Qua 3 phương thức sản xuất trước CNTB chứng minh quy luật QHSX phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

LỜI NĨI ĐẦU
Sau Đại hội tồn quốc lần thứ IX, tiếp tục thực hiện đường lối đề ra từ Đại
hội VI của Đảng, bây giờ chúng ta bước vào thời kỳ phát triển mới – thời kỳ" đẩy
nhanh công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước" định hướng phát triển nhằm mục
tiêu "xây dựng nước ta thành một nước có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, cơ cấu
kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân được nâng cao, quốc
phòng an ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn
minh"
Không phải ngẫu nhiên, việc nghiên cứu quy luật Quan hệ sản xuất phù hợp
với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, là một trong những nội
dung quan trọng của công cuộc đổi mới CNXH mà chúng ta đang tiến hành hơm
nay. Việc thực hiện mơ hình này trong thực tế không những là nội dung của cơng
cuộc đổi mới, mà hơn thế nữa nó là cơng cụ, phương tiện để nước ta đi tới mục tiêu
xây dựng CNXH thắng lợi của CNXH ở nước ta một phần phụ thuộc vào việc vận
dụng này tốt hay khơng.
Vì thế mà em viết tiểu luận về vấn đề " Qua 3 phương thức sản xuất trước
CNTB chứng minh quy luật QHSX phải phù hợp với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất ( liên hệ thực tế lịch sử ở Việt Nam)."
Vì đây là lần đầu tiên em nghiên cứu một đề tài tiểu luận, do đó cịn nhiều
thiếu sót. Rất mong thầy cơ góp ý bổ sung để đề tài này được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

1


I. QUAN HỆ SẢN XUẤT VÀ LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT :

1. Khái niệm về quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất
Trong đời sống xã hội điều kiện sống của con người là sản xuất. Sản xuất
chính là nền tảng của đời sống xã hội .

Trong quá trình sản xuất, con người thường xuyên tác động vào tự nhiên,
điều đó làm hình thành mối quan hệ giữa con người và tự nhiên. Mặt khác, giữa
con người với nhau cũng có quan hệ. Mối quan hệ hai mặt đó biểu hiện thành hai
mặt của nền sản xuất xã hội : lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất .
- Lực lượng sản xuất: phản ánh trình độ chinh phục tự nhiên của con người.
Nó biểu hiện năng lực thực tiễn của con người trong quá trình tạo ra của cải vật
chất. Lực lượng sản xuất bao gồm: những tư liệu sản xuất và người lao động với
những kinh nghiệm sản xuất , kỹ năng, kỹ xảo và thói quen lao động của họ. Vì chỉ
có kết hợp tư liệu sản xuất với lao động của con người thì mới có được q trình
sản xuất ra của cải vật chất. Nếu tư liệu sản xuất không kết hợp với lao động của
con người thì chỉ là đống vật chất chết và ngược lại lao động của con người nếu
không kết hợp với tư liệu sản xuất thì cũng khơng thể tạo ra bất cứ của cải vật chất
nào cả. Cho nên, tư liệu sản xuất và con người lao động là những yếu tố tạo nên
lực lượng sản xuất . Các yếu tố này thường xuyên có quan hệ chặt chẽ với nhau.
Sự phát triển của lực lượng sản xuất xã hội là do sự phát triển của các yếu tố này
mà nên. Lực lượng sản xuất ngày càng phát triển thì con người với trình độ này
càng có nhiều sức mạnh để chinh phục thiên nhiên. Để rồi từ thiên nhiên có thể tạo
ra cho mình nhiều của cải vật chất để phục vụ cho đời sống xã hội .
Với việc biết tạo ra hệ thống cộng cụ lao động và trình độ khoa học kỹ thuật,
kỹ năng lao động của mình, con người đóng vai trị quyết định trong lực lượng sản
xuất.
Trong điều kiện ngày nay, cuộc cách mạng khoa học cơng nghệ rất phát
triển, vai trị của con người càng được nhấn mạnh. Con người giữ quyết định đối
với sản xuất cho nên việc nâng cao trình độ, văn hoá, khoa học kỹ thuật, nâng cao

2


trình độ dân trí dang trở thành nhu cầu bức bách, nó vừa là dịi hỏi của nền sản
xuất xã hội vừa là điều kiện thúc đẩy nền sản xuất xã hội phát triển nhanh hơn.

- Quan hệ sản xuất: Trong khi sản xuất để tạo ra của cải vật chất phục vụ cho
mình. Cũng tức là trong quá trình đấu tranh với thiên nhiên, con người không bao
giờ tiến hành đơn độc một mình. Họ đã biết kết hợp với nhau, trao đổi sự hoạt
động cho nhau để sản xuất. Sở dĩ con người nguyên thuỷ có thể tồn tại được là vì
họ đã biết sống thành từng bầy với nhau để chống lại hoàn cảnh khắc nghiệt của
thiên nhiên, của thú dữ. Hay xã hội phát triển được như ngày hôm nay là con người
biết trao đổi với nhau nhưng kinh nghiệm sản xuất, những tiến bộ khoa học kỹ
thuật đó cùng nhah phát triển. Xã hội cùng phát triển thì con người trong quá trình
sản xuất, càng gắn bó với nhau bằng nhiều mối liên hệ xã hội. Từ đó cho thấy rằng
trong q trình sản xuất, con người khơng những có quan hệ với thiên nhiên, mà
cịn có những quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất sẽ tạo thành
quan hệ sản xuất.
Quan hệ sản xuất bao gồm:
- Quan hệ sở hữu tư liệu sản xuất
- Quan hệ tổ chức quản lý sản xuất, địa vị của các nhóm người trong sản
xuất.
- Quan hệ phân phối sản phẩm.
Trong đó hệ thống quan hệ sản xuất thì hình thức sở hữu về tư liệu sản xuất
đóng vai trị quyết định. Tuỳ theo tư liệu sản xuất thuộc về nhóm người khác nhau
sẽ có địa vị khác nhau trong sản xuất, và cách phân phối sản phẩm giữa họ cũng
khác nhau. Như trong chế độ chiếm hữu nô lệ, tư liệu sản xuất rơi vào tay bọn chủ
nô, cho nên người phải làm việc là nơ lệ cịn bọn chủ nơ thì ăn chơi sức lao động
của những người lao động đó. Hay như chính Việt Nam chúng ta thời phong kiến
vì tư liệu sản xuất hầu hết do bọn giai cấp địa chủ chiếm giữ cho nên những người
nông dân phải làm việc suốt cả ngày mà chẳng đủ ăn. Trong khi đó thì bọn địa chủ
chỉ biết ăn chơi và tìm cách bóc lột những người nông dân.

3

2. Mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.
Trong khi lao động, con người không ngừng thu thêm được kinh nghiệm sản
xuất và không ngừng cải tiến cơng cụ lao động. Vì vậy đưa sản xuất phát triển
không ngừng. Lực lượng sản xuất phát triển đến một trình độ nào đó thì vượt ra
ngồi khn khổ của quan hệ sản xuất đương thời. Vì trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất quyết định của quan hệ sản xuất. Quan hệ sản xuất lại tác động
ngược lại lực lượng sản xuất: khi quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất của lực
lượng sản xuất thì nó giúp cho lực lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ, khi quan hệ
sản xuất khơng cịn phù hợp với tính chất của lực lượng sản xuất thì nó biến thành
trở ngại đối với sự phát triển của lực lượng sản xuất. Lúc ấy xảy ra xung đột giữa
lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đã lỗi thời.
Trong lịch sử phát triển kinh tế đã xảy ra biết bao cuộc cách mạng hay đấu
tranh giữa các giai cấp, giữa cơng nhân và chủ Xí nghiệp chỉ vì khơng có sự phù
hợp giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Cách mạng xảy ra vì những
người nông dân phải làm nhiều nhưng họ không được hưởng thành quả của họ
làm ra. Vì đã bị giai cấp địa chủ bóc lột vơ vét. Cho nên họ phải đứng lên địi
quyền lợi cho mình, dành lại tư liệu sản xuất từ tay bọn địa chủ. Người nông dân sẽ
không đấu tranh khi mà tư liệu sản xuất ruộng đất nắm trong tay họ, họ làm ra và
được hưởng thành quả lao động của mình như vậy thì họ mới n tâm vừa lao
động sản xuất vừa tìm tịi sáng tạo nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất phục vụ tạo
nhu cầu đời sống của mình.
Vì thế, những quan hệ sản xuất lỗi thời phải được thay thế bằng những quan
hệ sản xuất mới, thích hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Cũng tức
là thích hợp với tính chất mới của lực lượng sản xuất đây chính là một quy luật
kinh tế cực kỳ quan trọng, quy luật quan hệ sản xuất nhất định phải phù hợp với
tính chất của lực lượng sản xuất.

4

II. SỰ TỒN TẠI CỦA QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT VÀ LỰC LƯỢNG SẢN
XUẤT TRONG 3 PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT TRƯỚC CNTB.

Trước CNTB lịch sử loài người đã trải qua 3 phương thức sản xuất: phương
thức sản xuất công xã nguyên thuỷ, phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ và
phương thức sản xuất phong kiến. Mỗi phương thức đó đều vận động trong sự tác
động qua lại giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trên con đường phát triển
của lịch sử, không phải ngẫu nhiên mà phương thức sản xuất này thay đổi phương
thức sản xuất kia. Điều đó xảy ra là do tác động của quy luật quan hệ sản xuất nhất
định phải phù hợp với tính chất của lực lượng sản xuất. Quy luật này chi phối sự
phát triển của xã hội loài người nó chính là quy luật kinh tế chung cho mỗi phương
thức sản xuất.
1. Phương thức sản xuất công xã nguyên thuỷ
Phương thức sản xuất công xã nguyên thuỷ là phương thức sản xuất đầu tiên
và đã tồn tại lâu nhất trong lịch sử loài người trong xã hội nguyên thuỷ lực lượng
sản xuất và năng suất lao động hết sức thấp kém. Trải qua quá trình lao động hàng
vạn năm người ngun thuỷ dần dần chun mơn hố các loại công cụ. Các công
cụ mới lần lượt xuất hiện và ngày càng hoàn thiện. Người nguyên thuỷ lúc bấy giờ
sống từng bầy. Đất đai, cây trái, súc vật, mỗi tư liệu sinh hoạt đều thuộc sở hữu
chúng của công xã. Việc phân chia sản phẩm lao động như thức ăn đều được chia
đều. Sau đó, lực lượng sản xuất phát triển các công cụ bằng đồng được làm ra,
trồng trọt và chăn nuôi thay thế cho săn bắn và hái lượm. Vì thế năng suất lao động
tăng lên điều này sẽ dẫn đến sự mâu thuẫn với quan hệ sản xuất cơng xã ngun
thuỷ vì quan hệ sản xuất của công xã nguyên thuỷ của lực lượng sản xuất lúc bấy
giờ. Với sự phát triển của lực lượng sản xuất, năng suất lao động tăng lên, bắt đầu
xuất hiện sản phẩm thặng dư và trao đổi xã hội phân chia thành giai cấp với các lợi
ích kinh tế khác nhau. Vì thế chế độ cơng hữu tan rã và chế độ tư hữu xuất hiện.
Lúc này phương thức sản xuất ngun thuỷ khơng cịn phù hợp nữa. Và phương
thức chiếm hữu nô lệ xuất hiện.

5


2. Phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ
Phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ là phương thức sản xuất đầu tiên dựa
trên cơ sở chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, lao động cưỡng bức, có sự đối kháng
giai cấp giữa chủ nô và nô lệ. Nhưng cũng phải thừa nhận là trong thời kỳ chiếm
hữu nô lệ lực lượng sản xuất đã phát triển đáng kể, với sự xuất hiện của công cụ sắt
sự phân công trong lao động trong nội bộ ngành xuất hiện xã hội có các ngành sản
xuất chính là trồng trọt, chăn nuôi và thủ công nghiệp. Trao đổi phát triển thương
nhân tách khỏi sản xuất.
Nhưng về quan hệ sản xuất thì tất cả tư liệu sản xuất lẫn người lao động đều
thuộc sở hữu tư nhân. Nô lệ bị coi như "cơng cụ biết nói" họ chịu sự chi phối hồn
tồn của chủ nơ (cả về thân thể). Chủ nơ dùng mỗi thủ đoạn cực hình tàn như roi
vọt, cùm xích, đóng dấu để bóc lột lao động. Chủ nơ chiếm đoạt hầu hết sản phẩm
của nô lệ, chỉ cấp cho họ chút ít tư liệu sinh hoạt để khỏi chết đói và có thể tiếp tục
lao động. Đến nay dẫn đến sự mâu thuẫn sâu sắc giữa chủ nô và nô lệ và sự đấu
tranh đã nổ ra tầng lớp nơ lệ đã đứng lên địi quyền lợi cho mình. Họ khơng cịn lo
lắng đến việc cải tiến hay là hồn thiện cơng cụ nữa thay vào đó họ phá hoại công
cụ lao động bỏ công việc đồn điền. Điều này đã làm cho kinh tế bị suy sụp nhanh
chóng bắt buộc nhiều chủ nơ phải giải phóng nơ lệ, tiến hành chia ruộng đất.
Như vậy chế độ chiếm hữu nơ lệ khơng cịn tồn tại được chỉ vì nó quan sản
xuất phù hợp với sự phát triển nhất định của lực lượng sản xuất, mà nó cịn kìm
hãm sự phát triển hơn nữa của lực lượng sản xuất vì thế nó cần một phương thức
mới phù hợp với quy luật kinh tế: quan hệ sản xuất nhất định phải phù hợp với tính
chất của lực lượng sản xuất.
3. Phương thức sản xuất phong kiến
Trong chế độ phong kiến. Nông nghiệp và trên một mức độ nhất định, thủ
công nghiệp phát triển thúc đẩy sự phát triển của sản xuất và trao đổi tuy vậy,
những biến đổi kỹ thuật dưới chế độ phong kiến diễn ra chậm chạp, sản xuất dựa

chủ yếu vào lao động thủ công của nông dân và thợ thủ công. Công cụ chủ yếu
dùng bằng sắt, phân bón được sử dụng rộng rãi.
6


Ở thời kỳ đầu, tất cả ruộng đất thuộc địa chủ phong kiến được chia làm hai
phần một phần do địa chủ trực tiếp quản lý, phần còn lại được chia cho nơng nơ.
Nơng nơ có quyền canh tác trên phần đất của mình để sinh sống, đồng thời phải
thực hiện canh tác trên phần đất của địa chủ dưới hình thức địa tơ lao dịch. Sản
phẩm làm ra trên phần đất thuộc về địa chủ.
Ở thời kỳ sau, hầu như tồn bộ ruộng đất đều được giao cho nơng dân tá
điền sử dụng, những nông dân này phải nộp địa tô hiện vật và sau này là địa tô tiền
cho địa chủ.
Như vậy trong quan hệ sản xuất phong kiến nơng dân đã được tự do hơn và
có phần hứng thú lao động hơn trên phần đất của mình. Vì người nơng dân có nền
kinh tế riêng, có thời gian riêng để lao động tạo ra của cải cho mình. Điều này nó
thúc đẩy đến sự phát triển của lực lượng sản xuất khơng ít. Như cày sắt phát triển
rộng rãi, kỹ thuật canh tác được cải tiến hơn, nhân công trong nông nghiệp được
mở rộng.
Mặc dù vậy, nhưng đối với sự phát triển hơn nữa của lực lượng sản xuất, đặc
biệt khi diễn ra các cuộc cách mạng cơng nghiệp, thì quan hệ sản xuất phong kiến
khơng cịn thích ứng và trở thành lực cản. Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất với
quan hệ sản xuất phong kiến ngày càng trở nên sâu sắc, đó là nguyên nhân làm cho
nền kinh tế phong kiến bị đình đốn, khủng hoảng lực lượng sản xuất càng phát
triển cang flàm cho xã hội phong kiến thêm bất ổn định. Do đó, quan hệ sản xuất
phải nhường chỗ cho quan hệ sản xuất mới tiên tiến hơn.
III. NỀN KINH TẾ VIỆT NAM

1. Đặc điểm nền kinh tế Việt Nam
Nước Việt Nam chúng ta đã đi theo con đường xã hội chủ nghĩa mà bỏ qua

chế độ tư bản chủ nghĩa đây là biểu hiện của sự "rút ngắn" giai đoạn. Nhằm thực
hiện con đường phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa, bỏ qua giai đoạn
thống trị của giai cấp tư sản.
Vì thế nền kinh tế quốc dân mang đậm định hướng xã hội chủ nghĩa.

7


- Mỗi bước phát triển kinh tế phải gắn chặt với những tiến bộ về công bằng
xã hội, mỗi bước phát triển kinh tế phải là mỗi bước con người được giải phóng, có
cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển tồn diện.
- Nền kinh tế phát triển trên cơ sở sản xuất hiện đại năng suất lao động ngày
càng cao, sản phẩm thặng dư ngày càng nhiều.
- Thành phần kinh tế tư bản tư nhân được phát triển dưới sự kiểm kê, kiểm
soát của Nhà nước nhằm thực hiện mục tiêu chiến lược - kinh tế - xã hội.
- Không ngừng thu hẹp chênh lệch, đổi mới và hoàn thiện quan hệ giữa
thành thị và nông thôn nhằm phát huy sức mạnh tổng thể.
- Mở rộng quan hệ quốc tế theo nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền,
toàn vẹn lãnh thổ của nhau, bình đẳng, cùng có lợi.
- Tiến hành cơng nghiệp hố, hiện đại hoá đất nước đây là những đặc điểm
kinh tế mà Đảng và nhân dân ta đã và đang thực hiện nhằm đưa đất nước đi lên
theo con đường xã hội chủ nghĩa.
2. Tình hình quy luật QHSX và LLSX ở Việt Nam
Nước ta quá độ lên xã hội chủ nghĩa từ một xã hội là thuộc địa nửa phong
kiến, lực lượng sản xuất rất thấp. Với nền kinh tế lạc hậu, điểm xuất phát thấp, lại
càng không thể xây dựng nhanh chế độ công hữu mà phải trải qua thời kỳ lịch sử
lâu dài, qua nhiều trung gian, q độ. Vì thế chúng ta đã khơng nhận thức rõ mối
quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là: quan hệ sản
xuất nhất định phù hợp với tính chất của lực lượng sản xuất. Cho nên chúng ta đã
phạm sai lầm chủ quan duy ý chí trong việc thiết lập chế độ cơng hữu. Điều đó đã

làm tổn hại đến sự phát triển của lực lượng sản xuất, phát triển kinh tế đó là thời
kỳ bao cấp thời kỳ mà người dân sống với chế độ tem phiếu và sản xuất hợp tác xã.
Điều này đã khơng làm phát huy được tính sáng tạo trong lao động của con người
mà còn tạo cho họ sự ỷ lại vào người khác dẫn đến sự đình trệ sản xuất và kinh tế
khơng phát triển.
Nhưng nước ta đã kịp sửa đổi. Dưới sự lãnh đạo của Đảng các sai sót đã kịp
thời sửa chữa. Nước ta đã mở cửa thị trường kinh tế tiếp thu những thành quả phát

8


triển khoa học - kỹ thuật của các nước. Biết áp dụng đúng đắn máy móc thiết bị kỹ
thuật vào sản xuất vì thế năng suất sản xuất khơng ngừng tăng lên. Nước ta là nước
mạnh về nông nghiệp với 80% dân số là người sản xuất thì với việc Nhà nước chia
ruộng đất cho nông dân nông dân làm ăn theo sản phẩm đã kích thích sự sáng tạo
và sự cần cù của người dân. Vì thế Việt Nam từ một nước đói lương thực đã trở
thành một nước mạnh về gạo với lượng xuất khẩu vào hàng đầu thế giới. Với nhịp
độ tăng trưởng cao về nông nghiệp từ năm 1991 - 1995 là 4,5% và 1996 - 2000 là
5,7%.
Có thể nói đất nước đi lên được như ngày nay là nhờ vào sự lãnh đạo tài
tình và đúng đắn của Đảng với việc áp dụng tốt quy luật kinh tế quan hệ sản xuất
phù hợp với tính chất của lực lượng sản xuất.
3. Một số giải pháp phát triển lực lượng sản xuất ở Việt Nam
Theo em nước ta một nước nông nghiệp lạc hậu đi lên CNXH trong điều
kiện tiền vốn ít, khả năng khoa học còn hạn chế và còn nhiều yếu tố khác quy định
thì chưa thể dổi mới ngay lực lượng sản xuất cũ bằng một lực lượng sản xuất tiên
tiến. Do đó những yếu tố lực lượng sản xuất truyền thống vẫn phải được duy trì và
khai thác. Trong hồn cảnh hiện nay lực lượng sản xuất bổ sung quan trọng là lực
lượng sản xuất chuyển tiếp, cần phải sàng lọc trong lực lượng sản xuất truyền
thống những yếu tố nào có giá trị để bổ sung cho việc xây dựng lực lượng sản xuất

hiện đại cần phải kết hợp các yếu tố truyền thống với yếu tố hiện đại, đảm bảo tính
phủ định có kế thừa, tiếp thu có chọn lọc cho phép tạo nên sự phát triển ổn định,
bình thường của lực lượng sản xuất, tránh sự "gãy gục" trong tiến trình phát triển
đó.
Những tiến bộ to lớn của cuộc cách mạng khoa học - kỹ thuật ngày nay cho
phép nước ta có thể tranh thủ vận dụng tiếp những thành tựu Khoa học - kỹ thuật,
nhập khẩu tư liệu sản xuất hiện đại, chuyển giao công nghệ qua liên kết kinh tế và
hợp tác kinh tế với nước ngoài. Từ đó chúng ta có thể tạo nên sự kết hợp những
tiến bộ về lực lượng tiến bộ về lực lượng sản xuất do đó tiếp thu có chọn lọc từ bên
ngoài với những cơ sở vật chất và lực lượng sản xuất vốn có trong nước, để đẩy

9


nhanh và rút ngắn thời hạn phát triển lịch sử tự nhiên của lực lượng sản xuất, vươn
lên trình độ của thế giới.
Con người tham gia vào quá trình sản xuất vừa với tư cách là sức lao động,
vừa với tư cách là con người có ý thức chủ thể của những quan hệ kinh tế. Trình độ
văn hố, trình độ kỹ thuật chuyên môn, ý thức và thái độ của người lao động đối
với sản xuất và sản phẩm là những yếu tố quan trọng để sử dụng và khai thác kỹ
thuật và tư liệu sản xuất vốn có, để sáng tạo trong quá trình sản xuất. Ăngghen đã
nhấn mạnh "muốn nâng cao sản xuất công nghiệp và nông nghiệp đến mức độ cao,
mà chỉ có phương tiện cơ giới và hố học phù hợp thì vẫn chưa đủ. Còn cần phải
phát triển một cách tương xứng năng lực của con người, sử dụng những phương
tiện đó nữa" nghĩa là phải có sự phối hợp phát triển hài hồ các nhân tố khách quan
của lực lượng sản xuất hiện đại.

10

KẾT LUẬN
Quy luật Quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản
xuất. Đây là quy luật phổ biến của mọi hình thái kinh tế xã hội, vạch ra tính chất phụ
thuộc khách quan của Quan hệ sản xuất vào sự phát triển của lực lượng sản xuất. Đến
lượt mình Quan hệ sản xuất tác động trở lại đối với lực lượng sản xuất.
Xu hướng cua sản xuất vật chất là không ngừng biến đổi, phát triển sự biến
đổi phát triển đó bao giờ cũng bắt đầu từ sự biến đổi phát triển của lực lượng sản
xuất. Trước hết là công cụ lao động, công cụ lao động phát triển dẫn đến mâu
thuẫn gay gắt với Quan hệ sản xuất hiện có, địi hỏi khách quan phải xoá bỏ Quan
hệ sản xuất cũ thay bằng Quan hệ sản xuất mới.
Lịch sử phát triển của xã hội loài người là lịch sử thay đổi các phương thức
sản xuất, sự thay đổi đó bắt đầu từ sự thay đổi của lực lượng sản xuất. Xã hội loài
người trải qua 5 phương thức sản xuất (Cộng sản nguyên thủy, Chiếm hữu nô lệ,
Xã hội phong kiến, Tư bản chủ nghĩa, Xã hội chủ nghĩa). Lực lượng sản xuất là nội
dung, là quá trình sản xuất; Quan hệ sản xuất là hình thức của quá trình sản xuất,
hình thức bao giờ cũng ổn định hơn. Song sự ổn định đó cũng chỉ là tạm thời và
sớm hay muộn cũng phải thay đổi cho phù hợp. Quan hệ sản xuất ra đời từ lực
lượng sản xuất, nhưng khi ra đời nó có vai trị tác động trở lại tích cực hoặc tiêu
cực. Nếu Quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản
xuất, nó thúc đảy sản xuất phát triển nhanh, ngược lại nó kìm hãm sự phát triển của
lực lượng sản xuất. Khi ra đời Quan hệ sản xuất quy định mục đích, khuynh hướng
phát triển của sản xuất, quy định hệ thống quản lý sản xuất và quản lý xã hội, quy
định phương thức phân phối ít hay nhiều mà người lao động được hưởng.
Vận dụng quy luật trên vào Việt Nam, sản xuất nhỏ không qua giai đoạn
phát triển tư bản chủ nghĩa đi lên CNXH, thừa nhận sự tồn tại của các thành phần
kinh tế trong thời kỳ quá độ là một tất yếu lịch sử.

11

Tiến hành phát triển Quan hệ sản xuất lẫn lực lượng sản xuất để tạo ra
phương thức sản xuất mới hơn hẳn phương thức sản xuất đã bỏ qua.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu kinh tế chính trị Mác Lênin - NXB chính trị Quốc gia
2. Kinh tế học phổ thơng - GS. Trần Phương
3. Kinh tế chính trị tập I, II - NXB Giáo dục
4. Tạp chí kinh tế và phát triển kinh tế số 3

12


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU..........................................................................................................................1

I. QUAN HỆ SẢN XUẤT VÀ LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT :...............................2
1. Khái niệm về quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất .............................2
2. Mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.......................4
II. SỰ TỒN TẠI CỦA QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT VÀ LỰC LƯỢNG
SẢN XUẤT TRONG 3 PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT TRƯỚC CNTB..........5
1. Phương thức sản xuất công xã nguyên thuỷ ................................................5
2. Phương thức sản xuất chiếm hữu nô lệ........................................................6
3. Phương thức sản xuất phong kiến.................................................................6
III. NỀN KINH TẾ VIỆT NAM .........................................................................7
1. Đặc điểm nền kinh tế Việt Nam ..................................................................7
2. Tình hình quy luật QHSX và LLSX ở Việt Nam .........................................8
3. Một số giải pháp phát triển lực lượng sản xuất ở Việt Nam .....................9

KẾT LUẬN.............................................................................................................................11
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................12

13