LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại NGHIÊN cứu về CHẾ độ ưu đãi THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

TRƯỜNG ðẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
*****

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA 2004 -2008
TÊN ðỀ TÀI

NGHIÊN CỨU VỀ CHẾ ðỘ ƯU ðÃI THUẾ
THU NHẬP DOANH NGHIỆP

Cán bộ hướng dẫn
Ts. LÊ THỊ NGUYỆT CHÂU

Sinh viên thực hiện
BÙI THỊ VÂN ANH
MSSV: 5044088
Lớp: Luật Thương mại K30

Cần Thơ, 05 - 2008


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

.............................................................................................................................

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

MỤC LỤC
PHẦN MỞ ðẦU
1. Lí do chọn ñề tài ................................................................................................. 1
2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................ 2
3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................... 2
4. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 2
5. Bố cục Luận văn ................................................................................................. 3
PHẦN NỘI DUNG
Chương 1: NHỮNG VẤN ðỀ CƠ BẢN VỀ LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH
NGHIỆP
1.1. Lịch sử phát triển của pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp tại Việt Nam ..... 4
1.1.1. Sự cần thiết của việc thay thế luật thuế lợi tức bằng luật thuế thu nhập doanh
nghiệp ..................................................................................................................... 6
1.1.2. Sự ra ñời của luật thuế thu nhập doanh nghiệp .............................................. 8
1.2. Khái niệm, ñặc ñiểm, vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp ......................... 10
1.2.1 Khái niệm ...................................................................................................... 10
1.2.2. ðặc ñiểm ...................................................................................................... 11
1.2.3. Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp ........................................................ 12
1.3. Phạm vi áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp .................................................. 13
1.3.1 ðối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp ................................................... 13
1.3.2. ðối tượng không thuộc diện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp ..................... 17
Chương 2: NGHIÊN CỨU VỀ CHẾ ðỘ ƯU ðÃI THUẾ THU NHẬP DOANH
NGHIỆP
2.1. Khái niệm về chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ................................. 19
2.2. Ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ................................................................. 19
2.2.1. Ý nghĩa, mục ñích của chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp với hoạt
ñộng sản xuất kinh doanh ....................................................................................... 19
2.2.1.1. Phân bổ nguồn lực..................................................................................... 20

2.2.1.2. Khuyến khích ñầu tư ................................................................................. 20
2.2.1.3. Khuyến khích xuất khẩu hàng hoá ............................................................. 21
2.2.1.4. Khuyến khích sản xuất và tái ñầu tư .......................................................... 21
2.2.2. Giải pháp ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp có tầm quan trọng hàng ñầu
trong việc thu hút ñầu tư nước ngoài ...................................................................... 21
2.3. Ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp trên thế giới ............................................. 22


2.3.1. Chính sách ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp của các nước ........................ 22
2.3.1.1. Ưu ñãi thuế theo loại hình nhà ñầu tư ........................................................ 22
2.3.1.2. Ưu ñãi thuế theo qui mô ñầu tư .................................................................. 23
2.3.1.3. Ưu ñãi thuế theo ngành nghề lĩnh vực hoạt ñộng, theo yếu tố ñầu vào........ 23
2.3.1.4. Ưu ñãi thuế theo khu vực ñịa lý ................................................................. 25
2.4. Chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp tại Việt Nam ................................. 27
2.4.1 ðiều kiện, nguyên tắc, thủ tục ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ................. 28
2.4.1.1 ðiều kiện ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ............................................. 28
2.4.1.1.1. ðiều kiện ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 164 .......... 28
2.4.1.1.2. ðiều kiện ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 24 ............ 29
2.4.1.1.3. ðiều kiện ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Dự thảo ................... 29
2.4.1.2. Nguyên tắc ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp.......................................... 31
2.4.1.2.1.Nguyên tắc ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 164 ......... 31
2.4.1.2.2. Nguyên tắc ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 24 .......... 31
2.4.1.2.3. Nguyên tắc ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Dự thảo .................. 33
2.4.1.3 Thủ tục thực hiện ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ................................. 33
2.4.1.3.1. Thủ tục ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 164 .............. 33
2.4.1.3.2. Thủ tục ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 24 ............... 33
2.4.1.3.3.Thủ tục ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Dự thảo ........................ 35
2.4.2. Các hình thức ưu ñãi .................................................................................... 35
2.4.2.1. Thuế suất ưu ñãi và thời hạn áp dụng thuế suất ưu ñãi ............................... 35
2.4.2.1.1. Thuế suất ưu ñãi và thời hạn áp dụng thuế suất ưu ñãi theo

Nghị ñịnh 164 ........................................................................................................ 35
2.4.2.1.2.Thuế suất ưu ñãi và thời hạn áp dụng thuế suất ưu ñãi theo
Nghị ñịnh 24 .......................................................................................................... 36
2.4.2.1.3. Thuế suất ưu ñãi và thời hạn áp dụng thuế suất ưu ñãi theo Dự thảo ....... 38
2.4.2.2. Về mức và thời gian miễn giảm thu nhập doanh nghiệp ............................. 39
2.4.2.2.1. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 164 ............... 39
2.4.2.2.2. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp theo Nghị ñịnh 24 .................... 45
2.4.2.2.3. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp theo Dự thảo ............................ 57
2.4.2.3. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong các trường hợp khác ........... 59
2.4.2.3.1. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong các trường hợp khác
theo Nghị ñịnh 164 ................................................................................................. 59
2.4.2.3.2. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong các trường hợp khác
theo Nghị ñịnh 24 ................................................................................................... 59
2.4.2.3.3. Miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp trong các trường hợp khác


theo Dự thảo ........................................................................................................... 60
2.4.3. Các hình thức ưu ñãi khác ............................................................................. 60
2.4.3.1. Chuyển lỗ .................................................................................................. 60
2.4.3.1.1. Chuyển lỗ theo Nghị ñịnh 164 ................................................................. 60
2.4.3.1.2. Chuyển lỗ theo Nghị ñịnh 24 .................................................................. 62
2.4.3.1.3. Chuyển lỗ theo Dự thảo .......................................................................... 63
2.4.3.2. Khấu hao tài sản cố ñịnh ............................................................................ 63
2.4.4. Thời ñiểm xác ñịnh ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ................................ 64
2.4.4.1Thời ñiểm xác ñịnh ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo
Nghị ñịnh 164 ........................................................................................................ 64
2.4.4.2. Thời ñiểm xác ñịnh ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo
Nghị ñịnh 24 .......................................................................................................... 64
2.4.4.3. Thời ñiểm xác ñịnh ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp theo Dự thảo......... 64
2.4.5. Tác ñộng của WTO ñối với “ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp”……………64

Chương 3: THÀNH QUẢ VÀ HẠN CHẾ KHI THỰC HIỆN ƯU ðÃI THUẾ THU
NHẬP DOANH NGHIỆP – KIẾN NGHỊ THỰC TIỄN
MỘT SỐ GÓP Ý VỀ DỰ THẢO LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP
3.1. Những thành quả thuế thu nhập doanh nghiệp ñạt ñược.................................... 66
3.2. Những mặt hạn chế. ........................................................................................ 69
3.2.1. Về xác ñịnh ñối tượng nộp thuế..................................................................... 70
3.2.2. Về thu nhập chịu thuế ................................................................................... 71
3.2.3. Về ưu ñãi thuế .............................................................................................. 74
3.3.Kiến nghị sửa ñổi luật thuế thu nhập doanh nghiệp .......................................... 77
3.3.1. Qui ñịnh về các khoản chi phí hợp lý ............................................................ 77
3.3.2. Về chính sách ưu ñãi, miễn giảm thuế .......................................................... 79
3.3.3. Một số kiến nghị khác .................................................................................. 79
3.4. Một số vấn ñề về Dự thảo Luật thuế thu nhập doanh nghiệp................................79
KÉTLU.ẬN.................................................................................................................86
PHỤ LỤC
TÀI LIỆU THAM KHẢO


LỜI MỞ ðẦU
1. Lí do chọn ñề tài
Là một quốc gia ñược nhiều tập ñoàn kinh tế lớn trên thế giới dành cho sự
quan tâm ñặc biệt, những năm gần ñây Việt Nam luôn ñược ñánh giá cao bởi sự ổn
ñịnh về chính trị, bởi nguồn nhân lực dồi dào, nguồn tài nguyên ña dạng và thị trường
tiềm năng với hơn 80 triệu dân. Nền kinh tế Việt Nam liên tục tăng trưởng cao, xếp
hàng ñầu Châu Á (GDP năm 2006 trên 8.2%, năm 2007 ñạt 8.3%).1 Năm 2006, Việt
Nam ñón nhận hàng loạt sự kiện quan trọng mang tính lịch sử như trở thành thành viên
thứ 150 của WTO, tổ chức thành công Hội nghị APEC lần thứ 14 và Quốc hội Hoa Kỳ
thông qua Quy chế thương mại bình thường vĩnh viễn (PNTR) kết hợp với một hệ
thống pháp luật không ngừng ñược cải tiến thông thoáng và phù hợp với thông lệ quốc
tế mà ñiển hình là chính sách thuế ñã khiến Việt Nam trở thành ñiểm ñến hấp dẫn cho

các nhà ñầu tư. Trong ñó, phải kể ñến sự góp phần của hệ thống thuế thu nhập doanh
nghiệp – là một trong những sắc thuế trực thu chủ yếu và giữ vị trí quan trọng trong hệ
thống thuế nhằm ñiều tiết thu nhập từ kết quả sản xuất kinh doanh của mọi cơ sở kinh
doanh có thu nhập. Thuế thu nhập doanh nghiệp ñã ñánh dấu bước tiến quan trọng, mở
rộng cánh cửa thu hút vốn vào mọi lĩnh vực của các thành phần kinh tế bằng cách tạo
môi trường pháp lý bình ñẳng, thông thoáng và minh bạch cho các nhà ñầu tư trong và
ngoài nước muốn phát triển trên lãnh thổ Việt Nam. ðây là một yếu tố quan trọng
ñược cộng ñồng quốc tế ñánh giá cao. ðể ñạt ñược bước tiến ñó, ðảng và Nhà nước ta
ñã rút ra những kinh nghiệm từ thực tiễn trong quá trình cải cách thuế thu nhập doanh
nghiệp; vì ngoài vai trò ñóng góp cho ngân sách Nhà nước thì thuế thu nhập doanh
nghiệp còn ñược xem là công cụ ñiều tiết vĩ mô nền kinh tế. Và chính sự ưu ñãi của
thuế thu nhập doanh nghiệp ñã giúp các ngành, các lĩnh vực, các vùng kinh tế trọng
ñiểm có ñiều kiện thuận lợi nhằm thu hút ñầu tư tạo nên sự cân ñối giữa các thành
phần kinh tế theo ñịnh hướng phát triển kinh tế ñã ñược xác ñịnh trước. Hầu như bất kì
quốc gia nào muốn phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững, lâu dài và hiệu quả,
họ ñều tìm cho mình những giải pháp ưu ñãi, khuyến khích hấp dẫn nhất ñể thu hút
ñầu tư.
Doanh nghiệp ñược ví như tế bào của nền kinh tế thị trường, tế bào khoẻ thì cơ
thể phát triển mạnh; ngược lại tế bào kém phát triển thì cơ thể suy nhược, dễ phát
bệnh. Nhà nước ñã bồi dưỡng sức khoẻ cho các doanh nghiệp bằng việc ưu ñãi thuế
thu nhập doanh nghiệp nhằm giúp các doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh và có lợi
nhuận sau thuế, tích cực ñổi mới máy móc thiết bị, mở rộng sản xuất kinh doanh. Việt
1

Nguyễn Mạnh Hùng – “Luật ðầu tư, “Sự cộng hưởng” của thời ñiểm lịch sử”, Tạp chí Tài chính, tháng 10,
năm 2007

1

Nam ñã ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp cho nhiều lĩnh vực, dự án khác nhau. Tuy
nhiên mức ñộ ưu ñãi còn nhiều ñiểm bất cập trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp
hiện hành và có sự chưa thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật trong việc
cùng ñiều chỉnh vấn ñề ưu ñãi cho doanh nghiệp. ðó là một trong những nguyên nhân
của việc chạy “cơ chế” và vì ñã có quá nhiều ưu ñãi làm cho mặt bằng thực tế của thuế
giảm xuống, gây thiệt hại cho nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh làm ăn chính ñáng ñồng
thời cũng làm sụt giảm ngân sách Nhà nước.
Ưu ñãi, khuyến khích bằng thuế thu nhập doanh nghiệp là việc làm cần thiết
trong quá trình phát triển kinh tế của ñất nước. Nhưng ưu ñãi làm sao và bằng cách
nào ñể mọi người luôn luôn cảm thấy công bằng, minh bạch thì quả là câu hỏi lớn mà
chưa có lời giải ñáp cụ thể. Vì vậy “nghiên cứu về chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập
doanh nghiệp” trở nên hết sức cần thiết trong giai ñoạn hiện nay. Và người viết nhận
thấy ñây là ñiều kiện ñể người viết có thể phân tích một cách khoa học những thuận lợi
cũng như hạn chế của việc ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp. Từ ñó có thể tìm ñược
giải pháp chính xác, cụ thể hơn.
2. Phạm vi nghiên cứu
Tìm hiểu thuế thu nhập doanh nghiệp là một vấn ñề rộng bao gồm nhiều khía
cạnh như: căn cứ tính thuế, thuế suất…Vì vậy trong khuôn khổ của một luận văn,
người viết tập trung nghiên cứu về chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp, nghĩa là
ñi sâu tìm hiểu thuế suất ưu ñãi, mức ñộ miễn giảm thuế và thời gian ưu ñãi thuế thu
nhập doanh nghiệp.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Qua việc nghiên cứu, tìm hiểu sẽ làm nổi bật lên những ñiểm tiến bộ ñồng thời
cho thấy những hạn chế cần khắc phục trong Luật hiện hành. Từ ñó, người viết mong
muốn có một hệ thống văn bản pháp luật phù hợp, rõ ràng, minh bạch nhằm tạo ñiều
kiện cho các nhà ñầu tư tiếp cận một cách chính xác, ñầy ñủ ñồng thời cũng giúp cho
Nhà nước ñạt ñược mục tiêu của mình.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, người viết sử dụng tổng hợp các phương pháp:
phân tích, bình luận những quy ñịnh của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp; so

sánh giữa văn bản hiện hành với những văn bản trước ñã hết hiệu lực hoặc giữa quy
ñịnh của pháp luật Việt Nam với quy ñịnh của pháp luật nước ngoài về chế ñộ ưu ñãi
thuế thu nhập doanh nghiệp.

2


5. Bố cục Luận văn
Ngoài phần mở ñầu và kết luận, Luận văn ñược chia thành 3 chương riêng biệt :
- Chương 1: Khái quát về thuế thu nhập doanh nghiệp
Không chỉ trình bày về sự phát triển của thuế thu nhập doanh nghiệp từ
những ngày ñầu mới hình thành với tên gọi là thuế Lợi tức, Chương 1 còn nói về ñặc
ñiểm, vai trò cũng như phạm vi áp dụng của thuế thu nhập doanh nghiệp.
- Chương 2: Chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp
Chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm thuế suất ưu ñãi, mức
và thời gian miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp.
- Chương 3: Thành quả và hạn chế khi thực hiện ưu ñãi thuế thu nhập doanh
nghiệp - kiến nghị thực tiễn - một số góp ý về Dự thảo thuế thu nhập doanh nghiệp
Chương này sẽ trình bày về những mặt hạn chế và thành quả của thuế thu nhập
doanh nghiệp như ñối tượng nộp thuế, các khoản chi phí hợp lí, hay chế ñộ ưu ñãi thuế
thu nhập doanh nghiệp…Ngoài ra còn nêu lên một số ñiểm mới trong Dự thảo luật
thuế thu nhập doanh nghiệp.

3


CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ðỀ CƠ BẢN
VỀ LUẬT THUẾ THU NHẬP DOANH NGHIỆP

1.1. Lịch sử phát triển của pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp tại Việt Nam.
Thuế là một phạm trù kinh tế, ñồng thời là một phạm trù lịch sử2. Cũng như
nhiều nước khác trên thế giới, khi Nhà nước ở Việt Nam ra ñời kéo theo sự xuất hiện
của thuế. Ban ñầu do hệ thống tiền tệ chưa ñược xác lập, việc thu thuế chủ yếu dựa
trên các hiện vật. Tức là Nhà nước ñánh thuế vào vật chất của người dân. Người dân
thu nhập bằng cái gì sẽ ñóng góp cho Nhà nước bằng chính sản phẩm ñó theo tỷ lệ
ñược qui ñịnh. Tuy nhiên, việc thu thuế bằng hiện vật khiến cho Nhà nước không linh
hoạt trong bảo quản và sử dụng. Cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất và quan
hệ sản xuất xã hội, kinh tế hàng hoá - tiền tệ ra ñời, thuế ñược thu bằng tiền là chủ yếu.
Thuế thu bằng tiền, các quan hệ về thuế, các thứ thuế khác nhau lần lượt ñược ra ñời
và càng ña dạng, phong phú, linh hoạt hơn như thuế Doanh thu, thuế Thu nhập công
ty, hay thuế lợi tức công ty,…Như vậy, dù dưới hình thức tiền tệ hay hiện vật, Nhà
nước ñã thực hiện thu thuế dựa trên thu nhập của người dân vì những lý do sau:
Thứ nhất, xuất phát từ các yêu cầu thực hiện chức năng tái phân phối thu nhập
ñảm bảo cân bằng xã hội. Nhất là trong nền kinh tế thị trường, việc phân phối thu nhập
chủ yếu thông qua cơ chế thị trường, ñó là khả năng lao ñộng, chất lượng lao ñộng và
sức mạnh về tư liệu sản xuất, tài sản, tiền vốn và một số yếu tố khác. Ai có ñược
những yếu tố trên sẽ có ưu thế chiếm giữ phần thu nhập xã hội nhiều hơn. Sự phân
phối mang tính kinh tế này tất yếu dẫn ñến sự phân hoá giàu nghèo. Vì thế, thuế thu
nhập chính là một trong những công cụ ñể nhà nước ñảm bảo công bằng, tạo nguồn
thu vào ngân sách Nhà nước.
Thứ hai, sự ra ñời của thuế thu nhập còn bắt nguồn từ nhu cầu tài chính của Nhà
nước, Nhà nước nào cũng cần có nguồn tài chính ñể ñáp ứng nhu cầu chi tiêu, cùng
với xu thế phát triển kinh tế xã hội, khả năng mang lại thu nhập cho mỗi người ngày
càng cao, Nhà nước tìm thấy khả năng huy ñộng nguồn tài chính to lớn cho mình
thông qua thuế thu nhập.
Thứ ba, thuế thu nhập là công cụ ñể Nhà nước ñiều tiết các hoạt ñộng kinh tế xã
hội. Trong xã hội hiện ñại, Nhà nước ngày càng ñóng vai trò quan trọng trong quá
trình ñiều tiết các mặt kinh tế. Thuế thu nhập là công cụ quan trọng góp phần thực hiện
chức năng ñó.

2

ðại từ diển kinh tế thị trường, Viện nghiên cứu và phổ biến tri thức bách khoa, Hà Nội 1998

4


Theo giáo trình Luật thuế của trường ðại học Cần Thơ thì trong thời kỳ thuộc
ñịa, Việt Nam không có thuế thu nhập doanh nghiệp trong hệ thống thuế. Nhà nước
Pháp ñánh các loại thuế khác nhau lên các hình thức kinh doanh, hàng hoá, các cá
nhân khác nhau. Các loại thuế phổ biến lúc bấy giờ là thuế rượu, thuế muối, thuế thân.
Nhưng những loại thuế ñó gặp nhiều sự phản kháng của người dân.
Sau khi Việt Nam bị phân chia thành hai miền Nam, Bắc vào năm 1954, miền
Bắc ñi lên xây dựng nền kinh tế Xã Hội Chủ Nghĩa, Chính phủ miền Nam ñược sự
giúp ñỡ của Mỹ bắt ñầu xây dựng nền kinh tế thị trường.
Ở miền Nam Việt Nam:
+ Những năm 1960, cá nhân và doanh nghiệp có thu nhập từ kinh doanh ñều
phải nộp thuế lợi tức trừ những khoản thu nhập từ chứng khoán và lợi nhuận tài sản
với mức như sau: cơ sở kinh doanh là công ty thì phải nộp thuế ở mức thuế suất 16%,
còn cơ sở kinh doanh không phải là công ty thì phải nộp thuế ở mức 24%.
+ Năm 1971, Luật thuế thu nhập ñã ñược ban hành và có nhiều ñiểm tương
ñồng với bộ luật thu nhập nội ñịa Mỹ; thế nhưng luật này không có cơ hội ñược áp
dụng nhiều.
Ở miền Bắc Việt Nam không có một loại thuế nào ñánh lên lợi nhuận của
doanh nghiệp. Do ñi lên Chủ nghĩa Xã hội nên doanh nghiệp quốc doanh chiếm tỷ
trọng lớn trong nền kinh tế. Doanh nghiệp nhà nước nhận kinh phí hoạt ñộng sản xuất
và lợi nhuận thu ñuợc sẽ nộp về cho Nhà nước, người lao ñộng trong các doanh nghiệp
này ñược hưởng lương như công chức nhà nước. Nguồn thu từ doanh nghiệp quốc
doanh là nguồn thu chính của ngân sách nội ñịa.

Vào năm 1975 miền Nam và miền Bắc thống nhất và bắt ñầu xây dựng XHCN
ở cả hai miền. Chính sách thuế của miền Bắc cũng ñược áp dụng cho miền Nam. Theo
Ngô ðình Quang và Nguyễn Tiến Dũng, hệ thống thuế ñối với doanh nghiệp nhà nước
và thuế ñối với tư nhân. Hệ thống thuế này ñược tồn tại ñến cuối những năm 1980.3
Cho nên ñể thực hiện ñường lối ñổi mới theo tinh thần nghị quyết ðại hội lần
thứ VI của ðảng, chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế
nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường dưới sự quản lý của Nhà nước theo
ñịnh hướng Xã hội Chủ nghĩa, từ năm 1990 hệ thống chính sách thuế của nước ñã
ñược cải cách rõ rệt. Luật thuế lợi tức ñã ñược ban hành ñể ñiều chỉnh các tổ chức, cá
nhân thuộc mọi thành phần kinh tế có thu nhập từ hoạt ñộng kinh doanh tại Việt Nam.
Luật thuế lợi tuất ñã ñược Quốc hội nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá
VIII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 30/06/1990 và sửa ñổi bổ sung theo luật sửa ñổi, bổ

3

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, “Giáo trình Luật thuế”, trường ðại học Cần thơ, Năm 2006

5


sung một số ñiều của luật thuế lợi tức ñã ñược Quốc hội khoá IX kỳ họp khoá 3 thông
qua ngày 06/07/1993.
1.1.1. Sự cần thiết của việc thay thế luật thuế lợi tức bằng luật thuế thu nhập
doanh nghiệp.
Luật thuế lợi tức ñã trải qua các quá trình áp dụng trong thực tiễn, nó ñã mang
lại những kết quả khả quan hơn so với luật trước ñó. ðiển hình là áp dụng chung một
chính sách thuế lợi tức ñối với các thành phần kinh tế ñảm bảo sự công bằng, bình
ñẳng trong cạnh tranh, tạo ñiều kiện thuận lợi thúc ñẩy các thành phần kinh tế khác
phát triển. Thuế lợi tức với ba thuế suất phân biệt trong các lĩnh vực sản xuất kinh
doanh: 25% ñối với công nghiệp nặng, vận tải, xây dựng; 35% ñối với sản xuất hàng

tiêu dùng; 45% ñối với kinh doanh thương nghiệp, ăn uống sống, dịch vụ nhằm
khuyến khích sản xuất phát triển phù hợp với thời kì chuyển ñổi, tạo ñiều kiện thuận
lợi cho các doanh nghiệp thích ứng dần với thị trường. ðể phát huy thế mạnh miền
núi, khuyến khích phát triển kinh tế miền núi, Luật thuế lợi tức còn quy ñịnh: tổ chức,
cá nhân ở miền núi, sản xuất sản phẩm phục vụ nhu cầu ở ñịa phương ñược giảm ñến
50% số thuế lợi tức phải nộp. Các hoạt ñộng vận tải bằng phương tiện thô sơ ở miền
núi ñược miễn thuế lợi tức. Nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế bỏ vốn phát
triển sản xuất kinh doanh, Luật thuế lợi tức còn quy ñịnh: cơ sở sản xuất mới thành lập
ñược miễn thuế lợi tức 02 năm ñầu kể từ khi có lợi tức và ñược giảm 50% thuế lợi tức
trong 02 năm tiếp theo; cơ sở sản xuất ở các vùng có khó khăn ñược giảm ñến 50%
thuế lợi tức trong thời gian không quá 02 năm. Cơ sở sản xuất có ñầu tư mở rộng quy
mô sản xuất kinh doanh hoặc ñầu tư chiều sâu, ñược giảm 50% số thuế lợi tức cả năm
nhưng không vượt qua số lợi tức trong thời gian 01 năm. Những ưu ñãi về thuế lợi tức
ñã có tác dụng tích cực tạo ñiều kiện cho nhiều doanh nghiệp thoát ra khỏi tình trạng
khó khăn ban ñầu trong cơ chế mới, tích cực bỏ vốn ñầu tư phát triển sản xuất kinh
doanh. Nhiều vùng núi ở phía Bắc và Tây Nguyên kinh tế ñược phục hồi và phát triển
hơn truớc. Bên cạnh ñó sự ra ñời của Luật thuế lợi tức cũng ñã góp phần khuyến khích
các doanh nghiệp có vốn ñầu tư nước ngoài mở rộng quy mô sản xuất ñầu tư trực tiếp
và ñầu tư gián tiếp vào Việt Nam trong các lĩnh vực như y tế, văn hoá, giáo dục…ví dụ
như về ñầu tư trực tiếp của nước ngoài, theo tài liệu của Bộ Kế hoạch và ðầu tư, tính
ñến ngày 31/5/1996 có 1474 dự án ñầu tư của 54 nước và vùng lãnh thổ ñược cấp giấy
phép ñang có hiệu lực, với tổng số vốn hơn 21,5 tỷ ñôla4 . ðặc biệt hơn nữa phải kể
ñến các bộ phận kinh doanh cá thể, các cơ quan tổ chức cũng tham gia ngày một nhiều
hơn. Có thể nói chính sách thuế lợi tức ñã góp phần ñưa nền kinh tế nước ta tiến thêm
nhiều bước mới, thoát khỏi tình trạng khủng hoảng trì trệ. Theo báo cáo của chính phủ
4

PTS. Quách ðức Pháp – “Thuế - công cụ ñiều tiết vĩ mô nền kinh tế”, NXB Xây dựng, Hà Nội 1999, trang 114

6

số 5211 – TH ngày 15/10/1996 do Thủ tướng Võ Văn Kiệt trình tại kỳ họp thứ 10
Quốc hội khoá IX: “Từ chỗ dựa một phần quan trọng vào viện trợ nước ngoài, ngân
sách Nhà nước ñã dần dần lấy tích luỹ trong nước làm nguồn thu chủ yếu, ñáp ứng
ñược nhu cầu chi thường xuyên và dành một phần cho ñầu tư phát triển. ðó là thành
tựu quan trọng của quá trình ñổi mới”5. Cho nên trên cơ sở tổng kết và ñánh giá thành
tựu của 10 năm ñổi mới, ðại hội VIII của ðảng ñã quyết ñịnh: “Những nhiệm vụ ñề ra
cho chặng ñường ñầu của thời kì quá ñộ là chuẩn bị tiền ñề cho công nghiệp hoá mới:
ñẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ñất nước”. Ngoài những thành tựu, Luật thuế
lợi tức ñã bộc lộ rõ những mặt nhược ñiểm, không phù hợp với tình hình sắp tới, cụ
thể:
+ Về tên gọi “Thuế lợi tức” không phản ảnh ñầy ñủ nội dung kinh tế của thuế
này. Ví dụ như riêng khái niệm “lợi tức” có nghĩa là phần lợi nhuận thu ñược từ trong
sản xuất kinh doanh. Thế nhưng trong nền kinh tế thì các khoản thu rất ña dạng, phong
phú có lợi tức từ kinh doanh, có khoản thu không phải từ kinh doanh như các khoản
thu từ chuyển nhượng vốn, tài sản, chuyển giao công nghệ,...
+ Mức ñộng viên thu nhập của các cơ sở sản xuất, kinh doanh vào ngân sách
Nhà nước còn nhiều bất hợp lý như: mức thuế suất áp dụng quá cao và phân biệt giữa
sản xuất – xây dựng – thương nghiệp – dịch vụ cho nên chưa khuyến khích mạnh mẽ
việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế (nhất là yêu cầu chuyển dịch kinh tế nông thôn và
miền núi); chưa khuyến khích mạnh mẽ việc phát triển kinh tế - xã hội ở miền núi.
Thuế thu còn chồng chéo, chưa khuyến khích các doanh nghiệp ñầu tư xây dựng cơ sở
hạ tầng. Việc hoàn lại thuế lợi tức cho phần lợi nhuận tái ñầu tư, áp dụng ñối với các
nhà ñầu tư nước ngoài có phần tràn lan, trong khi ñối với các nhà ñầu tư trong nước thì
chặt chẽ và hạn chế hơn dẫn ñến sự bất lợi cho các doanh nghiệp trong nước. ðiều ñó
không chỉ hạn chế doanh nghiệp tích luỹ tái ñầu tư mà còn gây khó khăn, phức tạp cho
công tác quản lý, thu nộp thuế. ðồng thời nó còn tạo ra kẽ hở cho tham nhũng, tiêu
cực phát sinh.6 ðặc biệt trong Luật thuế lợi tức, thuế suất áp dụng còn khác biệt quá
lớn giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có vốn ñầu tư nước ngoài, gây sự

bất bình ñẳng lớn trong kinh doanh. Ví dụ như doanh nghiệp có vốn ñầu tư nước ngoài
ñược hưởng mức thuế suất 25% thấp hơn so với doanh nghiệp trong nước: công
nghiệp nặng, vận tải, xây dựng là 25%, công nghiệp nhẹ là 35%, thương nghiệp, dịch
vụ, ăn uống là 45%. Chỉ nhìn sơ qua về sự chênh lệch ñó chứng tỏ rằng Luật thuế lợi
tức không khuyến khích ñược các nhà ñầu tư trong nước tăng tích luỹ ñể tái ñầu tư mà
5

Nguyễn Thị Bích Phượng – “ Căn cứ tính thuế thu nhập doanh nghiệp - Luận văn tốt nghiệp khoá 29 (20032007), trang 6
6
PTS. Quách ðức Pháp – “Thuế - công cụ ñiều tiết vĩ mô nền kinh tế”, NXB Xây dựng, Hà Nội 1999, trang 129

7


còn tạo ra tâm lý cho các doanh nghiệp trong nước luôn tìm cách trốn thuế. Việc dành
quá nhiều ưu ñãi về thuế cho nhà ñầu tư nước ngoài không những không gây hứng thú
cho họ mà còn làm cho họ hoài nghi về môi trường ñầu tư ở Việt Nam.
+ Nhiều quy ñịnh trong Luật thuế lợi tức không còn phù hợp như một số quy
ñịnh về chi phí hợp lý, hợp lệ hoặc quy ñịnh về miễn giảm thuế lợi tức, về chế ñộ ña
thuế suất. Trong kinh tế thị trường nhiều doanh nghiệp kinh doanh tổng hợp ña dạng;
vừa sản xuất, vừa trực tiếp ñưa hàng ñi tiêu thụ và bảo hành trên ñịa bàn cả nước nên
khó có thể phân ñịnh ñược số lợi tức ñạt ñược trong từng khâu sản xuất, vận tải,
thương nghiệp, dịch vụ, ñể thu thuế theo ñúng quy ñịnh. ðiều bất lợi nữa là không
thực tế vì những mặt hàng thiết yếu cho sản xuất và ñời sống thì thường ñược áp dụng
thuế suất thấp mong muốn là ñể bán rẻ hơn nhằm mang lại sự ưu ñãi cho người tiêu
dùng. Nhưng trong kinh tế thị trường, giá cả hàng hoá do cung – cầu quyết ñịnh, cho
nên trong trường hợp cung nhỏ hơn cầu thì giá bán vẫn tăng lên và người tiêu dùng
không ñược hưởng sự ưu ñãi ñó. Rõ ràng chế ñộ ña thuế suất không còn phù hợp và
cũng không mang lại kết quả phù hợp trong thực tế.7
1.1.2. Sự ra ñời của luật thuế thu nhập doanh nghiệp.

ðể khắc phục những nhược ñiểm của thuế lợi tức, ñồng thời ñể ñảm bảo sự phù
hợp của hệ thống thuế nước ta trong giai ñoạn mới, ngày 10/05/1997 Quốc hội nước
Cộng Hoà Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam thông qua Luật thuế thu nhập doanh nghiệp.
Luật này có hiệu lực từ ngày 01/01/1999. Việc ban hành Luật thuế thu nhập doanh
nghiệp thay cho Luật thuế lợi tức nhằm ñảm bảo các yêu cầu sau:
+ Bao quát và ñiều tiết tất cả các khoản thu nhập của các cơ sở kinh doanh ñang
và sẽ phát sinh trong nền kinh tế thị trường.
+ Khuyến khích và thu hút vốn ñầu tư trong và ngoài nước thông qua chế ñộ ưu
ñãi về thuế suất, miễn, giảm thuế.
+ Từng bước thu hẹp sự phân biệt giữa ñầu tư nước ngoài với ñầu tư trong nước
giữa doanh nghiệp nhà nước với doanh nghiệp ngoài quốc doanh, ñảm bảo sự bình
ñẳng trong kinh doanh, phù hợp với chủ trương phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần mà ðảng ta ñã ñề ra.
+ Hệ thống hoá tất cả những qui ñịnh ưu ñãi về thuế cho các nhà ñầu tư ñược
quy ñịnh trong các luật khác nhau như: Luật ðầu tư nước ngoài tại Việt Nam, bộ Luật
lao ñộng…nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo ñể ñảm bảo sự rõ ràng, thống nhất
trong việc thực hiện các chế ñộ ưu ñãi thuế.
7

PTS. Quách ðức Pháp – “Thuế - công cụ ñiều tiết vĩ mô nền kinh tế”, NXB Xây dựng, Hà Nội 1999, trang 134

8


Bên cạnh ñó việc ban hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp thay thế Luật thuế
lợi tức còn phù hợp với ñịnh hướng cải cách bước hai hệ thống chính sách thuế ở nước
ta, tạo ñiều kiện mở rộng hợp tác với các nước trong khu vực và trên thế giới nhằm
phát triển kinh tế trong nước.
Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm 1997 có hiệu lực thi hành từ ngày 01
tháng 01 năm 1999 ñược áp dụng thống nhất cho các tổ chức cá nhân sản xuất kinh

doanh hàng hóa, dịch vụ có thu nhập thuộc các thành phần kinh tế ñã ñóng rất nhiều
cho việc cải thiện môi trường ñầu tư và tăng thu ngân sách Nhà nước. Qua 4 năm thực
hiện, Luật thuế thu nhập năm 1997 ñã ñạt ñược kết quả sau:
+ Thông qua nhiều chế ñộ ưu ñãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, ñã khuyến
khích các doanh nghiệp trong và ngoài nước phát triển sản xuất kinh doanh, khuyến
khích ñầu tư và thay ñổi cơ cấu kinh tế. ðồng thời còn khuyến khích người dân bỏ vốn
ra thành lập doanh nghiệp mới, ñầu tư xây dựng mới, mở rộng qui mô ñổi mới công
nghệ, cải thiện môi trường sinh thái…ñồng thời, thuế thu nhập doanh nghiệp cũng
hướng các tổ chức, cá nhân ñầu tư vào lĩnh vực ngành nghề vùng kinh tế theo ñịnh
hướng phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước.
+ Luật thuế thu nhập doanh nghiệp ñã ñiều tiết ñược hầu hết các khoản thu
nhập từ hoạt ñộng sản xuất, kinh doanh. Nguồn thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp
tương ñối ổn ñịnh hàng năm và chiếm tỷ trọng khoảng 25% trong tổng thu từ thuế và
lệ phí vào ngân sách Nhà nước.
+ Luật thuế thu nhập doanh nghiệp ñã thúc ñẩy các cơ sở sản xuất kinh doanh
tăng cường hạch toán, củng cố công tác kế toán, hoá ñơn, chứng từ, tiết kiệm chi phí,
nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.
+ Luật thuế thu nhập doanh nghiệp ñã ñơn giản, dễ hiểu, dễ thực hiện hơn so
với Luật thuế lợi tức do mức thuế suất áp dụng chung là 32% ñã tạo ñiều kiện thuận
môi trương ñầu tư công bằng hơn cho các cơ sở kinh doanh trong và ngoài nước ñầu tư
vào Việt Nam. Ngoài ra về thủ tục kê khai, nộp thuế, xác ñịnh thu nhập chịu thuế cũng
ñược quy ñịnh ñơn giản hơn. Do ñó ñã tiết kiệm ñược thời gian, chi phí vật chất, nhân
lực của cơ sở kinh doanh và của cơ quan thuế.
Tuy nhiên trong quá trình thi hành luật thuế thu nhập doanh nghiệp cũng ñã bộc
lộ một số nhược ñiểm chủ yếu như:
+ ðối tượng chịu thuế chưa bao quát hết các khoản thu nhập cần ñiều tiết cho
ngân sách Nhà nước.
+ Chưa thực sự ñảm bảo công bằng, bình ñẳng do thuế thu nhập doanh nghiệp
có thuế suất quá cao và mức ñộ ưu ñãi giữa doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp
có vốn ñầu tư nước ngoài, trong khu chế xuất và ngoài khu chế xuất khác nhau dẫn

9


ñến tình trạng phân biệt ñối xử giữa các doanh nghiệp này. Bên cạnh ñó các quy ñịnh
trong nhiều văn bản gây khó khăn cho vấn ñề áp dụng, phức tạp khi theo dõi thực hiện.
+ Các quy ñịnh về kê khai, nộp thuế, quyết toán thuế, quản lý thuế còn mang
nặng tính thủ tục hành chính “xin - cho” chưa phát huy tính tự giác, chưa nâng cao ý
thức, trách nhiệm của các cơ sở kinh doanh trong thực hiện nghĩa vụ thuế. Cơ quan
thuế còn nặng về công tác kiểm tra và xử lý vi phạm pháp luật thuế, một trong những
nhiệm vụ quan trọng ngày nay.
ðể khắc phục những tồn tại, ñồng thời hoàn thiện chính sách thuế ñảm bảo phù
hợp với nền kinh tế thị trường trong nước và quốc tế. Ngày 17/06/2003 tại kỳ họp thứ
3 Quốc hội khoá XI ñã thông qua Luật thuế thu nhập (sửa ñổi bổ sung những ñiều cơ
bản) và có hiệu lực thi hàng từ ngày 01/01/2004. Việc sửa ñổi này nhằm mục ñích:
+ Giảm thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp ñể khuyến khích ñầu tư, sản xuất
kinh doanh có vốn ñầu tư nước ngoài. ðồng thời tránh tình trạng phân biệt ñối xử
nhằm ñảm bảo công bằng xã hội và bình ñẳng về nghĩa vụ nộp thuế. Các doanh nghiệp
sẽ cạnh tranh một cách lành mạnh, kích thích kinh tế phát triển, loại bỏ các loại thuế
không phù hợp với thông lệ quốc tế, ví dụ như thuế chuyển lợi ra nước ngoài, thuế thu
nhập doanh nghiệp bổ sung...
+ Xác ñịnh thu nhập chịu thuế một cách rõ ràng, chính xác, ñưa thêm các khoản
chi phí hợp lý vào thu nhập chịu thuế ñể các doanh nghiệp có thêm lợi nhuận sau thuế
nhằm kích thích ñầu tư.
+ Tập hợp thống nhất các văn bản vi phạm pháp luật quy ñịnh ưu ñãi thuế thu
nhập doanh nghiệp ñể áp dụng, ñảm bảo rõ ràng minh bạch.
+ Cải cách thủ tục hành chính trong thủ tục kê khai, nộp thuế, tăng cường trách
nhiệm của ñối tượng nộp thuế.
1.2. Khái niệm, ñặc ñiểm, vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp
1.2.1 Khái niệm
Trước khi ñi vào khái niệm cụ thể về thuế thu nhập doanh nghiệp chúng ta nên

cần hiểu thuế thu nhập có nghĩa là gì.
Thuế thu nhập ñược ñịnh nghĩa nôm na như sau: “Thuế thu nhập là một loại
thuế trực thu ñánh vào thu nhập của các tổ chức kinh doanh, các cá nhân có thu nhập
phát sinh từng lần hoặc trong khoảng một thời gian nhất ñịnh từ một số nguồn nhất
ñịnh”8 .
Vậy thuế thu nhập doanh nghiệp là loại thuế trực thu ñánh vào thu nhập của các
cơ sở kinh doanh ñể ñộng viên một phần thu nhập của họ vào ngân sách Nhà nước.
Ngoài ra, Nhà nước cũng có thể sử dụng loại thuế này ñể ñiều tiết vĩ mô nền kinh tế
8

Giáo trình Luật thuế Việt Nam, trường ðại học Luật Hà Nội - 2007, NXB Tư pháp

10


thông qua việc ñộng viên công bằng giữa các thành phần kinh tế, khuyến khích ưu ñãi
ñầu tư nhằm thúc ñẩy sản xuất kinh doanh phát triển.9
Mặc dù với tên gọi là thuế thu nhập doanh nghiệp nhưng loại thuế này còn áp
dụng ñối với thu nhập của các cá nhân, cơ sở kinh doanh không thành lập theo luật
doanh nghiệp và phần thu nhập chịu thuế là phần thu nhập còn lại sau khi ñã khấu trừ
các chi phí hợp lý.
1.2.2. ðặc ñiểm
Thuế thu nhập doanh nghiệp có thể phân biệt với các loại thuế khác ở những
ñiểm sau:
+ Thứ nhất, thuế thu nhập doanh nghiệp là thuế trực thu, ngoài mục tiêu tạo
nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, nó còn có mục tiêu ñiều tiết kinh tế, ñiều hoà thu
nhập xã hội nên thường gắn với chính sách kinh tế xã hội của Nhà nước. Bởi vậy, pháp
luật thuế thu nhập ở các nước thường có những quy ñịnh về chế ñộ ưu ñãi, miễn, giảm
thuế ñể ñảm bảo chức năng khuyến khích của thuế thu nhập hoặc thực hiện việc áp
dụng ñánh thuế theo biểu thuế luỹ tiến từng phần ñối với một số khoản thu nhập chịu

thuế ñể thực hiện các mục tiêu ñiều tiết.
+ Thứ hai, thuế thu nhập doanh nghiệp là một loại thuế phức tạp nhưng có tính
ổn ñịnh cao, việc quản lý thuế thu thuế tương ñối khó khăn, chi phí quản lý thường lớn
hơn so với các loại thuế khác. ðối với thuế thu nhập, ngoài việc xác ñịnh các khoản
thu nhập chịu thuế còn phải xác ñịnh nguồn gốc thu nhập ñịa ñiểm phát sinh thu nhập.
. .Trong phần xác ñịnh thu nhập chịu thuế, phải xác ñịnh thu nhập chịu thuế, xác ñịnh
ñược các khoản khấu trừ hợp lý ñể tiến hành khấu trừ khi tính thuế nhằm ñảm bảo mục
tiêu công bằng và khuyến khích ñối với ñối tượng nộp thuế.
+ Thứ ba, ở các nước ñang phát triển như Việt Nam, thuế thu nhập doanh
nghiệp dễ thu hơn so với thuế thu nhập cá nhân. Vì việc quản lý thuế, ñối với các
doanh nghiệp có thể dựa trên hồ sơ kinh doanh và số lượng doanh nghiệp bao giờ
cũng ít hơn cá nhân trong quốc gia. Ở các nước phát triển thuế thu nhập doanh nghiệp
ñược xem như là một loại thuế thu trước của thuế thu nhập cá nhân. Ở các quốc gia
này, doanh nghiệp ña số là doanh nghiệp tư nhân và công ty cổ phần cho nên người
chịu thuế thực tế là chủ doanh nghiệp hoặc cổ ñông. Những người này chỉ nhận lợi tức
từ hoạt ñộng kinh doanh của doanh nghiệp sau khi doanh nghiệp ñã nộp thuế thu nhập
doanh nghiệp cho Nhà nước. Khoản lợi tức nhận ñược từ thu nhập doanh nghiệp sẽ
ñược tính thu nhập chịu thuế thu nhập cá nhân. ðể giảm tình trạng chồng thuế thì các

9

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu, “Giáo trình Luật thuế”, trường ðại học Cần thơ, Năm 2006, trang 38

11


quốc gia có thể cho phép khấu trừ phần thuế thu nhập doanh nghiệp ñã ñóng hoặc
ñánh thuế thu nhập cá nhân trên phần lợi tức này ở mức thuế suất thấp.10
+ Thứ tư, nguồn luật ñiều chỉnh quan hệ thuế thu nhập doanh nghiệp bao gồm
các văn bản quy phạm pháp luật quốc gia và văn bản quy phạm pháp luật quốc tế. Bởi

thuế thu nhập doanh nghiệp là thuế trực thu nên nó có thể là ñối tượng ñược ñiều chỉnh
bởi Hiệp ñịnh tránh ñánh thuế hai lần. Với Hiệp ñịnh tránh ñánh thuế hai lần này
nhằm tránh tình trạng ñánh thuế trùng nhau ñối với một khoản thu nhập ñồng thời tạo
ñiều kiện phân ñịnh quyền ñánh thuế và giảm tình trạng trốn thuế.
1.2.3. Vai trò của thuế thu nhập doanh nghiệp
Trước hết thuế thu nhập doanh nghiệp góp phần ñộng viên, khai thác nguồn thu
tạo nên quỹ tập trung của Nhà nước là ngân sách Nhà nước ñể tác ñộng có hiệu quả và
sự tăng trưởng kinh tế trong ñịnh hướng của Nhà nước. Bởi phạm vi áp dụng của thuế
thu nhập doanh nghiệp rất rộng gồm cá nhân, nhóm kinh doanh, hộ cá thể và các tổ
chức kinh tế có hoạt ñộng sản xuất kinh doanh hàng hoá, dịch vụ có phát sinh thu nhập
chịu thuế. Một khi nền kinh tế thị trường phát triển, tăng trưởng kinh tế, ñảm bảo ñược
các hoạt ñộng sản xuất kinh doanh thì lợi nhuận càng tăng khả năng huy ñộng nguồn
tài chính cho ngân sách Nhà nước thông qua hình thức thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ
ngày càng dồi dào. Mặt khác, so với các loại thuế khác thì thuế thu nhập doanh nghiệp
dễ thu, nên hiệu quả thu cũng ñược cao. Ở các nước ñang phát triển, tiền thu ñược từ
thuế thu nhập doanh nghiệp nhiều hơn so với thuế thu nhập cá nhân. Còn ở các nước
phát triển mặc dù thu từ thuế thu nhập doanh nghiệp ít hơn so với thuế thu nhập cá
nhân nhưng thuế thu nhập doanh nghiệp giữ vai trò là loại thuế thu trước của thuế thu
nhập cá nhân.
Thông qua việc thu thuế thu nhập doanh nghiệp và sử dụng số tiền thuế thu
ñược, Nhà nước thực hiện vai trò quản lý bằng biện pháp vai trò của mình ñối với các
lĩnh vực của ñời sống kinh tế - xã hội ñảm bảo thực hiện các mục tiêu công bằng xã
hội thực hiện dân giàu nước mạnh, cần tăng cường phát huy những mặt tích cực của
công cụ thuế thu nhập doanh nghiệp. Bởi vì thuế thu nhập doanh nghiệp là công cụ
quan trọng góp phần khuyến khích thúc ñẩy sản xuất kinh doanh phát triển theo hướng
kế hoạch, chiến lược, phát triển toàn diện của Nhà nước.
Các chủ thể ñầu tư kinh doanh vào những ngành nghề, lĩnh vực và những vùng,
miền mà nhà nước ưu tiên khuyến khích phát triển trong từng giai ñoạn nhất ñịnh. Sở
dĩ Nhà nước khuyến khích và ñặt ra những ưu ñãi như vậy bởi vì những vùng ñó là
những vùng khó khăn, ñặc biệt khó khăn; cơ sở hạ tầng thiếu thốn nên không có lợi

cho việc ñầu tư mà lại ñánh thuế cao nữa thì các doanh nghiệp không ai muốn ñầu tư
10

Ts. Lê Thị Nguyệt Châu - “Giáo trình Luật thuế”, trường ðại học Cần thơ, Năm 2006, trang 38, 39

12


vào những chỗ ñó; họ sẽ chọn những chỗ thuận tiện hơn mặc dù giá cả cao hơn. Cho
nên nhà nước miễn, giảm thuế cho các doanh nghiệp ñầu tư vào ñịa bàn khó khăn góp
phần cân bằng giữa các vùng miền, kinh tế. Mặt khác, Nhà nước sử dụng thuế thu
nhập doanh nghiệp làm công cụ ñiều tiết thu nhập của các chủ thể có thu nhập, ñảm
bảo yêu cầu ñóng góp của các chủ thể kinh doanh vào ngân sách nhà nước ñược công
bằng, hợp lý. ðồng thời, các doanh nghiệp thua lỗ trong sản xuất kinh doanh vừa
không phải ñóng thuế thu nhập doanh nghiệp, vừa có thể ñược chuyển lỗ sang các năm
sau ñể có cơ hội phục hồi và giảm tình trạng phá sản doanh nghiệp.
Thông qua công cụ thuế thu nhập doanh nghiệp, nhà nước thực hiện phân phối
tài chính xã hội có trọng tâm trọng ñiểm theo nguyên tắc tiết kiệm, có hiệu quả ñảm
bảo các quan hệ một cách cân ñối tạo ra một nguồn huy ñộng vốn lớn cho phát triển
kinh tế xã hội của cả nước trong kinh tế thị trường
Thuế thu nhập doanh nghiệp còn ñóng góp một phần nhỏ trong hệ thống thuế
vào việc khai thác các tiềm năng, phân bổ các nguồn lực của quốc gia và các nguồn
lực bên ngoài thông qua việc mở rộng quan hệ kinh tế ñối ngoại trong quá trình hội
nhập với thị trường khu vực và trên thế giới. ðồng thời qua pháp luật về thuế thu nhập
cũng ñã giúp nhà nước kiểm tra, giám sát ñược thường xuyên thị trường, phát huy
những mặt tích cực, hạn chế tiêu cực ñảm bảo cho thị trường phát triển trong sạch,
vững mạnh.
1.3. Phạm vi áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp
1.3.1 ðối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp11
Tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hoá dịch vụ (gọi chung là cơ sở

kinh doanh) có thu nhập là ñối tượng nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. Nhìn chung ta
thấy luật thuế thu nhập doanh nghiệp ñã bao quát ñược hết ñối tượng có nghĩa vụ phải
nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. ðiều này ñã góp phần huy ñộng ñược nguồn tài chính
ñáng kể vào ngân sách Nhà nước.
* Tổ chức sản xuất kinh doanh hàng hoá dịch vụ gồm:
+ Các tổ chức kinh doanh ñược thành lập và ñăng ký kinh doanh theo luật
doanh nghiệp (như công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn…) Luật ðầu tư (ðầu
tư trong nước và ðầu tư nước ngoài), Luật hợp tác xã.
+ Liên hiệp hợp tác xã, hợp tác xã (sau ñây gọi tắt là hợp tác xã), tổ hợp tác
(trừ hợp tác xã, tổ hợp tác sản xuất nông nghiệp có thu nhập từ sản phẩm trồng trọt,
chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản).

11

Khoản II, Phần A, Thông tư 134/2007/TT – BTC Hướng dẫn thi hành Nghị ñịnh số 24/2007/Nð – CP ngày 14
tháng 2 năm 2007 của Chính phủ quy ñịnh chi tiết thi hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

13


+ Các tổ chức kinh tế của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội, tổ chức
xã hội, tổ chức xã hội- nghề nghiệp, tổ chức thuộc lực lượng vũ trang nhân dân, cơ
quan hành chính, tổ chức sự nghiệp và các tổ chức khác
* Cá nhân trong nước sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ bao gồm:
+ Cá nhân và nhóm cá nhân kinh doanh.
+ Hộ kinh doanh cá thể.
+ Cá nhân hành nghề ñộc lập có hoặc không có văn phòng ñịa ñiểm hành
nghề cố ñịnh (trừ người làm công ăn lương) như bác sĩ, kế toán, kiểm toán…
+ Cá nhân cho thuê tài sản như: nhà, ñất, phương tiện vận tải, và các loại tài
sản khác

+ Cá nhân nước ngoài kinh doanh tại Việt Nam hoặc có thu nhập phát sinh
tại Việt Nam, không phân biệt hoạt ñộng kinh doanh ñược thực hiện tại Việt Nam hay
tại nước ngoài như cho thuê tài sản, cho vay vốn, tiếp thị, quảng cáo…
* Công ty ở nước ngoài hoạt ñộng sản xuất kinh doanh hàng hoá dịch vụ thông
qua cở sở thường trú tại Việt Nam.
Cơ sở thường trú là cơ sở kinh doanh mà thông qua cở sở này công ty nước
ngoài thực hiện một phần hay toàn bộ hoạt ñộng kinh doanh của mình tại Việt Nam
mang lại thu nhập. Cơ sở thường trú của công ty ở nước ngoài gồm một trong các hình
thức sau:
+ Chi nhánh, văn phòng ñiều hành nhà máy, xưởng sản xuất, kho giao nhận
hàng hoá, phương tiện vận tải, hầm mỏ, mỏ dầu hoặc khí ñốt, ñịa ñiểm thăm dò hoặc
khai thác tài nguyên thiên nhiên hay các phương tiện khai thác tài nguyên thiên nhiên,
thiết bị phương tiện phục vụ cho việc khai thác tài nguyên thiên nhiên.
+ ðịa ñiểm xây dựng công trình xây lắp, lắp ráp, các hoạt ñộng giám sát xây
dựng, công trình xây dựng, lắp ñặt.
+ Cơ sở cung cấp các dịch vụ bao gồm cả dịch vụ tư vấn thông qua người
làm công cho mình hay một ñối tượng khác.
+ ðại lý cho công ty ở nước ngoài.
+ ðại diện ở Việt Nam trong các trường hợp:
- Có thẩm quyền ký kết các hợp ñồng ñứng tên công ty ở nước ngoài
nhưng thường xuyên thực hiện việc giao hàng hoá dịch vụ tại Việt Nam.
- Trường hợp Hiệp ñịnh tránh ñánh thuế hai lần mà nước Cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết có quy ñịnh khác về cơ sở thường trú thì thực hiện theo
quy ñịnh của Hiệp ñịnh ñó. So với những thoả thuận về cơ sở thường trú của công ty
nước ngoài tại Việt Nam ở hầu hết các hiệp ñịnh mà Việt Nam ký kết, luật Thuế thu
nhập doanh nghiệp quy ñịnh ñối tượng có thể bị xác ñịnh là cơ sở thường trú rộng hơn
14


và vì vậy mà cơ sở kinh doanh của các công ty ở các quốc gia không ký kết hiệp ñịnh

với Việt Nam có nhiều khả năng bị xác ñịnh là cơ sở thường trú hơn và xác suất bị
ñánh thuế ở Việt Nam là cao hơn. Ví dụ như trong luật Thuế thu nhập doanh nghiệp
quy ñịnh rằng một ñịa ñiểm xây dựng của công ty nước ngoài ñược xem là cơ sở
thường trú trong khi ñó ở nhiều Hiệp ñịnh một ñịa diểm xây dựng chỉ ñược xem là cơ
sở thường trú nếu ñịa ñiểm ñó tồn tại ở Việt Nam ít nhất 06 tháng.
* Công ty nước ngoài, tổ chức nước ngoài, cá nhân nước ngoài kinh doanh tại
Việt Nam không theo Luật ðầu tư, và Luật Doanh nghiệp hoặc có thu nhập phát sinh
tại Việt Nam nộp thuế thu nhập theo hướng dẫn riêng của Bộ Tài chính.
Hiện nay Bộ tài chính vừa trình Chính phủ Dự thảo luật Thuế thu nhập doanh
nghiệp ñể thay thế cho luật Thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành. Dự Luật này ñược
soạn thảo theo hướng giảm mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp từ 28% xuống
còn 25%. Song song với việc giảm mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp, Dự thảo
luật quy ñịnh lại ñối tuợng phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp cụ thể như sau:
* Doanh nghiệp có thu nhập chịu thuế quy ñịnh tại ðiều 3 của Luật này phải
nộp thuế thu nhập doanh nghiệp như sau:12
+ Doanh nghiệp ñược thành lập theo pháp luật của nước Cộng Hoà Xã hội
chủ nghĩa Việt Nam nộp thuế ñối với thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam và thu
nhập chịu thuế phát sinh ngoài Việt Nam;
+ Doanh nghiệp ñược thành lập theo pháp luật nước ngoài có cơ sở thường
trú tại Việt Nam nộp thuế ñối với thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam thông qua
cơ sở thường trú;
+ Doanh nghiệp ñược thành lập theo luật nước ngoài có cơ sở thường trú tại
Việt Nam nộp thuế ñối với thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam không liên quan
ñến cơ sở thường trú;
+ Doanh nghiệp ñược thành lập theo pháp luật nước ngoài không có cơ sở
thường trú tại Việt Nam nộp thuế ñối với thu nhập chịu thuế phát sinh tại Việt Nam.
* Doanh nghiệp là ñối tượng nộp thuế bao gồm: Doanh nghiệp thuộc các thành
phần kinh tế ñược thành lập và hoạt ñộng theo Luật Doanh nghiệp, Luật ðầu tư; các tổ
chức ñược thành lập và hoạt ñộng theo Luật hợp tác xã; tổ chức kinh tế của tổ chức
chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã

hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp, ñơn vị vũ trang nhân dân, cơ quan hành chính, ñơn
vị sự nghiệp; tổ chức ñược thành lập và hoạt ñộng theo pháp luật Việt Nam trong các
lĩnh vực từ thiện, nhân ñạo, văn hoá,giáo dục, nghệ thuật, nghiên cứu khoa học và các
hoạt ñộng xã hội khác vì mục tiêu hoà bình, hữu nghị, phát triển kinh tế - xã hội có thu
12

Dự thảo Luật thuế thu nhập doanh nghiệp

15


nhập nhưng không chia (gọi tắt là tổ chức có thu nhập không chia), bao gồm cả tổ
chức nước ngoài ñược hoạt ñộng hợp pháp tại Việt Nam; các tổ chức khác có hoạt
ñộng kinh doanh hàng hoá, dịch vụ, có thu nhập.
* Cơ sở thường trú của doanh nghiệp ñược thành lập theo pháp luật nước ngoài
là cơ sở kinh doanh mà thông qua cơ sở này công ty nước ngoài tiến hành một phần
hay toàn bộ hoạt ñộng kinh doanh của mình tại Việt Nam mang lại thu nhập, bao gồm:
+ Chi nhánh, văn phòng ñiều hành, nhà máy, công xưởng, phương tiện vận
tải, hầm mỏ, mỏ dầu hoặc khí ñốt hoặc bất cứ ñịa ñiểm khai thác tài nguyên thiên
nhiên nào ở Việt Nam;
+ ðịa ñiểm xây dựng, công trình xây dựng, lắp ñặt, lắp ráp;
+ Cơ sở cung cấp dịch vụ bao gồm cả dịch vụ tư vấn thông qua nguời làm
công cho mình hay một ñối tượng khác;
+ ðại lý cho công ty nước ngoài;
+ ðại diện ở Việt Nam trong các trường hợp là ñại diện có thẩm quyền ký
kết các hợp ñồng ñứng tên công ty nước ngoài hoặc ñại diện không có thẩm quyền kí
kết các hợp ñồng ñứng tên công ty nước ngoài nhưng thường xuyên thực hiện việc
giao hàng hoá hoặc cung ứng dịch vụ tại Việt Nam;
ðối tượng phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp trong Dự Luật có nhiều thay
ñổi so với Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành cụ thể là: ñối tuợng nộp thuế thu

nhập doanh nghiệp mở rộng ñến các tổ chức có thu nhập không chia mà Luật hiện
hành không quy ñịnh, ñồng thời ñối tượng là cá nhân, hộ kinh doanh không còn là ñối
tượng phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp trong Dự luật vì Luật Thu nhập cá nhân có
hiệu lực vào ngày 01/01/2009 ñã quy ñịnh rõ về những ñối tượng này phải nộp thuế
theo Luật thuế thu nhập cá nhân. Tuy nhiên nghiên cứu quy ñịnh về ñối tượng nộp
thuế thu nhập doanh nghiệp theo Dự luật có thể thấy, việc quy ñịnh các ñối tượng có
thu nhập không chia (sau ñây gọi là tổ chức hoạt ñộng không có mục ñích lợi nhuận)
không hợp lý. ðối tượng mà Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hướng tới là các doanh
nghiệp, tức là các tổ chức kinh tế hoạt ñộng vì mục ñích lợi nhuận. Việc ñánh thuế ñối
với các tổ chức kinh tế hoạt ñộng có mục ñích lợi nhuận là biện pháp ñể phân phối lại
thu nhập trong nền kinh kế quốc dân. Các tổ chức kinh tế ñược thành lập ñể hướng tới
cung cấp sản phẩm, dịch vụ phục vụ khách hàng, qua ñó tìm kiếm lợi nhuận. Khi ñã có
lợi nhuận, các tổ chức kinh tế này có nghĩa vụ ñóng thuế cho Nhà nước, ñây là khoản
chi phí ñể bù ñắp lại những dịch vụ mà Nhà nước cung cấp cho doanh nghiệp. Từ các
khoản thuế mà doanh nghiệp ñóng góp, Nhà nước sẽ sử dụng ñể ñầu tư trở lại cho các
doanh nghiệp ñể hoạt ñộng ngày càng hiệu quả hơn, hoặc ñầu tư phát triển kinh tế,
thực hiện các chính sách an sinh xã hội. Biện pháp khấu trừ thu nhập ñối với các
16


doanh nghiệp thông qua sắc thuế về thu nhập doanh nghiệp là thông lệ trên thế giới và
doanh nghiệp ñương nhiên phải thực hiện. ðối với các tổ chức hoạt ñộng trong các
lĩnh vực “từ thiện, nhân ñạo, văn hoá, giáo dục, nghệ thuật, nghiên cứu khoa học và
các hoạt ñộng xã hội khác vì mục tiêu hoà bình hữu nghị, phát triển kinh tế - xã hội”,
mục tiêu hướng tới hoàn toàn không phải lợi nhuận, mà ñể phục vụ các mục tiêu xã
hội. Kinh phí hoạt ñộng của tổ chức có thể do thành viên tổ chức ñóng góp, hoặc ñược
các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước ủng hộ,… ñược sử dụng ñể phục vụ cho các
mục ñích khác nhau, nhưng không có mục tiêu lợi nhuận – yếu tố cần và ñủ ñể ñánh
thuế thu nhập doanh nghiệp. Không có yếu tố cần và ñủ này, việc bắt buộc các tổ chức
này nộp thuế thu nhập doanh nghiệp là bất hợp lý. ðồng thời, nếu ñánh thuế thu nhập

doanh nghiệp ñối với thu nhập của các tổ chức này sẽ không khuyến khích ñược cá tổ
chức thành lập theo pháp luật Việt Nam; không khuyến khích ñược các tổ chức từ
thiện, nhân ñạo, nghiên cứu khoa học và các hoạt ñộng xã hội khác vì mục tiêu, hoà
bình, hữu nghị, phát triển kinh tế xã hội. Vì vậy, “trong quá trình hoạt ñộng, các tổ
chức trên có một khoản quỹ nhất ñịnh và thực hiện một số biện pháp (không mang tính
kinh doanh) ñể phát triển nguồn quỹ của mính. Tuy nhiên, nguồn quỹ ñó không dành
ñể chia cho các thành viên mà ñể phục vụ các hoạt ñộng theo tôn chỉ, mục ñích của tổ
chức. Nếu cơ quan Nhà nước phát hiện trong quá trình hoạt ñộng, các tổ chức trên hoạt
ñộng ñể tìm kiếm lợi nhuận thì có thể áp dụng các biện pháp chế tài như giải thể (nếu
thành lập theo pháp luật Việt nam) hoặc không cho phép tiếp tục hoạt ñộng tại Việt
nam (nếu thành lập theo pháp luật nước ngoài) chứ không nên áp dụng biện pháp ñánh
thuế thu nhập doanh nghiệp. Hoặc, nếu các tổ chức này thành lập các tổ chức kinh tế
khi ñược pháp luật Việt Nam cho phép, thì sẽ ñánh thuế thu nhập doanh nghiệp với tổ
chức kinh tế ñó, chứ không ñánh thuế thu nhập doanh nghiệp ñối với tổ chức ñã thành
lập ra các tổ chức kinh tế này”13.
1.3.2. ðối tượng không thuộc diện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp
ðể khuyến khích sự hình thành và phát triển hợp tác xã nông nghiệp nhằm giải
quyết những khó khăn trong sản xuất nông nghiệp của người nông dân, giúp họ tạo ra
sản phẩm, tăng thêm thu nhập cải thiện ñời sống. Mặt khác, người nông dân thường có
thu nhập không thường xuyên do nhiều nguyên nhân như thiên tai, tác ñộng của thị
trường…cũng ñã ảnh hưởng ñến phần nào công việc của họ làm cho họ có thu nhập
không ổn ñịnh. Ngoài ra, người ta cũng không thể xác ñịnh ñược thu nhập của người
nông dân là bao nhiêu do không xác ñịnh ñược chi phí ban ñầu mà người nông dân bỏ
ra. Có thể nói ñây là những lý do mà Nhà nước ta quy ñịnh những trường hợp sau ñây
không thuộc diện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.
13



17

ðối tượng không thuộc diện nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo Thông tư
134/2007/TT–BTC hướng dẫn thi hành Nghị ñịnh số 24/2007/Nð–CP ngày 14/02/
2007 bao gồm: cá nhân, tổ hợp tác, hợp tác sản xuất nông nghiệp có thu nhập từ sản
xuất, sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản; trừ hộ gia ñình và cá nhân
nông dân sản xuất hàng hoá lớn, có thu nhập cao.
Việc nộp Thuế thu nhập doanh nghiệp áp dụng ñối với hộ gia ñình, cá nhân
nông dân sản xuất hàng hoá lớn, có thu nhập cao từ sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi,
nuôi trông thuỷ sản sẽ có quy ñịnh riêng.
Trước ñây, Nghị ñịnh số 30/1998/Nð-CP ngày 13/05/1998 của Chính phủ quy
ñịnh chi tiết thi hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp năm 1997 có quy ñịnh về sản
xuất hàng hoá lớn, có thu nhập cao là: giá trị sản phẩm hàng hoá trên 90 triệu ñồng/
năm và có thu nhập trên 36 triệu ñồng/năm thì phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp
cho phần thu nhập trên 36 triệu ñồng. Còn ở Thông tư 128/2003/TT-BTC ngày
22/12/2003 hướng dẫn thi hành Nghị ñịnh số 164/2003/Nð-CP ngày 22/12/2003 của
Chính phủ quy ñịnh chi tiết thi hành Luật thuế thu nhập doanh nghiệp 2003 quy ñịnh:
“Tạm thời chưa thu thuế thu nhập doanh nghiệp ñối với hộ gia ñình và cá nhân nông
dân sản xuất hàng hoá lớn, có thu nhập cao từ các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi,
nuôi trồng thuỷ sản cho ñến khi có quy ñịnh của Chính phủ” (khoản 2, Mục II, Thông
tư 128). Thông tư số 134/2007/TT–BTC hướng dẫn thi hành Nghị ñịnh số
24/2007/Nð–CP ngày 14/02/2007 vẫn giữ nguyên quy ñịnh của thông tư 128, tức là
khi chưa có quy ñịnh của Chính phủ thì cá nhân và hộ gia ñình trồng trọt, chăn nuôi,
nuôi trồng thuỷ sản vẫn chưa phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.

18


Chương 2

NGHIÊN CỨU VỀ CHẾ ðỘ ƯU ðÃI THUẾ THU NHẬP
DOANH NGHIỆP
2.1. Khái niệm về chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp
Chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp là những chính sách mà ðảng và
Nhà nước ñưa ra ñể qui ñịnh các trường hợp ñược miễn thuế, giảm thuế nhằm hỗ trợ
cho các doanh nghiệp trong việc khắc phục khó khăn, rủi ro ñể phát triển sản xuất,
hoặc khuyến khích bỏ vốn ñầu tư vào các ngành nghề, mặt hàng, các vùng mà Nhà
nước cần tập trung khuyến khích, ñẩy mạnh sản xuất; qua ñó góp phần ñiều tiết vĩ mô
nền kinh tế.
2.2. Ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp
2.2.1. Ý nghĩa, mục ñích của chế ñộ ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp với hoạt
ñộng sản xuất kinh doanh
“Thuế thu nhập doanh nghiệp có ảnh hưởng trực tiếp ñến lợi ích của các cơ sở
kinh doanh. Vì thông qua chính sách ưu ñãi miễn, giảm thuế ñã tác ñộng lớn ñến việc
ñầu tư vốn và tổ chức hoạt ñộng kinh doanh của các cơ sở kinh doanh. Hiện nay, các
quốc gia thường có xu hướng sử dụng chính sách ưu ñãi, miễn giảm thuế thu nhập ñể
thực hiện mục tiêu ñiều tiết nền kinh tế xã hội của mình. Thông thường các nước áp
dụng chế ñộ ưu ñãi, miễn, giảm thuế cho các lĩnh vực quan trọng, các ngành mũi nhọn
hoặc có lợi thế phát triển và các ngành tạo ra sản phẩm có sức cạnh tranh cao ở từng
nước…”14.
Tại sao khi bàn ñến vai trò của thuế trong việc thu hút ñầu tư, chúng ta lại ñề
cập ngay ñến thuế thu nhập doanh nghiệp mà ít ñề cập ñến các loại thuế gián thu như
thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ ñặc biệt,…? Sở dĩ như vậy vì các loại thuế gián thu
trên không ñiều tiết trực tiếp thu nhập của các nhà ñầu tư. Nếu các cơ sở hoạt ñộng
kinh doanh phải nộp thuế gián thu thì thuế sẽ ñược chuyển sang người tiêu dùng, trong
khi ñó chỉ có thuế thu nhập mới ñánh vào lợi nhuận của nhà ñầu tư. Do ñó, trước khi
quyết ñịnh ñầu tư, các nhà ñầu tư phải xem xét kĩ họ sẽ trích bao nhiêu phần trăm lợi
nhuận cho Chính phủ và ñặc biệt, ñối với nhà ñầu tư nước ngoài luôn chú ý tới những
quốc gia có thuế suất thấp và có nhiều ưu ñãi. Cũng chính vì thế, các quốc gia thường
dùng ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp ñể tạo nên sức hấp dẫn các nhà ñầu tư nội ñịa

và quốc tế. Thực chất ưu ñãi thuế thu nhập doanh nghiệp chính là miễn thuế, giảm
thuế, hoàn thuế. Hình thức ưu ñãi ở các nước phát triển sẽ khác hơn các nước ñang
14

Giáo trình Luật thuế Việt Nam – Trường ðại học Luật Hà Nội, NXB Tư pháp năm 2007, trang 210

19