tồn thân có màu tr ng, lơng có ánh vàng,

nh dài, tai to h i h
kho và v n

ng v phía tr

c thân dài l ng h i v ng lên, chân cao

ng t t, ch c ch n, t m vóc l n.

Kh n ng s n xu t: L n cái
17 - 18 con. Kh i l
ngày tu i

u

trung bình 10 – 12 con/l a. Có l a

t

ng s sinh trung bình 1 - 1,2 kg/con. L n cai s a 60

t 16 - 20 kg/con. L n tr

ng thành

t 350 - 380 kg. L n nái

n ng 250 - 280 kg. L n thu c gi ng cho nhi u n c. Hi n nay gi ng l n này
ang

c s d ng trong ch

ng trình n c hố àn l n c a Vi t Nam.


2.1.3.2. Gi ng l n Landrace
L n gi ng g c

c t o nên t

an M ch b ng cách cho lai gi ng

tr ng Youland (Anh) v i các gi ng tr ng

a ph

ng c a

an M ch vào

th k 19. L n màu tr ng tuy n, thân dày và dài, tai r , b ng dài thon,
mông phát tri n, nây tròn, chân to, th ng nh ng cịn có tr
y u. Kh i l
ngay t

ng v a ph i, hình dáng có d ng hình nêm. Xu h

u c a lo i l n này là ph n

ng h p chân
ng ch n l c

u thon, nh , ph n sau phát tri n to,

r ng nh m t ng t l n c. Hi n nay là m t trong nh ng gi ng cao s n có t
l n c cao nh t. L n có

c tính sinh s n cao: m

s a nên l n con l n nhanh. Hi n nay
các n

c vùng ôn

nghi v i nhi t

i. C ng nh l n

nhi u con/l a, nhi u

c nuôi kh p th gi i nhi u nh t là
i B ch, l n Landrace d thích

i n u các i u ki n v th i ti t không quá kh c nghi t.

L n cái có 12 - 16 vú, n ng 220 – 250 kg. L n
khi tr

ng thành.
các n

n

c 300 – 320 kg

c phát tri n nh Anh, B , Pháp, Hà Lan, Th y

cB cM …

i n, các

u có gi ng l n Landrace theo d ng hình riêng c a mình.

Vi t Nam, t n m 1978 nh p l n Landrace t Cu Ba. Nh ng n m
1985 - 1986 nh p l n Landrace t B và Nh t B n. L n Landrace

dùng

lai kinh t v i l n n i. Công th c lai ph bi n hi n nay là ½ máu

l n Landrace, ¼ máu l n
tháng tu i có th
2.1.4.

c

i B ch và ¼ máu l n Móng Cái. Con lai 6

t 100 kg và cho t l n c t 48% tr lên.

c i m sinh lý sinh s n c a l n nái

2.1.4.1. S thành th c v tính và th vóc
Thành th c v tính: thành th c v tính c a l n là tu i mà con v t
b t

u có các ph n x sinh d c và có kh n ng sinh s n. Khi ó, các c

quan sinh d c bên trong c ng nh bên ngoài phát tri n t
ch nh nh tuy n vú, t cung, âm

o, tr ng b t

ng

i hồn

u chín, r ng và có kh


n ng th thai. Bi u hi n rõ nh t c a s thành th c v tính là con cái xu t
hi n l n

ng d c

(1998))[1]. M c dù,

u tiên (Nguy n T n Anh, Nguy n Duy Hoan
l n

ng d c

kh n ng th thai, nh ng ng

i ta th

u tiên này l n cái có tr ng r ng và có
ng b qua l n

ng d c

không ph i gi ng và cho gia súc sinh s n ngay. B i vì, l n
ch có ý ngh a nh n bi t con nái b t
ph i gi ng

l n

ng d c

u tiên s làm nh h

ng tr ng r ng

m t th vóc c ng ch a
2.1.4.2. Chu k

t

ng d c này

u có kh n ng sinh s n. N u nh
ng

n kh n ng sinh

s n c a l n nái vì b máy sinh d c c a l n lúc này m i t
ch nh, m t khác s l

u tiên này

l n

ng d c

ng

i hồn

u tiên này c ng ít, v

c s thành th c.

ng d c (chu k tính)

Chu k tính

cb t

u t khi l n ã thành th c v tính, ti p xúc

xu t hi n và ch m d t hoàn toàn khi c th

ã già y u. Nó t o ra hàng lo t

các i u ki n c n thi t ti n hành giao ph i, th tinh và phát tri n bào thai.
Chu k tính là q trình sinh lý ph c t p sau khi toàn b c th
phát tri n toàn di n
hi n t

các c quan sinh d c khơng có bào thai và khơng có

ng b nh lý, thì c sau 1 kho ng th i gian nh t

tiên c a l n
có s bi n
t ng c

ng d c tr

c

n

i nh âm h , âm

ng ho t

ng,

t

u

o, t cung xu t huy t, các tuy n sinh d c

bên trong bu ng tr ng có q trình thành th c
is

i u ti t c a

c tuy n n làm cho tr ng chín và r ng có chu k . Bi u

hi n b ng các tri u ch ng
sinh d c

nh t ngày

ng d c sau, c quan sinh d c c a con cái

chín và r ng các noãn nang. S phát tri n c a tr ng d
hormon thùy tr

ã

ng d c theo chu k nh niêm d ch trong

ng

c phân ti t, con cái có ph n x sinh d c, song song v i hi n

ng tr ng r ng, t t c nh ng bi n

i ó

c x y ra l p i l p l i có tính

chu k nên g i là chu k tính. Nói cách khác chu k tính là kho ng th i
gian gi a hai chu k r ng tr ng liên ti p, m i m t chu k c a l n cái trung


bình kho ng 21 ngày và
c, giai o n

c chia thành ba giai o n: giai o n tr

ng d c và giai

+ Giai o n tr
th vàng c a l n

c

ng sau

c tiêu bi n

là i u ki n chu n b c a

ng

ng d c.

ng d c: kéo dài 1 – 2 ngày và

ng d c tr

c

nl n

ng sinh d c cái

c tính t khi

ng d c ti p theo.

ây

ti p nh n tinh trùng, ón

nh n tr ng r ng và th tinh.
Trong giai o n này c th và c quan sinh d c có nh ng bi n
nh t

nh: con v t b n ch n khơng n, b

i

n, thích nh y lên l ng con khác

nh ng không cho con khác nh y lên l ng mình. Bên trong bu ng tr ng
d

i tác

ng c a hormon FSH, noãn bào phát tri n và nhô lên b m t

bu ng tr ng, các bao nỗn t ng nhanh v kích th
ng kích bao nỗn là 4 mm

c,

u giai o n

n cu i giai o n t ng lên 8 – 12 mm, các

bao noãn này t ng ti t Oestrogen.
C quan sinh d c d

i tác

ng c a hormon Oestrogen: âm h b t

u s ng lên, h i m ra, có màu h ng t
làm tr n

i và có d ch nh n loãng ch y ra

ng sinh d c.

+ Giai o n

ng d c: th

ng kéo dài t 2 – 3 ngày bao g m 3 th i

k liên ti p là h ng ph n, ch u

c và h t ch u

c.

ây là giai o n quan tr ng nh ng th i gian ng n, ho t
d cb t

ng sinh

u mãnh li t h n.

Bên trong bu ng tr ng d
hormon) là ch

o trên c

s

i tác d ng c a hormon LH (Luteino
tác

ng c a hormon FSH (Folliculo

Stimullin Hormon) làm cho các t bào tr ng chín, hình thành nhi u l p t
bào h t ti t ra m t l
th

ng Oestrogen

t m c cao nh t 112 g % so v i bình

ng ch 64 g % kích thích lên não làm c th con v t có s h ng ph n

m nh m toàn thân (Nguy n M nh Hà, 2005)[4].


Quan sát c quan sinh d c nh n th y âm h phù n , xung huy t,
chuy n t màu h ng nh t sang màu

r i màu m n chín, t cung hé m r i

m r ng, co bóp m nh, niêm d ch âm
dính và

o t trong lỗng chuy n sang keo

c d n có tác d ng làm tr n

ng sinh d c và ng n c n s xâm

nh p c a vi khu n.
Con v t lúc này có bi u hi n b
chu ng,

n ho c n ít, ch y kêu r ng lên, phá

ng ng n ng , nh y lên l ng con khác, lúc

nh y lên l ng sau

ng yên cho con

c nh y.

u ch a cho con

l n sau khi

c

ng d c t

24 – 30 gi thì tr ng r ng, th i gian tr ng r ng kéo dài t 10 -15 gi , do ó
nên ph i 2 l n cho l n s có hi u qu th thai cao.
Giai o n này n u th tinh
không s chuy n sang giai o n sau
+ Giai o n sau

t hi u qu thì gia súc s có thai n u
ng d c.

ng d c:

Giai o n này còn g i là pha th vàng, b t
d c và kéo dài trong 3 – 4 ngày, ho t

u sau khi k t thúc

ng sinh d c b t

Bên trong bu ng tr ng th vàng

ng

u gi m.

c hình thành có màu

tím,

ng kính kho ng 7 – 8 mm ti t ra hormon progesteron c ch trung khu
sinh d c

vùng d

i

i, d n

n

c ch tuy n yên làm gi m ti t

Oestrogen. Do ó, làm gi m h ng ph n th n kinh, s t ng sinh và ti t d ch
c a t cung d ng l i. Ho t

ng sinh d c ã gi m rõ r t, âm h teo d n tái

nh t, không mu n g n con

c, không cho con khác nh y lên l ng, l n n

u ng t t h n, con v t d n tr l i tr ng thái bình th

ng.

2.1.4.3. Quá trình phát tri n c a bào thai
Quá trình sinh tr

là giai o n sinh tr
114 ngày) và th

ng và phát tri n c a l n giai o n trong thai chính

ng, phát tri n c a bào thai (th
ng chia quá trình sinh tr

ng kéo dài trung bình

ng và phát tri n này thành 3

th i k : th i k phôi thai, th i k ti n thai và th i k bào thai.


+ Th i k phôi thai.
Th i k phôi thai t 1

n 22 ngày là th i k phát d c m nh.

Quá trình này di n ra nh sau: khi tr ng và tinh trùng g p nhau
phía trên ng d n tr ng thì tinh trùng s ti t ra men Hyalurolidaza
v màng phóng x (men này khơng
tinh trùng c a nhi u loài

1/3
phá

c tr ng cho loài nên ta có th k t h p

ng v t). Sau ó, tinh trùng ti t ra men zonalizin

phá v màng trong su t, cu i cùng tinh trùng ti t ra men Muraminidaza
phá v màng nỗn hồng

i vào t bào tr ng. Khi tinh trùng k t h p

c v i nhân c a t bào tr ng s t o thành h p t và sau 20 gi th tinh
h pt b t

u phân chia, lúc

u phân chia thành 2 t bào phôi,

phân chia thành 8 t bào phôi lúc này h p t b t
t cung và làm t

n 48 gi

u chuy n d n v 2 s ng

ó. Lúc này, h p t l y ch t dinh d

ng t t bào tr ng

và tinh trùng.
M m thai
dinh d

c hình thành sau khi th tinh 3 – 4 ngày, lúc

u nó l y

ng t nỗn hồng và tinh trùng, sau khi hình thành màng thì m m

thai l y ch t dinh d

ng qua màng b ng ph

ng pháp th m th u. Màng i

c hình thành sau khi th tinh 7 – 8 ngày, là màng trong cùng và bao b c
l y bào thai. Nó ch a d ch i giúp cho thai khơng va ch m vào c quan c a
m và giúp thai n m tho i mái. Màng i còn ch a h p ch t dinh d
nuôi thai nh protein,

ng, mu i. Màng

m

ng

c hình thành sau 10

ngày là màng ngồi cùng ti p giáp niêm m c t cung c a l n m , trên
màng

m có nhi u lơng nhung có tác d ng hút ch t dinh d

ng t m

truy n cho phơi thai. Màng ni u hình thành sau 12 ngày là màng gi a ch a
d ch ni u, kích t nhau thai, n

c ti u c a phơi thai.

Th i k này cịn hình thành m t s c quan
m t, tim, ngan… nh ng ch a hồn ch nh.

phơi thai nh

u, h


Cu i th i k này kh i l
này nh h

ng

ns l

ng c a phôi thai

ng phôi, s con

l n m c n th n tránh nh ng tác

t t 1 – 2 gram. Th i k

ra/ l a.Vì v y, c n ch m sóc

ng m nh khơng t t lên c th m .

+ Th i k ti n thai.
Th i k này kéo dài t ngày th 23
gi ng có ch a. Th i k này b t

n ngày th 39 sau khi ph i

u hình thành nhau thai do ó s k t h p

gi a m và con ch t ch h n, phôi thai phát tri n m nh nh t
các c quan và các b ph n khác,
phát d c xong, tr ng l
ngày th 39

hình thành

n cu i th i k này thai ã t

ng t ng nhanh

n gày 30 phôi

t 6 -7 gram/ thai. Ch t dinh d

ng

i

t 3 gram/ thai,

ng ch y u

cl yt c

th m qua nhau thai.
+ Th i k bào thai.
Th i k bào thai di n ra t ngày th 40 sau khi ph i gi ng có ch a
cho

n khi

.

Trong th i k này s trao

i ch t c a thai di n ra mãnh li t

thành n t nh ng b ph n còn l i nh da, lông, r ng và b t
nh ng

hình

u hình thành

c i m c a gi ng.
Bào thai phát tri n nhanh nh t t ngày th 90 tr

này tr ng l

ng bào thai t ng g p 600

i

n cu i th i k

n 1300 l n c th

i v i l n

ngo i cu i th i k này m i thai n ng 1200 – 1300 gram, l n Móng Cái là
500 gram. Kh i l
v y nuôi d
kh i l
d

ng bào thai to hay bé ph thu c vào giai o n này vì

ng l n nái có ch a

th i k cu i r t quan tr ng nó quy t

ng s sinh. Th c t trong s n xu t

ng ng

thu n ti n cho ch m sóc, ni

i ta chia th i gian c a l n làm 2 th i k :

Ch a k I: T khi th thai
Ch a k II: T ngày th 85

n ngày th 84.
n khi

nh

.


2.1.5. Nh ng y u t

nh h

nâng cao
c n quan tâm
c n bi t

c n ng su t sinh s n c a l n nái thì ng

n các y u t

nh h

ng tr c ti p

c m i y u t có m c

s n c a l n nái
h

ng t i kh n ng sinh s n c a l n nái

nh h

i ch n nuôi

n n ng su t sinh s n và

ng nh th nào. N ng su t sinh

c ánh giá thông qua nhi u ch tiêu và c ng ch u nh

ng c a nhi u y u t khác nhau nh y u t di truy n, dinh d

h u, k thu t ch m sóc l n nái, l n con
ó nh h

ng quy t

nh

ng, khí

các giai o n khác nhau… trong

n n ng su t sinh s n c a l n nái là y u t di

truy n và các y u t dinh d

ng.

2.1.5.1. Gi ng
Gi ng l n là y u t
v i

nh h

c tính s n xu t c a nó g n li n v i n ng su t. Gi ng khác nhau, cho

n ng su t khác nhau. Các gi ng
môi tr

ng t i s c s n xu t c a l n nái. Gi ng

ng, m n

a ph

ng có kh n ng thích nghi t t v i

nh ng s c s n xu t th t l i kém.

i v i các gi ng l n

ngo i thì kh n ng s n xu t và s thích nghi l i ph thu c vào t ng gi ng.
Các gi ng a d ng nh Landrace (L), Yorkshire (Y) có kh n ng sinh s n
và s n xu t th t khá. Các gi ng chuyên d ng nh Pietrain (P) kh n ng sinh

s n trung bình nh ng l i có kh n ng s n xu t th t cao.
2.1.5.2. nh h
Con

ng c a con

c có nh h

c và ph

ng r t rõ

ng pháp ph i gi ng
n n ng su t sinh s n c a l n nái.

gi ng quá già hay có nh ng bi u hi n b nh lý s

nh h

ng

c

n t l th

thai làm gi m s con trong m t l a

. Có th làm t ng t l th thai b ng

cách cho ph i kép s d ng h n m t

c gi ng. Ph

t o làm gi m t l th thai h n so v i ph
phát hi n
Ph

ng pháp th tinh nhân

ng pháp ph i tr c ti p vì ch a

c chính xác th i i m r ng tr ng.
ng pháp nhân gi ng khác nhau s cho n ng su t khác nhau.

Cho nhân gi ng thu n ch ng, thì n ng su t c a chúng c ng là n ng su t c a


gi ng ó.

ánh giá nh h

ng c a ph

ng pháp nhân gi ng

i v i

n ng su t sinh s n, nhi u tác gi cho bi t vi c lai gi ng có th c i thi n
n ng su t sinh s n c a l n.
Các con lai có tu i thành th c v tính s m h n 11,3 ngày, t l th

thai cao h n 2 - 4%, s tr ng r ng nhi u h n 0,5 tr ng, s con

ra/

nhi u h n 0,6 - 0,7 con, s con cai s a/ nhi u h n 0,8 con so v i gi ng
thu n (V

ình Tơn và Nguy n Cơng nh, 2010) [13].
Nh v y nhân gi ng thu n hay nhân gi ng t p giao s cho k t qu

s n xu t khác nhau.
2.1.5.3. Tu i và kh i l

ng l n nái khi ph i gi ng l a

ph i gi ng l a
ph

u tiên

u, l n nái h u b ph i thành th c c v hai

ng di n là thành th c v tính và thành th c v th vóc.
Thành th c v tính (thành th c sinh d c) t c là l n nái h u b ph i có

bi u hi n v

ng d c và r ng tr ng. Tu i thành th c v tính ph thu c vào

c i m c a gi ng và i u ki n ni d

ng ch m sóc qu n lý c a c s .

Các gi ng l n n i có tu i thành th c v tính s m h n các gi ng l n
ngo i nh p và l n lai. Theo Phùng Th Vân và Cs (2001) [14] l n Landrace
thành th c v tính d c là 213,1 ngày và l n Yorkshire là 219,4 ngày.
L n nái h u b nuôi nh t liên t c s có tu i

ng d c l n

u dài h n

l n ni ch n th . Vì l n ni có th i gian ch n th s t ng c

ng trao

ch t, t ng h p

c nên s có

tu i

ng d c l n

c sinh t và có i u ki n ti p xúc v i l n

i

u s m h n.

i v i l n ngo i

c 5, 6 tháng tu i nên cho ti p xúc v i l n

m i ngày kho ng 15 phút

thúc

s m. Khi cho ti p xúc v i l n
(kho ng 1 n m tu i).

y s d y thì, l n nái h u b s
c nên cho ti p xúc v i

l a tu i này, l n

c

ng d c
c còn non

c c ng ã có kinh nghi m gây


kích thích cho l n nái,

ng th i v tu i tác và th vóc, tính cách c ng

khơng chênh l ch quá làm cho l n h u b nái r t rè, s s t có tác d ng c
ch h n là kích thích.

L n nái h u b

ng d c l n

cho ph i gi ng vào l n

u không nên cho ph i ngay mà nên

ng d c th 2 ho c th 3. Vì

các c quan sinh s n phát tri n ch a

l n

ng d c

u

c hoàn ch nh, n u cho ph i gi ng

s cho t l th thai th p, mà n u có th thai thì s con/l a c ng th p.
Ngồi ra, tu theo tình hình giá c th tr

ng, th c n, tri n v ng c a

vi c tiêu th s n ph m có th làm cho vi c ph i gi ng ch m l i 1, 2 chu k .
S thành th c v th vóc là s sinh tr
quan, b ph n c a c th . Khi l n nái h u b
tr

ng, phát tri n

y

t 70% so v i kh i l

các c
ng nái

ng thành thì ph i gi ng. Tuy nhiên l n nái h u b quá béo s làm h n

ch r ng tr ng, do ó làm gi m s con/l a.
khi tr ng l

ng c th

i v i l n nái ngo i ch ph i

t trên 120 kg.

2.1.5.4. Th t các l a
Kh n ng s n xu t c a l n nái b nh h

ng r t nhi u b i các l a

khác nhau.
L n nái h u b ,
l a

th hai tr

l a

i s con/ s t ng d n lên

gi m d n. Trong s n xu t ng
các l a t th 6 tr

th nh t cho s l

i ta th

ng con/ th p. Sau ó t

n l a th 6, th 7 thì b t

ng chú ý gi v ng s l

u

ng con/

i b ng k thu t ch n nuôi, qu n lý, ch m sóc sao cho

àn l n nái khơng t ng cân quá và c ng không g y sút quá.
Gi v ng n ng su t b ng cách kéo dài thành tích sinh s n c a các
l a

t th 6 tr

chúng i

i cho

n l a th 10 s có l i h n nhi u là lo i th i

thay th b ng àn nái h u b khác. N u t ng s l n nái h u b


l a m t vào àn nái sinh s n s làm t ng giá thành c a 1 kg kh i l

ng

l n con cai s a, làm gi m l i nhu n c a c s ch n nuôi.
2.1.5.5. K thu t ph i gi ng
K thu t ph i gi ng có nh h

ng t i s l

ng con/l a. Ch n th i

i m ph i gi ng thích h p s làm t ng t l th thai và s con/l a. N u l n
nái

ng d c kéo dài 48 gi thì tr ng s r ng vào 8 - 12 gi tr

thúc ch u

c. T c là 37 - 40 gi sau khi b t

u ch u

c khi k t

c. Cho ph i quá

s m ho c quá mu n thì t l th thai và s con sinh ra/ th p.
i v i àn l n h t nhân thì ch nên cho giao ph i theo l i ghép ôi.
M t l n nái ch cho giao ph i v i m t l n

c. Nh ng

m b o t l th

thai cao và s con/ cao thì nên ph i l p.
i v i àn l n lai, sinh con th
t c là cho ph i hai l n v i hai

ng ph m thì có th cho ph i kép,

c gi ng khác nhau. Kho ng cách th i gian

gi a hai l n ph i l p cách nhau 10 – 12 gi và ph i kép hai l n cách nhau
là 5 – 10 phút.
Trong k thu t ph i gi ng ngoài các thao tác ngh nghi p, i u c t
y u là ph i xác

nh th i i m ph i gi ng thích h p. Th i i m ph i gi ng

thích h p có s khác nhau gi a l n n i và l n ngo i, l n nái c b n và nái

h ub.
2.1.5.6. S tr ng r ng
S tr ng r ng trong m t chu k
con

ng d c, là gi i h n cao nh t c a s

ra trong m t l a. Theo tác gi Burger J.P, (1952) và Baker L.N,

(1958) (Nguy n V n Thi n và Cs, 2005) [11] cho r ng: Các gi ng l n màu
tr ng có s tr ng r ng nhi u h n các gi ng l n màu en. N u tu i l n nái
h u b t ng lên 10 ngày thì s tr ng r ng t ng thêm 0,67 tr ng. Nghiên c u
trên l n

i B ch Hungari (1974) (Nguy n V n Thi n, 1974)[7] k t lu n


r ng: Th i i m r ng tr ng

l n t 36 gi k t lúc b t

tr ng r ng trên 30 tr ng/nái. Còn trên l n
tr ng b t

u t 30 gi tr

u

ng d c, s

Vi t Nam thì th i i m r ng

i k t 0 gi .

Theo các tác gi Perry J.S, (1954) (Nguy n V n Thi n và Cs, 2005)
[11]; Paul Hughes, (1996) (Nguy n V n Thi n và Cs, 2005) [11] thì trung
bình m i l n nái có s tr ng r ng t 15 - 20 tr ng trong m t chu k
d c và t ng lên áng k trong 4 l a
M i quan h gi a c

u và

ng

sinh tr

n ng sinh s n c a chúng ã

tm c n

nh

ng

l a th 6.

ng c a l n nái h u b v i kh

c nhi u tác gi

c p, nhóm tác gi

Berruecos và Cs (1970); England M.J (1997), (Phùng Th Vân và Cs
(2001)) [14] ã xác
kh i l

nh: Có m i t

ng quan ngh ch gi a kh n ng t ng

ng c a l n nái h u b và kh n ng sinh s n c a chúng sau ó.
Johansson và Kennedy (1985); Chahabra và Gaur (1995); Huehns

(1997) cho r ng: Kh n ng sinh tr
t

ng quan v i nhau, tuy nhiên

bi t: Tu i
t

ng d c l n

t ng kh i l
l

m c

u, kh i l

ng quan di truy n v i kh i l

ng và các ch tiêu sinh s n có m i
th p. Hutchens và Cs (1981) cho

ng c th lúc

ng d c l n

ng s sinh, kh i l

ng trung bình/ngày và

u có m i

ng cai s a, m c

dày m l ng khi

t 90,70 kg kh i

ng c th . H s di truy n này n m trong kho ng t th p

n trung bình

(0,19 - 0,40) (trích Nguy n V n Thi n và Cs, (2005) [11].
Evans và Cs (1983) (Nguy n V n Thi n và Cs, (2005)) [11] cho l n
h u b và l n h u b thu n c a các gi ng Landrace và Yorkshire ti p xúc
v il n

c

th i k 115 - 145 ngày tu i, nh ng tu i

có th xu t hi n khi

t

2.1.5.7. Th c n và dinh d

ng d c

u tiên ch

c 190 ngày tu i tr lên.
ng

T Quang Hi n và Tr n V n Phùng (2005) [5] cho r ng: Ch
không h p lý, kh u ph n n không

m b o dinh d

ng, m c dinh d

n
ng