LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại một số vấn đề lý LUẬN và THỰC TIỄN về hỗ TRỢ tư PHÁP đối với HOẠT ĐỘNG của TRỌNG tài THƯƠNG mại

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT KINH DOANH – THƢƠNG MẠI



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 33 (2007 – 2011)
ĐỀ TÀI

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ
HỖ TRỢ TƢ PHÁP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA
TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI

Giảng viên hƣớng dẫn:
Ths. Nguyễn Mai Hân

Sinh viên thực hiện:
Nguyễn Thanh Tú
MSSV: 5075312
Lớp: LK0732A4 - K33

------------ Cần Thơ, Tháng 04/2011 ------------


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƢỚNG DẪN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
…………, ngày … tháng … năm 201…
Giảng viên hướng dẫn
(ký và ghi rõ họ tên)

………………………………..

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

…………, ngày … tháng … năm 201…
Giảng viên phản biện
(ký và ghi rõ họ tên)

………………………………..


LỜI CẢM ƠN
Qua hơn 3 tháng thực hiện đề tài, em đã học hỏi được nhiều điều bổ ích và
những kiến thức quý báo về lĩnh vực mà em nghiên cứu.
Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Cô Nguyễn Mai Hân đã tận tình hướng
dẫn và tạo mọi điều kiện giúp đỡ em trong quá trình thực hiện đề tài.
Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Khoa Luật, đặc biệt là thầy cô Bộ
môn Luật Kinh doanh - Thương mại đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ em trong suốt
quá trình học tập và nghiên cứu.
Em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè đã giúp đỡ, động viên, tạo điều
kiện về tinh thần lẫn vật chất để em hoàn thành Luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!


MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................ 1
2. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................................... 1
3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................................... 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................................. 2
5. Bố cục của luận văn ....................................................................................................... 2
Chƣơng 1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG TRỌNG
TÀI VÀ HỖ TRỢ TƢ PHÁP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA TRỌNG TÀI THƢƠNG
MẠI ........................................................................................................................................ 3

1.1 Khái quát chung về Trọng tài thƣơng mại .................................................................. 3
1.1.1 Khái niệm Trọng tài thƣơng mại ............................................................................. 3
1.1.2 Đặc điểm của Trọng tài thƣơng mại ........................................................................ 3
1.1.3 Phân loại Trọng tài thƣơng mại............................................................................... 5
1.1.4 Vai trò của Trọng tài thƣơng mại ............................................................................ 5
1.2 Khái quát chung về giải quyết tranh chấp thƣơng mại bằng Trọng tài ................... 6
1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển của phƣơng thức giải quyết tranh chấp thƣơng
mại bằng Trọng tài............................................................................................................. 6
1.2.2 Khái niệm và ƣu điểm của phƣơng thức giải quyết tranh chấp thƣơng mại bằng
Trọng tài ........................................................................................................................... 10
1.3 Khái quát về sự hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại ....... 12
1.3.1 Khái niệm hỗ trợ tƣ pháp ....................................................................................... 12
1.3.2 Sự hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại........................... 13
1.3.3 Sự cần thiết phải hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại ... 13
1.4 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................................ 15
Chƣơng 2 CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ HỖ TRỢ TƢ PHÁP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA
TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI ............................................................................................. 17
2.1. Cơ quan tƣ pháp có thẩm quyền hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động củaTrọng tài
thƣơng mại .......................................................................................................................... 17
2.2. Sự hỗ trợ của Toà án đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại ....................... 18
2.2.1. Toà án hỗ trợ Trọng tài trong việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời... 18
2.2.2. Hỗ trợ của Toà án đối với Hội đồng Trọng tài do các bên thành lập ................. 26
2.2.3. Toà án hỗ trợ trong việc triệu tập nhân chứng và thu thập chứng cứ ................ 31
2.2.4. Toà án hỗ trợ trong việc xem xét thoả thuận Trọng tài, xem xét thẩm quyền giải
quyết tranh chấp của Hội đồng Trọng tài....................................................................... 33
2.2.5. Toà án xem xét huỷ phán quyết Trọng tài ............................................................ 38
2.3. Sự hỗ trợ của Cơ quan thi hành án đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại 41
2.3.1.Cơ quan thi hành án hỗ trợ việc thi hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn
cấp tạm thời của Hội đồng Trọng tài:............................................................................. 41
2.3.2.Cơ quan thi hành án hỗ trợ việc thi hành phán quyết Trọng tài ......................... 41

2.4.Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................................ 43
Chƣơng 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HỖ
TRỢ TƢ PHÁP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI .............. 44
3.1.Thực tiễn hoạt động của Trọng tài thƣơng mại ........................................................ 44
3.2.Giải pháp nâng cao vai trò của Trọng tài thƣơng mại trong việc giải quyết tranh
chấp thƣơng mại thông qua hoạt động hỗ trợ tƣ pháp của Cơ quan tƣ pháp ............. 48
3.2.1.Giải pháp chung...................................................................................................... 48
3.2.2.Giải pháp cụ thể về hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại 50
3.3.Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................................ 51
KẾT LUẬN VẤN ĐỀ .......................................................................................................... 52


Lời mở đầu

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sau hơn hai mươi năm đổi mới và mở cửa thị trường theo chủ trương của
Đảng cộng sản Việt Nam đề xướng từ Đại hội VI (12/1986), Việt Nam bắt đầu thực
hiện mô hình kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế Việt
Nam đã đạt được nhiều kết quả và thành tựu đáng kể, có những chuyển biến tích
cực, hợp tác và giao lưu thương mại ngày càng phát triển. Song cũng trong bối cảnh
kinh tế đó, các quan hệ thương mại ngày càng trở nên đa dạng và phức tạp. Chính vì
vậy, tranh chấp xảy ra trong thương mại là điều không thể tránh khỏi và cần được
quan tâm giải quyết kịp thời.
Pháp luật Việt Nam nói chung, cũng như pháp luật thương mại nói riêng đã
quy định nhiều hình thức giải quyết tranh chấp như: thương lượng, hoà giải, toà án
hay Trọng tài. Trên thế giới, phương thức giải quyết bằng Trọng tài được áp dụng
rất rộng rãi nhưng ở Việt Nam thì phương thức giải quyết tranh chấp này vẫn còn

những hạn chế nhất định. Nguyên nhân chủ yếu là do pháp luật nước ta còn những
quy định chưa phù hợp và chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tế, trong đó tiêu biểu
là các quy định về việc hỗ trợ tư pháp đối với hoạt động của Trọng tài thương mại
trong quá trình giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, nước ta đang từng bước hoàn thiện
phương thức giải quyết tranh chấp bằng con đường Trọng tài, tiêu biểu là sự ra đời
của Luật Trọng tài thương mại năm 2010 cơ bản đã khắc phục được những điểm
chưa phù hợp của Pháp lệnh Trọng tài thương mại năm 2003 (PLTTTM 2003).
Nhà nước đang thực hiện chủ trương khuyến khích giải quyết tranh chấp bằng
con đường Trọng tài thương mại khi phát sinh tranh chấp giữa các bên. Vấn đề trên
xuất phát từ nhu cầu của các chủ thể kinh doanh, các thể nhân, pháp nhân muốn giải
quyết việc tranh chấp của mình một cách thuận lợi, nhanh chóng và có hiệu quả,
đồng thời cũng góp phần giảm tải công việc cho Toà án. Toà án và Trọng tài thương
mại tồn tại độc lập nhau nhưng có mối quan hệ hỗ trợ mật thiết với nhau. Vì vậy,
hoàn thiện pháp luật Trọng tài, đặc biệt là quy định rõ ràng về mối quan hệ hỗ trợ
của Cơ quan tư pháp đối với Trọng tài là một vấn đề cấp thiết. Từ những lý do trên,
người viết đã chọn đề tài: “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về hỗ trợ tƣ pháp đối
với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp của
mình.
2. Phạm vi nghiên cứu
Quy định pháp luật về Trọng tài thương mại rất rộng do đó việc nghiên cứu,
tìm tài liệu còn hạn chế, đề tài nghiên cứu có giới hạn, thời gian làm đề tài ngắn,
thêm vào đó trong thời gian làm đề tài thì Luật Trọng tài thương mại 2010 mới có
hiệu lực và được áp dụng vào thực tế chưa lâu (thời gian từ khi bắt đầu làm luận văn
đến khi báo cáo luận văn). Vì vậy người viết chỉ tập trung nghiên cứu các quy định
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 1

SVTH: Nguyễn Thanh Tú

Lời mở đầu
của pháp luật về cơ chế hỗ trợ của Cơ quan tư pháp (Toà án, Cơ quan thi hành án)
đối với hoạt động của Trọng tài thương mại trong quá trình giải quyết tranh chấp.
Cụ thể, người viết phân tích các quy định trong Luật Trọng tài thương mại 2010
trên cơ sở so sánh với PLTTTM 2003, Luật mẫu Uncitral và Luật Trọng tài của một
số nước trên thế giới.
3. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
Luận văn hướng tới mục đích là làm sáng tỏ các quy định của pháp luật về
Trọng tài thương mại hiện hành trong việc hỗ trợ tư pháp đối với hoạt động của
Trọng tài thương mại của Cơ quan tư pháp, nêu lên thực trạng, bất cập của pháp luật
về vấn đề này. Từ đó, luận văn đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hỗ
trợ tư pháp đối với hoạt động của Trọng tài thương mại của Cơ quan tư pháp.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện đề tài, người viết sử dụng các phương pháp cụ thể
như: phương pháp liệt kê, phương pháp so sánh, phương pháp phân tích luật viết,
tổng hợp để thực hiện việc nghiên cứu đề tài.
5. Bố cục của luận văn
Luận văn trình bày gồm những phần:


Mục lục



Lời mở đầu

 Chương 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài và hỗ trợ
tư pháp đối với hoạt động của Trọng tài thương mại
 Chương 2: Cơ sở pháp lý về việc hỗ trợ tư pháp đối với hoạt động của Trọng

tài thương mại
 Chương 3: Giải pháp hoàn thiện các quy định của pháp luật về hỗ trợ tư pháp
đối với hoạt động của Trọng tài thương mại


Kết luận vấn đề



Danh mục tài liệu tham khảo



Phụ lục

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 2

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại

Chƣơng 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP BẰNG
TRỌNG TÀI VÀ HỖ TRỢ TƢ PHÁP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA
TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI
1.1 Khái quát chung về Trọng tài thƣơng mại

1.1.1 Khái niệm Trọng tài thƣơng mại
Trọng tài là thể thức giải quyết tranh chấp theo đó các bên đưa những tranh
chấp ra trước một Trọng tài viên hoặc ủy ban Trọng tài để giải quyết và Trọng tài
sau khi xem xét vụ việc sẽ đưa ra một phán quyết ràng buộc các bên tranh chấp.
Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại là hình thức giải quyết tranh chấp
thông qua hoạt động giải quyết tranh chấp của Trọng tài viên, với tư cách là một
bên thứ ba độc lập nhằm chấm dứt các xung đột bằng cách đưa ra một phán quyết
buộc các bên tham gia tranh chấp phải thực hiện1.
Theo Pháp lệnh Trọng tài thương mại được Ủy ban thường vụ Quốc hội
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Khóa XI thông qua ngày 25 tháng 2 năm
2003, có hiệu lực ngày 01 tháng 07 năm 2003 (PLTTTM 2003) được hiểu là: Trọng
tài là phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại được
các bên thỏa thuận và tiến hành theo trình tự, thủ tục tố tụng do Pháp lệnh này quy
định.
Theo Luật Trọng tài thương mại 2010 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 17 tháng 6 năm 2010,
có hiệu lực ngày 01 tháng 01 năm 2011 (sau đây gọi tắt là Luật Trọng tài thương
mại 2010) được hiểu là: Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp
do các bên thoả thuận và được tiến hành theo quy định của Luật Trọng tài thương
mại 2010.
Có thể hiểu rằng, Trọng tài là thể thức giải quyết tranh chấp, theo đó các bên
thỏa thuận đưa các tranh chấp ra trước một Trọng tài viên hoặc ủy ban Trọng tài để
giải quyết và Trọng tài sau khi xem xét vụ việc sẽ đưa ra một phán quyết ràng buộc
các bên tranh chấp theo một trình tự tố tụng nhất định.
1.1.2 Đặc điểm của Trọng tài thƣơng mại
Từ những mô hình tổ chức và hoạt động của Trọng tài thương mại của một
số nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam, có thể đưa ra một số đặc điểm như sau:
Thứ nhất, Trọng tài thương mại là một tổ chức phi Chính phủ, hoạt động
theo pháp luật và quy chế về Trọng tài thương mại. Thuật ngữ Trọng tài phi Chính
phủ không có nghĩa là cơ quan Trọng tài này sẽ không chịu sự quản lý, giám sát của

1

Ths. Dương Kim Thế Nguyên, Giáo trình Luật thương mại 3, Khoa luật, Trường đại học Cần Thơ, 6/2008,
tr.7.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 3

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
Nhà nước. Phi Chính phủ là để phân biệt với một cơ quan tài phán Nhà nước, có
quyền lực Nhà nước. Nhà nước không can thiệp sâu vào các hoạt động của các cơ
quan Trọng tài, nhưng sẽ thực hiện vai trò quản lý của mình thông qua hệ thống các
quy định pháp luật, cũng như những tác động khác như tham gia điều ước quốc tế,
đào tạo, hỗ trợ kinh phí và cơ sở vật chất cho hình thức giải quyết tranh chấp bằng
Trọng tài.
Thứ hai, Trọng tài là sự kết hợp của hai yếu tố thỏa thuận và tài phán. Trước
tiên, Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả
thuận và được tiến hành theo quy định của pháp luật về Trọng tài. Cũng giống như
các phương thức giải quyết tranh chấp khác, việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng
tài cũng có một số nguyên tắc nhất định. Một trong những nguyên tắc cơ bản của
Trọng tài đó là thẩm quyền được hình thành từ ý chí thoả thuận của các bên tranh
chấp. Ý chí đó thường được thể hiện dưới dạng các thoả thuận bằng văn bản hay
còn gọi là thoả thuận Trọng tài. Do vậy, thoả thuận Trọng tài giữa các bên chính là
luật trao thẩm quyền giải quyết tranh chấp cho Trọng tài. Phán quyết của Trọng tài
có giá trị chung thẩm, bắt buộc các bên đương sự phải thi hành. Do đó, nhìn ở một

góc độ nào đó thì quyết định của Trọng tài cũng có tính chất như quyết định của cơ
quan tài phán công.
Thứ ba, theo pháp luật của nhiều nước và theo pháp luật Việt Nam điều ghi
nhận sự hỗ trợ của Tòa án đối với việc tổ chức và hoạt động của Trọng tài thương
mại. Tòa án hỗ trợ Trọng tài về các nội dung như: thông qua trình tự, thủ tục công
nhận và cho thi hành quyết định của Trọng tài thương mại, Tòa án đảm bảo các
quyết định của Trọng tài thương mại được thực thi trên thực tế khi các bên tranh
chấp không tự nguyện thi hành, Tòa án hỗ trợ Trọng tài trong việc áp dụng các biện
pháp khẩn cấp tạm thời, kê biên tài sản, cấm chuyển dịch quyền sở hữu tài sản đang
tranh chấp, chỉ định Trọng tài viên. Nhìn chung, mỗi quốc gia áp dụng các quy tắc
tố tụng Trọng tài khác nhau nhưng về cơ bản các quy tắc này cũng có những điểm
chung do hầu hết các trung tâm Trọng tài trên thế giới đều xây dựng dựa trên khuôn
mẫu của Luật Trọng tài mẫu UNCITRAL2. Do đó, để hoạt động của Trọng tài
thương mại phát huy được hiệu quả cần phải có sự hỗ trợ của Tòa án.
Thứ tư, Trọng tài thương mại tồn tại dưới hai hình thức cơ bản đó là Trọng
tài vụ việc và Trọng tài quy chế.
Thứ năm, phán quyết của Trọng tài thương mại có giá trị chung thẩm và
không thể kháng cáo trước bất kì cơ quan, tổ chức nào. Trọng tài chỉ xét xử 1 lần và
phán quyết có giá trị chung thẩm, và nếu không bị hủy thì phán quyết Trọng tài phải
được các bên thi hành, nếu bên thi hành không tự nguyện thi hành theo phán quyết
Trọng tài thì bên được thi hành có quyền yêu cầu Cơ quan thi hành án có thẩm
2

Luật Trọng tài mẫu quốc tế của UNCITRAL thông qua tháng 12/1966 tại khóa họp thứ XXI Đại hội đồng
liên hiệp quốc.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 4

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
quyền thi hành phán quyết Trọng tài3. Đó chính là lý do doanh nghiệp thích giải
quyết tranh chấp bằng Trọng tài vì tranh chấp được giải quyết rất nhanh, gọn.
1.1.3 Phân loại Trọng tài thƣơng mại
Nhìn chung, Trọng tài ở nhiều nước trên thế giới thường tổ chức dưới hai
hình thức là Trọng tài Ad-hoc (Trọng tài vụ việc) và trọng tài quy chế (Trọng tài
thường trực). Trọng tài Việt Nam cũng được phân thành hai hình thức bao gồm:
Trọng tài Ad-hoc (Trọng tài vụ việc): là hình thức Trọng tài do các bên thành
lập để giải quyết cho từng vụ tranh chấp mà họ yêu cầu. Sau khi vụ việc đã được
giải quyết xong thì Trọng tài Ad-hoc sẽ tự giải tán.
Trọng tài quy chế (Trọng tài thường trực): là hình thức Trọng tài có tổ chức,
hoạt động thường xuyên, có điều lệ, có quy tắc tố tụng riêng, có bản danh sách
Trọng tài viên.
Cả hai điều được thành lập để giải quyết các tranh chấp mà các bên thỏa
thuận lựa chọn và trong những lĩnh vực pháp luật cho phép (hoặc không cấm) đều là
tổ chức phi chính phủ (không có tính chất quyền lực nhà nước). Giữa chúng có các
điểm khác nhau cơ bản sau:
- Về mặt thời gian: Trọng tài thường trực hoạt động thường xuyên, trong khi
đó Trọng tài sự việc chỉ được các bên thành lập để giải quyết một tranh chấp nhất
định và khi giải quyết xong thì chấm dứt hoạt động.
- Về quy chế tổ chức và hoạt động: Trọng tài thường trực có quy chế tổ chức
và hoạt động định sẵn (các bên tranh chấp không có quyền tham gia xây dựng, sửa
đổi) trong khi đó quy tắc thành lập và hoạt động của Trọng tài vụ việc do các bên
xây dựng.
- Về quy tắc tố tụng: Trọng tài thường trực có quy tắc tố tụng riêng của mình
(đối với một số tổ chức Trọng tài thường trực, khi các bên lựa chọn các tổ chức này

thì có nghĩa là các bên chọn quy tắc tố tụng của tổ chức đó, đối với một số tổ chức
khác, các bên có thể lựa chọn các quy tắc tố tụng của tổ chức Trọng tài thường trực
khác) trong khi đó Trọng tài vụ việc không có quy tắc tố tụng định sẵn mà các bên
phải thỏa thuận xây dựng (có thể thỏa thuận chọn quy tắc tố tụng của Trọng tài
thường trực nào đó để áp dụng thay cho việc xây dựng).
- Về đội ngũ Trọng tài: Trọng tài thường trực có sẵn đội ngũ Trọng tài viên
để các bên lựa chọn, còn Trọng tài sự việc không có (các bên phải thỏa thuận trên
cơ sở phù hợp với pháp luật).
1.1.4 Vai trò của Trọng tài thƣơng mại
Trong kinh doanh, không một doanh nghiệp, cá nhân nào không muốn đạt
được lợi nhuận cao nhất, cùng với sự đòi hỏi về giữ bí mật kinh doanh, vấn đề giải
quyết tranh chấp diễn ra phải nhanh chóng và tiết kiệm chi phí nhất. Do đó, Trọng
3

Điều 66 Luật Trọng tài thương mại 2010.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 5

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
tài là một phương thức giải quyết tối ưu mà họ có thể lựa chọn. Bên cạnh đó Trọng
tài góp phần làm giảm tải công việc cho Tòa án khi mà nền kinh tế ngày càng phát
triển thì các tranh chấp xảy ra ngày càng phổ biến.
Sự ra đời của Trọng tài thương mại là một tất yếu trong việc đa dạng hoá các
cơ quan giải quyết tranh chấp phát sinh trong vấn đề kinh tế. Theo đó, các nước trên

thế giới nói chung cũng như ở Việt Nam nói riêng, ngoài Toà án, đều có một cơ
quan tài phán khác là Trọng tài thương mại.
Trọng tài thương mại giúp giải quyết nhanh gọn và hiệu quả các tranh chấp
góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh trong mỗi quốc gia, và trên phạm vi quốc tế.
Ở nước ta hiện nay, việc mở rộng khả năng, cơ hội cho các nhà sản xuất kinh doanh
thì việc sử dụng Trọng tài để giải quyết tranh chấp sẽ thúc đẩy quá trình hội nhập
của Việt Nam với cộng đồng quốc tế, tạo môi trường thuận lợi cho các nhà đầu tư
nước ngoài, đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội.
1.2 Khái quát chung về giải quyết tranh chấp thƣơng mại bằng Trọng tài
1.2.1 Lịch sử hình thành và phát triển của phƣơng thức giải quyết tranh chấp
thƣơng mại bằng Trọng tài
1.2.1.1 Sự hình thành và phát triển của Trọng tài trƣớc khi có Luật Trọng
tài thƣơng mại 2010
a. Giai đoạn trước khi PLTTTM 2003 có hiệu lực
Trước khi có PLTTTM 2003, ở Việt Nam tồn tại hai loại hình Trọng tài, bao
gồm Trọng tài kinh tế nhà nước và Trọng tài phi Chính phủ.
 Đối với Trọng tài kinh tế nhà nƣớc
Trọng tài kinh tế nhà nước là mô hình Trọng tài do Nhà nước lập ra, có chức
năng giải quyết các tranh chấp phát sinh từ các hợp đồng kinh tế của các doanh
nghiệp nhà nước4. Như vậy, thực chất, Trọng tài kinh tế nhà nước là cơ quan của
Nhà nước, vừa thực hiện chức năng quản lý kinh tế, vừa thực hiện chức năng giải
quyết các tranh chấp kinh tế giữa các tổ chức kinh tế nhà nước. Mô hình này được
hình thành đầu tiên bằng Nghị định số 20/TTg5 ngày 14/4/1960. Sau đó, được nâng
lên bằng Pháp lệnh Trọng tài kinh tế năm 19906, theo đó, Trọng tài được tổ chức ở
ba cấp, đó là Trọng tài kinh tế nhà nước, Trọng tài kinh tế tỉnh và Trọng tài kinh tế
huyện. Mô hình này tồn tại đến năm 1993 và bị thay thế bởi hệ thống Tòa án kinh tế

4

Ths. Vũ Ánh Dương, Dự án Luật Trọng tài thương mại và sự tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, trang tin Tạp

chí nghiên cứu lập pháp: [truy cập ngày 30-12-2010].
5
Nghị định 20/TTg ngày 14 tháng 4 năm 1960 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Trọng
tài kinh tế nhà nước.
6
Pháp lệnh Trọng tài kinh tế do Hội đồng Nhà nước ban hành ngày 10/01/1990, có hiệu lực ngày
12/01/1990.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 6

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
theo Luật sửa đổi một số điều của Luật Tổ chức Tòa án năm 19937. Bắt đầu từ thời
điểm này, các Tòa án kinh tế sẽ giải quyết các tranh chấp kinh tế.
 Đối với Trọng tài phi chính phủ:
Trọng tài phi Chính phủ là một tổ chức độc lập, không phụ thuộc vào hệ
thống các cơ quan nhà nước. Nó có thể được thành lập ở dạng các công ty hoặc các
hiệp hội Trọng tài. Mô hình này phổ biến ở các nước có nền kinh tế thị trường. Ví
dụ: Hiệp hội Trọng tài Mỹ, Hiệp hội Trọng tài Nhật Bản, Tòa án Trọng tài quốc tế
Luân Đôn.
Ở Việt Nam, trong giai đoạn này tồn tại hai mô hình Trọng tài khác nhau, cụ
thể là Hội đồng Trọng tài ngoại thương và Trung tâm Trọng tài kinh tế.
o Hội đồng Trọng tài ngoại thương
Năm 1963, Hội đồng Trọng tài ngoại thương ra đời bằng Nghị định 59/CP
ngày 30/4/1963 của Hội đồng Chính phủ về việc thành lập Hội đồng Trọng tài ngoại

thương. Tiếp sau sự ra đời của Hội đồng Trọng tài ngoại thương là sự ra đời của
Hội đồng Trọng tài hàng hải khi Hội đồng Chính phủ ban hành Nghị định 153/CP
ngày 5/10/1964 về việc thành lập Hội đồng Trọng tài hàng hải. Hai tổ chức Trọng
tài trên có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp phát sinh trong mua bán ngoại
thương và hoạt động hàng hải có ít nhất một bên là chủ thể nước ngoài. Chuyển
sang nền kinh tế thị trường, Hội đồng Trọng tài ngoại thương và Hội đồng Trọng tài
hàng hải được hợp nhất lại và đổi tên thành Trung tâm Trọng tài thương mại quốc tế
Việt Nam (VIAC) đặt bên cạnh Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam bởi
Quyết định 204-TTg ngày 28/4/1993 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập
Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam bên cạnh Phòng thương mại và công nghiệp
Việt Nam8, cụ thể được quy định tại điều 1 Quyết định 204-TTg: “Cho phép thành
lập Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam bên cạnh Phòng Thương mại và Công
nghiệp Việt Nam, trên cơ sở hợp nhất Hội đồng Trọng tài Ngoại thương và Hội
đồng Trọng tài Hàng hải”.
o Trung tâm Trọng tài kinh tế9
Hàng loạt các trung tâm Trọng tài kinh tế ra đời sau khi Nghị định 116/CP10
có hiệu lực. Có năm trung tâm Trọng tài được thành lập theo Nghị định này: 02
trung tâm Trọng tài tại thành phố Hà Nội, 01 trung tâm Trọng tài tại thành phố Hồ

7

Luật tổ chức Tòa án nhân dân ngày 06 tháng 10 năm 1992 đã được sửa đổi, bổ sung theo các luật sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật tổ chức Tòa án nhân dân ngày 28 tháng 12 năm 1993 và ngày 28 tháng 10 năm
1995.
8
Giới thiệu VIAC, trang tin điện tử Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam: [truy cập ngày 5-1-2011].
9
Vũ Ánh Dương, Dự án luật Trọng tài thương mại và sự tiếp cận các chuẩn mực quốc tế, Tạp chí Nghiên
cứu lập pháp, số 14, 2009, tr. 31.
10

Nghị định 116/CP ngày 5 tháng 9 năm 1994 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Trọng tài kinh tế.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 7

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
Chí Minh, 01 trung tâm Trọng tài tại thành phố Cần Thơ và 01 trung tâm Trọng tài
tại tỉnh Bắc Giang.
Như vậy, tuy các trung tâm Trọng tài được thành lập theo Nghị định 116/CP
mang bản chất là hình thức Trọng tài phi Chính phủ, nhưng lại chịu sự điều chỉnh
của nhiều văn bản khác nhau. Cụ thể, VIAC hoạt động theo Quyết định 204/TTg,
còn 05 trung tâm Trọng tài lại được thành lập và hoạt động theo quy định của Nghị
định 116/CP và chịu sự điều chỉnh duy nhất của Nghị định 116/CP, không liên quan
gì đến Quyết định số 204/TTg của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, các văn bản
pháp luật điều chỉnh ở giai đoạn này đều có giá trị pháp lý thấp, mới dừng ở mức
cao nhất là Nghị định. Nội dung văn bản còn nhiều bất cập, thiếu đồng bộ và chưa
có cơ chế bảo đảm cần thiết để vận hành có hiệu quả. Có nhiều nguyên nhân dẫn
đến tình trạng này, nhưng cơ bản là do được ban hành trong bối cảnh nước ta đang
chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung bao cấp sang nền kinh tế thị trường thì đây là
một khái niệm hoàn toàn mới, chưa hề có trong thực tiễn Việt Nam. Đã có thời
chúng ta loay hoay với những khái niệm như thế nào là Trọng tài kinh tế, Trọng tài
thương mại, tiêu chí nào để xác định đó là tranh chấp kinh tế, tranh chấp kinh doanh
hay tranh chấp thương mại11. Thêm vào đó, các văn bản pháp luật về Trọng tài,
chưa đề cập đến các chế định cơ bản của Trọng tài như: vấn đề thỏa thuận Trọng tài,
sự hỗ trợ cần thiết của Cơ quan tư pháp. Hệ thống các văn bản pháp luật điều chỉnh

trong lĩnh vực thương mại chưa đồng bộ, chưa điều chỉnh kịp thời các quan hệ
thương mại phát sinh trong thực tiễn.
b. Giai đoạn từ khi Pháp lệnh Trọng tài thương mại có hiệu lực
Pháp lệnh Trọng tài thương mại được Quốc hội thông qua ngày 25/3/2003 và
có hiệu lực ngày 1/7/2003, sau sáu năm chuẩn bị, soạn thảo trên mười dự thảo, tiến
hành nhiều hội thảo lấy ý kiến. Sự ra đời của Pháp lệnh là một bước hoàn thiện
đáng kể pháp luật về Trọng tài thương mại ở nước ta. Về cơ bản Pháp lệnh đã khắc
phục được những khiếm khuyết, hạn chế trong các quy định của pháp luật trọng tài
thương mại mà theo đánh giá của nhiều nhà nghiên cứu chính những khiếm khuyết,
hạn chế đó là nguyên nhân chủ yếu làm giảm sút đáng kể sự hấp dẫn của chế định
Trọng tài trong thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình kinh
doanh.12 Trong bối cảnh Pháp lệnh được ban hành vào thời điểm Luật Thương mại
1997 vẫn đang có hiệu lực nhưng các nhà lập pháp đã mạnh dạn đưa khái niệm
thương mại theo hướng mở, tương thích với Luật mẫu về Trọng tài Thương mại
UNICITRAL, mà không “bó buộc” trong 14 hành vi quy định trong Luật Thương
mại 1997. Đây được coi là bước “đột phá” trong công tác lập pháp vào thời điểm
này. Có thể nói, PLTTTM 2003 đã khắc phục hầu hết các bất cập trong các quy
11

TS. Dương Văn Hậu, Một số vấn đề và lý luận và thực tiễn của Trọng tài thương mại Việt Nam, Tạp chí
Dân chủ & Pháp luật, 2007/Số 14 (Chuyên đề tháng 6/2007) , tr. 8-12
12
TS. Nguyễn Thái Phúc, Một số ý kiến về Pháp lệnh Trọng tài thương mại, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số
2/2003.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 8

SVTH: Nguyễn Thanh Tú

Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
định trước đây đặc biệt là các quy định về sự hỗ trợ, giám sát của Tòa án, Cơ quan
thi hành án trong quá trình giải quyết tranh chấp và thi hành quyết định Trọng tài.
Vấn đề này đã góp phần làm cho các doanh nghiệp tin tưởng lựa chọn và sử dụng
Trọng tài nhiều hơn.
1.2.1.2 Sự hình thành và phát triển của Trọng tài từ khi Luật Trọng tài
thƣơng mại 2010 có hiệu lực cho đến nay
Qua gần 10 năm thực hiện, PLTTTM 2003 đã bộc lộ không ít hạn chế, bất
cập và cần được khắc phục kịp thời. Những vấn đề cần được xem xét hoàn thiện
như: thỏa thuận Trọng tài vô hiệu, việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, việc
triệu tập nhân chứng, vấn đề xem xét thỏa thuận Trọng tài, thẩm quyền của Hội
đồng Trọng tài, việc hủy quyết định Trọng tài mà đặc biệt là cơ chế hỗ trợ của Tòa
án, Cơ quan thi hành án đối với các quyết định của Trọng tài.
Để khắc phục những bất cập trong một số quy định của PLTTTM 2003, Luật
Trọng tài tài thương mại đã được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam khóa XII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 17 tháng 6 năm 2010, có hiệu lực ngày
01 tháng 01 năm 2011. Luật Trọng tài Thương mại 2010 được ban hành trong điều
kiện đất nước ta đang ngày càng hội nhập sâu rộng vào thế giới, vì thế đã giúp cho
Pháp luật về Trọng tài của Việt Nam tiến gần hơn tới các chuẩn mực quốc tế, đưa
hoạt động của Trọng tài thương mại tại Việt Nam bước sang một giai đoạn phát
triển mới.
Pháp lệnh Trọng tài thương mại đặt dấu ấn đầu tiên trong hệ thống văn bản
pháp lý về lĩnh vực tranh chấp thương mại, nhưng cũng có một số hạn chế. Để khắc
những hạn chế này, Luật Trọng tài Thương mại 2010 đã có những thay đổi tiến bộ.
Thứ nhất, tính an toàn với thỏa thuận Trọng tài của Luật Trọng tài thương mại 2010
cao hơn Pháp lệnh Trọng tài thương mại 2003. Tính vô hiệu của thỏa thuận Trọng
tài cũng được hạn chế bớt để gần gũi hơn với thực tiễn Trọng tài thương mại. Thứ

hai, hội đồng Trọng tài cũng được thêm một số quyền, chẳng hạn như quyền được
áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời trực tiếp. Thứ ba, hội đồng Trọng tài có thể
triệu tập các nhân chứng để hỗ trợ cho Trọng tài. Ngoài ra, điểm khiến phán quyết
Trọng tài trở nên hấp dẫn hơn, đó là căn cứ để hủy phán quyết Trọng tài rõ ràng
minh bạch hơn, làm giảm nguy cơ phán quyết của Trọng tài bị Tòa án tuyên hủy.
Trước đây, không ít bên thua kiện không muốn thi hành phán quyết Trọng tài có thể
yêu cầu Tòa án hủy phán quyết Trọng tài bằng cách lạm dụng một số nhược điểm
của căn cứ hủy phán quyết Trọng tài theo quy đinh của PLTTTM 2003. Theo Luật
Trọng tài thương mại 2010, tính minh bạch của căn cứ hủy phán quyết Trọng tài
được nâng lên mức cao hơn.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 9

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
1.2.2 Khái niệm và ƣu điểm của phƣơng thức giải quyết tranh chấp thƣơng
mại bằng Trọng tài
1.2.2.1 Khái niệm phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài
thƣơng mại:
Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp có tính chất phi
nhà nước thông qua hoạt động của Trọng tài viên, với tư cách là bên thứ ba độc lập
nhằm giải quyết xung đột bằng việc đưa ra một phán quyết buộc các bên tranh chấp
phải thực hiện. Trọng tài là phương thức do các bên thỏa thuận lựa chọn để giải
quyết tranh chấp thương mại hoặc các tranh chấp mà pháp luật quy định được giải
quyết bằng Trọng tài. Theo quy định của Luật Trọng tài thương mại 2010 thì

“Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận
và được tiến hành theo quy định của Luật này13”. Theo đó, thẩm quyền giải quyết
tranh chấp của Trọng tài bao gồm tranh chấp giữa các bên phát sinh từ hoạt động
thương mại, tranh chấp giữa các bên trong đó có ít nhất một bên có hoạt động
thương mại, hoặc các tranh chấp mà pháp luật quy định được giải quyết bằng Trọng
tài14. Với quy định như trên, Luật Trọng tài thương mại 2010 đã thể hiện sự tiến bộ
khi mở rộng thẩm quyền giải quyết tranh chấp của Trọng tài so với PLTTTM 2003,
nó không còn gói gọn trong phạm vi hoạt động thương mại mà còn mở rộng sang
các hoạt động khác.
Ngoài ra, Trọng tài còn được hiểu theo cách hiểu chung nhất là cơ quan xét
xử do các bên thành lập trên cơ sở thỏa thuận giữa các bên và trong lĩnh vực mà
pháp luật quy định để giải quyết các tranh chấp giữa các bên. Trọng tài được thành
lập theo định nghĩa trên thường được dùng để chỉ các Trọng tài thương mại ở các
quốc gia có nền kinh tế thị trường. Ở các nước xã hội chủ nghĩa trước đây, các tranh
chấp thương mại được giải quyết bằng một cơ quan Nhà nước mà ta thường gọi là
Trọng tài kinh tế. Do là tổ chức Trọng tài được thành lập bởi cơ quan Nhà nước nên
Trọng tài kinh tế vừa thực hiện chức năng quản lý kinh tế, vừa thực hiện chức năng
giải quyết các tranh chấp kinh tế giữa các tổ chức kinh tế Nhà nước.
Phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài được hình thành từ sự thỏa
thuận giữa các bên trên cơ sở tự nguyện. Để tranh chấp được giải quyết bằng Trọng
tài thì các bên phải có thỏa thuận Trọng tài. Cũng giống như hòa giải, giải quyết
tranh chấp bằng Trọng tài đều có sự xuất hiện của một bên thứ ba. Tuy nhiên, đối
với hòa giải, vai trò của bên thứ ba chỉ mang tính chất hỗ trợ, giúp đỡ các bên thỏa
thuận với nhau. Còn đối với phương thức Trọng tài, sau khi xem xét vụ việc tranh
chấp, Trọng tài đưa ra phán quyết có giá trị cưỡng chế thi hành đối với các bên
tranh chấp mà các bên không thể kháng cáo ở bất kì cơ quan, tổ chức nào.
13

Khoản 1 điều 3, Luật Trọng tài thương mại 2010.

14

Điều 2, Luật Trọng tài thương mại 2010.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 10

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
1.2.2.2 Ƣu điểm của phƣơng thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài
thƣơng mại
Thực tiễn hoạt động giải quyết tranh chấp kinh doanh - thương mại bằng
Trọng tài cho thấy có một số ưu điểm sau15:
Thứ nhất, quyết định của Trọng tài là chung thẩm, vì vậy nó có giá trị bắt
buộc đối với các bên, các bên không thể chống án hay kháng cáo. Việc xét xử tại
Trọng tài chỉ diễn ra ở một cấp xét xử, đó cũng chính là điều khác biệt cơ bản so với
xét xử tại Tòa án bởi thông thường xét xử tại Tòa án diễn ra ở hai cấp. Hội đồng
Trọng tài sau khi tuyên phán quyết xong là đã hoàn thành nhiệm vụ của mình và
chấm dứt sự tồn tại.
Thứ hai, hoạt động của Trọng tài diễn ra liên tục vì Hội đồng Trọng tài xét
xử vụ kiện là do các bên thỏa thuận lựa chọn, hoặc được chỉ định để giải quyết vụ
kiện, do đó các Trọng tài viên là người theo vụ kiện từ đầu đến cuối, vì vậy họ có
điều kiện để nắm bắt và tìm hiểu thấu đáo các tình tiết của vụ việc. Chính điều này
có lợi ngay cả khi các bên muốn hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp thông qua đàm
phán, Trọng tài có thể hỗ trợ các bên đạt tới một thỏa thuận, điều mà ít khi xảy ra ở
Tòa án.

Thứ ba, Trọng tài xét xử bí mật bởi tiến trình giải quyết của Trọng tài có tính
riêng biệt. Hầu hết các quy định pháp luật về Trọng tài của các quốc gia đều thừa
nhận nguyên tắc Trọng tài xử kín nếu các bên không có thỏa thuận khác. Đây là một
ưu điểm quan trọng bởi các doanh nghiệp không muốn các chi tiết của vụ tranh
chấp bị đem ra công khai trước Tòa án, điều mà các doanh nghiệp luôn coi là tối kỵ
trong hoạt động kinh doanh của mình.
Thứ tư, khi xét xử, Trọng tài cho phép các bên được sử dụng kinh nghiệm
của các chuyên gia và điều này được thể hiện ở quyền chọn Trọng tài viên của các
bên. Các bên có thể chọn một Hội đồng Trọng tài dựa trên trình độ, năng lực, sự
hiểu biết vững vàng của họ về pháp luật thương mại quốc tế, về các lĩnh vực chuyên
biệt như licensing, leasing, xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ, sở hữu trí tuệ,
chứng khoán.
Thứ năm, hoạt động xét xử của Trọng tài liên tục do đó tiết kiệm thời gian,
chi phí cho doanh nghiệp. Trong khi đó giải quyết tranh chấp bằng Tòa án thường
rất khó đạt được điều này bởi Tòa án phải giải quyết nhiều tranh chấp cùng một lúc,
do đó tình trạng án tồn đọng là điều không thể tránh khỏi.
Thứ sáu, giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thể hiện tính năng động, linh
hoạt và mềm dẻo, do đó dễ thích ứng hơn so với giải quyết tranh chấp bằng Tòa án.
Tòa án khi xét xử phải tuân thủ một cách đầy đủ và nghiêm ngặt các quy định có
tính chất quy trình, thủ tục, trình tự được quy định trong Bộ luật tố tụng dân sự
15

Ths. Ngô Văn Hiệp, Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài, trang tin Tạp chí Phong cách doanh nhân:
[truy cập ngày 5-1-2011].

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 11

SVTH: Nguyễn Thanh Tú

Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
2004 và các văn bản hướng dẫn liên quan. Thực tiễn cho thấy giải quyết tranh chấp
bằng Trọng tài VIAC thường kéo dài tối đa là 6 tháng, trong khi đó giải quyết tranh
chấp tại Tòa án có trường hợp kéo dài mấy năm.
Thứ bảy, việc xét xử tranh chấp bằng Trọng tài đảm bảo tính bí mật cao và
vì vậy sẽ tránh cho các bên nguy cơ làm tổn thương đến mối quan hệ hợp tác làm ăn
vốn có, trong khi đó việc xét xử công khai tại Tòa án thường dễ làm cho các bên rơi
vào thế đối đầu nhau với kết cục là một bên được thừa nhận như một người chiến
thắng, còn bên kia thấy mình là một kẻ thua cuộc.
Việc xét xử tranh chấp bằng Trọng tài trên thực tế đã làm giảm đáng kể mức
độ xung đột, căng thẳng của những bất đồng bởi nó diễn ra trong một không gian
kín, nhẹ nhàng, mang nặng tính trao đổi để tìm ra sự thật khách quan của vụ, việc.
Đó chính là những yếu tố tạo điều kiện để các bên duy trì được quan hệ đối tác,
quan hệ thiện chí đối với nhau. Hơn nữa, sự tự nguyện thi hành quyết định của một
bên sẽ làm cho bên kia có sự tin tưởng tốt hơn trong quan hệ làm ăn có thể diễn ra
trong tương lai. Trong trường hợp bên có nghĩa vụ thi hành quyết định Trọng tài
không tự nguyện thi hành phán quyết Trọng tài thì bên còn lại có quyền yêu cầu Cơ
quan thi hành án buộc bên có nghĩa vụ thi hành phải thi hành quyết định Trọng tài
đó.
Với những ưu điểm như vậy, việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài đã
ngày càng trở thành một phương thức tố tụng kinh doanh - thương mại hữu hiệu và
được các bên lựa chọn ngoài tố tụng bằng Tòa án.
1.3 Khái quát về sự hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng
mại
1.3.1 Khái niệm hỗ trợ tƣ pháp
Theo Đại từ điển tiếng Việt, hỗ trợ có nghĩa là giúp đỡ nhau, giúp thêm
16

vào , tư pháp là việc xét xử theo pháp luật các hành vi vi phạm pháp luật17. Từ hai
khái niệm hỗ trợ và tư pháp, ta có thể hiểu hỗ trợ tư pháp là việc giúp đỡ trong xét
xử một vụ việc, một hành vi vi phạm pháp luật, giúp cho quá trình xét xử được tiến
hành một cách thuận tiện, nhanh chóng và có hiệu quả cao nhất.
Như vậy, hỗ trợ tư pháp đối với hoạt động của Trọng tài có thể hiểu là việc
hỗ trợ cần thiết cho các hoạt động giải quyết tranh chấp trong quá trình tố tụng của
Trọng tài, mang lại kết quả tốt nhất là giải quyết thỏa đáng được tranh chấp giữa các
bên.

16

Bộ giáo dục và đào tạo, Trung tâm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn Hóa
– Thông Tin, 1998, tr. 835.
17
Bộ giáo dục và đào tạo, Trung tâm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn Hóa –
Thông Tin, 1998, tr. 1756.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 12

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
1.3.2 Sự hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại
Theo quy định của Luật Trọng tài thương mại 2010 thì hai cơ quan tư pháp
có thẩm quyền hỗ trợ đối với hoạt động của Trọng tài thương mại là Tòa án và Cơ
quan thi hành án gồm các hoạt động hỗ trợ như: áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm

thời, hỗ trợ đối Hội đồng Trọng tài do các bên thành lập, triệu tập nhân chứng, thu
thập chứng cứ, xem xét thỏa thuận Trọng tài, thẩm quyền giải quyết tranh chấp của
Hội đồng Trọng tài, xem xét hủy quyết định Trọng tài và thi hành quyết định Trọng
tài.
1.3.3 Sự cần thiết phải hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài
thƣơng mại
1.3.3.1 Vai trò hỗ trợ của Tòa án đối với Trọng tài thƣơng mại
Là một tổ chức phi Chính phủ, Trọng tài thương mại ở tất cả các nước không
mang quyền lực Nhà nước khi giải quyết tranh chấp. Trên thực tế, Trọng tài là
phương thức giải quyết tranh chấp độc lập với Tòa án. Nhưng với bản chất là
phương thức tài phán tư, Trọng tài có những hạn chế nhất định về thẩm quyền và
trong một số trường hợp phải cần đến sự hỗ trợ của Tòa án. Luật Trọng tài thương
mại 2010 đã xác lập vai trò hỗ trợ và giám sát của Tòa án đối với Trọng tài. Tuy
nhiên, nhằm đảm bảo sự độc lập của Trọng tài, Luật đã nhấn mạnh Tòa án chỉ hỗ
trợ Trọng tài trong các trường hợp cụ thể, không có quyền can thiệp vào quá trình tố
tụng Trọng tài.
Trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp độc lập với Tòa án, điều
này tạo cho Trọng tài những thuận lợi về việc chủ động trong quá trình tố tụng giải
quyết tranh chấp, tôn trọng và bảo đảm cho các bên có quyền tự do định đoạt tối đa
về mọi lĩnh vực liên quan đến giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, cũng đặt ra cho
Trọng tài những khó khăn khi không có sự đồng thuận, hợp tác thiện chí của cả hai
bên tranh chấp trong quá trình tố tụng cũng như sự tự nguyện thi hành quyết định
Trọng tài. Đây có thể coi là vấn đề quyết định đến sự hấp dẫn của phương thức tài
phán này và quyết định hiệu quả trong giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương
mại của Trọng tài. Với những nước có Luật trọng tài, có lịch sử phát triển lâu đời
của Trọng tài thương mại thì trong nội dung của pháp luật về tài phán kinh tế điều
có những quy định về sự hỗ trợ quyền lực của Nhà nước thông qua vai trò của cơ
quan tài phán tư pháp là Tòa án nhằm giúp cho Trọng tài thương mại hoạt động
thuận lợi hơn trong giải quyết tranh chấp.
Trọng tài thương mại vừa mang bản chất thương lượng, vừa mang bản chất

của cơ qua tài phán. Là cơ quan “tài phán tư” hoạt động của Trọng tài không thể
thiếu vai trò hỗ trợ của Tòa án trong quá trình tố tụng, không thể phát huy được hiệu
quả nếu tồn tại biệt lập với Tòa án bởi lẽ:
Thẩm quyền của Hội đồng Trọng tài, Trọng tài viên có được trên cơ sở thỏa
thuận của các bên tranh chấp giao cho và ủy nhiệm. Khi giải quyết vụ việc theo sự
thỏa thuận của các bên tranh chấp, thì các quyết định của Trọng tài chỉ có hiệu lực
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 13

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
đối với các bên tranh chấp đó nhưng lại không có quyền ra lệnh bắt buộc đối với
bên thứ ba hay với tổ chức nào khác dù có liên quan đến tổ chức đó. Trong trường
hợp này, để đảm bảo các quyết định của Trọng tài được thực hiện thì Tòa án – cơ
quan quyền lực Nhà nước sẽ giữ vai trò hỗ trợ giúp đỡ Trọng tài khi cần thiết. Hiệu
quả của việc thi hành phán quyết Trọng tài trong một số trường hợp phụ thuộc rất
nhiều vào sự hỗ trợ của Tòa án.
Ở Việt Nam, suốt một thời gian dài trong lịch sử lập pháp, chúng ta không hề
có quy định sự hỗ trợ của tài phán nhà nước đối với tài phán phi Chính phủ trong
pháp luật tài phán kinh tế mà chỉ đơn thuần là sự quản lý hành chính nhà nước đối
vơi hoạt động của Trọng tài. Pháp luật Trọng tài ở nước ta trước khi có PLTTTM
2003 được xây dựng trên các quan điểm hoàn toàn xa lạ với thông lệ quốc tế. Theo
các quan điểm này, Trọng tài thương mại là một thiết chế tài phán phi Chính phủ,
do đó phải được thiết lập sao cho có thể tồn tại độc lập với Tòa án. Kết quả của
quan điểm trên là giữa Trọng tài và Tòa án ở nước ta trong thời gian này không hề
tồn tại mối quan hệ nào và đây có thể coi là nguyên nhân cơ bản nhất làm Trọng tài

thương mại không thể phát huy được ưu điểm của mình cũng như sức hấp dẫn của
nó cho các bên tranh chấp lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp. Với sự ra
đời của PLTTTM 2003, Pháp lệnh thi hành án dân sự 2003, Bộ luật tố tụng dân sự
2004 đã thể hiện rõ một quan điểm mới tiếp cận với sự phát triển của pháp luật tài
phán của các nước phát triển. Trong đó, một trong những nội dung cơ bản là việc
thừa nhận vai trò, trách nhiệm của Toà án trong việc hỗ trợ, giám sát hoạt động tố
tụng giải quyết tranh chấp của Trọng tài. Có thể gọi đây là một sự tiếp sức cho
Trọng tài, thể hiện quan điểm của Nhà nước trong việc đa dạng hóa các phương
thức giải quyết tranh chấp tạo điều kiện tối đa cho các chủ thể kinh doanh tự do lựa
chọn phương thức giải quyết tranh chấp. Luật Trọng tài thương mại 2010 được ban
hành nhằm khắc phục những khuyết điểm của PLTTTM 2003, phù hợp với tình
hình thực tế, đưa phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại tiến
gần hơn với chuẩn mực quốc tế. Luật Trọng tài thương mại 2010 càng củng cố và
nhấn mạnh mối quan hệ hỗ trợ và giám sát của Tòa án đối với hoạt động của Trọng
tài thương mại.
Mặt khác, phán quyết Trọng tài là chung thẩm và có hiệu lực thi hành bắt
buộc đối với các bên tranh chấp, nên sẽ ảnh hưởng rất lớn đến quyền và lợi ích hợp
pháp của các bên nếu có sự vi phạm, không trung thực, sai sót từ phía Trọng tài. Vì
vậy, cần có sự hỗ trợ cũng như giám sát từ phía Tòa án đối với hoạt động của Trọng
tài, góp phần tăng tính hiệu quả và khách quan khi giải quyết tranh chấp bằng Trọng
tài.
Với Tòa án, Trọng tài thương mại giúp chia sẻ gánh nặng giải quyết tranh
chấp thương mại. Trong bối cảnh nền kinh tế nước ta ngày càng phát triển và không
ngừng hội nhập vào nền kinh tế phát triển năng động trên thế giới thì việc giao lưu
kinh tế ngày càng nhiều, việc dẫn đến tranh chấp ngày càng tăng là việc không thể
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 14

SVTH: Nguyễn Thanh Tú

Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
tránh khỏi. Đối tượng sử dụng Trọng tài nhiều hơn, giúp giảm nhẹ gánh nặng xét xử
của Tòa án, doanh nghiệp tiết kiệm chi phí và thời gian khi sử dụng Trọng tài để
giải quyết tranh chấp.
Như vậy, dưới góc độ pháp lý, tuy Trọng tài và Tòa án là hai hình thức tài
phán khác nhau nhưng vì có cùng một chức năng xét xử để đạt tới mục đích là giữ
vững trật tự trong kinh doanh và bảo vệ quyền lợi cho các bên nên Trọng tài và Tòa
án không thể tồn tại tách biệt nhau.
1.3.3.2 Vai trò hỗ trợ của Cơ quan thi hành án đối với Trọng tài thƣơng mại:
Thi hành quyết định của Trọng tài thương mại là giai đoạn cuối cùng của quá
trình giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại. Bởi vậy, nếu công đoạn này
không được thực hiện hoặc thực hiện không phù hợp thì nó sẽ làm cho việc xét xử
tranh chấp của Trọng tài trở nên vô nghĩa khi bên phải thi hành quyết định đó không
tự nguyện thi hành. Và, nếu để điều đó xảy ra thì khả năng các trường hợp tự
nguyện thi hành quyết định Trọng tài sẽ ngày càng hạn chế hơn, bởi đằng sau sự tự
nguyện ấy, ngoài ý thức chấp hành, tôn trọng quyết định Trọng tài, bao giờ cũng có
mối e ngại về việc nếu không tự nguyện thi hành thì sẽ bị cưỡng chế. Nói cách
khác, nếu việc cho thi hành quyết định của Trọng tài được tiến hành một cách phù
hợp thì nó góp phần không chỉ làm cho các hoạt động tố tụng của Trọng tài trong
các giai đoạn trước đó có hiệu quả thiết thực, mà còn làm cho quyết định của Trọng
tài khác trong tương lai được thi hành một cách tự nguyện hơn. Mặt khác, nếu
không có cơ chế bảo đảm quyết định của Trọng tài được thi hành trên thực tế thì
việc cho phép chọn Trọng tài sẽ không còn là điều mà các bên trong thương mại lựa
chọn. Để làm được điều này thì không thể thiếu được vai trò của Cơ quan thi hành
án – cơ quan mang quyền lực Nhà nước.
1.4 Kết luận chƣơng 1
Tuy phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại đã xuất

hiện khá lâu ở Việt Nam, nhưng vẫn chưa phát huy được hiệu quả, số vụ giải quyết
tranh chấp bằng Trọng tài ít, doanh nghiệp chưa thật sự tin tưởng vào Trọng tài,
doanh nghiệp chưa có thói quen chọn Trọng tài để giải quyết tranh chấp18. Một
trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do pháp luật chưa có những quy
định đầy đủ, cũng như còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với tình hình thực tế về vai
trò hỗ trợ của Tòa án, Cơ quan thi hành án. Từ những phân tích trên cho thấy, sự hỗ
trợ của Tòa án, Cơ quan thi hành án đối với hoạt động của Trọng tài thương mại khi
giải quyết tranh chấp là vô cùng cần thiết. Vì vậy, vai trò hỗ trợ của Tòa án, Cơ
quan thi hành án cần được quy định cụ thể, đầy đủ và đồng bộ hơn. Để hiểu rõ về
các hoạt động hỗ trợ của cơ quan tư pháp đối với Trọng tài, cũng như các vướng

18

Vũ Tiến Lộc, Dự thảo Luật Trọng tài, ngày 28/11/2009, trang tin Ý kiến nhân dân về dự thảo Luật, Pháp
lệnh: [truy cập ngày 5-1-2010].

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 15

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 1: Khái quát chung về giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thƣơng mại
và hỗ trợ tƣ pháp đối với Trọng tài thƣơng mại
mắc về quy định của pháp luật so với thực tiễn người viết sẽ đi vào tìm hiểu ở
chương tiếp theo.

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 16

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 2: Cơ sở pháp lý về hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài
thƣơng mại

Chƣơng 2
CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ HỖ TRỢ TƢ PHÁP ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG CỦA
TRỌNG TÀI THƢƠNG MẠI
2.1. Cơ quan tƣ pháp có thẩm quyền hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động
củaTrọng tài thƣơng mại
Theo quy định tại điều 7 Luật Trọng tài thương mại 2010, Tòa án có thẩm
quyền hỗ trợ đối với hoạt động của Trọng tài thương mại như sau:
Trường hợp các bên đã có thỏa thuận lựa chọn một Tòa án cụ thể thì Tòa án
có thẩm quyền là Tòa án được các bên lựa chọn.
Trường hợp các bên không có thỏa thuận lựa chọn Tòa án thì thẩm quyền
của Tòa án được xác định như sau:
 Đối với việc chỉ định Trọng tài viên để thành lập Hội đồng Trọng tài vụ
việc thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi cư trú của bị đơn nếu bị đơn là cá nhân
hoặc nơi có trụ sở của bị đơn nếu bị đơn là tổ chức. Trường hợp có nhiều bị đơn thì
Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi cư trú hoặc nơi có trụ sở của một trong các bị
đơn đó.
Trường hợp bị đơn có nơi cư trú hoặc trụ sở ở nước ngoài thì Tòa án có thẩm
quyền là Tòa án nơi cư trú hoặc nơi có trụ sở của nguyên đơn;
 Đối với việc thay đổi Trọng tài viên của Hội đồng Trọng tài vụ việc thì
Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi Hội đồng Trọng tài giải quyết tranh chấp;
 Đối với yêu cầu giải quyết khiếu nại quyết định của Hội đồng Trọng tài
về thỏa thuận Trọng tài vô hiệu, thỏa thuận Trọng tài không thể thực hiện được,

thẩm quyền của Hội đồng Trọng tài thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi Hội
đồng Trọng tài ra quyết định;
 Đối với yêu cầu Tòa án thu thập chứng cứ thì Tòa án có thẩm quyền là
Tòa án nơi có chứng cứ cần được thu thập;
 Đối với yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời thì Tòa án
có thẩm quyền là Tòa án nơi biện pháp khẩn cấp tạm thời cần được áp dụng;
 Đối với việc triệu tập người làm chứng thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa
án nơi cư trú của người làm chứng;
 Đối với yêu cầu hủy phán quyết Trọng tài, đăng ký phán quyết Trọng tài
vụ việc thì Tòa án có thẩm quyền là Tòa án nơi Hội đồng Trọng tài đã tuyên phán
quyết Trọng tài.
Tòa án có thẩm quyền đối với hoạt động Trọng tài trên là Tòa án nhân dân
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.
Với quy định trên, Luật trọng tài thương mại 2010 chưa quy định rõ trong
trường hợp các bên có thỏa thuận lựa chọn Tòa án nhưng không phải là Tòa án nhân
dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thì sẽ căn cứ vào đâu để xác định Tòa án
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 17

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 2: Cơ sở pháp lý về hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài
thƣơng mại
có thẩm quyền. Theo người viết, nếu có trường hợp này xảy ra thì có thể xác định
Tòa án cấp tỉnh nơi Tòa án các bên đã lựa chọn không đúng thẩm quyền hoặc không
công nhận thỏa thuận lựa chọn Tòa án trong trường hợp này và áp dụng khoản 2
điều 7 Luật trọng tài thương mại 2010.
Cơ quan thi hành án có thẩm quyền hỗ trợ đối hoạt động của Trọng tài

thương mại trong việc thi hành phán quyết Trọng tài là Cơ quan thi hành án dân sự
cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi Hội đồng Trọng tài ra phán quyết.
Đối với việc thi hành quyết định áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời của Hội
đồng Trọng tài thì Cơ quan thi hành án có thẩm quyền là Cơ quan thi hành án dân
sự tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương nơi biện pháp tạm thời cần được áp dụng.
So với PLTTTM 2003, Luật Trọng tài thương mại 2010 ngày càng tôn trọng
sự tự do thỏa thuận giữa các khi cho phép các bên có quyền lựa chọn Tòa án hỗ trợ
đối với hoạt động Trọng tài sao cho có lợi nhất cho các bên; đồng thời cũng quy
định cụ thể hơn thành những điều luật riêng, giúp xác định thẩm quyền một cách dễ
dàng và phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
2.2. Sự hỗ trợ của Toà án đối với hoạt động của Trọng tài thƣơng mại
2.2.1. Toà án hỗ trợ Trọng tài trong việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm
thời
2.2.1.1. Khái niệm chung về biện pháp khẩn cấp tạm thời
Theo Bộ Luật tố tụng dân sự năm 2004 ta có thể hiểu biện pháp khẩn cấp
tạm thời (KCTT) là các biện pháp tư pháp theo luật định, do Tòa án tự mình áp
dụng hoặc theo yêu cầu của một bên đương sự trong vụ án dân sự yêu cầu Tòa án
đang giải quyết vụ án áp dụng, nhằm đảm bảo lợi ích cho đương sự trong trường
hợp cấp bách, khẩn cấp, tránh gây ra những thiệt hại không thể khắc phục được.
Việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời phải được tiến hành đúng thời điểm,
kịp thời mới phát huy được vai trò của nó, đem lại hiệu quả khi áp dụng các biện
pháp này.
Trong pháp luật Việt Nam, Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) 2004 có một
chương riêng với 28 điều quy định về biện pháp KCTT (Chương VIII, các Điều từ
99 đến Điều 126). Về bản chất, các quy định mới của các Điều từ 48 đến 53 Luật
Trọng tài Thương mại năm 2010 là luật riêng so với các quy định chung của
BLTTDS 2004. Nói cách khác, trong tố tụng Trọng tài phải áp dụng trước tiên các
quy định của Luật trọng tài thương mại 2010, nếu các quy định đó thiếu, chưa rõ
hoặc chưa cụ thể thì cần áp dụng các nguyên tắc chung về biện pháp KCTT trong tố
tụng dân sự.

Quy trình tố tụng này là một phần phụ, phái sinh, có tính chất chuẩn bị, bổ
trợ cho một thủ tục tố tụng chính đang được cơ quan tài phán thụ lý. Đây là một chế
định của luật tố tụng dân sự, thường có các đặc trưng sau:

GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 18

SVTH: Nguyễn Thanh Tú


Chƣơng 2: Cơ sở pháp lý về hỗ trợ tƣ pháp đối với hoạt động của Trọng tài
thƣơng mại
Thứ nhất, các biện pháp này phải do một bên yêu cầu, thường là nguyên đơn,
hoặc Tòa án tự mình ra các quyết định nhằm bảo tồn tài sản tranh chấp hoặc chứng
cứ. Ví dụ được nêu tại Điều 119, Điều 102 BLTTDS 2004;
Thứ hai, phải có những điều kiện nhất định kèm theo các yêu cầu cho áp
dụng biện pháp này, ví dụ phải có chứng cứ đủ tin rằng quyền lợi của bên yêu cầu
sẽ không được đảm bảo nếu không áp dụng ngay các biện pháp KCTT, như phong
tỏa tài khoản hay kê biên tài sản;
Thứ ba, quy trình ban hành các lệnh tòa để bảo toàn tài sản hay chứng cứ
hoặc các biện pháp mang tính tạm thời khác thường là thủ tục rút gọn, dựa trên yêu
cầu, các chứng cứ, hồ sơ của bên yêu cầu cung cấp, thường không thể có thời gian
để tổ chức lấy lời khai của nhân chứng, cũng không mở phiên xét xử, mà cơ quan
tài phán quyết định thường là dựa trên hồ sơ;
Thứ tư, hình thức quyết định thường là các lệnh Tòa án không phải là bản án;
Thứ năm, bên bị thi hành các lệnh Tòa án đó có quyền khiếu nại, nếu việc áp
dụng biện pháp khẩn cấp đó không có cơ sở, gây ra thiệt hại cho bên bị thi hành thì
người này có quyền yêu cầu bồi thường.
Như vậy, trong quá trình giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại,

khi quyền và lợi ích của các bên bị xâm phạm thì chủ thể nào có quyền yêu cầu áp
dụng, cơ quan nào có thẩm quyền áp dụng và áp dụng những biện pháp khẩn cấp
tạm thời trong những trường hợp nào với những biện pháp cụ thể nào? Luật thực
định quy định về vấn đề này như thế nào, cũng như quy định của pháp luật Việt
Nam có khác biệt gì với luật của một số nước khác và Luật mẫu về Trọng tài? người
viết sẽ đi vào phân tích rõ ở phần tiếp theo.
2.2.1.2. Toà án hỗ trợ áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định
Luật Trọng tài 2010
Toà án ra quyết định áp dụng biện pháp KCTT nhằm tạo điều kiện thuận lợi
cho Trọng tài trong việc giải quyết tranh chấp. Quy định này được ghi nhận tại
khoản 2 Điều 340 BLTTDS. Đối với hoạt động giải quyết tranh chấp của Trọng tài,
đây là sự hỗ trợ vô cùng cần thiết và quan trọng. Bởi vì Trọng tài chỉ nhân danh
quyền lực của các bên để giải quyết vấn đề tranh chấp giữa hai bên đó mà thôi,
không thể đương nhiên có quyền lực đối với các chủ thể thứ ba ngoài quan hệ tranh
chấp. Trong quá trình tố tụng, có nhiều tài liệu, giấy tờ nằm trong tay người thứ ba
thì Trọng tài không có quyền yêu cầu họ cung cấp hoặc thu giữ những tài liệu đó
phục vụ cho hoạt động giải quyết tranh chấp hoặc phong tỏa tài khoản ở nơi gửi
giữ, phong tỏa tài khoản tại Ngân hàng, …. thì các Trọng tài viên không thể tự mình
thực hiện, cũng không có quyền ra lệnh cho người khác thực hiện. Vì vậy sự giúp
đỡ, hỗ trợ của Toà án trong những trường hợp này sẽ giúp cho Trọng tài thuận tiện
hơn rất nhiều trong tố tụng giải quyết tranh chấp. Cụ thể theo quy định tại khoản 1
điều 48 Luật Trọng tài thương mại 2010: “Các bên tranh chấp có quyền yêu cầu
Hội đồng Trọng tài, Tòa án áp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định
GVHD: Ths. Nguyễn Mai Hân

Trang 19

SVTH: Nguyễn Thanh Tú