Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của một số giống lạc vụ xuân năm 2014 tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

L
Tên

NG TH MAI DUYÊN

tài:

“ NGHIÊN C U KH N NG SINH TR
C AM TS

NG, PHÁT TRI N

GI NG L C V XUÂN N M 2014 T I TR
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
Khóa h c

: Chính quy
: Tr ng tr t
: Nông h c

: 2013 – 2015

Thái Nguyên, n m 2014

IH C

NG


I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

TR

L
Tên

NG TH MAI DUYÊN

tài:

“ NGHIÊN C U KH N NG SINH TR
C AM TS

NG, PHÁT TRI N

GI NG L C V XUÂN N M 2014 T I TR
I H C NÔNG LÂM THÁI NGUYÊN”

KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Tr ng tr t
: Nông h c
: K9 - LTTT
: 2013 – 2015
: Th.S.Ma Th Ph

Thái Nguyên, n m 2014

ng

NG


L IC M

N

Trong su t quá trình h c t p c a m i sinh viên
th c t p t t nghi p là th i gian không th thi u

các tr

c.

ng

ây chính là th i gian

m i sinh viên có i u ki n v n d ng nh ng ki n th c ã h c
thuy t v n d ng vao trong th c ti n s n xu t.
sinh viên c ng c l i nh ng ki n th c ã h c
có chuyên môn, có

y

ng th i ây c ng là th i gian
khi ra tr

ng thành m t k s

c nói chung.

Xu t phát t nguy n v ng c a b n thân và s

ng ý c a nhà tr

ban ch nhi m khoa Nông H c, tôi ã ti n hành th c t p t i tr
Nông Lâm Thái Nguyên v i tên

giám hi u Tr

ng

khoa Nông h c.
Ph

ng

ng,
iH c

tài:

“ Nghiên c u kh n ng sinh tr

hoàn thành

c trên lý

n ng l c góp ph n vào s nghi p phát tri n nông

thôn nói riêng và n n kinh t c a n

v xuân n m 2014 t i tr

i h c,

ng

ng, phát tri n c a m t s gi ng l c

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

tài nghiên c u này tôi xin chân thành c m n Ban
i H c Nông Lâm Thái Nguyên, các th y cô giáo trong

c bi t s h

ng d n t n tình c a cô giáo: Th.S.Ma Th

ng.
C m n phòng sinh lý sinh hóa và các b n sinh viên ã giúp tôi hoàn

thành

tài này.
Do th i gian h n h p

tài t t nghi p này ch c ch n s không tránh

kh i nh ng thi u sót. Vì v y tôi r t mong s
trong khoa và các b n

b n báo cáo c a tôi

óng góp ý c a các th y cô giáo
c

y

và hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n!
Sinh viên

L

ng Th Mai Duyên


DANH M C B NG
Trang
B ng 2.1. Thành ph n dinh d

ng c a m t s cây có d u ............................... 6

B ng 2.2: Thành ph n dinh d

ng c a m t s khô d u th c v t trong ch n

nuôi ...................................................................................................... 7
B ng 2.3. Di n tích, n ng su t, s n l

ng l c trên th gi i giai o n (2009 –

2012).................................................................................................... 9
B ng 2.4. Di n tích, n ng su t, s n l

ng l c c a m t s n

c trên Th Gi i

n m 2012 ........................................................................................... 10
B ng 2.5. Tình hình s n xu t l c

Vi t Nam giai o n t (2009 – 2012) ..... 14

B ng 2.6: Tình hình s n xu t l c

Thái Nguyên giai o n t (2009 – 2012) 19

B ng 4.1: Các th i k sinh tr

ng c a các gi ng l c tham gia thí nghi m v

xuân n m 2014 .................................................................................. 27
B ng 4.2:

c i m hình thái c a các gi ng l c tham gia thí nghi m v xuân

n m 2014 ........................................................................................... 31
B ng 4.3: Ch s di n tích lá và kh n ng tích l y v t ch t khô c a các gi ng
l c trong v xuân 2014 ...................................................................... 34
B ng 4.4: Kh n ng hình thành n t s n c a các gi ng l c tham gia thí nghi m
........................................................................................................... 36
B ng 4.5: M c

sâu b nh h i các gi ng l c tham gia thí nghi m: .............. 38

B ng 4.6: Các y u t c u thành n ng su t và n ng su t c a các gi ng l c tham
gia thí nghi m .................................................................................... 39
B ng 4.7: K t qu x lý IRRISTAT c a NSTT c a các gi ng l c tham gia thí
nghi m ............................................................................................... 41


DANH M C CÁC T

/C
CSDTL

:

VI T T T

i ch ng

: Ch s di n tích lá

KNTLVCK: Kh n ng tích l y v t ch t khô
M1000 h t

: Kh i l

ng 1000 h t

NSLT

: N ng su t lý thuy t

NSTT

: N ng su t th c thu

CV

: H s bi n

LSD

: Sai khác nh nh t có ý ngh a

FAO

: T ch c l

ng

ng th c và Nông nghi p Liên H p qu c


M CL C
Trang
U............................................................................................................1

Ph n 1: M
1.1.

tv n

...................................................................................................................1

1.2. M c ích nghiên c u................................................................................................2
1.3. Yêu c u c a

tài .....................................................................................................2

1.4. Ý ngh a c a

tài .....................................................................................................3

1.4.1. Ý ngh a trong h c t p ...........................................................................................3
1.4.2. Ý ngh a th c t .......................................................................................................3
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................................4
2.1. C s khoa h c ..........................................................................................................4
2.1.1. Ngu n g c ...............................................................................................................4
2.1.2. Phân lo i ..................................................................................................................5
2.1.2.1. Phân lo i d a vào d c i m th c v t h c ....................................................5
2.1.2.2. Phân lo i theo loài .............................................................................................5
2.2. Tình hình s n xu t và nghiên c u l c trên th gi i ..........................................8
2.2.1. Tình hình s n xu t l c trên th gi i ..................................................................8
2.2.2. Tình hình nghiên c u l c trên th gi i ...........................................................11
2.3. Tình hình s n su t và nghiên c u l c
2.3.1. Tình hình s n su t l c
2.3.2. Tình hình Ngiên c u l c

Vi t Nam..........................................13

Vi t Nam ..................................................................13
Vi t Nam .............................................................15

2.4. Tình hình s n xu t l c t i Thái Nguyên ............................................................18
Ph n 3: N I DUNG VÀ PH
3.1.
3.1.1.

it
it

NG PHÁP NGHIÊN C U..........................20

ng và ph m vi nghiên c u ......................................................................20
ng nghiên c u.........................................................................................20

3.1.2. Ph m vi nghiên c u ............................................................................................20
3.1.3. a i m và th i gian ti n hành thí nghi m...................................................20


3.2. N i dung và ph
3.2.1. Ph

ng pháp nghiên c u ..............................................................20

ng pháp b trí thí nghi m.........................................................................20

3.2.2. Quy trình k thu t tr ng tr t áp d ng trong thí nghi m ............................21
3.3. Ch tiêu nghiên c u và ph
3.3.1. Ch tiêu sinh tr

ng pháp theo dõi .................................................22

ng, phát tri n: .......................................................................22

3.3.2. Ch tiêu v hình thái: ..........................................................................................22
3.3.3. Ch tiêu sinh lý: ....................................................................................................22
3.3.4. ánh giá tính ch ng ch u sâu b nh:................................................................24
3.3.5. Ch tiêu n ng su t và các y u t c u thành n ng su t ................................25
3.3.6. X lý s li u..........................................................................................................25
Ph n 4: K T QU VÀ TH O LU N ..................................................................26
4.1. i u ki n th i ti t, khí h u ...................................................................................26
4.2. Các ch tiêu sinh tr

ng, phát tri n các gi ng l c thí nghi m v xuân

2014 ....................................................................................................................27
4.3. M t s

c i m hình thái c a các gi ng l c tham gia thí nghi m v xuân

n m 2014...........................................................................................................30
4.4. M t s ch tiêu sinh lý c a các gi ng l c v xuân 2014 ...............................33
4.5. Kh n ng hình thành n t s n c a các gi ng l c tham gia thí nghi m........35
4.6. Tình hình sâu b nh h i các gi ng l c tham gia thí nghi m ..........................37
4.7. Các y u t c u thành n ng xu t và n ng xu t c a các gi ng l c tham gia
thí nghi m v xuân n m 2014 .....................................................................39
Ph n 5: K T LU N VÀ

NGH ........................................................................43

5.1. K t lu n .....................................................................................................................43

5.2.

ngh ......................................................................................................................43

TÀI LI U THAM KH O .........................................................................................44


1

Ph n 1
M
1.1.

U

tv n
Cây l c (Arachis hypogaea. L) là cây công nghi p ng n ngày có giá tr

kinh t l n, có giá tr dinh d

ng cao. Trong h t có ch a t 40 – 60% lipit, 24

– 26% protein, 2 – 4,5% xenlulo, 1,8 – 4,6 tro. Ngoài ra trong h t l c còn
ch a nhi u vitamin A, B1, B2, B6, PP… (Lê Song D , Nguy n Th Côn,
1979) [3]. L c có nhi u các axit amin quý không th thay th nh lyzin,
phenylalain… L c là m t lo i th c n b dinh d
ph n th c n.

c bi t

th c n nh n

c ta. V i

toàn cho

ng v t giúp ta tránh

m

các n
y

c th

ng quan tr ng trong kh u

ng dùng h t ng c c trong kh u ph n

các axit amin d u l c có th thay th hoàn
c các b nh nh : X c u

ng m ch,

b nh v tim m ch (b nh do ch t nholesterol hay ch t ncleoablminoid có trong
protein và m

ng v t gây nên).

Cây l c ngoài có giá tr cung c p dinh d

ng cho con ng

i còn là

ngu n th c n r t t t cho ch n nuôi gia súc. S n ph m ph c a l c trong công
nghi p ép d u là ngu n b xung ch t béo quan tr ng trong ch bi n th c n
t ng h p cho ch n nuôi gia súc, gia c m,

c bi t là trâu, bò s a.

ây là m t

trong nh ng y u t góp ph n quan tr ng trong vi c phát tri n ch n nuôi. Bên
c nh nh ng giá tr v m t dinh d

ng và hàng hóa cây l c còn có giá tr quan

tr ng v m t sinh h c. R còn có kh n ng c

nh

m t ni t t do c a khí

tr i thong qua h th ng vi sinh v t c ng sinh ó là vi khu n rizobiumvigna có
trong các n t s n
dinh d

r . Nh v y mà cây l c có th tr ng

ng mà v n cho thu ho ch,

v y trong các lo i cây h
canh tác

u

c trên

ng th i có giá tr c i t o

t nghèo

t. Chính vì

thì cây l c óng vai trò quan tr ng trong h

t d c mi n núi. Tr ng l c trên

qu kinh t mà còn có tác d ng t ng

t d c không nh ng mang l i hi u

phì cho

t.


2

N

c ta n m trong khí h u nhi t

i gió mùa, s n xu t nông nghi p

ph thu c r t nhi u vào i u ki n th i ti t, khí h u.

thúc

y n n nông

nghi p phát tri n thì c n a d ng hóa s n xu t nông nghi p, trên c s
d ng hóa cây tr ng

góp ph n gi m b t r i ro trong s n xu t, s d ng h p

lý i u ki n t nhiên, xã h i. Tuy nhiên, vi c áp d ng gi ng m i
ph

các

a

ng còn ít, vi c nhân và ph bi n gi ng m i vào s n xu t còn ch m.
Chính vì v y v n

b

a

t ra hi n nay là cùng v i vi c kh c ph c t ng

c tình tr ng trên c n nhanh chóng thúc

y m nh vi c nghiên c u ch n

l a các gi ng l c cho n ng xu t cao, ph m ch t t t

a vào th nghi m và

khu v c hóa gi ng t t phù h p v i c c u mùa v khác nhau c a t ng vùng
sinh thái. Cho nên vi c ti n hành nghiên c u ch n gi ng l c m i là nhu c u
c n thi t và c p bách

b xung và làm phong phú thêm ngu n gi ng mà

th c t s n xu t ang mong

i.

Xu t phát t th c t trên. Tôi ti n hành nghiên c u
c u kh n ng sinh tr
2014 t i tr

ng

tài: “ Nghiên

ng, phát tri n c a m t s gi ng l c v xuân n m

i h c Nông Lâm Thái Nguyên”.

1.2. M c ích nghiên c u
- Tìm hi u kh n ng sinh tr

ng, phát tri n kh n ng ch ng ch u v i

sâu b nh và kh n ng cho n ng su t c a gi ng l c tham gia thí nghi m.
- Gi i thi u cho s n xu t nh ng gi ng l c m i n ng xu t cao có tri n
v ng trong thí nghi m.
1.3. Yêu c u c a

tài

- Theo dõi ch tiêu sinh tr

ng, phát tri n và các giai o n phát d c

c a các gi ng l c tham gia thí nghi m thí nghi m.
- Nghiên c u kh n ng ch ng ch u v i sâu b nh c a các gi ng tham
gia thí nghi m.


3

- Nghiên c u các y u t c u thành n ng su t và n ng su t c a các
gi ng l c tham gia thí nghi m thí nghi m.
1.4. Ý ngh a c a

tài

1.4.1. Ý ngh a trong h c t p
- Giúp cho sinh viên c ng c và h th ng hóa nh ng ki n th c ã h c
áp d ng vào th c t .
v i nh ng ph

ng th i t o i u ki n cho sinh viên

c ti p c n

ng pháp nghiên c u khoa h c t o i u ki n cho sinh viên có

thêm ki n th c và kinh nghi m th c t .
1.4.2. Ý ngh a th c t
- Ch n ra gi ng có kh n ng sinh tr
cao phù h p v i i u ki n v xuân

ng phát tri n t t, cho n ng su t

t nh Thái Nguyên.


4

Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c
2.1.1. Ngu n g c

Ng

i Tây Ban Nha và B

các vùng tr ng l c
vùng Bi n

ào Nha ã phát hi n s phân b r ng rãi

Nam M ,

ông –

c bi t trên nh ng vùng

o Tây n, Mehico,

ông B c Braxin, trên nh ng d i

t m áp c a v nh

Rioplata (Achentina, Paragoay, Bolivian, c c Tây Nam Braxin, Peru).
Theo các nhà l ch s c a t nhiên, ng

i Inca ã tr ng l c nh m t lo i

rau có tên “ Ynchis” d c vùng duyên h i c a peru, n m 1609 ng
Nha

t tên là “MaNi”, hi n t i tên này v n

thu c Tây Ban Nha tr

c dùng

i Tây Ban

Cuba và Nam M

c ây.

Ulrich Schmidt thám hi m Paragoay n m 1542 cho bi t cây l c có tên
“manduiss, mandubi” là m t cây tr ng quan tr ng

vùng

t m này.

Jea de lery (1578) c ng phát hi n th y cây l c có tên “Manobi”

hòn

o trong v nh Riodejaneiro. T t c nh ng nhà th c v t h c Châu Âu
th a nh n ngu n g c c a cây l c
th c v t
s cacbon

Nam M và t

ó

a sang nh ng v

u
n

Châu Âu. Nh ng b ng ch ng kh o c h c d a trên s phân tích ch
thung l ng Chicama (Peru) cho bi t cây l c có t kho ng 1500 -

1200 TCN. Nh ng b ng ch ng c nh t này ã kh ng
“nôi” c a cây l c. sau ó l c

c

vùng Bi n Châu Phi, Châu Á ( n
Hi n nay, l c

nh Nam M là cái

a ra Châu Âu, t i qu n

o Bình D

ng,

,Trung Qu c,In onesia).

c tr ng trên 100 n

c, gi i h n t 400 v B c

n 400

v Nam (Ngô Th Dân và CS, 1995) [2]. N m 1994, y ban Qu c T và Qu
Di Truy n th c v t ã i u tra
tr ng, 346 d ng l c hoang d i.

Nam M và th ng kê

c 1438 d ng l c


5

2.1.2. Phân lo i
L c tr ng thu c: H ph cánh b

m Fabaceae

Chi: Arachics
Loài: L c tr ng Archis Hypogaea.L (1753)
2.1.2.1. Phân lo i d a vào d c i m th c v t h c
C n c vào
sinh tr

c i m th c v t h c: Tính tr ng, kích th

c và th i gian

ng chia làm 3 lo i hình khác nhau.

+ C n c vào th i gian sinh tr

ng c a các gi ng

c chia làm 3

nhóm chính:
- Nhóm chín s m có th i gian sinh tr

ng 130 ngày.

- Nhóm chín s m trung bình có th i gian sinh tr

ng l n h n

130 - 160 ngày.
- Nhóm chín mu n có th i gian sinh tr
+ C n c vào kích th

ng l n l n h n 160 ngày.

c h t chia làm 3 lo i:

- Lo i h t to: Có kh i l

ng P1000 h t l n h n ho c b ng 70g.

- Lo i h t trung bình: Có kh i l

ng P1000 h t l n h n ho c b ng

50 - 70g.
- Lo i h t nh : Có kh i l

ng nh h n 50g.

2.1.2.2. Phân lo i theo loài
a. Phân lo i theo loài có nhi u tác gi phân loài khác nhau t m t
loài

c phân làm hai loài ph , t hai loài ph

c phân thành b n th

khác nhau.
Arrachis (loài) :
+ Hypogaea (Loài ph ): Hypogace (Th 1) và Histusa (Th 2)
+ Patigiata (Loài ph ): Pastigiata (Th 3) và Vulgais (Th 4)
b. Phân lo i theo NiGon – 1991 (D a theo c s c a Krapovie kas N m
1960, Krapovie kas 1968)
NiGon phân lo i theo nhóm d a trên c s th c v t h c và
làm hai nhóm.

c chia


6

+ Nhóm không có hoa trên thân chính:
Loài Hypogaea: Có 4 nhóm chính và 18 nhóm ph khác nhau

+ Nhóm có hoa trên thân chính: Có hai nhóm chính
- Lo i Pastigiata có m t nhóm chính và 3 nhóm ph
- Lo i Vulgaris có 3 nhóm chính và 6 nhóm ph .
2.2. Giá tr kinh t và giá tr kinh t c a cây l c
2.2.1. Giá tri dinh d

ng

L c là cây công nghi p ng n ngày có giá tr dinh d
là cây có tác d ng b o v c i t o
L c
và

i, trong l c ch a nhi u ch t béo

ng phong phú cho con ng

Thành ph n sinh hóa c a l c có th thay

i.

i ph thu c vào gi ng, vào s bi n

ng i u ki n khí h u gi a các n m, vào v trí c a h t
không bình th

ng th i

t (Tr n V n Lài và c ng s , 1993) [7].

c dùng làm th c ph m cho con ng
m, là ngu n b xung dinh d

ng cao,

ng nh : Sâu b nh h i và ph

qu và các y u t

ng pháp phân tích khác nhau

c ng nh h ng n thành ph n sinh hóa c a cây l c.
B ng 2.1. Thành ph n dinh d ng c a m t s cây có d u
(
Lo i h t
L c
ut

Ch t béo

1,8 – 4,6

10 – 28

35 – 52

28

4,4 – 6

46 – 61

17,6 – 27

6,7 – 19,6

3,3 – 7

40 – 68,8

21 – 34,4

2 – 6,5

3,2 – 5,4

ng

Qua b ng cho th y hàm l
ng

nh,

ut

ng Phú, 1978)[4]

ng d u trong h t l c cao chi m 40 – 60%,

ng v i v ng (46 -61%) và h

nhi u so v i

Khoáng

6 - 22

(Ngu n: ng
t

ng b t

20 – 33,7

ng

ng d

m

40,2 – 60,7

V ng
H

Ch t

n v : %)

ng d

ng (40 – 68,8%), và cao h n

ng (10 – 28%). Do v y l c là m t trong nh ng cây cung

c p d u ch y u cho nghành công nghi p ép d u th c v t.
Hàm l
x p x b ng h

ng
ng d

m trong l c là 20 – 33,7% cao h n v ng (17,6 – 27%)
ng (21 – 34,4%) và th p h n

ut

ng (35 – 52%).


7

ng

Riêng hàm l
t

ng tinh b t trong l c là 6 – 22% th p h n c a

ng (28%), cao h n c a h

ng d

ng (2 – 6,5%). Tuy l

b t không cao nh ng kh n ng cung c p n ng l
bình c 100g l c cung c p 590calo trong khi ó

ng

u

ng tinh

ng c a nó r t l n. Trung
ut

ng là 411calo, g o

t là 353calo, th t l n n c 286calo...
Ngoài ra trong h t l c còn ch a các ch t khoáng chi m t l 1,8 – 4,6%
th p h n so v i
5,4%). Tuy hàm l
y

ut

ng (4,4 – 6,0%) v ng (3,3 – 7%), h

ng d

ng (3,2 –

ng khoáng trong h t l c không áng k nh ng nó ch a

các vitamin nh : A, B1, B6, PP, E...

c bi t trong h t l c còn ch a

8 axit amin không thay th là: Phenilalanin, Lycin, Triptophan, Metionin,
Trionin, L xin, Izo l xin, Valin (Chu Th Th m và C ng S , 2006) [11].
2.2.2. Giá tr kinh t c a cây l c
L c ngoài

c dùng làm th c ph m và các m t hàng có giá tr nh :

L c rút d u, b l c, k o l c,...thì nó còn là th c n t t cho gia súc, các s n
ph m nh : Khô d u l c, thân lá (làm th c n xanh) và v l c

u có th làm

th c n cho gia súc. Trong khô d u r t giàu protein và lipit.
Hàm l

ng dinh d

ng c a m t s lo i khô d u dùng cho ch n nuôi

c th hi n qua b ng 2.2.
B ng 2.2: Thành ph n dinh d

ng c a m t s khô d u th c v t trong
ch n nuôi
(

Lo i khô d u

Protein

Khô d u l c

Lipit

Gluxit

n v : %)

Xenlulo

50,8

7,0

24,3

4,4

45,2

5,2

25,9

6,5

Khô d u bông

24,5

6,5

26,3

25

Khô d u c i

33,1

10,2

27,9

11,1

Khô d u

ut

ng

(Ngu n: oàn Th Thanh Nhàn và C ng S , 1996)[8]


8

Khô d u l c sau khi ép d u là m t trong nh ng nguyên li u d u
ngoài cho gia súc n thì khô d u l c còn
cho ch t l

c s d ng s n xu t n

m

c ch m

ng cao.

Trong khô d u l c có 50,8% protein l n h n khô d u

u t

ng

(45,2%), khô d u bông (24,5%), và khô d u c i (33,1%).
Hàm l
d u bông t

ng lipit trong khô d u l c cao h n khô d u

ut

ng và khô

ng ng là 1,8 và 0,5%.

Hàm l

ng gluxit trong khô d u l c là 24,3% chi m t l t

x p x v i khô d u

ut

ng, bông, c i. Hàm l

l c là 4,4% th p h n khô d u

ut

ng

i l n,

ng xenlulo trong khô d u

ng (6,5%), khô d u bông (25%), khô d u

c i (11,1%). V l c ch a nhi u ch t dinh d

ng nh protein (3,7%), lipit

(1,4%), gluxit (32,3%) nên có th s d ng v l c

làm cám ph c v cho

ch n nuôi.
Ngoài nh ng vai trò trên l c còn là cây tr ng có kh n ng c i t o

tt t

nh s c ng sinh c a vi khu n Rhizobium trong n t s n c a r cây l c. Sau
thu ho ch, l c

l i trong

tm tl

ng

m và ch t h u c

c tính c a FAO thì 1ha l c sau khi thu ho ch s

áng k (Theo

l i cho

t t 72 –

124kg N).
V i nh ng giá tr to l n nh v y, Th gi i c ng nh Vi t Nam ã dành
m t di n tích không nh cho l c và

u t m t cách thích áng cho cây l c

phát tri n, nh m áp ng nhu c u c a con ng

i và xu t kh u thu ngo i t .

2.3. Tình hình s n xu t và nghiên c u l c trên th gi i
2.3.1. Tình hình s n xu t l c trên th gi i
Trong các loài cây tr ng làm th c ph m cho con ng
quan tr ng. M c dù cây l c ã có t lâu
m i

c xác

i, l c có v trí

i, nh ng vai trò kinh t c a l c ch

nh trên 100 n m tr l i ây. Trên th gi i hi n nay, nhu c u

s d ng và tiêu th l c ngày càng t ng, ã và ang khuy n khích nhi u N
u t phát tri n s n xu t l c v i quy mô ngày càng m r ng.

c

9

Trên th gi i có h n 100 n
sau

ut

c tr ng l c. L c là cây tr ng

ng v di n tích c ng nh s n l

ng th hai

ng. Nh khoa h c k thu t phát

tri n nên hi n nay n ng su t l c trung bình c a th gi i ngày càng

c nâng

cao v i di n tích l c trên th gi i hi n nay là h n 24 tri u ha, n ng su t trung
bình là 15,3 t /ha, s n l

ng 35 tri u t n qu khô (FAOSTAT, 2014) [9]. Di n

tích, s n l ng l c c a m t s n c trên th gi i
c th hi n qua (b ng 2.3).
B ng 2.3. Di n tích, n ng su t, s n l ng l c trên th gi i
giai o n (2009 – 2012)
Ch tiêu

Di n tích

N ng su t

(Tri u ha)

(t /ha)

(tri u t n)

2009

0,872

22,21

19,482

2010

0,952

97,09

99,588

2011

0,213

22,59

23,343

2012

20,37

219,33

233,33

N m

S nl

ng

(Ngu n: FAOSTAT, 2014) [9]
Qua b ng 2.3 cho th y:
V

di n tích: Di n tích tr ng l c trên th

gi i dao

ng 0,213-

20,37tri u ha. N m 2009 di n tích tr ng l c trên th gi i là 0,872 tri u ha và
n m 2010 t ng lên là 0,952 tri u ha,

0,213 tri u ha.

n n m 2011 di n tích gi m xu ng còn

n n m 2012 di n tích t ng v t lên 20,37 tri u ha.

V n ng su t: N ng su t l c trên th gi i dao
t /ha. N m 2009 n ng su t l c

t 22,21 t /ha và t ng lên 97,09t / ha vào n m

2010 vào n m 2011 gi m xu ng 22,59 t /ha,
m nh

t 219,33 t / ha.

ng t 22,21- 219,33

n n m 2012 n ng su t t ng


10

V s nl

ng: S n l

Tri u ha n m 2009 s n l

ng l c trên th gi i dao

ng

ng t 19,482 - 233,33

t 19,482 tri u. T n m 2010 – 2012 s n l

ng

t ng m nh t 99,588 - 233,33 tri u t n.
L c

c tr ng

di n tích và s n l

nhi u n i trên th gi i nh ng có m t s n

ng cao h n h n so v i di n tích và s n l

c có

ng trung

bình c a th gi i.
B ng 2.4. Di n tích, n ng su t, s n l

ng l c c a m t s n

c trên Th

Gi i n m 2012
Chi tiêu

Di n tích

N ng su t

(Tri u ha)

(t /ha)

(Tri u t n)

0,610

22,82

13,922

0,905

16,08

14,560

Argentina

0,180

18,61

00,335

Malaysia

0,156

21,42

03,440

Vi t nam

0,521

20,50

05,400

N

c

Trung Qu c
n

S nl

ng

(Ngu n: FAOSTAT, 2014) [9]
Qua b ng 2.4 cho th y:
V di n tích: Di n tích tr ng l c c a m t s n
t 0,180 – 0,905. Trong ó n
(0,905 tri u ha). N

c trên th gi i dao

c có di n tích tr ng l c l n nh t là n

ng
c

n

c có di n tích tr ng l c th p nh t n m 2012 là n

c

Malaysia (0,156 tri u ha).
V n ng su t: N ng su t l c c a m t s n
dao

ng t 13,50 – 22,82 t /ha. Trong ó Trung Qu c

nh t là 22,82 t /ha. N
V s nl
dao

c trên th gi i n m 2012

c

ng: S n l

t n ng su t l c th p nh t là n
ng l c c a m t s n

ng t 00,335 – 14,560 tri u t n. N

c có s n l

t n ng su t l c cao
là 16,08 t /ha.

c trên th gi i n m 2012
ng l c l n nh t là n

c


11

n

(14,560 tri u t n). Argentina có s n l

ng l c th p nh t là 00,335

tri u t n.

2.3.2. Tình hình nghiên c u l c trên th gi i
áp ng nhu c u ngày càng cao c a con ng

i v n ng su t c ng nh

ph m ch t cây tr ng nói chung và cây l c nói riêng. Trên Th gi i ã có
nh ng ph

ng h

ng

t o ra gi ng n ng su t cao, ph m ch t t t,

ng th i

c i ti n

c k thu t canh tác. M c tiêu c a các nhà ch n t o gi ng là t o ra

nh ng gi ng có n ng su t cao, có kh n ng kháng b nh và ch ng ch u t t v i
nh ng i u ki n ngo i c nh b t l i phù h p v i t ng vùng sinh thái khác
nhau, th i gian sinh tr
ây là v n

ng ng n phù h p v i công th c luân canh t ng vùng.

các nhà khoa h c r t quan tâm.

Nh có công th c thu nh p, ánh gía ngu n gen l c t t, nên công tác

ch n t o gi ng trong nh ng th p k qua ã
ICRSAT ã ch n

t

c nh ng thành t u áng k .

c nhi u gi ng l c m i có n ng su t cao nh : ICGV –

SM83005, Sinkarzei, ICGV 86062, … các gi ng chín s m ICGS(E)22, ICG
(E) 61 (Nigam S.L., 1988) [16] khi

a ra tr ng

các n

c ã phát huy r t

t t, cho n ng su t cao. Gi ng Fushuasheng và Baisha 106 là 2 gi ng chín s m
có ch t l

ng h t t t, phuc v cho xu t kh u nh : Baisha 1016, Hua 11, Hua

17, Luhua 10 và 8013 (Thông tin nông ngi p, 1998) [10]; hay các gi ng l c
có kh

n ng kháng b nh h i nh : Luhua 3, Yueyou 92, Yueyou 256,

Zhonghua 2, Zhonghua 4,

c tr ng r ng rãi

vùng có nguy c nhi m b nh

cao (Duan Shusen 1998) [15]. Vi n nghiên c u l c t nh S n
1991) ã ch n
có n ng su t cao ,

ông t (1985 -

c 5 gi ng m i là: Luhua 6, Luhua8, Luhua 9, 79266, 1830
t 50 - 75 t /ha và

c tr ng trên 40 nghìn ha t i 10 T nh

phía b c Trung Qu c. N m 2003 và n m 2004, Trung Qu c ã công nh n 17
gi ng l c m i, trong ó i n hình là các gi ng Yueyou 13, Yueyou 29,
Yueyou 40, 01 - 2101, Yuznza 9614, 99 - 1507, R 1549 có n ng su t

t 46,0


12

- 47,0 t /ha ây là m t trong nh ng lý do giúp n ng su t l c

Trung Qu c

t

r t cao trong nh ng n m g n ây.
Trên th gi i không ng ng

y m nh vi c nghiên c u ch n t o gi ng

l c có n ng su t cao, ph m ch t t t, tính di truy n n

nh, có kh n ng thích

ng r ng rãi v i i u ki n ngo i c nh thích h p v i i u ki n c gi i hóa
nh :

ng cây, qu t p trung, tia ch c, dai.

nh ng u i m trên thì v n
có l i, nh ng
u tiên

tìm ra nh ng gi ng t t có

lai t o, gây

t bi n

y

tìm ra nh ng bi n d

c tính t t là m t khâu k thu t r t quan tr ng, là chìa khóa

n ng cao n ng su t, ph m ch t cây tr ng nói chung và cây l c

nói riêng.
n

là n

c

t nhi u thành t u l n trong tác ch n gi ng b ng nhi u

cách nh nh p n i, lai t o, gây
Birsa bold (BAUB) do tr

ng

h p lai gi a BAU v i ML3.

i h c Nông Nghi p Birsa n
ây là gi ng l c

k o h o h ng b i vì gi ng có
m u
tr

t bi n. Trong ó, gi ng l c i n hình là

ng dùng

t o ra t t

s n xu t bánh

tiêu chu n c n thi t cho l c xu t kh u: v l a

r t h p d n, n ng su t trung bình

t khá cao (36 t /ha), th i gian sinh

ng 125 ngày, có kh n ng kháng trung bình v i nhóm n m Aspergillus,

thích ng r ng.
Có 3 gi ng l c m i

c công nh n

Gujarat ( n

) do ch n t o là

GG5, GG13 và GG20 (Thông tin nông nghi p, 1998) [10].
- Gi ng GG5: Ch n t t h p lai 27 – 5- 1x JL24 thu c lo i gi ng ng n
ngày (101 ngày). H t có
sinh tr

ng

u và t l h t ch c cao, cây m c th ng, t c

ng nhanh, qu không có eo, kh i l

h t màu h ng , t l nhân 73,7%, hàm l
có

c i m ng ngh t

ng 100 h t b ng 44,6g, v

ng d u 48,8%. Gi ng GG5 không

i và cho n ng su t cao.

- Gi ng GG20 ch n t t h p lai GAUG 10 x R33-1 thu c lo i gi ng
ng n ngày (109 ngày). H t có

ng

u và t l h t

ng

u và t l h t


13

ch c cao. Qu 2 h t, eo qu trung bình, kh i l
màu h ng s m, t l nhân 73,4%, hàm l
tính ng ngh t

ng 100 h t là 65,2g, v l a

ng d u 50%. Gi ng GG20 có

c

i, cho n ng su t cao nên có th tr ng c trong i u ki n khô

hanh và thâm canh không t

i.

- Gi ng GG13 ch n t t h p lai GAUG x TMV 10 thu c lo i chín
trung bình (120 ngày), kh i l
nhân là 73,4%, hàm l
n

ng 100 h t 46g, v l a màu h ng nh t, t l

ng d u 50% và cho n ng su t cao.

c ng ã công nh n m t s gi ng l c m i VG9818

c ch n t

t h p lai VG5 và NCAC 17090 là gi ng cho n ng su t cao ch u

c b nh g

s t, thích h p vùng khô h n.
Thái Lan các gi ng l c nh : Khon Kan 60- 3 Khon Kan 60- 2,Khon

Kan 60-1 ã
b nh

a vào s n xu t là gi ng chín s m, có n ng su t cao, kháng

m lá và g s t, kích th
M ts n

c h t l n trung bình.

c khác tr ng l c trên th gi i ã ch n t o

l c n ng su t cao, ch t l
trung bình r t cao,

c nhi u gi ng

ng t t. Hàn Qu c có gi ng ICGV 35, n ng su t

t 56,0 t /ha; SRILANKA ch n

c Gi ng ICGV

87134, ICGV 87126 chín s m, n ng su t khá 14,0 - 28,0 t /ha; Pakistan ch n
c các gi ng l c thu c nhóm chín s m BG1, BG2, BG3, SM83011 và
ICGV 86072 ang

c tr ng r ng rãi trong c n

2.4. Tình hình s n su t và nghiên c u l c

2.4.1. Tình hình s n su t l c

chuy n bi n tích c c v n ng su t và s n l
t ng. Tuy nhiên di n tích tr ng l c
c tr ng h u h t

Vi t Nam

Vi t Nam

Trong vòng 10 n m qua, s n xu t l c

L c

c.

Vi t Nam ã có nh ng b

c

ng, nh ng di n tích tr ng không

phía b c có xu h

ng t ng d n.

các vùng sinh thái Nông Nghi p Vi t Nam.

Di n tích l c chi m 28% t ng di n tích cây công nghi p hàng n m
( ay, cói, mía, l c,

ut

ng, thu c lá) (Nguy n Th Chinh, 2006) [1]


14

Trong n m 2007 Vi t Nam là n

c

ng th 10 v s n l

nghìn t n) do di n tích và n ng su t l c t ng lên. Di n tích l c
b c t ng lên ch y u
Di n tích

Nam

Nam l i cao h n các t nh phía B c. C th
B ng 2.5. Tình hình s n xu t l c

N m

các t nh phía

nh, Ninh Bình,Thanh Hóa, Hà T nh.

các t nh phía Nam gi m tuy nhiên n ng su t l c

Ch tiêu

ng (505

các t nh phía

(b ng 2.5):

Vi t Nam giai o n t (2009 – 2012)

Di n tích

N ng su t

(1000ha)

(t /ha)

S nl

ng

(1000 t n)

2009

256

18,85

533

2010

389

19,35

400

2011

134

18,27

135

2012

521

20,50

540

(Ngu n: FAOSTAT, 2014) [9]
V di n tích: N m 2009
có xu h

t 256 nghìn ha

ng t ng nh lên 389 nghìn ha

l c xu ng áng k

n n m 2010 thì di n tích

n n m 2011 thì l i gi m di n tích

t 134 nghìn ha gi m i khá nhi u so v i nh ng n m g n

ây. N m 2012 di n tích t ng cao v

tb c

t 521 nghìn ha.

V n ng su t: Nh áp d ng bi n pháp k thu t nh che ph nilon và s
có m t c a nhi u gi ng m i làm cho n ng su t c a l c c a Vi t Nam t ng lên
áng k , n m 2009 n ng su t

t 18,85 t /ha,

n n m 2010 n ng su t

19,35 t /ha t ng h n so v i n ng su t c a n m 2009.Nh ng
n ng su t l i có xu h
su t c a l c ã

V s nl

t

ng gi m là 18,27 t /ha, cho

n n m 2011 ch

n n m 2012 thì n ng

c 20,50 cao nh t tính t n m 2009

n nay.

ng: Do di n tích và n ng su t t ng nên kéo theo s n l

c ng t ng theo n m 2009

t 533 nghìn t n

t

n n m 2012

ng

t 540 nghìn t n.


15

2.3.2. Tình hình Ngiên c u l c
Cây l c

c tr ng

Vi t Nam

Vi t Nam v i nhi u vùng sinh thái khác nhau và

có i u ki n kinh t xã h i khác nhau. Các gi ng khác nhau có kh n ng
ch ng ch u v i sâu b nh, i u ki n th i ti t khí h u khác nhau vì v y, m c
tiêu c th c a công tác ch n gi ng c ng luôn thay
c u th c t

t ra. Tr

c m t, vi c l a ch n gi ng có n ng su t cao, ph m

ch t t t, th i gian sinh tr
quan tâm.

i cho phù h p v i yêu

ng ng n, kháng v i m t s sâu b nh ã và ang

Vi t Nam công tác thu th p, b o qu n gi ng ã

c ti n hành t

r t lâu nh ng ch a mang tính h th ng. Nh ng n m 80, trung tâm nghiên c u
gi ng cây tr ng Vi t - Xô thu c vi n khoa h c k thu t nông nghi p Vi t
Nam ã ti n hành thu th p nh p n i t p oàn các gi ng cây tr ng có h th ng,
trong ó có cây l c. S l

ng m u l c lên t i 1271 m u (Tr n

c ng tác viên n m 1991). Trong ó có 100 m u gi ng l c

a ph

ình Long và
ng và 1711

gi ng l c nh p n i t n m 1991 – 2000 t trung tâm nghiên c u và th c
nghi m

u

, vi n khoa h c k thu t nông nghi p Vi t Nam ã nh p trên

1984 m u gi ng t ICRISAT ( n
gi ng ang

)

ánh giá ch n l c, trong ó có 250

c nghiên c u t i vi n khoa h c nông nghi p Viêt Nam, trong

ó có 100 m u

c nh p t vi n nghiên c u cây tr ng toàn liên bang mang

tên Vavilop, 24 m u gi ng t ICRISAT (Ph m Ng c Quý 1990). T ngu n
gi ng ó các c s nghiên c u khoa h c nh trung tâm
vi n cây l

u

Dình T

ng,

ng th c th c ph m, vi n khoa h c nông nghi p Vi t Nam, vi n di

truy n nông nghi p ã nghiên c u kh o sát, ánh giá t p oàn gi ng l c theo
h

ng c a ICRISAT có th chia làm 3 nhóm nh sau:
- Gi ng chín s m: Th i gian sinh tr

ng t 80-100 ngày.

- Gi ng chín trung bình: Th i gian sinh tr
- Gi ng chín mu n: Th i gian sinh tr

ng t 101 – 120 ngày.

ng >120 ngày.

16

N m 1974 b môn cây công nghi p tr
N i ã x lí

ng

i h c Nông nghi p I Hà

t bi n gi ng B ch Sa (nh p t Trung Qu c). K t qu

ã t o ra

dòng B500 có n ng su t cao, ph m ch t t t, h t to, v l a màu h ng r t phù
h p v i th hi u ng

i têu dùng và su t kh u.

N m 1978 cùng b môn cây công nghi p tr
I Hà N i ã nghiên c u ch n l c m i b ng ph

ng

i H c Nông Nghi p

ng pháp lai h u tính liên ti p

trong các v xuân và v thu ông n m 1974 – 1977 ã lai t o

và thu

c 27 t h p

c m t s dòng lai có tri n v ng nh : 75/23, 75/15, 75/20, 75/16.

Xu t phát t t h p lai: M c Châu Tr ng x Tr m Xuyên và M c Châu Tr ng
x Cúc Ngh An. Trong ó n i b t lên dòng 75/23 là dòng 23 ch n n m 1975
là con lai gi a M c Châu Tr ng và Tr m Xuyên, cho nhi u
n nay gi ng 75/23 ang
B ng ph

c s n xu t

c tính t t và cho

i trà.

ng pháp lai h u tính, gi ng l c L03 là s n ph m

c ch n

t o ra t t h p lai gi a gi ng Sen Ngh An và ICGV 87157 (gi ng nh p n i)
cho n ng su t cao t 30 – 35 t /ha. Kh i l

ng 50 – 55g/100 h t, ch t l

xu t kh u t t, kháng b nh lá cao h n h n gi ng
Gi ng ã

a ph

ng

ng Sen Ngh An.

c khu v c hóa n m 2000 và hi n nay phát tri n t t

Thái

Nguyên, Thanh Hóa, Hà tây…
N m 1984 trung tâm nghiên c

u

- Vi n khoa h c k thu t nông

nghi p Vi t Nam ã ti n hành nghiên c u gi ng B ch Sa 303 v i gi ng Nam
nh t o ra gi ng BG - 78 ây là gi ng có n ng su t

t 16,8 – 22 t /ha, h t

to, v l a có màu tr ng h ng, ch ng b nh th i qu và ít b sâu b nh h i.
Gi ng L12

c ch n t t h p lai gi a gi ng V79 và gi ng nh p n i

ICGV 87157 có nhi u u i m ã

c c i ti n nh qu to, v m ng, n ng

su t cao t 35 – 45 t /ha. Gi ng có kh n ng ch u h n khá, thích h p cho
vùng n

c tr i. Hi n nay ang

c phát tri n trên quy mô hàng tr m ha

các t nh: Hà T nh, Ngh An, Thanh Hóa, Ninh Bình... Còn nhi u gi ng m i


17

c t o ra t ph

khác

ng pháp lai h u tính này nh : L19, VD5…Trong ó

VD5 là s n ph m công ngh c a t h p lai ICGV x USA54 cho n ng su t cao
t 30 – 35 t /ha thích h p cho các t nh phía nam.
n nay, ch
gi ng l c m i

ng trình

u

qu c gia ã ch n t o thành công 16

c gi i thi u cho s n xu t tiêu bi u nh : L12, HL25, L05,

MD7, L14, L08, VD1, VD2, V79….
B ng ph

ng pháp gây

t bi n, t o ra gi ng V79

c

t bi n t

gi ng Bách Sa. Gi ng này cho n ng su t khá t 20 – 25 t /ha, t l nhân cao
73 – 76%, ch u h n t t, thích h p cho vùng
tri n t t

t khó kh n. Hi n nay gi ng phát

các t nh Duyên H i Mi n Trung (Thanh Hóa, Ngh An, Hà T nh,

Th a Thiên Hu ).
Gi ng 4329: Gây

t bi n t gi ng hoa – 17, gi ng này phát tri n t t

Thanh Hóa, Hà Tây n ng su t khá t 25 – 30 t /ha. Vi n Khoa h c k thu t
nông nghi p Vi t Nam n m 2000 – 2002 [14].
Gi ng 332:
thích h p v i vùng

T n m 1988

t bi n t gi ng Sen lai, gi ng này có u i m v m ng,
ng b ng Sông h ng, n ng su t
n nay ch

t t 25 – 30 t /ha.

ng trình h p tác nghiên c u khoa h c v i

Vi n nghiên c u hoa màu cho vùng nhi t

i bán khô h n ICRISAT ã thông

báo k t qu th nghi m các b l c gi ng Vi t Nam cho th y: Trong b gi ng
chín s m có s khác nhau v n ng su t gi a các gi ng 86055, 86042. V i
n ng su t bình quân là 27 – 28 t /ha. Chúng có tính n

nh, ch ng ch u sâu

b nh t t (Tr n v n Lài và c ng s , 1993) [7].
Song song v i công tác ch n t o gi ng thì vi c nghiên c u thâm canh
cho cây l c c ng

c các nhà khoa h c Nông nghi p Vi t Nam quan tâm.

Theo nghiên c u c a Lê V n Di m và Nguy n
Cây l c

Vi t Nam ch a

ình Long (1991) cho bi t:

u t thâm canh thích áng cho nên n ng su t bình

quân th p, theo k t qu nghiên c u c a Nguy n

ình D n (1991) v s d ng


18

phân bón trên

t b c màu cho k t qu trên 10 t n phân chu ng + 30N + 90

P2O5 + 60K2O cho n ng su t cao h n rõ r t. Bên c nh ó vai trò c a canxi

i

v i l c c ng không kém ph n quan tr ng. Theo k t qu th c nghi m 19911993 c a Trung tâm nghiên c u và phát tri n

u

- Vi n Khoa H c K

Thu t Nông Nghi p Vi t Nam ã nghiên c u t i Mi n Nam và b c Hà (c )
cho th y: Bón vôi cho l c
k t 8,5 – 36%. Ng

h u h t các i m

u cho n ng su t t ng lên áng

i ta ã tìm ra m c bón vôi thích h p nh t cho l c t

400 – 500 kg/ha.
Nhìn chung cây l c
các gi ng

a ph

n

c ta d n d n

c c i ti n v gi ng, thay th

ng có n ng su t th p và ph m ch t kém b ng nh ng gi ng

m i có n ng su t cao, ph m ch t t t, ch u h n và kháng

c sâu b nh t t.

2.5. Tình hình s n xu t l c t i Thái Nguyên
Thái Nguyên là m t t nh mi n núi trung du, n m trong vùng trung du
và mi n núi B c B , có di n tích t nhiên là 3562,82 km2 dân s trung bình
hi n nay là 1046 nghìn ng

i là m t t nh không l n, ch chi m 1,13% di n

tích và 1,41 % dân s so v i c n
Di n tích

c.

t Nông nghi p c a t nh Thái Nguyên ch chi m 22,35%

(79,621 ha) và di n tích

t Lâm nghi p chi m 36,61% (130443 ha) song t nh

Thái Nguyên là t nh mi n núi xen k vùng trung du nên di n tích di n tích
i r t l n.

ây là ti m n ng

t

phát tri n hàng hóa v cây công nghi p, cây

n qu và phát tri n ch n nuôi gia súc.
Cây công nghi p và cây n qu là th m nh c a t nh có kh n ng phát
tri n nh m thay

i c c u cây tr ng và t ng giá tr gia t ng công nghi p. Cây

công nghi p dài ngày ch y u là cây chè. Cây n qu ch y u là V i, M ,
Nhãn, cam, quýt,… cây công nghi p ng n ngày chính g m cây l c,
t

ng, cây mía,…trong ó cây l c có di n tích l c t p trung ch y u

v c phía Nam c a t nh. Hi n nay di n tích l c m i

u
khu

t 5681 ha, n u có th