Nghiên cứu một số đặc điểm ngoại hình và khả năng sản xuất của gà chọi nuôi bán chăn thả tại tỉnh phú thọ

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM NGOẠI HÌNH
VÀ KHẢ NĂNG SẢN XUẤT CỦA GÀ CHỌI NUÔI
BÁN
CHĂN THẢ TẠI TỈNH PHÚ THỌ
Ngành: Chăn
nuôi Mã số:
60.62.01.05

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHĂN NUÔI


i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và kết
quả trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng được
ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào.
Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã
được cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ
rõ nguồn gốc.
Tháng 11 năm 2017
Tác giả luận văn


ii
LỜI CẢM ƠN


4
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................iii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT......................................................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC HÌNH..................................................................................... viii
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Đặt vấn đề...................................................................................................1
2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................2
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài....................................................2
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU.................................................................. 3
1.1. Cơ sở khoa học của đề tài...........................................................................3
1.1.1. Cơ sở khoa học của nhân giống thuần chủng và chọn lọc trong chăn
nuôi gia cầm.................................................................................................3
1.1.2. Cơ sở nghiên cứu một số đặc điểm sinh học ở gia cầm....................4
1.1.3. Cơ sở khoa học về sinh trưởng của gà...............................................5
1.1.4. Cơ sở khoa học về sinh sản của gà.....................................................7
1.1.5. Một số đặc điểm của gà Chọi...........................................................15
1.1.6. Một số đặc điểm tự nhiên của xã Tứ Xã huyện Lâm Thao tỉnh Phú Thọ17
1.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước...............................................18
1.2.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam....................................................18
1.2.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoài....................................................19
Chương 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .22
2.1. Đối tượng, địa điểm và thời gian nghiên cứu...........................................22
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu......................................................................22
2.1.2. Địa điểm nghiên cứu........................................................................22


5

2.1.3.Thời gian thực hiện luận văn............................................................ 22
2.2. Nội dung nghiên cứu.................................................................................22
2.2.1. Tình hình chăn nuôi gà Chọi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú
Thọ...................................................................................................22
2.2.2. Nghiên cứu một số đặc điểm ngoại hình của gà Chọi......................22
2.2.3. Nghiên cứu khả năng sinh sản của gà Chọi......................................22
2.2.4. Nghiên cứu về tỷ lệ nuôi sống, khả năng sinh trưởng và cho thịt
của gà Chọi.......................................................................................23
2.3. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................23
2.3.1. Tình hình chăn nuôi gà Chọi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú
Thọ...................................................................................................23
2.3.2. Đặc điểm ngoại hình của gà Chọi.....................................................23
2.3.3. Khả năng sinh sản của gà Chọi.........................................................23
2.3.4. Phương pháp nghiên cứu khả năng sinh trưởng của gà Chọi..........29
2.3.5. Khảo sát năng suất thân thịt của gà Chọi.........................................28
Chương 3: KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN........................................................... 31
3.1. Số lượng, cơ cấu và sự phân bố đàn gà Chọi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao,
tỉnh Phú Thọ..................................................................................................31
3.1.1. Biến động về số lượng đàn gà nuôi tại xã Tứ Xã từ năm 2015 – 6/2017
31
3.1.2. Cơ cấu đàn gà theo giống nuôi tại xã Tứ Xã năm 2017....................33
3.1.3. Quy mô đàn gà Chọi nuôi trong nông hộ tại xã Tứ Xã.....................34
3.1.4. Nguồn gốc nhân giống đàn gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm
Thao, tỉnh Phú Thọ.....................................................................................35
3.2. Đặc điểm ngoại hình của gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao,
tỉnh Phú Thọ..................................................................................................36
3.2.1. Đặc điểm về màu lông..................................................................... 36
3.2.2. Đặc điểm về kiểu mào......................................................................38
3.2.3. Đặc điểm màu da chân gà Chọi.......................................................39

6
3.3. Tuổi thành thục về tính và sinh sản của gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã, huyện
Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ................................................................................ 40
3.3.1. Tuổi thành thục sinh dục..................................................................40
3.3.2. Tỷ lệ đẻ, năng suất, chất lượng trứng và tỷ lệ ấp nở của gà Chọi ...41
3.4. Tỷ lệ nuôi sống và khả năng sinh trưởng của gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã,
huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ..................................................................... 46
3.4.1. Tỷ lệ nuôi sống................................................................................. 46
3.4.2. Khả năng sinh trưởng của gà Chọi................................................... 49
3.4.3. Năng suất thân thịt của gà Chọi lúc 28 tuần tuổi.............................57
3.4.4. Một số thành phần hóa học của thịt gà Chọi...................................58
3.4.5. Hiệu quả kinh tế ky thuật của gà thịt và gà đẻ nuôi tại tỉnh Phú Thọ
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ................................................................................ 60
1. Kết luận..................................................................................................... 60
2. Đề nghị......................................................................................................61
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................. 62


DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT
cs:

Cộng sự

ĐVT:

Đơn vị tính

FAO:

Tổ chức lương thực và Nông nghiệp Liên Hiệp Quốc

NST:

Năng suất trứng

SS:

Sơ sinh

TCVN:

Tiêu chuẩn Việt Nam

VCK:

Vật chất khô


vii
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Tuổi đẻ quả trứng đầu của một số giống gà Việt Nam.....................10
Bảng 1.2: Thành phần cấu tạo trứng của một số giống gia cầm (%)................12
Bảng 2.1 Sơ đồ bố trí theo dõi khả năng sinh sản của gà Chọi........................ 24
Bảng 3.1. Biến động về số lượng đàn gà nuôi tại xã Tứ Xã (2015 – 6/ 2017).....31
Bảng 3.2. Cơ cấu đàn gà theo giống nuôi tại xã Tứ Xã..................................... 33
Bảng 3.3. Quy mô đàn gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã..............................................34
Bảng 3.4. Nguồn gốc nhân giống đàn gà Chọi nuôi tại xã Tứ Xã......................35
Bảng 3.5. Đặc điểm màu lông của gà Chọi trưởng thành................................ 36
Bảng 3.6. Kiểu mào của gà Chọi trưởng thành................................................ 38

Bảng 3.7. Màu da chân của gà Chọi trưởng thành...........................................39
Bảng 3.8. Tuổi thành thục sinh dục gà Chọi..................................................... 40
Bảng 3.9. Tỷ lệ đẻ và năng suất trứng của gà Chọi...........................................42
Bảng 3.10. Khả năng ấp nở của gà Chọi........................................................... 44
Bảng 3.11. Chất lượng trứng của gà Chọi........................................................ 45
Bảng 3.13. Sinh trưởng tích lũy của gà Chọi (g/con)........................................49
Bảng 3.14. Sinh trưởng tuyệt đối của gà Chọi qua các tuần tuổi (g/con/ngày).....53
Bảng 3.15. Sinh trưởng tương đối của gà Chọi qua các tuần tuổi (%).............55
Bảng 3.16. Năng suất thân thịt của gà Chọi lúc 28 tuần tuổi...........................57
Bảng 3.17. Tiêu tốn và chi phí thức ăn/ đơn vị sản phẩm…………………...58


viii
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 3.1. Đồ thị tỷ lệ đẻ của gà Chọi............................................................... 43
Hình 3.2. Đồ thị sinh trưởng tích lũy của gà Chọi qua các tuần tuổi...............51
Hình 3.3. Đồ thị sinh trưởng tuyệt đối của gà Chọi qua các tuần tuổi............54
Hình 3.4. Đồ thị sinh trưởng tương đối của gà Chọi qua các tuần tuổi...........56


10
MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề
Chăn nuôi gia cầm chiếm vai trò quan trọng và có truyền thống lâu đời
trong xã hội Việt Nam. Về số lượng vật nuôi, năm 2016 Việt Nam có 2,52
triệu con trâu; 5,5 triệu con bò; đàn bò sữa xấp xỉ 283 nghìn con; tổng
đàn lợn 29,1 triệu con; tổng đàn gà 277,1 triệu con; vịt 71,3 triệu con và
đàn dê cừu 2,1 triệu con (Theo Tổng cục Thống kê năm 2016) [38]. Ngày
nay các giống gia cầm nhập ngoại chuyên trứng, chuyên thịt và kiêm

dụng đã và đang được nhập vào nước ta. Chúng được nuôi chủ yếu theo
phương thức công nghiệp, sản xuất hàng hóa. Xã hội ngày càng phát
triển, nhu cầu của con người ngày càng được nâng cao về điều kiện sinh
hoạt, ăn uống cũng như giải trí. Do đó, người tiêu dùng hiện nay đang
chuyển sang ưa chuộng các giống gà bản địa thay cho các giống gà công
nghiệp. Bởi vì các giống gà bản địa có chất lượng thịt thơm, vị đậm ngọt,
da giòn, săn chắc, ít mỡ dưới da, protein cao, cơ ngực, đùi nở nang…
Phú Thọ là tỉnh Trung du miền núi phía Bắc của Việt nam, có vị trí trung
tâm vùng và là cửa ngõ phía Tây Bắc của Thủ đô Hà Nôi. Dân cư gồm nhiều
dân tộc anh em cùng sinh sống bằng canh tác nông nghiệp và chăn nuôi.
Cùng với các gia súc, gai cầm khác, con gà được các dân tộc địa phương
nuôi dưỡng từ lâu đời với phương thức quan cảnh, người dân sử dụng thịt
và trứng gà rộng rãi, gà Chọi được nuôi nhiều ở Phú Thọ, với nhiều phương
thức chăn thả quản canh, đối với gà con và gà loại thải (không dùng vào
việc chọi gà), và chăm sóc có đầu tư với gà nuôi dùng vào việc thi đấu.
Gà Chọi không những là món ăn đặc sản, mà còn được các dân tộc Việt
Nam nuôi để đem đi chọi trong các lễ hội… Đây là giống gà có tầm vóc


11
tương đối lớn từ 3 - 4 kg, gà có chân cao, tốc độ sinh trưởng khá, lông có
nhiều màu: xám, vằn đen.


Đây là một trong những nguồn gen quý, rất phong phú và có tiềm năng di
truyền cao đối với công tác lai tạo, do đó cần được bảo tồn.
Trong thực tế các giống gà nội thuần rất ít, do có sự pha tạp một cách
tự nhiên, nhưng gà Chọi chủ yếu nuôi với mục đích chọi nên gà Chọi là
một trong số rất ít các giống gà nội có mức độ thuần. Để có thêm kết quả
nghiên cứu về giống gà này, góp phần vào việc xem xét, đánh giá giá trị kinh

tế, làm cơ sở cho các công trình nghiên cứu bảo tồn và lai tạo, chúng tôi
tiến hành thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm ngoại hình và
khả năng sản xuất của gà Chọi nuôi bán chăn thả tại tỉnh Phú Thọ”.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá được đặc điểm ngoại hình gà Chọi.
- Đánh giá được khả năng sản xuất của gà Chọi nuôi bán chăn thả trong các
nông hộ tỉnh Phú Thọ.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3.1. Ý nghĩa khoa học
- Kết quả của đề tài sẽ cung cấp các thông tin về tình hình chăn nuôi gà Chọi
nuôi trong nông hộ tại tỉnh Phú Thọ.
- Bổ sung và cung cấp thêm số liệu về đặc điểm ngoại hình và khả năng sản
xuất của gà Chọi.
- Làm tài liệu tham khảo cho học tập, nghiên cứu giảng dạy và người chăn
nuôi.
3.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Cung cấp tài liệu giúp cho việc định hướng công tác chọn lọc, lai tạo và
khuyến cáo các hộ chăn nuôi phát triển chăn nuôi gà Chọi của tỉnh Phú
Thọ nhằm tạo ra sản phẩm có giá trị, nâng cao hiệu quả trong chăn
nuôi nông hộ.


Chương 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài
1.1.1. Cơ sở khoa học của nhân giống thuần chủng và chọn lọc trong chăn nuôi
gia cầm
1.1.1.1. Nhân giống thuần chủng
Nhân giống thuần chủng là một phương pháp chỉ cho giao phối

giữa những con đực và cái trong cùng một giống.
Mục đích của nhân giống thuần chủng là tạo nên tính đồng nhất về
tầm vóc, màu sắc, tính năng sản xuất của các cá thể trong cùng một giống.
Ngoài ra, yêu cầu của nhân giống thuần chủng là duy trì và nâng cao được
những đặc tính di truyền tốt của giống, loại bỏ được những đặc tính di
truyền xấu. Có thể nói rằng nhân giống thuần chủng là phương pháp giữ
phẩm chất, nâng cao và hoàn chỉnh phẩm chất của giống.
Các giống gà địa phương đều có chung một đặc điểm là: tầm vóc nhỏ,
sức sản xuất thấp về thịt và trứng nhưng có ưu điểm là thích nghi tốt với
điều kiện địa phương, có sức chống bệnh cao và thịt trứng có phẩm chất
ngon.
Vậy việc nhân giống này cần chú ý:
+ Phải chọn lọc nghiêm ngặt để giữ lại con đực và con cái có các chỉ tiêu
mong muốn. Việc đánh giá, giá trị giống có thể dựa trên kết quả kiểm tra:
tổ tiên, cá thể (bản thân), anh chị em và kiểm tra đời sau.
+ Các con giống tốt đã chọn lọc được phải được ghi chép để tạo
điều kiện thuận lợi cho việc quản lý và chọn lọc.
+ Phải có kế hoạch cho ghép đôi giao phối giữa đực và cái đã được chọn
lọc để nâng cao năng suất của chúng, đồng thời tránh được hiện tượng
suy thoái cận huyết hoặc nói cách khác là giữ được các đặc điểm tốt của


giống địa phương như khả năng thích nghi sức chống bệnh cao, các tính
trạng này


thường có hệ số di truyền thấp cho nên chúng bị ảnh hưởng rất lớn do
suy thoái cận huyết.
+ Tiến bộ di truyền bằng chọn lọc thuần chủng giống địa phương
thường chậm, do vậy phải có kế hoạch tăng hay giảm số lượng của mỗi

giống địa phương sao cho phù hợp với nền chăn nuôi tiên tiến và phù hợp
với điều kiện chăn nuôi ở mỗi nước.
1.1.1.2. Chọn lọc trong chăn nuôi gia cầm
Chọn lọc vật nuôi làm giống là việc làm thường xuyên trong chăn nuôi.
Có nhiều phương pháp để chọn lọc:
- Chọn lọc tự nhiên: là hoàn toàn phụ thuộc vào môi trường thiên nhiên tác
động đến quá trình phát triển của phẩm chất giống, chọn lọc tự nhiên tuân
theo nguyên lý của học thuyết Darwin.
- Chọn lọc nhân tạo:
+ Chọn lọc theo khả năng sản xuất, ngoại hình hoặc các chỉ tiêu khác
(chọn lọc theo tính trạng số lượng và chất lượng)
+ Chọn lọc ở một hay nhiều tính trạng số lượng (chọn lọc theo chỉ số).
+ Chọn lọc theo huyết thống dựa vào quan hệ thân thuộc trong gia
đình họ hàng anh em.
Trong chăn nuôi gia cầm thường sử dụng những quần thể lớn vì vậy
chọn lọc thường có hiệu quả cao.
1.1.2. Cơ sở nghiên cứu một số đặc điểm sinh học ở gia cầm
Gà có dạng điển hình của lớp chim (Aves), một động vật có xương
sống bậc cao đã thích ứng với điều kiện sống bay nhảy. Toàn thân được
bao phủ bằng lông và yếm. Lông cườm và lông trên lưng có sự khác biệt
giữa trống và mái.
Ở gia cầm màu sắc lông rất đa dạng. Màu lông phụ thuộc vào sự biểu
hiện dưới dạng hạt hay phân bố đều của sắc tố melanin và dạng dịch của
sắc tố lipocrom. Sắc tố melanin quy định từ màu cafe - vàng đến màu
đen; còn


lipocrom quy định màu vàng, đỏ, xanh hoặc xanh sẫm. Ở gia cầm màu sắc
lông khác nhau có thể chia làm 2 nhóm lớn là lông màu và lông trắng.
Mào là đặc điểm sinh dục thứ cấp nên có thể phân biệt trống mái.

Mào gà rất đa dạng cả về hình dáng, kích thước, màu sắc, có thể đặc
trưng cho từng giống. theo hình dạng mào người ta phân biệt các loại: mào
cờ, mào hạt đậu, mào mâm xôi, mào nụ.
Chân của gia cầm được bao phủ bằng lớp vảy sừng và có sự khác nhau
về màu sắc. Chân vàng là do sự có mặt của lipocrom đồng thời thiếu vắng
melanin. Màu đen của chân là do sự xuất hiện của melanin. Khi màu đen
có mặt ở thể trội và màu vàng có mặt ở thể lặn thì chân sẽ xuất hiện
màu lục (xanh lá cây).
1.1.3. Cơ sở khoa học về sinh trưởng của gà
1.1.3.1. Khả năng sinh trưởng
Có nhiều tác giả có những định nghĩa về sinh trưởng và phát triển,
tuy nhiên trên đây là một số quan điểm chủ đạo:
Chamber J. R, 1990 [51] đã định nghĩa: “Sinh trưởng là tổng hợp sự sinh
trưởng của các bộ phận như thịt, xương, da. Những bộ phận này không
những khác nhau về tốc độ sinh trưởng mà còn phụ thuộc vào chế độ dinh
dưỡng”.
Khái quát hơn, Trần Đình Miên và cs (1995) [20] đã định nghĩa về sinh
trưởng như sau “Sinh trưởng là một quá trình tích luy các chất hữu cơ
do đồng hoá và dị hoá, là sự tăng chiều cao, chiều dài, bề ngang, khối lượng
của các bộ phận và toàn cơ thể của con vật trên cơ sở tính chất di truyền
từ đời trước”. Cùng với quá trình sinh trưởng, các tổ chức và cơ quan của
cơ thể luôn luôn phát triển hoàn thiện chức năng sinh lý của mình dẫn đến
phát dục. Về mặt sinh học, sinh trưởng của gia cầm là quá trình tổng hợp
protein thu nhận từ bên ngoài chuyển hoá thành protein đặc trưng cho


từng cơ thể của từng giống, dòng làm cho cơ thể tăng lên về khối lượng và
kích thước.

Qua những nghiên cứu cho thấy cơ sở sinh trưởng gồm hai quá
trình: Tế bào sinh sản và tế bào phát triển. Tất cả các đặc tính của gia
súc, gia cầm như ngoại hình, thể chất, sức sản xuất đều được hoàn chỉnh
dần trong suất quá trình sinh trưởng, các đặc tính này tuy là một sự
tiếp tục thừa hưởng các đặc tính di truyền bố mẹ, những hoạt động mạnh
hay yếu còn do tác động của môi trưởng.
Khối lượng cơ thể ở từng thời kỳ là thông số để đánh giá sự sinh
trưởng một cách đúng đắn, song lại không chỉ ra được sự khác nhau về
tỷ lệ sinh trưởng của các thành phần trong khoảng thời gian của các độ tuổi.
Tốc độ sinh trưởng: Được thể hiện qua mức tăng trọng bình quân
hàng ngày, tăng trọng tuyết đối và tỷ lệ tăng trọng, so với trọng lượng ban
đầu tăng trọng tương đối.
Sự sinh trưởng ở động vật tuân theo những quy luật nhất định.
Theo Midedorpho (1987) (trích theo Trần Đình Miên, Nguyễn Kim Đường
(1992) [21] gia súc và ông cho rằng ở gia súc non phát triển mạnh nhất sau
khi mới sinh, sau đó phần tăng khối lượng giảm dần theo tuổi. Nguyễn Ân
(1984) [2] đã khẳng định: Thời gian của các giai đoạn dài hay ngắn, số
lượng giai đoạn và sự đột biến trong sinh trưởng của từng giống, từng cá
thể có sự khác nhau. Sự sinh trưởng không đều còn thể hiện ở từng bộ
phận cơ quan (mô, xương, cơ), có bộ phận ở thời kỳ này phát triển nhanh,
nhưng ở thời kỳ khác lại phát triển chậm.
1.1.3.2. Sức sản xuất thịt, năng suất thân thịt
Năng suất thân thịt: là chỉ tiêu quan trọng và thông dụng để đánh giá
sức sản xuất thịt của vật nuôi nói chung và gia cầm nói riêng. Chỉ tiêu này
được đánh giá thông qua khối lượng cơ thể, tỷ lệ thân thịt, tỷ lệ thịt ngực,
tỷ lệ thịt đùi và tỷ lệ mỡ bụng.
Năng suất thịt phụ thuộc vào loài, giống, tuổi, tính biệt và chế độ
chăm sóc, nuôi dưỡng. Giữa các dòng gà luôn có sự sai khác nhau về năng
suất thịt xẻ và các thành phần thân thịt như đùi, ngực, cánh và từng phần da
xương.

1.1.4. Cơ sở khoa học về sinh sản của gà
1.1.4.1.

Sự hình thành trứng
Khác với các loài động vật có vú, trứng của gia cầm nói chung và của gà
nói riêng là một tế bào sinh dục khổng lồ. Nhân tế bào trứng được bao bọc
bởi lòng đỏ, lòng trắng, màng vỏ và vỏ. Buồng trứng gia cầm có chức năng
tạo ra tế bào trứng và lòng đỏ.
Trong quá trình phát triển, lúc đầu các tế bào trứng được bao bọc
bởi một tầng tế bào, không có liên kết gì với biểu bì phát sinh. Tầng tế bào
này trở thành nhiều tầng và sự tạo thành này tiến tới bề mặt buồng trứng.
Cấu tạo này gọi là follicun, bên trong follicun có một khoang hở chứa đầy
một chất dịch. Trong thời kỳ đẻ trứng nhiều follicun trở nên chín làm
thay đổi hình dạng buồng trứng trông giống như chùm nho, sau một thời
gian đẻ trứng lại trở thành hình dạng ban đầu, các follicun chín vỡ ra, quả
trứng chín ra ngoài cùng với dịch follicun và rơi vào phễu ống dẫn trứng,
sự rụng những trứng đầu tiên báo hiệu cho sự thành thục về tính. Các tài
liệu nghiên cứu đều cho rằng, hầu hết vật chất lòng đỏ được tạo thành
trước khi đẻ trứng 9 - 10 ngày, tốc độ sinh trưởng của lòng đỏ từ 1 - 3 ngày
đầu rất chậm, lúc đó đường kính đạt 6 mm. Bắt đầu vào thời kỳ sinh trưởng
cực nhanh, đường kính có thể tăng 4 mm trong 24 giờ cho tới khi đạt
được đường kính tối đa 40 mm. Tốc độ sinh trưởng của lòng đỏ không
liên quan với cường độ đẻ trứng. Quá trình hình thành trứng và rụng
trứng là một quá trình sinh lý phức tạp do sự điều khiển của 2 hormon
oestrogen và progesterone. Ngoài ra, thể vàng còn tiết ra hormone ngăn trở,
cả 3 loại hormone là các hợp chất steroid và được tổng hợp từ cholesteron
và cũng có thể từ axetyl coenzyme A tại buồng trứng. Ngoài ra gan cũng có
tác dụng đến quá trình tăng hoặc giảm lượng oestrgen, khi chức năng gan

kém sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và rụng trứng.

- Vỏ cứng được tạo thành từ dịch tiết của tuyến tử cung. Toàn bộ lớp biểu
mô thực hiện chức năng tiết dịch để tạo thành màng ngoài của vỏ trứng.


Theo Wiseman R.J (1994) [58], thời gian trứng lưu lại trong ống dẫn
trứng là 25h50 (ở magnum: 3h20, ở isthmus: 1h20, ở uterus: 21h)
1.1.4.2. Sức sản xuất trứng của gà
Đối với gia cầm, các tính trạng và khả năng sinh sản được các nhà chọn
giống quan tâm là: tuổi đẻ quả trứng đầu tiên, tuổi thành thục sinh dục, tỷ
lệ đẻ, năng suất trứng, tỷ lệ trứng có phôi, tỷ lệ trứng nở…
- Tuổi đẻ quả trứng đầu tiên: là một chỉ tiêu đánh giá sự thành thục về sinh
dục của cá thể. Sự thành thục về sinh dục đối với cá thể là tuổi đẻ quả
trứng đầu tiên, nhưng đối với đàn gia cầm được xác định bằng tuổi đẻ
đạt 5% số cá thể trong đàn. Tuổi thành thục về sinh dục sớm hay muộn có
liên quan chặt chẽ với đặc điểm di truyền của giống. Tác giả Trần Đình
Miên, Nguyễn Kim Đường (1992) [21] cho rằng, tuổi thành thục về sinh
dục do các gene nằm trên nhiễm sắc thể giới tính quy định và có ít nhất 2
gặp gene cùng quy định. Brandsch H, Biilchel H (1978) [5] cũng cho biết,
hệ số di truyền của tính trạng tuổi đẻ quả trứng đầu ở gà h2= 0,14 - 0,15 và
tuổi thành thục về sinh dục với kích thước cơ thể ở mối tương quan
nghịch. Nhưng giống gia cầm có tầm vóc nhỏ bé thường có tuổi thành thục
sớm hơn những giống gia cầm có tầm vóc lớn.
Tuổi đẻ quả trứng đầu còn phụ thuộc vào chế độ nuôi dưỡng và các yếu
tố môi trường, đặc biệt là chế độ chiếu sáng. Trong cùng một dòng, một
giống, cá thể nào được nuôi dưỡng tốt hơn sẽ thành thục sớm hơn. Thời
gian chiếu sáng dài sẽ thúc đẩy gia cầm đẻ trứng sớm (Phạm Thị Minh Thu,
1996) [34].
- Năng suất trứng: Năng suất và sản lượng trứng là chỉ tiêu phản ánh chất

lượng con giống. Năng suất trứng là số trứng đẻ ra trong một khoảng
thời gian nhất định. Hiện nay, chưa có sự thống nhất về thời gian tính
năng suất trứng, có thể tính theo mái trong thời gian 1 tuần, 1 tháng, 1
năm, 1 chu kỳ hoặc tính cho cả đời mái đẻ. Chỉ tiêu này phụ thuộc vào


loài, giống, hướng sản xuất, đặc điểm cá thể, tuổi, mùa vụ và ky thuật
nuôi dưỡng. Theo Card


L.E., Neshein M.C (1970) [51], ở các đàn gà mái cao sản, năng suất trứng cao
nhất vào tháng thứ 2, thứ 3 kể từ khi bắt đầu đẻ, sau đó giảm dần cho đến
hết năm đẻ và năng suất trứng của năm đầu là cao nhất, những năm sau
giảm 10 - 20% so với năm trước. Tác giả Nguyễn Thị Thanh Bình (1998) [4]
cũng cho biết, đối với gà cao sản, tỷ lệ trứng tăng nhanh từ khi bắt đầu đẻ,
đến tuần tuổi thứ 35 đạt đỉnh đẻ trên 90%, sau đó giảm dần và vẫn giữ được
tỷ lệ đẻ từ 60 - 65% ở tuần tuổi thứ 76. Khi cường độ đẻ giảm, nhiều gà
có biểu hiện bản năng đòi ấp và mức độ biểu hiện này ở các giống gà là khác
nhau.
1.1.4.3. Các chỉ tiêu về sức sinh sản của gia cầm a,
Khả năng sinh sản của gia cầm
Sinh sản của gia cầm là hoạt động bản năng mang đặc điểm đặc
trưng cho loài. Con mái sinh sản bằng cách đẻ trứng và gia cầm non được
sinh ra bằng cách ấp nở ở môi trường bên ngoài cơ thể mẹ. Khả năng sinh
sản của gia cầm có liên quan và ảnh hưởng tới ba khía cạnh:
- Ảnh hưởng đến sự sinh tinh, từ đó ảnh hưởng đến sự thụ tinh và chất
lượng phôi.
- Ảnh hưởng đến quá trình hình thành trứng trong cơ thể gà mái do đó ảnh
hưởng đến sức đẻ trứng.
- Tác động lên chất lượng của trứng và từ đó ảnh hưởng đến tỷ lệ nở.

Khả năng sinh sản của gia cầm ở các giống, loài, từng cá thể khác nhau
thì khác nhau (Bùi Đức Lũng, Trần Long, 1994) [17]
b, Tuổi đẻ quả trứng đầu
Tuổi đẻ quả trứng đầu tiên là thời điểm tại đó gia cầm bắt đầu thành
thục về tính.
Tuổi đẻ quả trứng đầu là chỉ tiêu đánh giá sự thành thục về sinh dục có
liên quan và phụ thuộc vào hai yếu tố chính đó là: nhân tố di truyền và ngoại
cảnh.


- Các nhân tố ngoại cảnh như: điều kiện thời tiết, khí hậu và độ dài ngày chiếu
sáng, nếu phù hợp gia cầm sẽ có tuổi thành thục sinh dục sớm hơn.


- Nhân tố di truyền đó là sự qui định của loài, giống và trọng lượng cơ thể.
Những gia cầm thuộc giống bé, thể trọng nhẹ thường có tuổi thành thục
sinh dục sớm hơn so với những gia cầm có thể trọng lớn hơn.
Bảng 1.1. Tuổi đẻ quả trứng đầu của một số giống gà Việt Nam
Giống gia cầm

Tuổi đẻ quả trứng đầu (ngày)

Gà Ác

121

Gà Ri

127

Gà Mía

165 - 170

Gà Đông Tảo

159

(Nguồn: Lê Viết Ly (2001) [19])
c, Sức đẻ
trứng
Sức đẻ trứng là bản năng của gia cầm nó là một trong những chỉ
tiêu quan trọng phục vụ cho mục đích của con người. Đối với gia cầm đây
là chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh sản của loài, giống đó.
Theo Brandsch H, Biichell H (1978) [5] cho rằng: có năm yếu tố ảnh
hưởng đến sức đẻ trứng của gia cầm là:
- Tuổi bắt đầu đẻ trứng: hay tuổi bắt đầu thành thục đây là yếu tố có
tương quan nghịch với kích thước cơ thể.
- Chu kỳ đẻ trứng: hay cường độ đẻ trứng là sức đẻ trong một thời gian ngắn
nó có tương quan chặt với sức đẻ trứng cả năm (r = 0,46).
- Tần số thể hiện bản năng đòi ấp: là đặc điểm phụ thuộc nhiều vào yếu tố di
truyền song ảnh hưởng của môi trường cũng rất rõ rệt.
- Thời gian nghỉ đẻ: cũng gây ảnh hưởng lớn đến sản lượng trứng trong một
năm. Tuy nhiên nó cũng bị ảnh hưởng bởi điều kiện môi trường như: thời
tiết mùa vụ, chế độ dinh dưỡng.
- Thời gian đẻ
Ngoài ra khả năng đẻ trứng còn phụ thuộc vào các yếu tố khác
như giống, tuổi đẻ, trạng thái sinh lý, đặc điểm của từng cá thể (Bùi Đức
Lũng, Hoàng Văn Tiến, 1995) [18].

d, Năng suất trứng
Năng suất trứng gia cầm là số trứng thu được của mỗi đàn, mỗi mái
đẻ trong một khoảng thời gian nào đó, có thể là một tháng, một mùa, sau
một năm tuổi, sau một năm đẻ hay cả một đời mái đẻ.
Năng suất trứng là đặc điểm di truyền học số lượng. Tác giả Nguyễn Văn
Thiện, Nguyễn Khánh Quắc (1998) [28] cho biết sản lượng trứng có hệ số di
truyền khá thấp (h2 = 0,12 - 0,13).
Theo Nguyễn Thị Bạch Yến (1997) [48] cách tính năng suất trứng ở các
nước khác nhau thì có những quy định khác nhau.
Năng suất trứng cũng phụ thuộc vào bản thân cá thể gia cầm như: tuổi,
độ béo, tình trạng sức khỏe, thể trạng, sự thay lông, tính ấp bóng, độ thành
thục.
Nguyễn Mạnh Hùng và cs (1994) [16] cho biết: ở các loài khác nhau
khối lượng trứng của chúng cũng khác nhau và phụ thuộc rất nhiều yếu tố
sản lượng trứng, kích thước quả trứng, chu kỳ đẻ trứng.
Khối lượng trứng gia cầm thuộc nhóm tính trạng số lượng nhưng do di
truyền quyết định nhiều hơn có hệ số di truyền khá cao h2 = 0,6 - 0,74 và chịu
ảnh hưởng của rất nhiều gene tác động lên tính trạng này (Nguyễn Văn Thiện,
Nguyễn Khánh Quắc, 1998) [28].
1.1.4.4. Đặc điểm sinh học của trứng gia cầm a,
Hình dạng trứng
Hình dạng quả trứng là một đặc điểm phụ thuộc rất lớn vào loài
giống gia cầm và có liên quan đến từng cá thể gia cầm.
Trứng gia cầm có hình bầu dục với một đầu lớn và một đầu bé hoặc hình
elip với hai đầu trứng tròn đều. Người ta dùng chỉ số hình dạng để đánh
giá hình dạng trứng theo hai cách:
- Tỷ số giữa chiều dài và rộng trứng (được gọi là chỉ số hình dạng)