Đánh giá ảnh hưởng của chính sách quản lý và bảo vệ rừng đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN XUÂN MẠNH

ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA CHÍNH SÁCH
QUẢN LÝ VÀ BẢO VỆ RỪNG ĐẾN PHÁT TRIỂN
RỪNG Ở TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN XUÂN MẠNH

ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA CHÍNH SÁCH
QUẢN LÝ VÀ BẢO VỆ RỪNG ĐẾN PHÁT TRIỂN
RỪNG Ở TỈNH BẮC KẠN
Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN ĐÌNH TUẤN

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Bản luận văn thạc sĩ “ Đánh giá ảnh hưởng của
chính sách quản lý và bảo vệ rừng đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn ” là
công trình nghiên cứu thực sự của cá nhân tôi, đƣợc thực hiện trên cơ sở
nghiên cứu lý thuyết, nghiên cứu khảo sát tình hình thực tiễn và dƣới sự
hƣớng dẫn khoa học của TS. Trần Đình Tuấn. Các số liệu, kết quả nêu trong
luận văn đều là trung thực.
Bắc Kạn, tháng 5 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Xuân Mạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ii

LỜI CẢM ƠN
Luận văn này đƣợc hoàn thành tại trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị
kinh doanh Thái Nguyên theo chƣơng trình đào tạo Cao học kinh tế, khóa 10
từ năm 2013 - 2015.

Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn, tác giả đã nhận đƣợc sự
quan tâm, giúp đỡ của Ban giám hiệu, Phòng Đào tạo, cùng các thầy giáo, cô
giáo. Nhân dịp này, tác giả xin chân thành cảm ơn về sự giúp đỡ quý báu đó.
Tác giả xin chân thành cảm ơn tới TS. Trần Đình Tuấn - ngƣời hƣớng
dẫn khoa học, đã tận tình hƣớng dẫn và truyền đạt những kiến thức quý báu,
giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
Xin gửi lời cảm ơn tới tập thể cán bộ, công chức, viên chức Văn phòng
Tổng Cục Lâm nghiệp, Chi Cục Lâm nghiệp tỉnh Bắc Kạn, Chi Cục Kiểm
Lâm tỉnh Bắc Kạn, UBND xã Côn Minh, xã Quang Phong, huyện Na Rì;
UBND xã Bằng Lãng, xã Bằng Phúc, huyện Chợ Đồn, các bạn bè đồng
nghiệp và gia đình đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình
học tập và triển khai thu thập số liệu ngoại nghiệp phục vụ luận văn.
Xin chân thành cảm ơn!
Bắc Kạn, tháng 5 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Xuân Mạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
MỤC LỤC ........................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BIỂU............................................................................... viii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3
4. Những đóng góp mới của luận văn ............................................................... 4
5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ RỪNG VÀ
CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ, BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN RỪNG .............. 5
1.1. Cơ sở lý luận về rừng và chính sách quản lý bảo vệ rừng ......................... 5
1.1.1. Một số vấn đề chung về rừng và chính sách quản lý bảo
vệ rừng ............................................................................................. 5
1.1.2. Những vấn đề chung về quản lý, bảo vệ rừng và phát
triển rừng........................................................................................ 13
1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ............................. 18
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý, bảo vệ và phát triển rừng của một số
nƣớc trên thế giới ..................................................................................... 18
1.2.2. Kinh nghiệm quản lý, bảo vệ và phát triển rừng của một số
địa phƣơng trong nƣớc và bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bắc Kạn ......... 21
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

iv
Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI .............................. 25
2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 25
2.2. Phƣơng pháp tiếp cận đề tài ..................................................................... 25
2.2.1. Phƣơng pháp tiếp cận .................................................................... 25
2.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể .................................................... 26
Chƣơng 3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH

SÁCH QUẢN LÝ BẢO VỆ RỪNG ĐẾN PHÁT TRIỂN RỪNG Ở
TỈNH BẮC KẠN ........................................................................................... 30
3.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Kạn ............. 30
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên ......................................................................... 30
3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Kạn ........................................ 38
3.1.3. Đánh giá chung về đặc điểm của tỉnh Bắc Kạn có ảnh hƣởng
đến công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ...................................... 40
3.2. Các chính sách quản lý, bảo vệ và phát triển rừng đƣợc triển khai
thực hiện ở tỉnh Bắc Kạn................................................................................. 42
3.2.1. Các chính sách của Nhà nƣớc về quản lý, bảo vệ và phát
triển rừng ................................................................................................. 42
3.2.2. Các chính sách của tỉnh Bắc Kạn ban hành về quản lý, bảo
vệ và phát triển rừng ................................................................................ 46
3.3. Thực trạng thực hiện chính sách và kết quả tác động của các chính
sách đến phát triển rừng .................................................................................. 47
3.3.1. Tình hình triển khai thực hiện chính sách ở tỉnh Bắc Kạn ............ 47
3.3.2. Đánh giá về thực trạng thực hiện chính sách ................................. 49
3.3.3. Kết quả tác động của các chính sách quản lý bảo vệ rừng đến
phát triển rừng tỉnh Bắc Kạn .................................................................... 51
3.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến việc thực thi chính sách............................... 62
3.4.1. Ảnh hƣởng của yếu tố điều kiện tự nhiên ...................................... 62
3.4.2. Ảnh hƣởng của các yếu tố con ngƣời ............................................ 63
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

v
3.4.3. Ảnh hƣởng từ hệ thống tổ chức quản lý ........................................ 63
3.4.4. Ảnh hƣởng từ cơ sở hạ tầng ........................................................... 63
3.4.5. Ảnh hƣởng của chính sách theo tính đồng bộ, nhất quán .............. 64

3.5. Đánh giá tác động của chính sách quản lý, bảo vệ rừng đến phát
triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn qua kết quả điều tra ............................................... 64
3.5.1. Thực trạng công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng ở địa
bàn điều tra ............................................................................................... 64
3.5.2. Kết quả điều tra thực tế .................................................................. 67
3.6. Đánh giá chung về tác động của chính sách quản lý bảo vệ rừng
đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn ................................................................. 71
3.6.1. Những kết quả đạt đƣợc ................................................................. 71
3.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân ..................................................... 72
Chƣơng 4. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ

CỦA CÁC

CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ, BẢO VỆ RỪNG ĐẾN PHÁT TRIỂN
RỪNG TỈNH BẮC KẠN GIAI ĐOẠN 2016-2020 ..................................... 74
4.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả của chính sách quản lý, bảo vệ rừng
đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn ................................................................. 74
4.2. Định hƣớng nâng cao hiệu quả của chính sách quản lý, bảo vệ rừng
đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn ................................................................. 76
4.3. Một số giải pháp chủ yếu để nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ
rừng đến phát triển rừng của tỉnh Bắc Kạn ..................................................... 83
4.3.1. Giải pháp chung ............................................................................. 83
4.3.2. Giải pháp cụ thể ............................................................................. 83
4.3.3. Đề xuất các chính sách hỗ trợ cho phát triển lâm nghiệp .............. 86
4.4. Một số kiến nghị đối với các cấp quản lý ................................................ 91
KẾT LUẬN .................................................................................................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 96
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 99
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BQLDA

:

Ban quản lý dự án

BVR

:

Bảo vệ rừng

HĐND

:

Hội đồng nhân dân

NN&PTNT :

Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

PCCCR

:

Phòng cháy chữa cháy rừng

PTNT

:

Phát triển nông thôn

QLBVR

:

Quản lý bảo vệ rừng

QLBV&PTR :

Quản lý bảo vệ và phát triển rừng

UBND

Uỷ ban nhân dân

:

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Chọn mẫu điều tra số liệu sơ cấp ................................................ 27

Bảng 3.1.

Diện tích các loại đất tỉnh Bắ c Ka ̣n năm 2014 ........................... 33

Bảng 3.2.

Diện tích đất đai và dân số tỉnh Bắc Kạn năm 2014................... 38

Bảng 3.3.

Hệ thống một số văn bản về quản lý, bảo vệ và phát triển
rừng quan trọng của Nhà nƣớc ................................................... 42

Bảng 3.4.

Độ che phủ rừng của tỉnh Bắc Kạn so với các tỉnh Đông
Bắc giai đoạn 2011 - 2013 .......................................................... 51

Bảng 3.5.

Hiện trạng đất lâm nghiệp tỉnh Bắc Kạn .................................... 53

Bảng 3.6.

Số vụ vi phạm và diện tích rừng bị tàn phá, bị cháy tỉnh
Bắc Kạn giai đoạn 2010 - 2013 .................................................. 55

Bảng 3.7.

Kết quả chăm sóc rừng trồng và giao khoán rừng giai đoạn
2011-2013 ................................................................................... 56

Bảng 3.8.

Ý kiến đánh giá về tình hình thực hiện chính sách quản lý,
bảo vệ và phát triển rừng của các cán bộ quản lý các cấp
tỉnh Bắc Kạn ............................................................................... 67

Bảng 3.9.

Ý kiến đánh giá của các hộ gia đình về tác động của các
chính sách quản lý, bảo vệ và phát triển rừng ............................ 69

Bảng 4.1.

Định hƣớng đất sử dụng đấ t lâm nghiê ̣p đến năm 2020 ............. 78

Bảng 4.2.

Định hƣớng qui hoạch đất lâm nghiệp theo 3 loại rừng đến
năm 2020 ..................................................................................... 79

Bảng 4.3.

Định hƣớng qui hoạch rừng sản xuất đến năm 2020 .................. 81

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU
Biểu đồ 3.1. Độ che phủ rừng của tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2011 - 2013 ...... 52
Biểu đồ 3.2. Kết quả trồng rừng tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2011 - 2013 ..............56
Biểu đồ 3.3. Biểu chi trả dịch vụ môi trƣờng rừng của tỉnh Bắc Kạn giai
đoạn 2013 - 2014 và ƣớc thực hiện 2015 .......................................60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Lâm nghiê ̣p là n gành kinh tế kỹ thuật đặc thù với nguồn tài nguyên có
thể tái ta ̣o đƣơ ̣c. Là một ngành sản xuất vật chất đặc biệt, có giá trị to lớn đối
với nền kinh tế quốc dân, gắn liền với đời sống của nhân dân. Trong nhƣ̃ng
năm qua, hoạt động lâm nghiệp không chỉ ta ̣o ra các sản phẩ m đóng góp cho
ngân sách quố c gia, tạo việc làm, góp phần xóa đói giảm nghèo cho đồng bào
các dân tộc ít ngƣời và nông thôn miền núi mà còn có vai trò đặc biệt quan
trọng trong bảo vệ môi trƣ ờng, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất

nƣớc. Môi trƣờng hoa ̣t đô ̣ng của ngành lâm nghiê ̣p luôn gắ n với rƣ̀ng , vì vậy
để ngành kinh tế này phát triển đƣợc cần phải có các chính sách để bảo vệ và
phát triển rừ ng. Trong Luật Bảo vệ và phát triển rừng có ghi "Rừng là tài
nguyên quý báu của đất nƣớc, có khả năng tái tạo là bộ phận quan trọng của
môi trƣờng sinh thái, có giá trị to lớn đối với nền kinh tế quốc dân, gắn liền
với đời sống của nhân dân với sự sống còn của dân tộc”. Qua các giai đoạn
lịch sử và quá trình phát triển kinh tế - xã hội, Nhà nƣớc Việt Nam luôn coi
trọng công tác quản lý , bảo vệ và phát triể n rừng . Năm 1972, Pháp lệnh bảo
vê ̣ rừng ra đời , đây là văn bản pháp qui đầu tiên tạo khuôn khổ pháp lý cho
công tác quản lý bảo vệ rừng. Đặc biệt, từ khi Nhà nƣớc ban hành Luật bảo vệ
và phát triển rừng (1991), đã có nhiều đạo Luật và chính sách đƣợc tiếp tục
ban hành, tạo môi trƣờng pháp lý thuận lợi cho công tác quản lý bảo vệ rừng,
trong đó nổi bật là Quyết định 327/CT (1992), nay là Quyết định 550/TTg về
phủ xanh đất trống, đồi núi trọc và dự án 661 về trồng 5 triệu ha rừng,...
Bắc Kạn là tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc Việt Nam, có thế
mạnh về

phát triển kinh tế rừng. Trong nhiều năm qua, công tác quản lý

bảo vệ và phát triển vốn rừng ở tỉnh Bắc Kạn đã đƣợc quan tâm chú ý.
Thông qua các chƣơng trình, dự án nhƣ: 327; 747; 1382; chƣơng trình trồng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

2
5 triệu ha rừng (661 và nhất là thực hiện các mô hình nông lâm kết hợp theo
quan điểm sản xuất hàng hóa nên đã ngăn chặn có hiệu quả tình trạng phá
rừng làm nƣơng rẫy. Kết quả là diện tích rừng đã tăng dần sau 10 năm. Theo
niên giám thống kê, diện tích rừng sản xuất từ 163.500 ha năm 2000 đã tăng

245.836 ha năm 2012, rừng phòng hộ từ 94.130 ha năm 2000 đã tăng lên
107.513 ha năm 2012 đạt tốc độ tăng bình quân 12,69% về diện tích so với
năm 2000. Độ che phủ rừng tăng dần qua các năm từ 35,5% năm 2000 lên
55,18% năm 2011 và 70,6% năm 2013.
Ngoài tác động làm tăng trƣởng rừng, hệ thống chính sách quản lý, bảo
vệ rừng, đã khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia vào phát triển vốn
rừng, bằng việc trồng rừng, trông coi rừng tự nhiên, rừng tái sinh, thực hiện
nông lâm kết hợp. Đã xuất hiện nhiều mô hình trang trại nông - lâm kết hợp
đem lại hiệu quả kinh tế cao và một bộ phận dân cƣ làm nghề rừng sống đƣợc
với nghề, thậm chí có hộ đã làm giàu từ nghề rừng,
Tuy nhiên , từ thực tế cho thấy , hệ thống chính sách quản lý , bảo vệ
rừng hiện hành đã bộc lộ những hạn chế , tuy vố n rƣ̀ng thời gian qua đang
có sự phát triển nhƣng kém bền vững , tính đa dạng sinh học của rừng tự
nhiên vẫn tiế p tu ̣c bi ̣suy giảm , phát triển chƣa đi đôi với quản lý và bảo vệ
rƣ̀ng, ở nhiều nơi rừng vẫn tiếp tục bị tàn phá
hơp̣ tiề m năng tài nguyên rƣ̀ng

. Chƣa khai thác đƣơ ̣c tổ ng

, nhấ t là các lâm sản ngoài gỗ và dich
̣ vu ̣

môi trƣờng sinh thái . Đó là chƣa thiết lập đƣợc hệ thống chủ rừng đích
thực, chƣa tạo đô ̣ng lực thu hút ngƣời dân và cộng đồng địa phƣơng tham
gia vào quản lý bảo vệ rừng và

phát triển rừng , đời sống thu nhập của đại

đa số ngƣời làm nghề rừng còn thấp...vv. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài:
“Đánh giá ảnh hưởng của chính sách quản lý và bảo vệ rừng đến phát

triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn” là cần thiết và cấp bách , góp phần giải quyết
các hạn chế đă ̣t ra ở trên .
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

3
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu chung
Trên cơ sở đánh giá thực trạng thực hiện chính sách quản lý và bảo vệ
rừng đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn nhằm đề xuất các giải pháp tăng
cƣờng quản lý, bảo vệ rừng để phát triển rừng, phát huy thế mạnh kinh tế
rừng ở tỉnh Bắc Kạn.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về đánh giá ảnh hƣởng của chính sách
quản lý và bảo vệ rừng đến phát triển rừng
- Đánh giá thực trạng tác động của chính sách quản lý, bảo vệ và phát
triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn
- Đề xuất đƣợc giải pháp, chính sách nhằm tăng cƣờng công tác quản
lý, bảo vệ và phát triển rừng cho tỉnh Bắc Kạn trong giai đoa ̣n 2016-2020.
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu các ảnh hƣởng của chính sách quản lý, bảo vệ rừng đến
phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về không gian: Đề tài thực hiện trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn
- Phạm vi về thời gian: Đề tài tâ ̣p trung thu thập thông tin đánh giá thƣ̣c
trạng t rong 5 năm gần đây (giai đoạn 2010-2014), các giải pháp đƣợ c xây
dƣ̣ng cho giai đoa ̣n 2016-2020, tầ m nhìn 2025.
- Về nội dung: Đề tài nghiên cứu các ảnh hƣởng của chính sách quản lý,

bảo vệ rừng đến phát triển rừng trong phạm vi tỉnh Bắc Kạn. Trong đó tập
trung đánh giá tác động của các chính sách có liên quan đến quản lý bảo vệ và
phát triển rừng nhƣ sau:
- Luật Bảo vệ và Phát triển rừng;
- Tác động của chính sách giao, khoán cho thuê rừng và đất rừng
- Tác động của các dự án: 327/TTg, 661/TTg, 143/TTg,...
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

4
- Tác động của các quy hoạch và định hƣớng phát triển lâm nghiệp của Tỉnh.
4. Những đóng góp mới của luận văn
Luận văn có giá trị cả về lý luận và thực tiễn. Hệ thống hóa cơ sở khoa
học về công tác quản lý và bảo vệ và phát triển rừng. Đánh giá đƣợc thực
trạng công tác quản lý và bảo vệ rừng đến phát triển rừng của một số địa
phƣơng trong tỉnh và của tỉnh Bắc Kạn. Trên cơ sở đó đề xuất đƣợc một số
giải pháp cơ bản về công tác quản lý và bảo vệ rừng đến phát triển rừng trên
địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, tham
khảo cho các cơ quan quản lý hoạch định chính sách đối với công tác quản lý,
bảo vệ rừng đến phát triển rừng trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn trong giai đoạn tới.
5. Bố cục của luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Luận văn đƣợc kết cấu gồm 4 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về rừng và chính sách quản lý,
bảo vệ và phát triển rừng
Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài
Chƣơng 3: Đánh giá thực trạng tác động của chính sách quản lý, bảo
vệ rừng đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn
Chƣơng 4: Giải pháp nâng cao hiệu quả của các chính sách quản lý,
bảo vệ rừng đến phát triển rừng ở tỉnh Bắc Kạn, giai đoạn 2016 - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full