Khai thác các công trình tưởng niệm nữ tướng Lê Chân tại Hải Phòng phục vụ phát triển du lịch (Khóa luận tốt nghiệp)

PH N M

1.Lí do ch

U

tài

Thành ph H i Phòng là m t trong nh ng thành ph anh hùng g n li n v i
cu

i và s nghi p c a nhi

t c,

ng n i ti ng trong l ch s dân

không th không nh

phá nên m

nn

ng Lê Chân -

u sóng ng n gió này. Hi n nay, t i H

c nhi u di tích, ki n trúc ph ng th

ng ni m v n

v i nh ng di tích l ch s và danh th
ki

ng ni m n
,

i có công khai

y ti

ng tài ba này. Cùng

t H i Phòng, các công trình

ng Lê Chân chính là m t ngu n tài nguyên du l

, góp ph n ph c v

c

phát tri n chung c a

ngành du l ch H i Phòng.
c t trong nh

, vi c khai thác nh ng tài nguyên

này ph c v cho du l ch c a thành ph

c chú tr

c.Ho c có m t s
n còn t

ch,

ng nhi u m t h n ch .Ho

còn di n ra m t cách t phát,

ng du l ch t

ch c th

n này

ng b ,

s qu n lý m t cách ch t ch các ngu n tài nguyên t phía c p chính quy
,

ng lãng phí l n v ngu n tài nguyên.

ích v kinh t do du l ch mang l

ng v i ti

phát tri n kinh t c
i vi

a ch

a

n a, nh ng l i
, c th

t h n ch . Chính vì nh ng
tài:

ng ni m n

ng Lê Chân t i H i Phòng ph c v phát tri n du l ch cho khóa lu n t t
nghi p c a mình nh m tìm ra các gi
du l

iv

y hi u qu khai thác phát tri n


2. L ch s nghiên c u v
u tác gi nghiên c u v n
tìm hi u v các công trình ki
Phòng nói riêng, có th

ng Lê Chân nói chun

ng ni m n

i và s nghi p c a n

ng Lê Chân - ti n công n

tri

ng l i hình nh m t n

i.Trong bài vi t này tác

ng Lê Chân c

tích, nh n m nh công lao

u th k I.

ng Lê Chân trong tâm th

Phòng t ch c nghiên c u,
b

b

i dân H

do B o tàng H i

u, biên so

.

th ng v N

ng và trong huy n

t H i Phòng và là m t cân qu c anh hùng

trong phong trào kh
-

ng Lê Chân:

i Phòng, công th n khai qu c

, tác gi bài vi t là nhà s h

gi

c NXB H i Phòng n

c biên so n m

và có h

ng Lê Chân, nh ng giá tr l ch s ,

h i truy n th ng

n Nghè và các di tích có liên quan. Cu

u quý cho

nh ng ai mu n tìm hi u thêm v thân th , s nghi p m t v n
V

ng ni m n

Trung -

H i

m qua m t s bài vi t tiêu bi u c a các tác gi sau:

c h t là nh ng bài vi t v cu
-

ng Lê Chân

ng anh hùng.

ng Lê Chân, nhà nghiên c u

c B o tàng H i Phòng có bài vi t

Xuân

th ng các di tích th n

. Bài vi t là l i gi i thi u t ng quan v h u h t các công trình
ng ni m n

ng không ch

khác trong c

c.Bài vi

a bàn H i Phòng mà còn t i m t s

a

c p t i m t s d ng tài nguyên du l ch

có th khai thác t

tích th c tr

gi i pháp nh m khai thác hi u qu các tài nguyên này.
Ngoài ra, tác gi Nguy
tàng H i Phòng

ng nh

-

ng phòng qu n lí di tích B o

nh khá chi ti t v vi c ph ng th n

ng

ng Lê Chân và vi c

Lê Chân t i m t công trình di tích c th qua bài vi t
ph ng th t

. Bài vi t th hi n m t cái nhìn sâu s c v l ch s , nghi

th c th t n

ng t

n Nghè-m t công trình tiêu bi u nh t trong h th ng các

ng ni m n
c p t i vi

ng t i H i Phòng.Tuy nhiên bài vi t hoàn toàn không

ng phát tri n du l ch t

3. M

u,

-M

n h p h n này.

tài

u:
tài nh m m

ni m n

u, tìm hi u các công trình ki

ng Lê Chân t i H

th

c m t cách t ng th nh t nh ng

giá tr c

v l ch s , v ki n trúc, v

nh ng giá tr ti m

khai thác cho du l ch.

-

ng

c bi t là

tài:

t s tài li u vi t và gi i thi u v các công trình ki

ni m n

ng Lê Chân

còn r t ít.

H i Phòng song vi c th ng kê, h th ng m

ng th i ph n l n nh ng tài li

tin, ít tài li

c

n vi

i d ng l i

ch cung c p thông

ng khai thác nh ng tài nguyên này cho ho t

ng du l ch c a thành ph .Vì th , v

tài này,

v n d ng nh ng lý

thuy t c a du l ch h c vào trong th c ti n du l ch thành ph H i Phòng,
hi n mong mu

ng

i th c

t cái nhìn h th ng v ngu

ng b t c p trong hi n tr ng khai thác hi n nay, t
ng cho vi c phát tri n du l ch c

,
xu t nh ng
i gian t i, t o nên

các tour du l ch h p d n cho du khách v i m t lo

ng .

4.

ng và ph m vi nghiên c u c

-

ng nghiên c u:H th ng các công trình và di tích tiêu bi u th

ph ng,

ng ni m n

ng Lê Chân.

tài


- Ph m vi nghiên c u: Thành ph H i Phòng.
5.

u
p và x lý tài li u:
tài.

thu th

khác nhau có liên quan t

c s d ng
ut nhi

tài nghiên c u,

nh ng k t lu n c n thi t,

i vi t s x lý, ch n l

c t m nhìn khái quát v v

a:Quá trình th

c thông tin xác th c c n thi
thi

c, nhi u ngu n
có

nghiên c u.

m thu th p tài li u, nh m nh n
thành l p ngân hàng s li u cho vi c hoàn

tài.
ng kê, phân tích, so sánh t ng h p:
ng, th ng kê,

và s

, phát hi n ra các y u t

ng c a y u t t i ho

ng du l

tài nghiên c u; vi c phân

tích, so sánh, t ng h p các thông tin và s li u mang l
th c hi n các m c tiêu d báo,
chi

trong vi c

n,

ng, các

c và gi i pháp phát tri n du l ch trong ph m vi nghiên c u c
6. B c c c

tài

tài ngoài Ph n m

N

u, K t lu n, Ph l c và Tài li u tham kh o thì g m

ng Lê Chân v i thành ph H i Phòng

gi i thi u t ng quan v cu
Bà v i m

tài.

i và s nghi p c a n

t H i Phòng và v trí c a n

ng Lê Chân, công tích c a
i s ng tâm linh c a

i dân H i Phòng.

u các công trình ki
Chân

H i Phòng

tài s

ng ni m n

t

ng Lê

u v 4 công trình, di


tích tiêu bi u th ph ng n
c

a bàn H
n ngh thu t, ki n trú

ng th i phân tích th c

tr
xu t m t s gi i pháp khai thác các công trình ki
ni m n

ng Lê Chân ph c v phát tri n du l ch t i H i Phòng

phân tích nh ng th c tr ng t
m t s gi i pháp nh
t i các công trình th ph ng n
gian t i.

ng

tài s m nh d
a vi c khai thác hi u qu ho

xu t
ng du l ch

a bàn H i Phòng trong th i


NG LÊ CHÂN V I THÀNH PH
1.1.Cu

i và s nghi p c a N

H I PHÒNG

ng Lê Chân

1.1.1.

(40 - 43)
TCN

,
Phán An

TCN.

,
-

TCN

- 938).

qua

,
,

n

,
,

,
,

,

Ách cai tr th t ch t c a phong ki n

Trung Qu c còn th hi n rõ qua vi

y m nh hàng lo t bi
Chính quy n cai tr n
mu i...

ng các chính sách bóc l t, nô d ch và

ng hoá có h th ng v i quy mô ngày càng l n.
c quy n nhi u ngành s n xu

t, mua bán

,

, thu

,
nguyên, c a ngon v t l
Châu còn ra s c bóc l

Ngoài vi
c ng n p v tri

, các quan l i t i Giao

i dân b ng nhi u lo i tô thu và lao d ch. Chính sách


di dân,

Có th nói v

, tàn ác,
xung

nhân
các
,
,
cùng
d
Trong

, nhân dân

,

,

,

(40-

Hán,
- 602),

- 722),

(713
-

,

, và

,

,
-

,
,

,

.
,

,
Hán.
Hán Quang

, vua


tham lam,

, thi hàn

-

,

, Thi Sách ,

ông

[22].
,

, dân

,

,

thành,

,
,

,
,

,

n

có,

,

,

,

khóa l
,

ác

:

,
quân,
,

-

-

,
,

,

to, sau

,
Quân ta thua to,
,

,

,
,


,
Chân,

,

,
,

1.1.2.

Chân
,

,

,
tham gia k

,

,
Ninh;

,

hay
àng Mai,

;

,
,
,
,

b

,

.


nhân
,

Lê Chân

làng An Biên -

,

,
9
Lê Chân - con ông Lê

,
,

, tr

,

,

,
,

,

,
cao,

,
,
,

cung,

,
,

,
,

,

, sau s

,
,

,
,

,

,

Sau

12 tháng,

, mày
,
,

,

,

,

,
,

,

,

,

,
,

, nàng không nghe.

,
,


,

,

,

,
,

,

,
,

,

,
,

,
,
,

, nhân dân

,

,

,
Biên,

ái
,

,
,

,

,

,

,
,

,

,

,
,
[1; 15].
,

làm vua,

,

Thánh Chân công chúa

,

n


,
,

,

,
a,
,

ta

,

(42),
, chia
,

,
,
,

,

,
-

[22].

, trên

,
,

,

,
, dùng

,
,

,

,
,

,

,

, Hai Bà
,

,
,
,

,


,

,
,

,

u,
,

,

,

,

,

,

,
,
,
nàng Tía,

,
,
phía
,
,
,
[1; 24].
vào Hà Nam,
,
,
.

,

,

,

,

,
,

,


,

,

,

, non Tiên,

,
[1; 25].
,
,
,

,

,

,
,

,

toàn,

, còn Bà và
,
, tràn vào thung Hiên,

,
,
,
,

[1; 26].
,

,

,
à


,

,

u ám,

,

n sóng,

,

, cá
,

,

,
,

bún,
,

,

,

,

giêng
,

,

,
,m
,

, vua

,
,
,
,

,

,

,
,

, quân Chiêm thua to,
,

ông,

,

a,

,

,

,
,

[8].

,
,
,
,

,

,
1.2. N

t H i Phòng

1.2.1.D u tích làng V
,

-

Phòng nay -

,

[6].
,
,

,
,

,

,
,

,

,

, làm
, Âu

[7; 11].
,

, ng

,
,
,

,
,

,


,
,

[22].
,
,

,
,

,
,

,

,

V i v trí quan tr ng c a mình, n
c

,

, dân

c,

t H i Phòng

n làm tuy n phòng th b bi n ch ng l

c c a phong ki
ch c ,

c, v

i b n doanh c

xâm

i t n phòng th
i t n phòng th

n tích

t t i làng V n do N

ng Lê Chân ch n.Quá trình hình thành và phát tri n c a làng V n g n li n v i
s nghi

cc

cc an

ng Lê Chân.

1.2.2. N

t H i Phòng

Có th nói, làng V n - chính là chi c nôi c
nay.Kh i th y,

t này m i ch là nh

t c a H i Phòng ngày

n cát kéo dài n m gi a bao la sình

l y, cây c i um tùm, c n sông, g n bi n nên thu n vi c công th trong thu t dùng
h chVi t s toát y

i làng V n

(tên ch là An Biên), tr n H i
nm

,

t bãi b i hoang vu bên dòng C m Giang, bí m t chiêu dân, tuy n

m hi n tài, xây d
Hán b

,n

, ch th

id

t m i thành trang p, Lê Chân l y

t cho p m i, g i

là trang An Biên (tên Nôm là làng V n).

,

,


,
bóng quân thù,

,
,
,
H
,
trang An Biên.

tán

-

,
, trang An Biên dân

,

,

giàu

,
,

,

, dân chúng.

y có th nói, công cu c m mang làng V n tr thành trung tâm c a
i t n phòng th

-m td

y m nh ngay t th i k

,

i Vi t c

.Lúc b y gi ,

c

i sinh l c c a dân t

u

d n v vùng c a bi n r ng l n này, ph c v s nghi p ki n t o b cõi, b o v ch
quy n lãnh th qu c gia, s a so n n n t
phòng th

t công trình l

sáng t o c

c bi

,

it n

i th
u ki

, tiêu bi u ch
a hình, ch

th

i

i v n d ng phù h p.H bi t dùng sông ngòi, l ch thoát tri u,
r ng ng p m

,c mb

n quân thù cùng thú d và s d ng

nh ng c n cát t nhiên gia công thêm thành chi
ng trong t n công, phòng th .Hàng ngày

mh

,

u b o v s n xu t,

i b n doanh An Biên có hàng v n

, dân binh thay nhau luy n t p b n n , t p chèo thuy n, t p th y chi n, m
, c y lúa, tr ng dâu,
huy c a v n

m, d t v i,

ng qu n binh quy n n i b

i s ch
m, anh hùng.


m c a nhi u nhà nghiên c u, v
bu i h

n li n v i v n

i khai thiênl

a,

t H i t n phòng th t

ng anh hùng - Thánh Chân Công chúa,

t n n móng cho thành ph H i Phòng ngày nay. Hình

nh làng V n thu h ng hoang cùng bao v
ngôn trong dân gian v n l ng l
nh c nh các th h

n truy n

t qua th i gian, m i bi n thiên c a l ch s

i H i Phòng v ngu n c i qua nh ng cái tên quen thu c

(Cát Dài, Cát C t, Tr i Cau,

,

, H Nam, H An Biên) và m t s công

trình ki n trúc t ng làm v vang n n ngh thu t dân t c m t th
V n,

n Nghè, chùa

[6].
th y l ch s làng V n không ch là l ch s c a m

mà còn là c ch

n,

ng phát tri n trong m i quan h liên làng - liên vùng và quá

trình hóa thân t m t làng nông - chài tr
hi

c ng bi n s m u

thì làng c

Chân bây gi , m

m ph n l n qu n Lê

a ph n nh

a ph n qu n H ng Bàng và qu n Ngô Quy n,

phía B c giáp sông C m, Tây giáp sông Tam B c,
Hàng Kênh,

i v c a làng An Biên
ng Mê Linh, Cát Dài, H Nam, An Biên, Tr i Cau,

Phan B i Châu, Ph m H ng Thái, Quang Trung, L ch Tray và m t ph
L i,

ng Giang, Minh Khai,

,C

t...[7; 13].

t Nam, làng V
hóa,

ng -

,

m

o lí và b n s

V n (tên ch là Linh Quang t

ng Lê

c.Chùa

c xây d ng t i khu v c Nhà hát l n

thành ph bây gi .N i dung c
i c nh chùa V n
chùa là bi

ng
:

c bi n lên xu

i (1887) chùa d i v v trí hi n nay.Mi
l

t c a khách s n L c H i Thông sau này

v trí r

c

ng Khánh th 2,
n c a làng An Biên, t a
, nhi

iH i


Phòng v n còn nhìn th y ngôi mi u c

qu n

ng h c c a làng V n n i ti

ng PTTH Ngô

Quy n...[7; 16].
Ho

i

làng V

t s m.V

cách là

m t làng xã m , nh s c m nh n i sinh d n d n tr thành m t c a ngõ thông
c.
S l a ch n c
ng t

i t n phòng th
ng th t nhiên và xã h i c a khu v

V

i làng

u là k t qu c a s giao ti p, hòa tr n,
a

u

c và h p thu có ch n l
ng

u m t lòng tâm ni m tôn th v n
bu

c ng H i

u công nguyên - n

,

im
ng

tH i

i quy

ng Lê Chân làm th n ch c a m

t

u sóng

ng n gió này.
1.2.3. N

ng Lê Chân trong tâm th
N

i dân H i Phòng

y t m t nhân v t l ch s có th t, v n

i tri u

c nhân dân H
qua tôn vinh là Thánh M u Lê Chân, là Thành hoàng c
sinh th i,

i
t ven bi n: lúc

t g n li n v i s nghi p và tâm huy t c a Bà, sau khi m t

N

c linh v t v th ph ng, công
cc av n

m trong tâm trí m

-

i dân thành ph .


-

.

. Bà con

-

[9]. Sau có công âm phù giúp vua
Thánh

Chân công chúa
-

y, t

i s ng tâm linh c

i H i Phòng, n

hóa thân thành Thánh M

t qua tín ni m "Tr ng làng

nào làng n

y th " - t c là t v trí thành hoàng làng
thành v Thánh M u b o h cho c

r i Thánh M
u quy
C ng.

ng Lê Chân

H i Phòng r ng l n.

a tâm h
m

ng c

i s ng c a t ng l p th

iH i
t


G

ghi nh

an

khai phá và l
xây d

c bi t công

- nay là H

n Nghè

i dân H i P

th bà Lê Chân trên ph

coi là Thành hoàng c a H

c

c x p h ng là di tích qu c gia và

c nhân dân coi là ch n linh thiêng. Nhân dân H i hòng và các t nh lân c n
ng Ninh, Thái Bình, H

n l vi ng và tham quan, nh t là

nh ng ngày m

nl r

d p 25 tháng Ch p, thành ph H i P
ni m ngày m t c a Bà - v n

ng t ch c l h

ng anh hùng -

i có công xây d ng và b o v

u xuân, nhân dân thành ph nô n
lòng chiêm bái
ho

ng v ng anh linh v n
thành l hay, t

pc

n Nghè

ng anh hùng c a dân t c. Và sinh

i H i Phòng. Nh ng giá tr tinh th n

c k t tinh l i thành giá tr

a dân t c nói

chung và trong tâm th c nhân dân thành ph H i Phòng nói riêng, ti p n
truy n trong dân gian t
Ti u k

hoan

t

i H i Phòng. Cái tính cách An Biên

m trong tâm linh các th h
i qua th

ng

i khác, t th h này qua th h khác.

ngày nay./.


U CÁC CÔNG TRÌNH KI N TRÚC
NG NI M N

NG LÊ CHÂN

2.1.T ng quan v các công trình ki

H I PHÒNG

ng ni m n

ng Lê Chân

H i Phòng
2.1.1

n Nghè(An Biên c mi u) - m t công trình ki n trúc th t tiêu bi u

2.1.1.1.L ch s xây d

n Nghè

Di tích l ch s
Phòng. V

n Nghè hi n nay t a l c

trung tâm thành ph H i

n n m giáp hai m t ph Mê Linh và ph Lê Chân, thu c

ng An Biên, qu n Lê Chân, thành ph H i Phòng.
c xã An Biên (tên nôm là làng V n), huy n An
, ph Kinh Môn, t nh H

.

n m trên bãi soi,

u là m t ngôi mi u nh
c g p sông C m,

Thánh Công chúa t làng quê c

t ven bi n. Khi th c

c,
thu

u tiên Lê

c Giáp Tu

,

t này

a c a th c dân Pháp,

chuy

n Nghè v phía Nam.

n vù

t (theo truy n thuy t,

t hi

ch
t thiêng do N

m t báo m ng v ),

nt

ng sau khi
th

ph ng [3].
n Nghè b n nguyên có th
An Biên th n tích bi ký ghi: Khi N
dân làng An Biên ra b
th

u ng nghi m.

nhân v t l ch s tri

c nhân dân d ng t r

ng Lê Chân m t, Bà báo m ng cho nhân

c v t thiêng v l p mi u th , m i vi c c
u,

. Trong

oh t

n có th ch là m t ngôi mi u th nhân th n là n
v i tên g i An Biên c


mi u (mi u c làng An Biên).

sau

.
n th i Tr n (th k XII - XIII), Thánh Chân công chúa báo m ng âm phù
giúp vua Tr n Anh

ng gi

Nam H i uy linh và mi

c phong m t là

c c p ti n tu s

[8].

B ng t m lòng "h ng tâm, h ng s n" c a nhi u th h

i H i Phòng, di

n Nghè ngày m

c xây

d ng theo l i "ch ng diêm t

c bi t, trong th i gian t

i tri u vua Kh

nh th i Nguy n,

tu trên quy mô l n.

c nhân dân trùng

i nhà gi

n Nghè ghi rõ vào mùa xuân

, niên hi u vua Kh
h ih

n

, dân làng An Biên

kh i công trùng tu, tôn t o di tích mi u An Biên;
ng tòa ti n t ..., sau ba, b

i hoàn thành.

Tr i qua th i gian và di ch ng c achi n tranh, di tích b xu ng c p nghiêm
tr ng.
l

n kho ng

-2009,

p kinh phí tu b , tôn t

cB

, Th thao và Du

n nay.

2.1.1.2. Ngh thu t ki n trúc và các h ng m c di tích t

n Nghè

Nghi môn:
n Nghè có ki u c a

,

n trúc ph bi n

vào th k XIX, m t s k t h p gi a ki n trúc c ng làng truy n th

i Vi t