Nghiên cứu ảnh hưởng của một số chất điều tiết sinh trưởng đến khả năng ra rễ và biện pháp kỹ thuật đến sinh trưởng của giống lan Kim tuyến (Anoectochilus roxburghii (Wall.) Lindl.) tại Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY N TH

NGHIÊN C U
NG C A M T S CH T
U TI
N KH
VÀ BI N PHÁP K THU
N SINH
NG C A
GI NG LAN KIM TUY N (Anoectochilus roxburghii
(Wall.) Lindl.) T I THÁI NGUYÊN

LU

C CÂY TR NG

Thái Nguyên - 2017


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY N TH

NGHIÊN C U
NG C A M T S CH T
U TI
N KH

VÀ BI N PHÁP K THU
NG C A
GI NG LAN KIM TUY N (Anoectochilus roxburghii
(Wall.) Lindl.) T I THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Khoa h c cây tr ng
Mã s ngành: 60.62.01.10

LU

C CÂY TR NG
1.

ng d n khoa h c:
I

2. ThS. LÊ TH H O

Thái Nguyên - 2017


i

L

k t qu th hi
k công trình nào.

nghiên c u c a riêng tôi. Các s li u,
c công b trong b t
Thái Nguyên, ngày 20 tháng 12

Tác gi lu
Nguy n Th


ii
L IC
c k t qu này, tôi xin trân tr ng c
L i và ThS. Lê Th H
ng d n và t o m
thành công trình nghiên c u này.
Tôi xin chân thành c
Vi n Khoa h c S s ng ki

n TS. Lê S
u ki
tôi hoàn

i h c,
u

ih

tôi hoàn thành lu

Tôi xin chân thành c
ng l c và t
và hoàn thành lu

c
ng nghi p

u ki n cho tôi trong quá trình h c t p, nghiên c u

Thái Nguyên, ngày 20 tháng 12
Tác gi lu
Nguy n Th


iii
M CL C
Trang

................................................................................................. i

L

..................................................................................................... ii

L IC

DANH M C B NG BI U................................................................................. iii
DANH M C HÌNH ......................................................................................... viii
DANH M C CÁC T

U............................................................................................................ 1

M
1.

VI T T T ..................................................................... vi

....................................................................................................... 1

tv

2. M

- yêu c u c

3.

tài ........................................................................... 2

c và th c ti n c

tài ........................................................... 2

. T NG QUAN TÀI LI U................................................................. 4
khoa h c c

tài ............................................................................... 4
y mô t bào th c v t và các v

c a vi

liên quan ................ 4

nh bi n pháp k thu t tr ng cây Lan Kim tuy n ............ 6

1.2.Gi i thi u chung v cây lan Kim tuy n ........................................................... 8
1.2.1.Phân lo i..................................................................................................... 8

1.2.2.V trí, phân b ............................................................................................. 8
m th c v t h c ................................................................................. 9
1.2.4.Yêu c

iv

u ki n ngo i c nh c a cây lan Kim tuy n ................ 11

1.2.5.Giá tr c a cây lan Kim tuy n .................................................................... 12
1.3.Nhân gi ng cây lan Kim tuy n ..................................................................... 14
1.3.1.Nhân gi ng b ng h t ................................................................................. 14
1.3.2. Nhân gi ng b ng cây con ........................................................................ 15
1.3.3.

............................................................................ 15

1.3.4. Nhân gi ng in vitro ................................................................................. 15
1.4.Tình hình nghiên c u cây lan Kim tuy n ....................................................... 19
1.4.1. Tình hình nghiên c u trên th gi i ........................................................... 19


iv
c ............................................................. 21

1.4.2. Tình hình nghiên c

. V T LI U, N

U .... 24

ng và v t li u nghiên c u .................................................................. 24
ng nghiên c u ................................................................................ 24
2.1.2.Hóa ch t và thi t b nghiên c u nuôi c y mô t bào ................................... 24
2.1.3.Thi t b , v t li u s d ng cho nghiên c u tr ng lan Kim tuy n .................... 24
m nghiên c u ................................................................. 25

2.2.Th

2.3.N i dung nghiên c u .................................................................................... 25
u .............................................................................. 25

2.4.

u

ch

u ti

ng:

ra r (in vitro) c a cây lan Kim tuy n . .................... 25

n kh
2.4.2.
m

ng c a n

u

ng c a m t s lo i giá th , phân bón lá và

ng cây lan Kim tuy n sau nuôi c y mô. ....................... 27

tr

............................................ 29

2.4.3.Các ch

lý s li u ............................................................ 30

. K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................... 31
3.1.

ng c a m t s ch

u ti

n ra r t o cây hoàn

ch nh in vitro cây lan Kim tuy n A. roxburghii (Wall.) Lindl................................. 31
3.1.1.

ng c a n

-

n kh

c a ch i lan Kim tuy n A.

roxburghii (Wall.) Lindl. .................................................................................... 31
3.1.2.

ng c a t h

n kh

c a ch i lan Kim

tuy n A. roxburghii (Wall.) Lindl. ...................................................................... 34
3.2. Nghiên c u

ng c a m t s bi n pháp k thu t sau nuôi c y mô (in vitro)

i v i cây lan Kim tuy n A. roxburghii (Wall.) Lindl. ....................................... 37
3.2.1.

ng c a giá th tr

ng c a cây lan Kim tuy n A.

roxburghii (Wall.) Lindl. ................................................................................... 37
3.2.2.

ng c a m t s lo

ng c a cây lan Kim tuy n

A. roxburghii (Wall.) Lindl. ................................................................................ 44


v
3.2.3.

ng c a m

tr n

ng c a cây lan Kim tuy n A.

roxburghii (Wall.) Lindl. .................................................................................... 50

. K T LU N VÀ KI N NGH ........................................................ 56
4.1. K t lu n ...................................................................................................... 56
ngh ....................................................................................................... 57
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................... 58

PH L C


vi
DANH M C CÁC T

A.roxburghii (Wall.) Lindl.

VI T T T

- Anoectochilus roxburghii (Wall.) Lindl

CT

- Công th c

CTTN

- Công th c thí nghi m

IBA

- -indol butyric acid

-NAA

- -naphthalene acetic acid

CV

- Coefficient of variation

LSD

- Least Significant Difference

P

- Probability

vii
DANH M C B NG BI U
B ng 3.1.

ng c

-N

n kh

c a ch i lan Kim

tuy n in vitro ........................................................................... 32
B ng 3.2.

ng c

n kh

c a ch i lan Kim tuy n

................................................................................................. 35
B ng 3.3.

ng c a giá th tr
tuy

n t l s ng c a cây lan Kim

............................................................ 38

B ng 3.4.

ng c a giá th tr

ng chi u

cao c a cây lan Kim tuy

.......................... 39

ng c a giá th tr

ng thái ra lá c a cây lan Kim

B ng 3.5.
tuy
B ng 3.6.

............................................................ 42
ng c a giá th tr

n

Kim tuy
B ng 3.7.

ng thái ra nhánh c a cây lan

.................................................... 43
ng c

ng chi u cao

c a cây lan Kim tuy
B ng 3.8.

................................. 45

ng c
tuy

B ng 3.9.

ng thái ra lá c a cây lan Kim
n

............................................................ 47

ng c

ng thái ra nhánh c a cây lan

Kim tuy

.................................................... 49

B ng 3.10 cho th y

ng c a m

tr

u

cao c a cây lan Kim tuy n. ..................................................... 51
B ng 3.10.

ng c a m

tr

cao c a cây lan Kim tuy
B ng 3.11.

ng c a m

.......................... 51
tr

Kim tuy
B ng 3.12.

ng chi u

ng thái ra lá c a cây lan
.................................................... 53

ng c a m

lan Kim tuy

tr

ng thái ra nhánh c a cây
.............................................. 54


viii
DANH M C HÌNH

Hình 3.1. Bi

ng c a giá th tr

chi u cao c a cây lan Kim tuy
Hình 3.2. Bi

................ 41

ng c

ng

chi u cao c a cây lan Kim tuy
Hình 3.3. Bi

ng c a m

c a cây lan Kim tuy

ng

................ 46
tr

ng chi u cao
................................. 52


1
M

U

1.

tv
Lan Kim tuy n còn có tên g
m, Kim tuy
Gi i th y
C nhung,
t loài th c v t n hình c a chi cùng
tên (Anoectochilus) [8]. Lan Kim tuy n là cây th o, m c
t, có thân r m c
tm
c, mang các lá m
t.
Các loài lan Kim tuy n phân b trên m t khu v c khá r ng, t vùng

Himalaya n
, mi n Nam Trung Hoa, Úc, Papua New Guinea và
m ts h
o thu c qu
. Chúng sinh s ng trên các
tri
c theo khe su
i các tán cây to trong r ng m
cao
500-1.600 mét.
Vi t Nam, loài lan Kim tuy n Anoectochilus roxburghii (Wall.) Lindl.
c bi
n không nh ng b i giá tr làm c nh mà ch y u b i công d ng làm
thu c. Lan Kim tuy n là m t lo i th
c có giá tr và ti
t l n, có kh
a tr các b nh
t, kháng
khu n, làm thu c tr lao ph i, ho do ph nhi t, phong th
p,
viêm d dày mãn tính, viêm khí qu
c th
ng s c
kho ,..v.v [4].
Nh quý hi m và có tính
c li u quý nên giá cây lan Kim tuy n
c
bán trên th
ng th gi i t 200 - 300 USD/kg (thân, r , lá, hoa). Cây khô có
giá t 3.200 USD/kg, n u thu hái trong t nhiên giá cao g p 3 l n. Trung Qu c,

Ti
m c. Vi

ng và xu t kh u lan Kim tuy n mang l i ngu n thu l n.
n xu t và xu t kh u cây lan Kim tuy n r t l n n
y m t s loài lan Kim tuy n phân b r i rác t i Kon

Vì có nhi u tác d ng quý trong y h c nên lan Kim tuy
thu hái nhi u,
khai thác t n m c c n ki t ngoài t nhiên d
n ngu n nguyên li
tr nên c n ki t.
Do nhu c u s d
c li
nh c bi t s d ng lan Kim tuy n
u tr m t s b nh c p tính, nên loài lan Kim tuy
a
nghiêm tr ng, d
t ch ng ngoài t nhiên n u chúng ta không


2
có bi n pháp b o t n h u hi u. Hi n nay, lan Kim tuy n
c c p báo trong
Ngh
nh
-CP thu c nhóm IA, nghiêm c m khai thác s d ng vì
m
Vi t Nam (2007), phân h ng EN A1a,c,d
[1], [2].

Vì v y, nghiên c u k thu t nhân gi ng và nuôi tr ng lan Kim tuy n trong
Anoectochilus roxburghii (Wall.) Lindl. là vi c h t s c c n thi t nh m
b o t n và phát tri n loài
c li u nguy c p, quý hi m này. Chính vì v y, chúng
tôi ti

tài: Nghiên c u

ng c a m t s ch

u ti t sinh

n kh
và bi n pháp k thu
ng c a gi ng
lan Kim tuy n (Anoectochilus roxburghii (Wall.) Lindl.) t i Thái N
nh m b o t n và phát tri
c li u quý hi m này.
2. M

- yêu c u c
M

tài

tài

nh
cn
ch t u ti t

n kh
c a
cây Lan Kim tuy n nhân gi ng b
y mô t bào.
nh
c giá th tr ng, lo i phân bón lá và m
thích h p cho
tr ng lan Kim tuy n sau nuôi c y mô.
Yêu c u c
- Nghiên c u
n kh

tài
ng c a n
ch
u ti
ng: IAA và
t o cây hoàn ch nh cho cây lan Kim tuy n .

r

- Nghiên c u
ng c a giá th tr ng, lo i phân bón qua lá và m
tr ng thích h p cho lan Kim tuy n sau nuôi c y mô.
3.

c và th c ti n c

tài

c
- K t qu nghiên c u c
tài góp ph n vào vi c xây d ng quy trình k
thu t nhân gi ng in vitro cây lan Kim tuy n.
- Góp ph n vào vi c nuôi tr ng và phát tri n cây lan Kim tuy n
c
khai thác trong t nhiên, t
o t n ngu n gen quý hi
tuy t ch ng.
d li u cho vi c xây d ng quy trình tr ng,
cây
- Cung c
lan Kim tuy n và các lo i cây khác.


3
c ti n
- T nh ng k t qu
tài góp ph n vào vi
k thu t nhân gi ng in vitro cây lan Kim tuy n nh m cung c p cây gi ng v i s
ng l n, có ch
ng th i gi
c tính di truy n c a cây.
Ch n l c và tr ng cây lan Kim tuy n theo quy mô s n xu t công nghi p nh m
ph c v nhu c
c li u tiêu th n
a và xu t kh
i v i loài cây này.
- Góp ph n b o t
c lo

c li
t ch ng.
- Góp ph n vào vi c
i dân.


4

T NG QUAN TÀI LI U
1.1.

khoa h c c a

tài

1.1.1.

y mô t bào th c v t và các v

liên quan

a) Khái ni m nuôi c y mô t bào th c v t
Nuôi c y mô t bào th c v t là ph m trù khái ni m chung cho t t c các
lo i nuôi c y nguyên li u th c v t hoàn toàn s ch các vi sinh v t trên môi
ng nhân t

u ki n vô trùng. Nhân gi

ti n hành trên nguyên t c c

c

n thân có mang ch i

hay m nh c

c nh phù h p v

ng
nr

u ki n vô trùng c a

ng nghi m [3].
ng in vitro
vô tính c

sung cho các k thu t nhân gi ng

t, ghép tách dòng m t k thu t ti n b v i nh ng
nhân gi ng cao g p nhi u l

vô tính khác; Ch

ng

ng s n xu t, không ph thu

v ; Có kh

p hóa cao do nuôi c
ng, nhi

u ki n th i ti t, mùa
u ki n

nh v

công nghi p hóa hoàn

toàn t khâu nhân cây gi ng v i s

ng l

n khi

i

[3].
khoa h c c

y mô t bào th c v t
a t bào (Totipotency)

Gottlibeb Haberlant (1902) - nhà th c v t h
u tiên cho nuôi c y mô t bào th c v

t n n móng
gi thuy t v tính toàn

a t bào trong cu n sách "Th c nghi m v nuôi c y tách r i". Theo ông:
bào b t k c
di truy n (DNA) c n thi
m it

sinh v

u mang toàn b

c a c sinh v

ng thông tin
u ki n thích h p,

u có th phát tri n thành m t cá th hoàn ch
c

nghi m tái sinh cây con t t bào lá, ch

a t bào.


5
o ra công ngh sinh h c ng d ng trong nhân gi ng vô tính,
t o gi ng cây tr ng và dòng ch ng ch u.
at
t bào th c v t. Hi
hoàn ch nh t m t t bào riêng r [6].

khoa h c c

c hi
c kh

y mô
o ra m

S phân hoá và ph n phân hoá
S phân hoá t bào là s chuy n hoá các t bào thành các mô chuyên hoá,
m nh n các ch
.
Trong nh
u ki
ng thích h p, chúng l i có th tr v d ng
t bào phôi sinh và phân chia m nh m
bào h p t
u cho ra các
t bào m i và có kh
cg i
là s ph n phân hoá t bào.
c bi u th b

sau:

Phân hoá t
bào

T bào phôi
sinh

T bào giãn

T bào
chuyên hoá

Ph n phân
hoá t bào

V b n ch t thì s phân hoá và ph n phân hoá là m
u hoà
ho t hoá gen. T i m t th
n c a cá th có
m ts
c ho t hoá (mà v
h n ch
t o ra tính tr ng
m i, m t s gen khác l i b
ho
u này x y ra theo m t
c mã hoá trong c u trúc c a phân t DNA m i t bào.
M t khác khi cho t bào n m trong m t kh i mô c
ng b c ch b i
các t bào xung quanh. Khi tách riêng t ng t bào ho c gi
c c a kh i


6
mô s t
hoá s

u ki n thu n l i cho s ho t hoá các gen c a t bào, quá trình ho t

c x y ra theo m t c u trúc nh
nh s n có trong b

S tr hoá
Kh
ch i, r các thành ph n khác nhau là r t khác nhau. Vì v y
ch n m u c y phù h p ph
vào tr ng thái sinh lý hay tu i m u. Trong
nuôi c y in vitro, các m u non tr có s ph n ng v
u ki n và môi
ng nuôi c y nhanh, d
c bi t trong nuôi c y mô s o, phôi. Ngoài
ra mô non tr m
ng m nh, m
nhi m m m
b
[14].
1.1.2.
tuy n
a)

khoa h c c a vi
khoa h c c a vi
c

Giá th
Kh
khe tr
c nhi
nhi u

nh bi n pháp k thu t tr ng cây lan Kim
nh giá th tr ng

ch y
c s d ng là cát ho c s i. Ngày nay giá th
i r t nhi u. Cây c n c
ng ti p xúc v i r cây.
ng là lo i có kh
thoáng khí.
c
thoáng khí c a giá th
c quy
nh b i nh ng
n có nh ng kho ng tr ng r t nh , không ch a
c l i, s i thô t o ra nh ng kho ng tr ng quá l n,
c nhanh.

Giá th

ng ph i có nh

m:

- Có kh

m

thoáng khí.

- Có pH trung tính và có kh
- Th

nh pH.

c d dàng.

- B n, có kh

tái s d ng ho c phân h

ng.

- Nh , r và thông d ng.
- Giá th có nhi u lo
a, tr u hun,
trâu,... Có th
ho c tr n l
t nd
b)

iv
m t ng lo i.

khoa h c c a vi c s d

Phân bón lá là m t trong 4 y u t quan tr
nghi p. Bón phân qua l
cs d
b

hoa m t cách k p th i các nguyên t

u trong s n xu t nông
ng cho cây
ng.


7
Phân bón lá có tác d

ng kh

sâu b nh cho cây, tính ch ng h n và c i thi

t, ch

ng s n ph m.

Phân bón lá giúp cây nhanh chóng ph c h i sau tr ng ho c sau khi tr i qua các
hi

ng th i ti t b t thu

ng, l nh, khô h n, ng p úng.

Các k t qu nghiên c
hòa

u kh

nh r ng khi bón phân qua lá d ng

ng phân phun lên lá s

phun 30 gi

ng hóa h

ng hóa h

iv

i v i lân, sau khi

m urê ch vài gi . Tuy nhiên hi u

qu c a phân bón lá ph thu c vào các gi ng cây tr ng,
ng c a cây, lo i phân, n
l i, s

phân, li

n sinh

ng và th i gian s d ng. Tóm

ic

c các b nh ngay
t, ch

c)

khoa h c c a vi c b trí m
M

tr ng h p lý

và kho ng cách gieo tr ng là hai y u t

su t thân lá lan Kim tuy n .
quan h gi

cm

ng nhi

n

tr ng s gi i quy t

cm i

ng và phát tri n c a các cá th làm cho qu n th cây lan

Kim tuy n khai thác t t nh t kho ng không gian và m
ng cao nh t trên m
M

ng s n ph m.

càng cao m

c nh tranh v

t nh

di n tích.
c nh tranh di n ra càng quy t li t.
ng và kho ng tr

không cung c

cs n

t cây

phát tri n.

t

nhu c u c a cây thì cây s phát tri n kém, thân lá nh . Trên

không gian, khi ph i c nh tranh ánh sáng v i các cây khác cây s ph
ng chi u cao t

y s làm cho cây y u, s c ch ng ch

c

u ki n ngo i c nh.
Tr ng cây v i m
v

th p cây s không ph i c nh tranh nhau nhi u do

u ki n phát tri n t

qu n th gi

ng th i, cây s b

t cá th

t

ng nhi u b

u ki n ngo i c nh

do tính qu n th b gi m.
M
ngo i c nh t

tr ng h p lý s giúp cho cây s d n

ct

u ki n c a

ng phát tri n t t, kh

a cây

ng

u qu kinh t .


8
cây phát huy h t ti
h p

n nghiên c u các bi n pháp k thu t phù

nh giá th tr ng, phân bón và m

ph

t, ch

1.2.

tr ng thích h p góp

ng lan Kim tuy n.

Gi i thi u chung v cây lan Kim tuy n

1.2.1. Phân lo i

Lan Kim tuy n (Anoectochilus roxburghii (Wall.) Lindl.) còn có tên g i
lan G m, lan Kim tuy n lông c ng, Kim tuy n, Kim tuy
,C

nhung,

là m t loài th c v t

, Gi i th y

n hình c a chi cùng

tên (Anoectochilus) [8].
Theo các tác gi : Nguy n Ti n Bân [1], Tr n H p [8], Nguy
nh [5], cây hoa lan Orchi thu c h
Orchidaceae, b

phong lan

Asparagales, l p m t lá m m Monocots. H lan

thu c ngành Ng c lan Magnoliophyta, phân l p hành Lilidae. H Lan là h có
s

ng th hai sau h Cúc, phân b t 680

ng loài l

y u là
Á. T i vùng nhi

c bi t là châu M

i, h Lan phân b r ng kh c t

núi th p lên c
so v i m

nhi

n 560
ml

các loài lan ch m c
c bi

ng là nh ng cây b i s ng trên m

a lan ho

i
i 2000 m
c g i là

c g i là Phong lan.

H Lan c a Vi

t phong phú, theo Tr n H p [8] thì Vi t Nam

có kho ng 137 - 140 chi g m trên 800 loài lan r ng.
Lan Kim tuy n (Anoectochilus

c Carlvon Blume mô t

1810 thu c phân h Orchidoideae. Tên "lan Kim tuy n " b t ngu n t nh ng
ng gân r

p trên phi n lá c a các loài lan này. Tên ti ng La tinh b t ngu n

t các t Hy L p aniktos (m ) và cheilos (môi). Trên th gi
51 loài.

c

Vi t Nam, gi ng lan Kim tuy n (Anoectochilus roxburghii (Wall.)
c bi

n ch y u v i công d ng làm thu c.

1.2.2. V trí, phân b


9
H Lan phân b ch y u t 680
nhi

n 560

y u là

c bi t là châu M

h Lan phân b r ng kh c t

i vùng nhi

ml

i núi th p lên c

i,
i núi

cao. Theo Briger (1971), vùng B c bán c u có 75 chi và 900 loài, vùng Nam
bán c u có 40 chi và 500 loài, toàn Châu Âu có 120 loài, B c M có 170 loài
[7].
Vi t Nam n m trong vùng có khí h u và v trí thu n l i cho s phát tri n
c a nhi u loài lan. Trong nh

c khá nhi u loài

t t trong các gi ng lan nhi

i và x

l nh: Phalaenopis, Cattleya,

Dendrobium, Vanda, Miltonia, Odontoglossum, Cymbidium. Trong s các
gi ng này, có nhi u loài r

c th gi

ng.

Các loài lan Kim tuy n phân b trên m t khu v c khá r ng, t vùng
Himalaya
m ts h

n

, mi n Nam Trung Hoa, Úc, Papua New Guinea và
o thu c qu

tri

. Chúng sinh s ng trên các

c theo khe su

i các tán cây to trong r ng m

500-

cao

ánh sáng, yêu c

nhi u mù

t

p, thoáng khí, v i b lá màu xanh l c ho c mang các màu s c

khác (tùy theo loài), có b m t m

tm

i gân lá

ph c t p.
1.2.3.

m th c v t h c

Lan Kim tuy n là cây th o, m c
m

c, mang các lá m

t, có thân r m

t

t.

a) Thân r
Thân r n m ngang sát m
r t 5-

u dài thân
ng kính thân r t 3-4 mm, trung bình

là 3,17 mm. S lóng trên thân r t 3-7 lóng, trung bình là 4,03 lóng. Chi u dài
c a lóng t 1-6 cm, trung bình là 1,99 cm. Thân r

ng có màu xanh tr ng,

ng nh n, không ph lông.[11]
b)Thân khí sinh


10
ng m c th
ng trên m
t, ít khi m c nghiêng.
Chi u dài thân khí sinh t 4ng kính thân khí sinh
t 3- 5 mm, trung bình là 3,08 cm. Thân khí sinh mang nhi u lóng, các lóng có
chi u dài khác nhau. S lóng trên thân khí sinh thay i t 2-4 lóng, trung bình
là 2,87. Chi u dài m i lóng t 1ng
m
c, nh n, không ph
ng có màu xanh tr
h ng nh t [11].
c) R
R
c m c ra t các m u trên thân r
c hình thành
t thân khí sinh. R
ng xu

ng m i m u ch
có m t r
c hình thành t m t m u trên thân r . S
cr
i tu theo cá th . S r trên m t cây
ng t 3-10, trung bình là 5,4. Chi u dài c a r
i t 0,5-8 cm, r dài
nh t trung bình là 6,07cm và ng n nh t trung bình là 1,22 cm, chi u dài trung
bình c a các r trên m t cây là 3,82 cm [11].
d) Lá
Lá m c cách xo n quanh thân, xoè trên m
t. Lá hình tr ng, g n tròn
g
ng dài t 3-5 cm, trung bình là 4,03
cm và r ng t 2m t trên và
ph lông m
gân lá m
ng có 5 gân g c.
Các
ng có màu h ng m t trên và n i r
gi a
có màu vàng nh t. M
nh t, nh n v i 5 gân g c n i rõ.
Các gân bên phía rìa lá n i rõ, gân gi a lá m
i không rõ. Cu ng lá
dài 0,6ng nh n và có màu tr
tía b lá.
B lá n i rõ và nh n. S lá trên m
i t 2ng có 4 lá.
cc

i, các lá trên m
c khác
nhau rõ r t [11].
e) Hoa, qu
C m hoa dài 10- 20 cm ng n thân, mang 4-10 hoa m
c
hình tr ng, dài 6-10 mm, màu h ng. Các m nh bao hoa dài kho ng 6 mm; cánh


11
môi màu tr
n 1,5 cm, m i bên g c mang 6-8 d i h
Mùa hoa tháng 10-12. Mùa qu chín tháng 1211].
1.2.4. Yêu c

iv

u ch

u ki n ngo i c nh c a cây lan Kim tuy n

a) Nhi
Nhi

là nhân t có tính ch t quy

n s phân b

phát tri n c a các loài lan trên th gi i. Nhi
loài, tùy thu

thích h p tùy thu c vào t ng

m phát sinh chúng. Nhi

ng thích h p t 13 - 160
ch

cho lan Kim tuy n sinh
- 300C vào ban ngày. Cây s

100C và lên t i 380C trong th i gian ng n,

c nhi

ng,

n t o s thông gió t t

nhi

cao

n.

b) Ánh sáng
S phát tri n c
chi

l v

nm

nh

ánh sáng và th i gian
tm

ng

ng. Vì v y, m t trong nh ng nguyên t c b n c a vi
th

cho cây nh

c nhi

Nó yêu c u có ánh n ng M t tr
ph

râm nh

i không th

ng g t,

nh. C n thi t ph i làm giàn che n ng cho cây, tùy thu c

vào t ng loài mà có ch

che n ng thích h p.

Ánh sáng cung c
Lan Kim tuy n phát tri n
c)

n cây.

ng cho cây thông qua quá trình quang h p.
nh

u.

m
m là m t trong nh ng y u t

phát tri n c
h

ng r t l

các loài lan
n lan s

c r t nhi

ns

ng và

m, vi c ch

m thích

ng và phát tri n t

ng th i gi m

ng lan c

mc

m sau:

m c a m t vùng sinh thái nh

u ki

nh. Ví d
vùng tr ng, nhi u gió.
qu , r

a
m

i tr c th

c

12
mc
c theo ý mu

l

m trong ch
nh.

mc
o ao, xây b , tr

m này có th c i t o

m c c b do c u t o c a giá th , th tích ch u, s
này ph thu c k thu t c
i tr ng lan.

M
u có m
m t i thi
tx c a
Vì v y khi tr ng lan ph i n
c xu t x , ph h c a nó và bi
t
m phù h p v i yêu c u sinh thái và quá trình phát tri n c a cây thì cây m i
ng phát tri n t
ng yêu c u c
i nuôi tr ng [7].
Cây lan Kim tuy n yêu c

m cao. N
m cao cây d b nhi m b nh, b úng.

m th

ng

d) Phân bón
Lan Kim tuy n không yêu c
mùa thu bón phân 10 - 15 ngày/l

ng phân bón nhi u. Vào mùa xuân và
bón phân

30 ngày/l
c s d ng b
c,
phun b ng bình có tia m
i phun cây vào bu i sáng,
tránh lúc chi u mu n. N u phun vào chi u mu n s làm cho cây b m cao d n
n cây d b n m và vi khu n xâm nh p gây th
1.2.5. Giá tr c a cây lan Kim tuy n
a) Giá tr y h c c a cây lan Kim tuy n
Trong y h c, cây lan Kim tuy n
c coi là v thu c quý, có tác d ng
ng s c kh e, làm khí huy t
thông. Cây thu c có tính kháng khu n, ch a
các b nh viêm khí qu n, viêm gan mãn
Shi-Chao Cui và c ng s (2012) [21]
u tác d ng h

ng
huy t và ch ng oxy hóa b ng ch
c chi t xu t t A. roxburghii
th nghi m trên nh ng con chu t m c b nh ti
ng. V i li u t 2g/kg trong
tr
ng trong máu, gi m cholesterol.
ng c a enzyme ch t ch ng oxy hóa và m
vitamin
E trong gan và th n c a chu t b ti
ng.
Yang LC và c ng s (2013) [23]
Modulatory và ho t ch t ch

u tác d ng mi n d ch c a
t d n xu t


13
có trong chi Anoectochilus. Các ph n ng mi n d ch b m sinh c a modulatory
nh trong ng nghi m s d
phân tích
microarray và in vivo trên chu t BALB/C administrated v i AG 5 và 15 mg/kg
trong 3 tu n. Các phân tích m
ng minh AG gây ra s bi u hi n
c a các cytokine, chemokine, ILcc a
AG chu
.
Vi c x
splenocyte ph bi

u
tr AG nhóm. Vi
u tr
c t bào ch ng l i
các t bào YACl ph
a CD3 (+) CD8 (+) các t bào T
c t bào trong th nghi m mi n d ch b m sinh. Thí nghi m cho th y r ng
AG gi m
c
c kh i u và tr
ng kh i u. Bên c
l ph
a DC, CD3 (+) CD8 (+) các t bào T, CD49b (+) CD3
(-) NK t bào trong splenocytes, và ho
c t bào chu t mang kh i u.
Ngoài ra, các mô mi n d ch c a kh i u
ng minh r
u
tr
i uc t bào T-cell. Nh ng k t qu này
ng minh r ng AG, m t polysaccharide có ngu n g c t m t ngu n th c
v t, có ti
m sinh mi n d ch modulatory và ho t tính kháng un
c s d ng cho li u pháp mi n d
Jian-Gang Zhang và c ng s (2015) [16]
nghi m trên chu t v i vi c
dùng ho t ch t Anoectochilus polysaccharose roxburghii (ARP) là thành ph n
chính trong cây lan Kim tuy n Anoectochilus roxburghii v i hai li u ARP (100
và 300 mg / kg) m i ngày m t l n trong 25 ngày v i nh ng con chu t m c b nh
ti

ng tr
ng c a ARP, m
ng
huy
otransferase
(ALT) và superoxide dismutase ho
ng (SOD), malondialdehyde (MDA)
n i dung, triglycerid (TG), cholesterol (TC), th p -density lipoprotein
cholesterol (LDLc ki
a, vi c ki m tra
mô h
c th c hi n trên các tuy n t y lách và gan c a chu t. K t qu
cho th y so v i nh ng con chu t m c b nh ti
u tr ,
ARP (100 ho c 300 mg/kg) gây ra s s t gi
n
glucose máu,
ho
ng c a AST và ALT, và n i dung MDA, và m t s
trong n i dung glycogen gan, ho
ng SOD, ch s tuy n c và ch s lách.


14
ng th i, nh
i trong chuy n hóa lipid b suy y u m t ph n b ng
ch ng là gi m TC huy t thanh, TG và n
LDL-C chu t m c b nh ti u
ng. Ngoài ra, ki m tra mô h c cho th y ho t ch t chính ARP (100 ho c 300
mg/kg) làm suy y

các t
nh lý tuy n t y và gan c a
chu t b ti
ng, và c i thi n tuy n t y và ch
y, các ho t
ng tr
ng c a ARP có th là do s c i thi n c a glucose và lipid
i ch
o v mi n d ch và gi m stress oxy hóa.
b) Giá tr kinh t c a cây lan Kim tuy n
Hi n nay lan Kim tuy n ngoài t
có r t nhi u tác d

n m c c n ki t [4] do

c li u và làm cây c nh. Giá bán trên th

c a lan Kim tuy n khô là 3.200USD/kg,
c thu hái trong t
3 ho c nhi u h
m

ng th gi i

300-320USD/kg, n u

c bi t có n m c ng sinh r thì giá này s cao g p
a. Cây gi ng lan Kim tuy n có th t o t nhân in vitro các

t thân, h t gi ng và các b ph

ng c a cây. Tuy nhiên s sinh

ng các c a cây lan Kim tuy n in vitro ch m, kéo dài th i gian nhân gi ng.
Hi n nay nhi

c ch y u s n xu t cây lan Kim tuy n t nuôi c y h t in vitro.

Trung Qu

tb

ng và xu t kh u lan Kim tuy n mang l i

ngu n thu l n.
1.3. Nhân gi ng cây lan Kim tuy n
1.3.1. Nhân gi ng b ng h t
Nhân gi ng b ng h t hay con g i là nhân gi ng h u tính, trong thiên nhiên
s th ph n c a Lan do côn trùng th c hi n, c u trúc hoa hoàn toàn thích ng
v i s th ph
hoa và s chín c
nh sâu b có tính b t bu
c

ng t

t lo

u trúc c a

uan sinh d

u nên s giao ph n

i v i t t c các loài Anoectochilus. S th ph n
c côn trùng th c hi

c a mùi

t, màu s c s c s và nh ng c u t o c a hoa là nh ng nhân t
thu hút các tác nhân th ph n t kho ng cách xa.
n nuôi tr
các gi ng lai theo ý mu

m b o k t qu c a s giao ph n cao và t o ra
i ph i ti n hành th ph n nhân t o. S th


15
ph n có th cùng cây, có th khác cây.
m: d làm, giá thành h
c nhi u
cây kho , không b b
m giao ph n chéo có th
c
nh ng dòng bi n d cho v t li u ch n t o gi ng. Tuy nhiên trong th c t h t lan
Kim tuy n r t hi m, s
ng h t r t nhi
l n ym
a th i

cây ra hoa có ch
ng t t.
1.3.2. Nhân gi ng b ng cây con
Khi r

i nhi u, cây có t 3-5 lá, cây c ng cáp có th tách
n và d làm nh t.

tr
1.3.3.

L y m t gi hành c t ra làm nhi
n, m
n có nhi u m
t các
n này vào m
m; ch c n cát và rêu. Sau vài tu n s xu t hi n nh ng
cây con có th
ng vào các ch u m i.
áp c
ng, giá thành th

n, d làm, quen v i t p quán, kinh

nghi m c
có m t s tr ng
ng 2ng gi ng
không cao, cây hoa tr ng lâu b thoái hoá, b nh virus có nhi u kh
truy n và phát tri n, t
m ph m ch t hoa.

1.3.4. Nhân gi ng in vitro
Nhân gi ng in vitro
lan trên quy mô công nghi p. So v
t
phát tri n 2pháp nuôi c y mô) s s n xu t ra m t s
kho ng 4 tri
.
S

t hi n nay có th nhân gi ng
ng
ng cây con g n

ng

ng b ng in vitro c a lan Kim tuy n nói riêng và hoa Lan nói
c ng d ng r
c sinh s n qua
d ng d hành (protocorm). Cùng m
ng t o hàng lo t
protocorm và các protocorm có th ti p t c phân chia thành các protocorm m i
ho c phát tri n thành cây hoàn ch nh.