Đánh giá hiệu quả sử dụng đất và định hướng sử dụng đất nông lâm nghiệp huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn (Khóa luận tốt nghiệp)

TR

I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM

LÝ V N HOÀNG

Tên

tài:

“ ÁNH GIÁ HI U QU S D NG
S D NG

T VÀ

NH H

NG

T NÔNG - LÂM NGHI P, HUY N BA B ,
T NH B C K N”

KHÓA LU N T T NGHI P

H ào t o
Chuyên ngành
Khoa
L p
Khóa h c

Gi ng viên h ng d n

IH C

: Chính quy
: Qu n lý t ai
: Qu n lý Tài nguyên
: K42 - QL
: 2010 - 2014
:TS. Hoàng V n Hùng

Thái Nguyên, 2014


L IC M

N

Th c t p t t nghi p là m t ph n r t quan tr ng trong quá trình h c t p
c a m i sinh viên, giúp chúng em v n d ng nh ng ki n th c h c t p vào th c
t ,b

c

u làm quen v i nh ng ki n th c ã h c. Qua ó chúng em có th

hồn thi n h n ki n th c lý lu n, ph
nh m áp ng

ng pháp làm vi c, n ng l c công tác

c nhu c u th c ti n trong công vi c sau này.

Em xin chân thành cám n Ban giám hi u Tr

ng

i h c Nông Lâm Thái

Nguyên, Ban ch nhi m Khoa Qu n lý Tài nguyên và t t c các th y, cơ giáo ã
t n tình truy n

t cho em nh ng ki n th c chuyên ngành cho chúng em.

Em xin bày t l i c m n sâu s c
tình h ng d n và giúp

n th y TS. Hoàng V n Hùng ng i ã t n

em trong th i gian th c hi n báo cáo t t nghi p này.

ng th i em c ng xin g i l i c m n t i UBND huy n Ba B , Phòng
TN & MT huy n Ba B

ã giúp

em hoàn thành t t nhi m v trong su t

quá trình th c t p.
M c dù ã c g ng nh ng báo cáo s khơng tránh kh i nh ng thi u sót.

Em r t mong các th y cô giáo cùng các b n sinh viên ánh giá góp ý
báo cáo này

bài

c hoàn thi n h n.

Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên, ngày 30 tháng 04 n m 2014
Sinh viên

Lý V n Hoàng


M CL C
Ph n 1: M
U ......................................................................................... 1
1.1. t v n ............................................................................................ 1
1.2. M c ích và yêu c u ............................................................................ 2
1.2.1. M c ích c a tài ....................................................................... 2
1.2.2. M c tiêu c a tài ........................................................................ 2
1.2.3. Yêu c u c a tài ......................................................................... 3
1.3. Ý ngh a nghiên c u tài .................................................................... 3
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U ............................................................... 4
2.1. t và vai trò c a t i v i s n xu t nông nghi p ............................. 4
2.1.1. Khái ni m và quá trình hình thành t ........................................... 4
2.1.2. Vai trị và ý ngh a c a t ai trong nông nghi p........................... 5
2.2. Tình hình ánh giá t ai trên th gi i ................................................ 6
2.3. Tình hình nghiên c u và ánh giá t ai Vi t Nam ......................... 7
2.4. Nh ng nhân t nh h ng n vi c s d ng t................................... 8

2.4.2. V n suy thoái tài nguyên t và quan i m s d ng t b n
v ng ...................................................................................................... 10
2.4.3. Tình hình s d ng t nơng nghi p trên th gi i và Vi t Nam..... 13
2.4.4. Hi u qu và tính b n v ng trong s d ng t .............................. 16
2.5. nh h ng s d ng t s n xu t nông nghi p................................... 19
2.5.1. C s khoa h c và th c ti n trong xu t s d ng t ................ 19
2.5.2. Quan i m nâng cao hi u qu s d ng t s n xu t nông nghi p 20
2.5.3. nh h ng s d ng t s n xu t nông nghi p ............................ 21
Ph n 3:
I T NG, N I DUNG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U ... 22
3.1. i t ng và ph m vi nghiên c u ...................................................... 22
3.1.1. i t ng nghiên c u .................................................................. 22
3.1.2. Ph m vi nghiên c u ..................................................................... 22
3.2. a i m và th i gian ti n hành ......................................................... 22
3.2.1. a i m...................................................................................... 22
3.2.2. Th i gian ..................................................................................... 22
3.3. N i dung nghiên c u.......................................................................... 22


3.3.1. i u tra, ánh giá v i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i ............. 22
3.3.2. ánh giá hi u qu s d ng t và ti m n ng t ai .................... 22
3.3.3. L a ch n các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p b n v ng . 23
3.3.4. nh h ng s d ng t nông nghi p ......................................... 23
3.4. Ph ng pháp nghiên c u.................................................................... 23
3.4.1. Ph ng pháp thu th p s li u, tài li u .......................................... 23
3.4.2. Ph ng pháp i u tra................................................................... 23
3.4.3. Ph ng pháp ánh giá tính b n v ng........................................... 24
3.4.4. Ph ng pháp th ng kê, x lý s li u . .......................................... 24
3.4.5. Ph ng pháp minh h a b ng b n , bi u .............................. 24
3.4.6. Ph ng pháp ánh giá t c a FAO ............................................ 24

3.4.7. Ph ng pháp phân vùng nghiên c u ............................................ 24
3.4.8. Ph ng pháp xác nh các c tính t ai .................................. 25
3.4.9. Ph ng pháp tính hi u qu các lo i hình s d ng t .................. 25
Ph n 4: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N ............................ 27
4.1. c i m i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i huy n Ba B ............... 27
4.1.1. i u ki n t nhiên. ...................................................................... 27
4.1.2. Các ngu n tài nguyên. ................................................................ 29
4.1.3. i u ki n kinh t - xã h i. ........................................................... 34
4.2. Hi n tr ng s d ng t c a huy n Ba B ............................................ 42
4.2.1. Hi n tr ng s d ng t nông nghi p c a huy n. .......................... 45
4.2.2. Xác nh các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p c a
huy n Ba B ........................................................................................ 46
4.2.3. Mơ t các lo i hình s d ng t nông nghi p trên a bàn huy n Ba B 47
4.3. ánh giá hi u qu c a các lo i hình s d ng t nông nghi p t i huy n
Ba B ........................................................................................................ 51
4.3.1. ánh giá hi u qu kinh t ............................................................ 51
4.3.2. ánh giá hi u qu kinh t các lo i hình s d ng t .................... 55
4.4. L a ch n các lo i hình s d ng t s n xu t nông nghi p b n v ng .. 62
4.4.1. Nguyên t c l a ch n .................................................................... 62
4.4.2. Tiêu chu n l a ch n .................................................................... 63
4.4.3. L a ch n các lo i hình s d ng t ............................................. 63


2

4.5.
xu t các gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a các lo i hình s
d ng t trong t ng lai ............................................................................ 64
4.5.1. Quan i m khai thác s d ng t................................................. 64
4.5.2. nh h ng s d ng t s n xu t nông nghi p ............................ 65

4.6. M t s gi i pháp nâng cao hi u qu s d ng t nông nghi p trên a
bàn huy n Ba B ....................................................................................... 67
4.6.1. Nhóm gi i pháp v chính sách ..................................................... 67
4.6.2. Chuy n i c c u cây tr ng ....................................................... 68
4.6.3. Nhóm gi i pháp v khoa h c k thu t.......................................... 70
4.6.4 Nhóm gi i pháp v th tr ng ....................................................... 70
4.6.5. Nhóm gi i pháp v c s h t ng ................................................. 71
Ph n 5: K T LU N VÀ KI N NGH ...................................................... 72
5.1 . K t lu n ............................................................................................ 72
5.2.
ngh .............................................................................................. 73
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 75


DANH M C CÁC T , C M T

VI T T T

UBND

: y ban nhân dân

BVTV

: B o v th c v t

LX

: Lúa xuân

LM

: Lúa mùa

HT

: Hè thu

VL

: Very Low (r t th p)

L

: Low (th p)

M

: Medium (trung bình)

H

: High (cao)

VH

: Very high (r t cao)

LUT

: Land Use Type (lo i hình s d ng

STT

: S th t

FAO

: Food and Agricuture Organnization - T ch c nông l
Liên hi p qu c

Cây AQ

: Cây n qu

CNH-H H

: Công nghi p hóa - hi n

i hóa

t)
ng


DANH M C CÁC B NG
B ng 2.1 Tài nguyên

t trên th gi i ( Tri u/ha )................................................. 6

B ng 2.2. S phân b

t d c và xói mịn

B ng 2.3.Tình hình s d ng

t ....................................................... 7

t nơng nghi p Vi t Nam ................................. 14

B ng 2.4. Phân b di n tích t s n xu t nơng nghi p c a các vùng trên c
n c ....................................................................................................... 16
B ng 4.1. T ng h p các lo i
B ng 4.2. K t qu

t huy n Ba B ..................................................... 29

i u tra v dân s theo

B ng 4.3. Tình hình lao

tu i t i huy n Ba B ..................... 38

ng c a huy n Ba B .................................................. 39

B ng 4.4. Hi n tr ng s d ng

t huy n Ba B n m 2012 .................................. 42

B ng 4.5. B ng c c u các lo i

t nông nghi p c a huy n Ba B ..................... 45

B ng 4.6. Các LUT s n xu t nông nghi p c a huy n Ba B .............................. 46
B ng 4.7. M t s

c i m c a các LUT tr ng cây hàng n m............................ 47

B ng 4.8. Di n tích, n ng su t trung bình, s n l ng c a m t s cây tr ng
t i huy n Ba B ..................................................................................... 48
B ng 4.9. Hi u qu kinh t c a cây tr ng hàng n m tính trên 1 ha t i huy n
Ba B ..................................................................................................... 52
B ng 4.10. Hi u qu kinh t c a lo i hình s d ng

t và ki u s d ng

t ....... 53

B ng 4.11 B ng phân c p lo i hình s d ng t s n xu t nơng nghi p tính
bình qn /1ha t i huy n Ba B ............................................................ 55
B ng 4.12. Hi u qu kinh t các lo i hình s d ng

t ....................................... 56

B ng 4.13. Hi u qu xã h i c a các LUT ............................................................ 59
B ng 4.14. Hi u qu môi tr

ng c a các LUT .................................................... 62

DANH M C CÁC HÌNH
Hình 4.1 Bi u

c c u

t ai huy n Ba B n m 2012 ............................. 43

Hình 4.2 B n

hi n tr ng s d ng

Hình 4.3 Bi u

c c u s d ng

t nông nghi p 2012......................... 44

t nông nghi p huy n ba b 2012 ........... 46


1

Ph n 1
M
U
1.1.

tv n
t ai là ngu n tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá

gia, là i u ki n t n t i và phát tri n c a con ng
trái

t. C.Mác ã vi t r ng: “

ki n c n

i cùng các sinh v t khác trên

t ai là tài s n mãi mãi v i loài ng

sinh t n, là i u ki n không th thi u

c

c CHXHCN Vi t Nam có ghi: “

cùng quý giá, là t li u s n xu t
c a môi tr

ng s ng, là

i, là i u

s n xu t, là t li u

s n xu t c b n trong nông, lâm nghi p”. Ngay ph n m
1993 n

i v i m i qu c

u c a Lu t

t ai

t ai là tài nguyên qu c gia vô

c bi t, là thành ph n quan tr ng hàng

u

a bàn phân b các khu dân c , xây d ng các c s

kinh t , v n hoá, xã h i, an ninh và qu c phòng. Tr i qua nhi u th h nhân dân
ta ã t n bao công s c, x

ng máu m i t o l p, b o v

ngày nay”. Hi n t i và trong t
cho phép ta s d ng
S d ng
là c s

ph c t p c a kinh t - xã h i và

t ra (B TN và MT, 2013)[1].

i ai có ý ngh a to l n trong vi c qu n lý nhà n

cv

t ai,

ti n hành xây d ng phát tri n các ngành s n xu t h p lý nh m khai

thác tri t

ti m n ng

quy ho ch s d ng
thi n môi tr
nhiên, ph

t ai nh

ng lai công ngh thông tin phát tri n m nh, nó

gi i quy t các v n

ây c ng là yêu c u t t y u

cv n

t ai, nâng cao t ng s n ph m. Thông qua công tác

t ai giúp cho c i t o nâng cao

màu m c a

ng sinh thái và phát tri n b n v ng. C n c vào

ng h

t, c i

c i mt

ng, nhi m v và m c tiêu kinh t - xã h i c a vùng lãnh

th quy ho ch, k ho ch s d ng

t ai

nh m t o ra nh ng i u ki n thi t y u

c ti n hành là i u ki n c n thi t
t ch c s d ng

t ai h p lý h n,

s p x p b trí l i các ngành s n xu t, các cơng trình xây d ng c b n, các khu
dân c m t cách khoa h c
huy n và c a t nh,
n

cv

có th b t k p s phát tri n kinh t xã h i c a

ng th i áp ng

c yêu c u th ng nh t qu n lý nhà

t ai (Ph m Trí Thành, 1996)[2].


2

Huy n Ba B là huy n n m phía B c t nh B c K n, có t ng di n tích

t

t nhiên là 68.412.00 ha, có vùng sinh thái a d ng c a mi n núi B c B . Là
m t huy n kinh t nơng nghi p gi v trí quan tr ng, trong th i gian g n ây,
nông nghi p ã phát tri n theo h

ng s n xu t hàng hóa, nh ng mang tính t

phát, ch a có quy ho ch t ng th nên ch a phát huy

c h t các ti m n ng

s n có c a huy n.Vi c thu h p

t do chuy n

dùng ã có tác

i v i nơng h .Trong i u ki n di n tích

ng áng k

i m c ích:

t ,

t chuyên
t

nông nghi p ngày càng b thu h p do s c ép c a q trình ơ th hóa, cơng
nghi p hóa và gia t ng dân s thì m c tiêu nâng cao hi u qu s d ng
nông nghi p là h t s c c n thi t, t o ra giá tr l n v kinh t ,

t

ng th i t o à

cho phát tri n nông ngh p b n v ng (Báo cáo huy n Ba B )[3].
T nh ng v n

th c t nêu trên,

khoa Tài nguyên và Môi tr ng - tr ng
th i d

is h

cs

ng ý c a Ban ch nhi m

i h c Nông Lâm Thái Nguyên,

ng

ng d n tr c ti p c a th y giáo: TS. Hoàng V n Hùng, em ti n

hành nghiên c u
d ng

c

tài: “ ánh giá hi u qu s d ng

t và

nh h

ng s

t nông - lâm nghi p, huy n Ba B , t nh B c K n”.

1.2. M c ích và yêu c u
1.2.1. M c ích c a

tài

ánh giá hi u qu s d ng
hi u qu trên c s

t và xác nh m t s lo i hình s d ng

ó nh h ng s d ng

t nơng - lâm nghi p theo h

t có

ng phát

tri n b n v ng t i huy n Ba B , t nh B c K n.
1.2.2. M c tiêu c a
- Nghiên c u
gi a tài nguyên

tài
c i m c a các lo i hình s d ng

t, môi tr

t trong m i quan h

ng và i u ki n sinh thái nông nghi p t i huy n

Ba B .
- Trên c s các ngu n tài li u ánh giá hi u qu s d ng
nh m c

thích h p

nh các lo i hình s d ng

t ai hi n t i trên
t thích h p cho t

t ai, xác

a bàn huy n Ba B t
ng lai.

ó xác


3

-

nh h

ng s d ng

t nông nghi p nh m nâng cao hi u qu s d ng

t t i huy n Ba B .
1.2.3. Yêu c u c a
xác

tài

ánh giá l i th và h n ch v

nh các y u t

-

nh h

- L a ch n
-

ng t i hi u qu s d ng

ánh giá ti m n ng

các lo i hình s d ng

nh h

i u ki n t nhiên, kinh t - xã h i
tt i

a ph

ng.

nh

c i mc a

t s n xu t nông nghi p, xác

t.

c lo i hình s d ng
ng s d ng

t có hi u qu cao.

t, các gi i pháp nâng cao s n xu t nông-lâm

nghi p c a huy n Ba B , t nh B c K n.
1.3. Ý ngh a nghiên c u

tài

- C ng c ki n th c ã

c ti p thu trong nhà tr

ng và ki n th c th c

t cho sinh viên trong quá trình th c t p t i c s .
- Nâng cao kh n ng ti p c n, thu th p và x lý thông tin c a sinh viên
trong quá trình làm
- Trên c s

tài.
ánh giá hi u qu

nh ng gi pháp s d ng
ki n c a

a ph

ng.

t

t ai, t

ó

nh h

ng v

xu t

t hi u qu cao và b n v ng, phù h p v i i u


4

Ph n 2

T NG QUAN TÀI LI U

2.1.

t và vai trị c a

t

i v i s n xu t nơng nghi p

2.1.1. Khái ni m và quá trình hình thành
2.1.1.1. Khái ni m
-

t

t là ph m m m m t v c a trái

c” và

t

bên trên và d

t mà

ó cây c i có th m c

c hi u theo ngh a r ng nh sau: “

th c a b m t trái
m tn

t

t ai là m t di n tích c

t, bao g m các c u thành c a mơi tr

ng sinh thái ngay

i b m t ó bao g m: khí h u, th i ti t, th nh

c (h , sông, su i…).

t là l p m t t

s n sinh ra s n ph m c a cây tr ng.

ix pc al c

t là l p ph th nh

ng,

a hình,

a có kh n ng
ng là th quy n,

là m t v t th t nhiên, mà ngu n g c c a th t nhiên ó là do h p i m c a
4 th t nhiên khác c a hành tinh là th ch quy n, khí quy n, th y quy n và
sinh quy n. S tác
th

ng qua l i c a b n quy n trên và th quy n có tính

ng xun và c b n (Nguy n Ng c Nông, 2008)[4].
-

t ai là lo i tài nguyên

c s d ng cho t t c các nghành kinh t -

xã h i, nó là i u ki n t n t i và phát tri n c a con ng
s phát tri n c a xã h i loài ng

i, con ng

i và

i, trong ti n trình l ch

t ai ngày càng có quan h

m t thi t v i nhau,

t ai tr thành ngu n tài nguyên quý giá c a con ng

con ng

t ai

i d a vào

t o ra s n ph m

i,

ni s ng mình và gia ình.

i u này cho th y, cùng v i s phát tri n ti n b xã h i thì con ng

i càng

c n ph i có nh ng tác

ng tích c c t i lo i tài nguyên này m t cách khoa

h c, h p lý và ti t ki m

không nh ng em l i hi u qu kinh t cao trong s

d ng

t mà còn

m b o an tồn qu

nh ng cho hi n t i mà cịn cho c t
2.1.1.2. Khái ni m
-

t, b o v môi tr

ng lai (L

ng s ng không

ng V n Hinh, 2003)[5].

t nông nghi p

t nông nghi p là t t c nh ng di n tích

s n xu t nơng nghi p.

c s d ng vào m c ích

t ai là y u t tích c c c a q trình s n xu t, là i u


5

ki n v t ch t - c s không gian,
s tác
ph

ng th i là

it

ng lao

ng( luôn ch u

ng c a quá trình s n xu t nh cày, b a, x i xáo....) và công c hay

ng ti n lao

ng ( s d ng

tr ng tr t, ch n ni...). Q trình s n xu t

nơng - lâm nghi p luôn liên quan ch t ch v i
t nhiên c a
-

t (H i khoa h c

phì nhiêu quá trình sinh h c

t Vi t Nam, 2000)[6]

t nông nghi p bao g m :

+

t s n xu t nông nghi p: Là

xu t nông nghi p. Bao g m
+

t nông nghi p s d ng vào m c ích s n

t tr ng cây hàng n m và

t lâm nghi p: Là

t có r ng t

nhiên ho c có r ng tr ng,

khoanh nuôi ph c h i r ng,

t

bao g m:

t r ng phòng h ,

t r ng s n xu t,

+

t tr ng cây lâu n m.
t

tr ng r ng m i. Theo lo i r ng lâm nghi p

t nuôi tr ng thu s n: Là

t

t r ng

c d ng.

c s d ng chuyên vào m c ích

nuôi, tr ng thu s n.
+

t làm mu i: Là

+

t nơng nghi p khác: Là

kính (v

n

t s d ng vào m c ích s n xu t mu i.
t t i nông thôn s d ng

m) và các lo i nhà khác ph c v m c ích tr ng tr t, k c các

hình th c tr ng tr t khơng tr c ti p trên
2.1.2. Vai trị và ý ngh a c a
Trong nông nghi p
y u,

xây d ng nhà

t., (Lu t

t ai, 2003)[7].

t ai trong nông nghi p
t ai là tài li u quan tr ng là t li u s n xu t ch

c bi t và không th thay th .

h n, ph i bi t cách s d ng h p lý

t là s n ph m c a t nhiên và có gi i
m b o cho qu

t ai s d ng vào nơng nghi p chi m v th
tri n tồn di n n n kinh t , nh t là nh ng n
m i nh n. Nông nghi p là ho t
nghèo nông thôn, n

t.
ang k

i v i s phát

c l y ngành nông nghi p làm

ng sinh k ch y u c a

i b ph n dân

c ta v i h n 80% dân c t p trung ch y u d a vào s n

xu t nông nghi p, v i hình th c s n xu t t c p t túc ã ph n nào áp ng
c nhu c u c p thi t hàng ngày c a ng
l

i dân. Cùng v i ó

ng th c, th c ph m – m t nhu c u không th thi u

con ng

i. Vì v y,

c

t cung c p

i v i cu c s ng

t ai có m t v trí quan tr ng trong các nghành s n xu t

c bi t là s n xu t nông nghi p.


6

2.2. Tình hình ánh giá

t ai trên th gi i

Theo s li u n m 1995, t ng di n tích
c a th gi i

c ghi trong b ng d
B ng 2.1 Tài nguyên

Châu Phi
Châu Á
Châu i D
Châu Âu
B cM
Nam M
Liên Xô c
T ng s

2964
2679
843
473
2138
1753
2227
13077

ng

t nông nghi p

i này :
t trên th gi i ( Tri u/ha )

Ti m n ng
t nơng
nghi p
734
627
143
174
465
681
356
3190

T ng di n
tích

Khu v c

t, c ng nh

Di n tích t
canh tác
185
451
49
140
274
142
233
1474

Di n tích
t
c
t i
11
142
2
17
26
9
20
227

(Ngu n: ào Th Tu n, 2007)[8]
- S bùng n dân s trên th gi i trong th k XX ã làm t ng s c ép
dân s lên

t nông nghi p c a th gi i,

phát tri n vùng nhi t

c bi t là

t này, làm cho

gia t ng dân s trên th gi i làm t ng s c ép lên

t suy thối áng k . S
t nơng nghi p. S

ut

ng hóa th ch ngày càng t ng cao trong phát tri n nông nghi p nh m

gi i quy t v n

l

ng th c ã d n t i tình tr ng suy thối nhanh chóng h

th ng s n xu t nông nghi p. Theo th ng kê c a FAO, hi n nay th gi
kho ng 10% di n tích
dân s th gi
thì

c kém

i Châu Á, Châu phi, M Latinh, d n t i vi c khai thác

quá m c không h p lý các vùng
n ng l

khu v c các n

t nông nghi p, t

i là 6,5 t ng

ng

i có

ng v i 1,5 t ha, trong khi

i. Nh ng theo d báo c a Qu dân s th gi i

n n m 2050 dân s th gi i là 10 t ng

i. Trong khi ó

t nơng nghi p

màu m ngày m t gi m i nhanh chóng, do ơ th hóa, cơng nghi p hóa, phát
tri n giao thông và nhà

(theo FAO m i n m m t i 8 tri u ha) và do canh

tác quá m c và không h p lý d n t i chua hóa, m n hóa, sa m c hóa (m i


7

n m m t i 4 tri u ha). S c ép dân s nông nghi p t ng m nh trong nh ng
th p k t i.
2.3. Tình hình nghiên c u và ánh giá
N i dung, ph
k t qu

t ai

ng pháp ánh giá

Vi t Nam

t ai c a FAO ã

Vi t Nam, ph c v hi u qu cho ch

c v n d ng có

ng trình quy ho ch t ng th

phát tri n kinh t - xã h i trong giai o n m i c ng nh cho các d án quy
ho ch s d ng

t

các

a ph

ng. Các c quan nghiên c u

ti p t c nghiên c u, v n d ng ph
th và v i các t l b n
dung, ph

t ang và s

ng pháp này cho phù h p v i i u ki n c

thích h p

ng pháp và quy trình

nhanh chóng ti n t i hoàn thi n n i

nh giá phân h ng

t cho toàn lãnh th

c ng nh cho các vùng s n xu t khác nhau trên toàn qu c.V i
i núi chi m 3/4 lãnh th toàn qu c l i n m

vùng nhi t

t p chung, kho ng 1900/2000 mm/n m, do ó
60% lãnh th Vi t Nam ch u nh h
t n/ha/n m. S phân b

B ng 2.2. S phân b
Di n tích
(tri u ha)

Vùng

t d b xói mịn, r a trơi, h n
t

c th hi n

t d c và xói mịn

t d c > 50

t

i, m a nhi u và

ng c a xói mịn ti m n ng

t d c và xói mịn

c i m

t có r ng

m c trên 50
b ng 2.2.

t
t thối hóa

Di n tích
(Tri u ha)

%

Di n tích

(Tri u ha)

%

Di n tích
(Tri u ha)

%

Trung du mi n
núi B c B

8,9

9,3

4,9

0,9

9,2

7,8

79,6

B c Trung B

5,2

4,2

80,8

0,6

13,6

2,9

65,9

Nam Trung B

4,4

3,1

70,5

0,6

13,6

2,9

65,9

Tây Nguyên

5,5

5,0

90,9

1,3

23,6

3,3

60,0

T ng s

24,9

21,6

3,4

(Ngu n: Sinh thái môi tr
Lo i

t

c phân b r i rác

t p chung ch y u

ng

t – Lê V n Khoa)[9]

kh p các t nh mi n núi và trung du, nh ng

vùng trung du phía B c, Tây Nguyên.

chi m di n tích r t th p, cao nh t là
hóa

17,6

các vùng này chi m t l cao,

t có r ng l i

Tây Ngun 23,6%. Di n tích

t thối

c bi t là Trung du mi n núi B c b


8

di n tích

t thối hóa là 7,8 tri u ha, chi m 79,6% t ng di n tích

vùng. Do ó v i hi n tr ng s d ng
òi h i con ng
cây tr ng

t và các v n

i c n có bi n pháp canh tác thích h p

ng th i góp ph n b o v và c i t o

v ng luôn là mong mu n c a con ng
ã i sâu nghiên c u v n

t v i t t c nh ng

n kh n ng s d ng
các gi i pháp tác
các ho t

t m t cách hi u qu và b n

i. Nhi u nhà khoa h c và các t ch c

s d ng

t m t cách b n v ng trên nhi u

2.4. Nh ng nhân t
*Y ut

ng (
nh h

iv i

t ai nh m h i nh p

c nh ng l i ích

ng Trung Thu n,2005)[10].
ng

n vi c s d ng

t

t ngoài b m t khơng gian c n thích ng v i i u ki n

t nhiên và quy lu t sinh thái t nhiên c a
quanh m t

t nh : nhi t

i lịng

t hàng

t, các chính sách và

i u ki n t nhiên

- Khi s d ng

s nd

ng

t b n v ng bao g m các thách th c và

ng hay quy trình cơng ngh s d ng

kinh t , xã h i, môi tr

t b n v ng là s

c tr ng v t lý, hóa h c, sinh h c có nh h

t. S d ng

ng có liên quan

t trên

nâng cao n ng su t

vùng trên th gi i trong ó có Vi t Nam. Vi c s d ng
d ng

ng

t.

Do ó vi c tìm ki m các gi i pháp s d ng

qu c t

v môi tr

tc a

, ánh sáng, l

t. Trong nhân t

u, sau ó là i u ki n

t c ng nh nh ng y u t bao

ng m a, khơng khí và các khống

i u ki n t nhiên, i u ki n khí h u là nhân
t ai ch y u là

a hình, th nh

ng và các

ng tr c ti p

n s n xu t

nhân t khác.
- i u ki n khí h u: Các y u t khí h u nh h
nơng nghi p và i u ki n sinh ho t c a con ng

i. T ng tích ơn nhi u ít, nhi t

bình quân cao, th p,th i gian và không gian… tr c ti p nh h
phân b , sinh tr
sinh… l

ng và phát tri n c a cây tr ng, cây r ng và th c v t th y

ng m a nhi u, ít, b c h i nhanh ch m có ý ngh a quan tr ng trong

vi c gi nhi t
cho sinh tr

ng t i s

,

êm c a

t, c ng nh kh n ng

ng cây tr ng, gia súc, th y s n.

m b o cung c p n

c


9

-

i u ki n

t ai:

t vùng chiêm tr ng th

to trên 150mm tr lên. M t khác, do

ng b úng l t khi có m a

a hình ph c t p nên

t b bi n

m nh, b chia c t thành nhi u khu v c gây khó kh n cho vi c làm
tri n chun mơn hóa s n xu t nông nghi p.

t bi t là v n

i

t phát

b trí c c u

b i vì s n xu t nông nghi p ph thu c r t l n vào h th ng th y l i. Tuy v y,
c i m c a các vùng chiêm tr ng th
cây l

ng thu n l i trong vi c tr ng các lo i

ng th c, th c ph m, hoa màu và m t s lo i cây n qu . V trí

cùng v i s khác bi t v

i u ki n ánh sáng, nhi t

và các i u ki n t nhiên khác s quy t
d ng

nh

ngu n n

c, l

a lý

ng m a

n kh n ng và hi u qu s

t.
* Y u t v kinh t – xã h i
- Nhân t kinh t - xã h i bao g m các y u t ch y u v xã h i, dân s

và lao

ng, thơng tin và qu n lý chính sách, mơi tr

ai, yêu c u qu c phòng, s c s n xu t và trình

ng và chính sách

t

phát tri n kinh t hàng hoá,

c c u kinh t và phân b s n xu t, các i u ki n v công nghi p, nông
nghi p, th

ng nghi p, giao thông v n t i, s phát tri n c a khoa h c k

thu t, trình

qu n lý s d ng lao

ng, i u ki n trang thi t b v t ch t cho

công tác phát tri n ngu n nhân l c.
– Trình
d ng

phát tri n xã h i và kinh t khác nhau d n

n trình

s

t nơng nghi p khác nhau. N n kinh t và khoa h c k thu t nông

nghi p càng phát tri n thì kh n ng s d ng

t nơng nghi p c a con ng

is

c nâng cao.
Vì v y, c n ph i d a vào quy lu t t nhiên và quy lu t kinh t - xã h i
nghiên c u m i quan h gi a các y u t t nhiên, kinh t - xã h i trong vi c
s d ng

t nông nghi p. C n c vào nh ng yêu c u th tr

nh c c u s d ng
u th tài nguyên c a
nơng nghi p có h n
t

c b n v ng (

ng c a xã h i xá

t nông nghi p, k t h p ch t ch yêu c u s d ng v i
t ai,

t t i c c u h p lý nh t, v i di n tích

t

mang l i hi u qu kinh t , hi u qu xã h i và s d ng
Nguyên H i, 2001)[11].


10

2.4.2. V n

suy thoái tài nguyên

2.4.2.1. V n

suy thoái

t là mơi tr
cung c p n

ng thích h p cho s sinh tr

S hình thành

ng phát tri n c a cây, nó

ng cho cây tr ng.

t là m t q trình lâu dài có liên quan m t thi t v i

hình, khí h u, th c v t,

ng v t, á m và con ng

i tác

ng c a con ng

suy thối là nh ng lo i
t mang

i

a

i.

t b thối hóa nhanh chóng,

t do nh ng nguyên nhân tác

th i gian ã và ang m t i nh ng
thành các lo i

t b n v ng

t

c, oxy c ng nh dinh d

Ngày nay, d

t và quan i m s d ng

ng nh t

nh theo

c tính và tính ch t v n có ban

u tr

c tính và tính ch t khơng có l i cho sinh tr

ng và

phát tri n c a các lo i cây tr ng nông lâm nghi p.
- Thối hóa

t do t nhiên gây nên

+ Sơng su i thay
m a, n ng, nhi t

s t o nên

Ng

i khí h u, th i ti t:

, gió, bão...

+ M a liên t c, c
núi và ng p úng

i dòng ch y, núi l ...Do thay
ng

l n: gây l quét, r a trơi xói mịn trên vùng

i

vùng th p tr ng. Trên vùng

t d c xói mịn r a trơi m nh

t xói mịn tr s i á ho c m t l p

t m t v i t ng mùn/h u c .

c l i, t i nh ng vùng th p tr ng ng p n

c liên t c s t o nên các lo i

t l y th t, úng tr ng, ch thích h p v i các lo i th c v t th y sinh. C hai
lo i

t suy thối này

u có h i cho s n xu t, th m chí khơng cịn kh n ng

s n xu t nơng nghi p.
- Thối hóa

t do con ng

i gây nên

Nhi u ho t

ng s n xu t c a con ng

id n

+ Ch t

t r ng làm n

ng r y, tr ng cây l

d c theo ph

ng pháp b n

a: Làm s ch

bi n pháp ch ng r a trơi xói mịn
khơ, khơng bón phân,
tr ng t a,
dinh d

n làm thối hóa

ng th c ng n ngày trên

t

t ( t), ch c l b h t, khơng có

t vào mùa m a và gi

c bi t tr l i ch t h u c cho

t m ng, tr s i á, thi u n

c.

m

t vào mùa

t. Ch sau vài ba n m

t b thối hóa khơng cịn kh n ng s n xu t do

ng, t ng

t

t khơng cịn ch t


11

+ Trong q trình tr ng tr t, khơng có bi n pháp b i d

ng, b o v

t

nh bón phân h u c , tr ng xen ho c luân canh các loài cây phân xanh, cây
h

u, tr ng

c canh.

Vì v y, cho dù
c canh s d n

t phù sa phì nhiêu màu m , sau m t th i gian canh tác

n

t b thối hóa theo con

ng b c màu hóa ho c b c

i n hóa ( t chua, m t ph n t c gi i limon và sét trên t ng m t, m t ch t
h uc ,m tk tc u

t, ki t qu ch t dinh d

ng), làm gi m kh n ng s n

xu t, n ng su t cây tr ng th p và b p bênh.
+ Ô nhi m

t do s d ng các lo i nông d

áp nhu c u, con ng
hi n nhi u lo i d ch h i trên
ng

i c n ngày càng thâm canh nên ngày càng xu t
ng ru ng.

i dân ã s d ng các lo i nông d

gia t ng. T t c các m u

c

t và n

hóa ch t BVTV. Tuy nhiên, k t qu

b o v thành qu c a mình,

cv is l

ng, ch ng lo i ngày càng

c phân tích

u khơng phát hi n t n d

i u tra cho th y l

ng thu c BVTV

c s d ng quá nhi u so v i khuy n cáo.
+
con ng

t b thối hóa do b ơ nhi m ch t

i nh rác th i sinh ho t và công nghi p, n

nghi p, n

c th i c a ch bi n th c ph m.

nhi m kim lo i n ng v
+

c b i các ho t

t ng

t b thoái hóa theo h

ng khác c a

c th i sinh ho t và công

c bi t nghiêm tr ng khi

ng cho phép c a tiêu chu n o l
ng nhi m m n do con ng

tb

ng qu c gia.

i gây nên. T i m t

s vùng tr ng rau, hi n nay v n cịn có t p qn s d ng phân ch a qua x lý.
K t qu làm cho

t b thối hóa nghiêm tr ng. Khi bón phân vào

trong phân có ch a các cation Na + tích l y cao gây thay
t, phá h y c u trúc oàn l p làm
ng

i dân ph i thay

t, do

i tính ch t v t lý

t b chai c ng, bí ch t, khơng thốt n

c

t sau m t th i gian canh tác.

2.4.2.2. Quan i m s d ng

t b n v ng

áp ng nhu c u cu c s ng c a con ng
thi n tài nguyên thiên nhiên, mơi tr

i

ng th i gi gìn và c i

ng và b o v tài nguyên. H th ng nông

nghi p b n v ng ph i có hi u qu kinh t , áp ng nhu c u xã h i v an ninh
l

ng th c,

ng th i gi gìn và c i thi n mơi tr

ng tài ngun cho

i sau.


12

* B n v ng th

ng có ba ph n c b n :

- B n v ng v an ninh l

ng th c trong th i gian dàn trên c s h

th ng nông nghi p phù h p i u ki n sinh thái và không t n h i môi tr

ng.

- B n v ng v t ch c qu n lý, h th ng nông nghi p phù h p trong
m i quan h con ng

i hi n t i và c

i sau.

- B n v ng th hi n tính c ng

ng trong h th ng nông nghi p h p lý.

* M c tiêu và quan i m s d ng
- An toàn l
- T ng c

t b n v ng là :

ng th c, th c ph m.
ng nguyên li u cho công nghi p và nông s n xu t kh u theo

yêu c u c a th tr

ng.

- Phát tri n môi tr

ng b n v ng.

Ngày nay hi u qu kinh t cao c n

c xem xét k l

ng tr

xã h i òi h i tr kh c n nguyên làm h i s c kh e con ng
r ng tính b n v ng c a s d ng át ph i
m t: kinh t , xã hôi và mơi tr

c xem xét

c áp l c

i. T

ó th y

ng b trên c ba

ng.

* Vi c qu n lý và s d ng

t b n v ng bao g m t h p các cơng ngh ,

chính sách và ho t

ng nh m liên h p các nguyên lý kinh t - xã h i v i các

quan tâm v mơi tr

ng

ng th i :

- Duy trì ho c nâng cao s n l

ng (hi u qu s n xu t)

- Gi m r i ro s n xu t (an tồn)

- Có hi u qu lâu b n (lâu b n)
-

c xã h i ch p nh n (tính ch p nh n)

Quan h n gi a tính b n v ng và thích h p: Tính b n v ng có th
coi là tính thích h p

c duy trìn lâu dài v i th i gian.

+ Nguyên t c ánh giá b n v ng :
- Tính b n v ng

c ánh giá cho ki u s d ng

- ánh giá cho m t
- ánh giá là m t ho t

nv l p

t nh t

nh

a c th

ng liên nghành

- ánh giá c 3 m t: Kinh t , xã h i và môi tr
- ánh giá cho m t th i gian xác

nh (

ng

ng TrungThu n, 2005)[ 12].

c


13

2.4.3. Tình hình s d ng

t nơng nghi p trên th gi i và Vi t Nam

2.4.3.1. Tình hình s d ng

t nông nghi p trên th gi i

Trên th gi i, m c dù n n s n xu t nông nghi p c a các n
không gi ng nhau nh ng t m quan tr ng
gia nào c ng th a nh n, h u h t các n
n n t ng c a s phát tri n.
t ng c

i s ng con ng

ng th c loài ng

i ph i

t ai. Do ó, ã phá v cân b ng sinh

t ai b khai thác tri t

các bi n phát gi gìn nhi t

i thì qu c

c coi s n xu t nông nghi p là c s

m b o an ninh l

ng các bi n phát khai hoang

thái c a nhi u vùng,

iv i

c phát tri n

phì nhi u cho

và khơng cịn th i gian ngh ,
t ch a

c coi tr ng. M t

khác, cùng v i vi c phát tri n m nh m kinh t - xã h i, công ngh , khoa h c

và k thu t, công n ng c a
cu c s ng con ng
m t chi n l
nhi m môi tr

t

c m r ng và có vai trị quan tr ng

iv i

i. Nh ng do ch y theo l i nhuân t i a c c b khơng có

c phát tri n chung nên ã gây ra nh ng h u qu tiêu c c nh : ơ
ng, thối hóa

t tr ng tr t là

t (Nguy n i n, 2001)[13].

t ang s d ng, c ng có lo i

nh ng có kh n ng tr ng tr t.
t ha. Tuy có di n tích

t hi n t i ch a s d ng

t ang tr ng tr t c a th gi i có kho ng 1,5

t nơng nghi p khá cao so v i các Châu l c khác

nh ng Châu Á l i có t l di n tích

t nơng nghi p trên t ng di n tích

tt

nhiên th p. M t khác, Châu Á là n i t p trung ph n l n dân s th gi i,
có các qu c gia dân s
Indonesia.

Châu Á,

tr ng tr t nh n

ơng nh t nhì th gi i là Trung Qu c,
t

,
t

c tr i nói chung là khá l n kho ng 407 tri u ha, trong ó
c tr ng tr t và kho ng 100 tri u ha ch y u n m

i mc a

ông Nam Á. Ph n l n di n tích này là

và chua: kho ng 40 – 60 tri u ha tr
nh ng

n

i núi chi m 35% t ng di n tích. Ti m n ng

x p x 282 tri u ha ang
trong vùng nhi t

ây

c ât v n là

td c

t r ng t nhiên che ph ,

n nay do b khai thác kh ng li t nên r ng ã b phá và th m th c v t

ã chuy n thành cây b i và c d i.
t canh tác c a th gi i có h n và
thác thêm nh ng di n tích

cd

ốn là ngày càng t ng do khai

t có kh n ng nông nghi p nh m áp ng nhu c u


14

l

ng th c th c ph m cho loài ng

nên bình qn di n tích

i. Tuy nhiên, do dân s ngày m t t ng nhanh

t canh tác trên

2.4.3.2. Tình hình s d ng

u ng

t nơng nghi p

t s n xu t nông nghi p là

t

i ngày m t gi m.

Vi t Nam
c xác

nh ch y u váo s n xu t

nông nghi p nh tr ng tr t, ch n ni, ho c nghiên c u thí nghi m v nông
nghi p .Theo k t qu ki m

t ai n m 2007, Vi t Nam có t ng di n tích t

nhiên là 33.115039,62 ha, trong ó s n xu t nơng nghi p ch có 9.429.276,14
ha, dân s là 85.154,9 nghìn ng
nghi p là 1106,25 m2/ ng

i, bình qn di n tích

i.

Vì v y, vi c nâng cáo hi u qu s d ng

t nh m th a mãn nhu c u cho

xã h i v s n ph m nông nghi p ang tr thành v n
các nhà qu n lý và s d ng
qua t c
a ph

c p bách luôn

c

t quan tâm. Th c t cho th y, trong nh ng n m

cơng nghi p hóa c ng nh
ng tên ph m vi c n

Nam có nhi u bi n

t s n xu t nông

ô th hóa di n ra khá m nh m

c làm cho di n tích

nhi u

t nơng nghi p

Vi t

ng.

B ng 2.3.Tình hình s d ng

t nơng nghi p

Di n tích (ha)

Vi t Nam
Bi n

ng (ha)

Ch tiêu
2005

2010

2000-2005

2005-2010

24.822.560

26.100.160

5.160.481

127.760.0

t s n xu t nông nghi p

9.415.568

10.117.893

1.140.393

702.325

t lâm nghi p

14.677.409

15.249.025

3.673.998

571.616

t nuôi tr ng th y s n

700.061

690.218

322.372

9843

t làm mu i

14.075

17.562

1342

3478

402

15.447

25.060

10.015

T ng di n tích

t

nơng nghi p

t nông nghi p khác

( Ngu n: Th ng kê B TN & MT, 2008)


15

Theo báo cáo T ng i u tra
ki m kê c a c n

c là 33.093.857 ha. Theo m c ích s d ng,

thành 3 nhóm chính:
Tình hình s d ng

t nông nghi p;
tc an

Hi n tr ng và bi n
nhóm

t ai n m 2010, t ng di n tích các lo i

t phi nông nghi p;

ng

t nông nghi p trên c n

t nông nghi p c a c

n

t

ng

c: T ng di n tích

ng t ng ch y u

t s n xu t nông nghi p (t ng

t s n xu t nơng nghi p c n

c có s gia t ng

i, giai o n 2000-2010, t ng bình quân 114.000 ha/n m. S gia t ng

này có th
r ng,

t ch a s d ng.

c n m 2010 là 26.100.160 ha, t ng

t lâm nghi p (t ng 3.673.998 ha) và lo i

1.140.393 ha). Di n tích

c phân

c ta c th nh sau:

5.179.385 ha (g p 1,25 l n) so v i n m 2000. Trong ó, l
lo i

t

t

n t vi c m r ng m t ph n qu

t ch a s d ng, khai phá

t lâm nghi p...

Trong c c u

t s n xu t nông nghi p, di n tích

t tr ng lúa có s suy

gi m áng k (trên 340.000 ha), trung bình m i n m gi m trên 34.000 ha. Có
41/63 t nh gi m di n tích
t

t tr ng lúa. Nguyên nhân gi m ch y u do chuy n

t tr ng lúa kém hi u qu sang các lo i

t nông nghi p khác, nh :

t

tr ng rau, màu ho c tr ng cây công nghi p (cao su, cà phê), tr ng cây c nh,
cây n qu , nuôi tr ng th y s n và các lo i
Giai

o n 2000-2005, di n tích

t phi nơng nghi p).
t lâm nghi p t ng nhanh, t

11.575.027 ha lên 14.677.409 ha, bình quân h ng n m t ng trên 620.000 ha
và m c t ng tr
c n

ng này gi m nh trong giai o n k ti p.

t lâm nghi p c a

c n m 2010 t ng 571.616 ha so v i n m 2005, tính chung cho c giai

o n di n tích

t lâm nghi p t ng 3.673.998 ha. Di n tích

khác ã có s thay

i áng k , t ng tr

t nông nghi p

ng m nh trong 10 n m qua, t 402

ha n m 2000 lên t i 25.462 ha vào n m 2010, g p h n 63 l n. M c t ng
tr

ng g n nh tuy n tính, l

Huy Bá, 1999)[14].

ng t ng tr

ng hàng n m

m c 2.506 ha (Lê


16

B ng 2.4. Phân b di n tích

t s n xu t nông nghi p c a

các vùng trên c n

c
Di n tích

Vùng

Ha

%

802,6

8,5

Trung du và mi n núi phía B c

1423,2

15,1

B c Trung B và Duyên h i mi n Trung

1458,3

18,7

Tây Nguyên

1626,9

17,3

1248,7

17,3

1248,7

13,3

9420,3

100

ng b ng sông H ng

ông Nam B
ng b ng sông C u Long
T ng
(Ngu n: Theo Quy t

nh s 16842/Q - BTNMT ngày 26 tháng 8 n m 2008 c a B
Tài Nguyên và Môi Tr

ng)

Vi t Nam có t ng di n tích t nhiên là 33.105,10 nghìn ha, v i di n tích
t nơng nghi p là 25.127,3 nghìn ha chi m 75,9% t ng di n tích
nhiên, trong ó
di n tích

t t

t s n xu t nơng nghi p là 9.598,8 nghìn ha chi m 58,73%

t nông nghi p. V i các vùng

t nông nghi p trù phú nh

ng

b ng sông H ng r ng 802,6 ha chi m 8,5%,

ng b ng sông C u Long

kho ng 2560,6 ha chi m 27,2 nh ng hi n chúng

u b chia nh , manh mún.

M t khác,

t nông nghi p ang b chuy n

i tùy ti n sang các m c ích phi

nơng nghi p khác di n tích ngày càng b thu h p d n.

2.4.4. Hi u qu và tính b n v ng trong s d ng
2.4.4.1. Khái quát hi u qu s d ng
Hi u qu s d ng
quan tâm nhi u
ích c a con ng

t

t là k t qu c a quá trình s d ng

n k t qu h u ích, m t
i,

t

il

t. Trong ó ta

ng v t ch t t o ra do m c

c bi u hi n b ng nh ng chi tiêu c th , xác

tính ch t mâu thu n gi a ngu n tài nguyên
ngày càng t ng c a con ng

nh. Do

t ai là h u h n v i nhu c u

i mà ta ph i xem xét k t qu s d ng

t

c


17

t o ra nh th nào? Chi phí b ra

t o ra k t qu

ó là bao nhiêu? Có

k t qu h u ích khơng? Chính vì th khi ánh giá ho t
nghi p không ch d ng l i
l

ng các ho t

ho t

al i

ng s n xu t nông

vi c ánh giá k t qu mà còn ph i ánh giá ch t

ng s n xu t t o ra s n ph m ó.

ánh giá ch t l

ng c a

ng s n xu t là n i dung ánh giá hi u qu .
S d ng

t nông nghi p có hi u qu cao thơng qua vi c b trí c c u

cây tr ng, v t ni phù h p là m t trong nh ng v n
h u h t các n

b c xúc hi n nay c a

c trên th gi i. Nó khơng ch thu hút s quan tâm c a các nhà

khoa h c, các nhà ho ch

nh chính sách, các nha kinh doanh nơng nghi p mà

cịn là s mong mu n c a nông dân, nh ng ng

i tr c ti p tham gia vào q

trình s n xu t nơng nghi p.
Ngày nay, nhi u nhà khoa h c cho r ng : xác

nh úng khái ni m b n

ch t hi u qu s d ng át ph i xu t phát t lu n i m tri t h c c a Mác và
nh ng nh n th c lí lu n c a lí thuy t h th ng, ngh là hi u qu ph i
xem xét trên 3 m t: hi u qu kinh t , hi u qu xã h i, h i qu môi tr

c

ng.

* Hi u qu kinh t
Theo Các Mác thì quy lu t kinh t

u tiên trên c s s n xu t t ng th là

quy lu t ti t ki m th i gian và phân ph i m t cách có k ho ch th i gian lao
ng theo các ngành s n xu t khác nhau. Theo các nhà khoa h c

c

(Stenien, Simmerman – 1995): Hi u qu kinh t là ch tiêu so sánh m c
ti t ki m chi phí trong m t
ích c a ho t

n v k t qu h u ích và m c t ng k t qu h u

ng s n xu t v t ch t trong m t th i k , góp ph n làm t ng

th m l i ích c a xã h i.
Nh v y hi u qu kinh t
l

ng k t qu

t

c và l

c hi u là m i t

ng quan so sánh gi a

ng chi phí b ra trong ho t

ng s n xu t kinh

ng chi phí b ra trong ho t

ng s n xu t kinh

doanh. K t qu

t

c và l

doanh. K t qu

t

c là ph n giá tr thu

chi phí b ra là ph n giá tr c a các ngu n l c

c c a s n ph m

u ra, l

ng

u vào. Hi u qu kinh t là