LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại PHÁP LUẬT về HOẠT ĐỘNG CHO VAY của NGÂN HÀNG THƯƠNG mại NGUYỄN THÀNH đô

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
---  ---

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA 2008 – 2012

ĐỀ TÀI:

PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY
CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

Giáo viên hướng dẫn:
Ths. LÊ HUỲNH PHƯƠNG CHINH

Sinh viên thực hiện:
NGUYỄN THÀNH ĐÔ
MSSV: 5085797
LỚP: LUẬT THƯƠNG MẠI 1 – K34

Cần Thơ, 5/2012


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
---  -- ........................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng … năm …


NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN
---  -- ........................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng … năm …


MỤC LỤC
……
LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................................... 1
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ HOẠT
ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI...................................... 3
1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại ............................................................... 3
1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại ............................................................ 3
1.1.2. Đặc điểm của Ngân hàng thương mại....................................................... 5
1.1.3. Giới thiệu về các hoạt động của ngân hàng thương mại............................ 5
1.1.3.1. Giới thiệu hoạt động ngân hàng của NHTM ..................................... 6

1.1.3.2. Giới thiệu hoạt động kinh doanh khác của NHTM ........................... 7
1.2. Giới thiệu chung về hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại ............... 9
1.2.1. Định nghĩa vè hoạt động cho vay của NHTM .......................................... 9
1.2.2. Đặc điểm hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại .........................10
1.2.3. Phân loại hoạt động cho vay của NHTM..................................................11
1.2.4. Vai trò hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại .............................13
Chương 2: QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...............................................................................15
2.1. Quy định pháp luật về chủ thể tham gia hoạt động cho vay của Ngân hàng
thương mại............................................................................................................15
2.1.1. Quy định pháp luật về điều kiện của các bên khi tham gia hoạt động cho
vay của Ngân hàng thương mại..........................................................................15
2.1.1.1. Điều kiện của bên cho vay trong hoạt động cho vay của Ngân hàng
thương mại ...................................................................................................15
2.1.1.2. Điều kiện của bên đi vay khi tham gia hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại ...........................................................................................17
2.1.2. Quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các bên trong hoạt động cho
vay của ngân hàng thương mại ..........................................................................19
2.1.2.1. Quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của bên cho vay trong hoạt
động cho vay của ngân hàng thương mại ......................................................19
2.1.2.2. Quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của bên đi vay trong hoạt
động cho vay của ngân hàng thương mại ......................................................21


2.2. Quy định pháp luật về trường hợp cấm hoặc hạn chế cho vay của ngân hàng
thương mại............................................................................................................22
2.2.1. Quy định pháp luật về trường hợp cấm cho vay của ngân hàng thương
mại ....................................................................................................................23
2.2.2. Quy định pháp luật về hạn chế cho vay của ngân hàng thương mại .........24
2.3. Quy định pháp luật về quy trình thủ tục của hoạt động cho vay của ngân hàng

thương mại............................................................................................................25
2.3.1. Đề nghị giao kết hợp đồng vay vốn..........................................................25
2.3.2. Thẩm định hồ sơ vay vốn của bên vay .....................................................26
2.3.3. Chấp nhận đề nghị giao kết hợp đồng vay vốn .........................................26
2.3.4. Quy định pháp luật về hợp đồng cho vay của ngân hàng thương mại .......27
2.3.4.1. Vấn đề về phương thức cho vay .......................................................28
2.3.4.2. Vấn đề về số vốn vay .......................................................................29
2.3.4.3. Vấn đề về lãi suất cho vay................................................................29
2.3.4.4. Vấn đề về thời hạn cho vay ..............................................................30
2.3.4.6.Vấn đề về phương thức trả nợ ...........................................................31
2.3.4.7. Vấn đề về cơ cấu lại thời hạn trả nợ .................................................31
2.4. Quy định pháp luật về biện pháp bảo đảm tiền vay trong hoạt động cho vay
của ngân hàng thương mại ....................................................................................32
2.4.1. Quy định của pháp luật về bảo đảm tiền vay không bằng tài sản trong hoạt
động cho vay của ngân hàng thương mại ...........................................................34
2.4.2. Quy định của pháp luật về bảo đảm tiền vay bằng tài sản trong hoạt động
cho vay của ngân hàng thương mại....................................................................35
2.4.2.1. Quy định của pháp luật về điều kiện chung đối với tài sản bảo đảm
trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại......................................35
2.4.2.2. Quy định của pháp luật về tài sản bảo đảm của bên vay trong hoạt
động cho vay của ngân hàng thương mại ......................................................36
2.4.2.3. Quy định của pháp luật về tài sản bảo lãnh của bên thứ....................40
2.5. Quy định của pháp luật về thu nợ trong hoạt động cho vay của ngân hàng
thương mại............................................................................................................42
2.6. Quy định pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm trong hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại ...................................................................................................42


2.6.1. Xử lý tài sản bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong cầm cố, thế chấp ............43
2.6.2. Xử lý tài sản bảo đảm thực hiện nghĩa vụ trong bảo lãnh .........................44

Chương 3. THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI - MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG HOÀN THIỆN ................................46
3.1. Thực trạng hoạt động cho vay của các NHTM ...............................................46
3.1.1. Tình hình hoạt động cho vay của toàn ngành ngân hàng ..........................46
3.1.2. Tình hình hoạt động của một số NHTM điển hình ...................................47
3.1.2.1. Tình hình hoạt động của NHTMCP công thương Việt Nam
VIETINBANK (CTG) ..................................................................................47
3.1.2.2. Tình hình hoạt động của NHTMCP Ngoại Thương Việt Nam
VIETCOMBANK (VCB) .............................................................................48
3.1.2.3. Tình hình hoạt động của NHTMCP QUÂN ĐỘI..............................48
3.2. Những hạn chế trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại và một số
định hướng hoàn thiện ..........................................................................................49
3.2.1. Về chủ thể của hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại..................49
3.2.2. Về quy trình thủ tục của hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ...50
3.2.3. Về tài sản bảo đảm trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ..52
3.2.4. Về vấn đề thu nợ quá hạn, nợ xấu ............................................................54
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 56
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngân hàng Thương mại (NHTM) là một tổ chức trung gian tài chính quan trọng
trong nền kinh tế bởi vì NHTM là trung gian lưu chuyển tiền tệ, là cầu nối giữa nơi
thiếu vốn và nơi cần vốn thông qua hoạt động nhận tiền gửi của những tổ chức, cá
nhân có vốn nhàn rỗi trên cơ sở NHTM trả tiền gốc, lãi cho bên gửi tiền theo thỏa
thuận và cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu vay vốn trên cơ sở bên đi vay trả nợ gốc
và lãi vốn vay cho NHTM. Hoạt động cho vay là một trong những hoạt động quan
trọng nhất không những đối với ngân hàng, mà còn là vấn đề quan trọng đối với các
doanh nghiệp, cá nhân, hộ gia đình. Có nghĩa là, trong giai đoạn kinh tế đang phát

triển hiện nay nếu các doanh nghiệp không đầu tư vốn để mở rộng sản xuất thì khó mà
tồn tại lâu dài. Các cá nhân, hộ gia đình, các tổ chức thiếu vốn nếu không vay vốn tạo
điều kiện phục vụ các nhu cầu cần thiết cho công việc, cuộc sống của mình thì sẽ gặp
nhiều khó khăn. Với ngân hàng thương mại hoạt động cho vay là hoạt động đem lại
phần lớn thu nhập cho ngân hàng, cùng với nhiều vai trò khác thì hoạt động cho vay là
một trong những hoạt động chiến lược của ngân hàng thương mại. Để tìm hiểu rõ hơn
những quy định của pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại, cùng
với sự yêu thích về lĩnh vực ngân hàng kết hợp với những kiến thức đã học nên em
chọn đề tài luận văn “Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại” để
nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Nghiên cứu về mặt lý luận đối với hoạt động cho vay của Ngân hàng thương
mại
- Nghiên cứu về những quy định của pháp luật về hoạt động cho vay của Ngân
hàng thương mại
- Nghiên cứu về thực trạng của hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại và
đưa ra một số định hướng hoàn thiện.
3. Phạm vi nghiên cứu
Trong nội dung nghiên cứu của đề tài, người viết nghiên cứu về những vấn đề về
hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại như: quy định về chủ thể, điều kiện,
quyền và nghĩa vụ của các bên khi tham gia vào hợp đồng cho vay của NHTM, quy
trình thủ tục và các biện pháp để đảm bảo tiền vay trong hoạt động cho vay của
Trang 1


NHTM…. Từ đó, có những nhận xét, đánh giá về hoạt động cho vay của Ngân hàng
thương mại và đóng góp một số hướng nhằm góp phần hoàn thiện những quy định của
pháp luật về hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình tìm hiểu nội dung của đề tài, người viết áp dụng một số phương

pháp như: tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh, đối chiếu, và từ đó đưa ra những
nhận xét, định hướng hoàn thiện để giải quyết những vấn đề còn vướng mắc trong quá
trình thực hiện pháp luật về hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại.
5. Kết cấu của đề tài
Đề tài được chia làm 3 chương:
Chương 1: Giới thiệu chung về Ngân hàng thương mại và hoạt động cho vay
của Ngân hàng thương mại
1.1. Khái quát chung về Ngân hàng thương mại
1.2. Giới thiệu chung về hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại
Chương 2: Quy định của pháp luật về cho vay của Ngân hàng thương mại
2.1. Quy định của pháp luật về chủ thể tham gia hoạt động cho vay của Ngân
hàng thương mại
2.2. Quy định của pháp luật về trường hợp cấm hoặc hạn chế cho vay của Ngân
hàng thương mại
2.3. Quy định pháp luật về quy trình thủ tục của hoạt động cho vay của Ngân
hàng thương mại
2.4. Quy định pháp luật về biện pháp bảo đảm tiền vay trong hoạt động cho vay
của Ngân hàng thương mại
2.5. Quy định pháp luật về thu nợ trong hoạt động cho vay của Ngân hàng thương
mại
2.6. Quy định pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm trong hoạt động cho vay của
Ngân hàng thương mại
Chương 3: Thực trạng áp dụng pháp luật về cho vay của Ngân hàng thương
mại – Một số định hướng hoàn thiện
3.1. Thực trạng hoạt động cho vay của các Ngân hàng thương mại
3.2. Những hạn chế trong hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại và một
số định hướng hoàn thiện.
Trang 2

Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
Chương 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ HOẠT ĐỘNG
CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại
1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại
Trước cách mạng tháng 8 năm 1945, Việt Nam là nước thuộc địa nửa phong kiến
dưới sự thống trị của thực dân Pháp. Hệ thống tiền tệ, tín dụng được thiết lập và hoạt
động chủ yếu phục vụ chính sách thuộc địa của nhà nước Pháp ở Việt Nam. Trong suốt
thời kỳ thuộc địa, sự hình thành và phát triển của hệ thống tiền tệ, tín dụng đều do
chính phủ Pháp xếp đặt, bảo hộ thông qua Ngân hàng Đông Dương. Thực chất, Ngân
hàng Đông Dương hoạt động với tư cách là một Ngân hàng phát hành Trung ương,
đồng thời là một Ngân hàng kinh doanh đa năng bao gồm các nghiệp vụ Ngân hàng
thương mại và nghiệp vụ đầu tư.
Trước khi có Pháp lệnh Ngân hàng, hợp tác xã tín dụng (HTXTD) và công ty tài
chính năm 1990, pháp luật nước ta chưa quy định và đề cập đến khái niệm NHTM. Để
thực hiện chính sách đổi mới về tổ chức và hoạt động của Ngân hàng, ngày 13 tháng 7
năm 1987 Hội đồng bộ trưởng đã ban hành Chỉ thị số 218/CT cho phép Ngân hàng thí
điểm chuyển sang hệ thống Ngân hàng hai cấp. Nghị định số 53/HĐBT ban hành ngày
26 tháng 3 năm 1988 của Hội đồng bộ trưởng về tổ chức bộ máy nhà nước Ngân hàng
Nhà nước Việt Nam (gọi tắt là NĐ 53/HĐBT) được coi là bước khởi đầu đột phá để
chuyển đổi từ hệ thống Ngân hàng hai cấp, lần đầu tiên đã đề cập đến khái niệm “Ngân
hàng chuyên doanh”. Theo NĐ 53/HĐBT: “Các Ngân hàng chuyên doanh là tổ chức
kinh doanh trực tiếp đối với nền kinh tế quốc dân; có tư cách pháp nhân; bình đẳng
trong quan hệ kinh doanh đối với các đơn vị và các thành phần kinh tế từ cơ sở và
trong hệ thống mỗi Ngân hàng chuyên doanh”.1 Một vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan
trọng là tại NĐ 53/HĐBT, lần đầu tiên các nghiệp vụ của NHTM được pháp luật điều
chỉnh hoạt động và NHTM được thể hiện dưới khái niệm “Ngân hàng chuyên doanh”.
Nói cách khác, khái niệm “Ngân hàng chuyên doanh” theo NĐ 53/HĐBT là tiền thân
của khái niệm NHTM theo Pháp lệnh Ngân hàng, HTXTD và công ty tài chính năm

1

Nghị định số 53/HĐBT ban hành ngày 26/03/1988 của Hội đồng bộ trưởng về tổ chức bộ máy Nhà nước Ngân
hàng Nhà nước Việt Nam

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 3

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
1990 sau này.
Thực tế thi hành NĐ 53/HĐBT cũng đồng thời chỉ ra yêu cầu cần có một văn bản
có hiệu lực pháp lý cao hơn để tiếp tục điều chỉnh về mặt pháp lý đối với hoạt động
Ngân hàng trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường. Đến Pháp lệnh Ngân
hàng, HTXTD và công ty tài chính năm 1990 thì:
“NHTM là tổ chức kinh doanh tiền tệ mà hoạt động chủ yếu và thường xuyên là
nhận tiền gửi của khách hàng với trách nhiệm hoàn trả và sử dụng số tiền đó để cho
vay, thực hiện nghiệp vụ chiếc khấu và làm phương tiện thanh toán”.2
Cũng theo pháp lệnh này, hệ thống NHTM của nước ta bao gồm NHTM quốc
doanh, NHTM cổ phần, Ngân hàng liên doanh, chi nhánh Ngân hàng nước ngoài.
Ngoài ra, Pháp lệnh còn định nghĩa và quy định về một số loại hình TCTD khác như
Ngân hàng đầu tư và phát triển, HTXTD, công ty tài chính. Như vậy, dựa trên Pháp
lệnh này, một hệ thống văn bản pháp luật quy định về hoạt động Ngân hàng đã từng
bước được xây dựng và ban hành, góp phần tạo ra môi trường pháp lý, đưa hoạt động
của NHTM nói riêng và các TCTD nói chung ngày càng đi vào quỹ đạo thống nhất,
đánh dấu bước đổi mới căn bản về tổ chức và hoạt động của NHTM.
Đến Luật các TCTD năm 1997, Luật các TCTD không trực tiếp và thống nhất
đưa ra định nghĩa về NHTM mà chỉ gián tiếp đề cập đến những nội dung chính của

định nghĩa về NHTM thông qua các định nghĩa “Ngân hàng” và định nghĩa “hoạt động
Ngân hàng”. Cụ thể: “Ngân hàng là loại hình TCTD được thực hiện toàn bộ hoạt động
Ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan. Theo tinh chất và mục tiêu
hoạt động, các loại hình Ngân hàng gồm NHTM, Ngân hàng phát triển, Ngân hàng
đầu tư. Ngân hàng chính sách, Ngân hàng hợp tác và các loại Ngân hàng khác; TCTD
nước ngoài là TCTD được thành lập theo pháp luật nước ngoài;….Theo đó hoạt động
Ngân hàng là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ Ngân hàng với nội dung thường
xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ
thanh toán”.3
Khái niệm NHTM được đề cập tại Nghị định số 49/2000/NĐ-CP ngày 12 tháng 9
năm 2000 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của NHTM như sau: “NHTM là
2
3

Theo khoản 1 Điều 1 Pháp lệnh ngân hàng, HTXTD, công ty tài chính ban hành năm 1990
Điều 20 Luật các TCTD ban hành năm 1997

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 4

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
Ngân hàng đươc thực hiện toàn bộ hoạt động Ngân hàng và các hoạt động kinh doanh
khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của
Nhà nước”4.
Đến luật các TCTD sửa đổi, bổ sung 2004 thì vẫn không quy định về khái
niệm NHTM mà chỉ áp dụng khái niệm NHTM tai nghị định số 49/2000/NĐ-CP. Theo
Luật các TCTD ban hành ngày 16/6/2010 (Luật các TCTD 2010): “NHTM là loại hình

Ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động Ngân hàng và các hoạt động kinh
doanh khác nhằm mục tiêu lợi nhuận”5. Với khái niệm được quy định tại Luật các
TCTD 2010 thì nội dung hoạt động của NHTM được mở rộng hơn so với hoạt động
của NHTM được quy định tại NĐ 49/2000/NĐ-CP. Cụ thể là NHTM được thực hiện
tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác dù có liên quan hay
không liên quan và NHTM hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận là mục tiêu quan trọng
nhất của NHTM.
1.1.2. Đặc điểm của Ngân hàng thương mại
NHTM là một loại hình đặc biệt được thực hiện kinh doanh trong lĩnh vực tiền
tệ, được phép huy động vốn của các cá nhân, tổ chức với trách nhiệm hoàn trả. Và nét
đặc trưng cơ bản nhất của NHTM là hoạt động luôn vì mục tiêu lợi nhuận. Trong khi
đó thì một số ngân hàng khác như Ngân hàng chính sách thì hoạt động không vì mục
tiêu lợi nhuận.
NHTM được sử dụng nguồn vốn huy động hoặc vốn tự có của mình để thực hiện
nghiệp vụ như cấp tín dụng, cung ứng dịch vụ thanh toán qua tài khoản và thực hiện
các dịch vụ tài chính khác. Do đó, sản phẩm mà NHTM kinh doanh và làm dịch vụ là
hàng hóa tài chính, hay nói cách khác, đó là tiền và các giấy tờ có giá như: cổ phiếu,
trái phiếu, thương phiếu, hối phiếu, tín phiếu,…
Thông qua các hoạt động huy động vốn và cho vay thì NHTM góp phần lưu
chuyển tiền tệ trong nền kinh tế, phục vụ cho quá trình sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng
của nền kinh tế.
1.1.3. Giới thiệu về các hoạt động của ngân hàng thương mại
Từ những khái niệm đã được nêu ở mục trên, ta thấy NHTM hoạt động với tiêu
4
5

Khoản 2 Điều 1 NĐ 49/2000/NĐ-CP ban hành ngày 12/9/2000 về tổ chức, hoạt động của NHTM
Khoản 3 Điều 4 Luật các TCTD năm 2010

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh

Trang 5

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
chí lợi nhuận là mục tiêu chủ yếu. Với loại hình Ngân hàng này chuyên cung cấp các
dịch vụ tài chính đa dạng nhất. Vì vậy, những hoạt động của NHTM bao gồm: Các
hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác.6
1.1.3.1. Giới thiệu hoạt động ngân hàng của NHTM
Về hoat động huy động vốn: hoạt động huy động vốn bao gồm huy động từ nhận
tiền gửi, huy động thông qua phát hành các giấy tờ có giá.
NHTM nhận tiền gửi của các tổ chức, cá nhân với các hình thức như:
Nhận tiền gửi không kỳ hạn: tiền gửi không kỳ hạn là loại tiền gửi mà khách
hàng có thể rút tiền bất cứ lúc nào trong suốt quá trình gửi tiền tại NHTM. Vì vậy nên
NHTM rất khó xác định được khách hàng muốn rút tiền vào khoảng thời gian nào nên
NHTM luôn dự trữ một khoản dư tiền gửi không kỳ hạn huy động được để đáp ứng
kịp thời đối với nhu cầu rút vốn của khách hàng đối với loại tiền gửi này và lãi suất
huy động cho hình thức này thường rất thấp.
Nhận tiền gửi có kỳ hạn: Là việc khách hàng gửi tiền tại NHTM trong đó khách
hàng và NHTM có thỏa thuận về thời gian rút tiền. Do vậy, đây là loại tiền gửi có vai
trò quan trọng vì NHTM có thể kiểm soát được thời gian rút tiền của khách hàng. Vì
vậy lãi suất huy động của loại tiền gửi có kỳ hạn thường cao hơn lãi suất không kỳ hạn
nhằm kích thích khách hàng gửi tiền theo hình thức này.
Nhận tiền gửi tiết kiệm: Là loại tiền gửi mà khách hàng gửi vào NHTM với mục
đích để dành. Thông thường khách hàng gửi tiền tại NHTM nhằm mục đích để cho
NHTM quản lý hộ tiền tiết kiệm của mình để hưởng lãi suất theo định kỳ. Có hai loại
tiền gửi tiết kiệm là tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn và có kỳ hạn. Đối với tiền gửi tiết
kiệm không kỳ hạn cũng giống như tiền gửi không kỳ hạn đã được nêu ở trên. Cụ thể
là khách hàng cũng có thể rút tiền bất cứ lúc nào và lãi suất huy động đối với loại tiền

gửi này cũng thấp hơn so với tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn. Trong đó tiền gửi tiết kiệm
có kỳ hạn thì khách hàng cũng thỏa thuận với NHTM về thời hạn mà khách hàng có
thể rút tiền.
Huy động vốn thông qua phát hành giấy tờ có giá: NHTM còn được phát hành
chứng chỉ tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu, trái phiếu để huy động trong nước và nước

6

Quy định tại Mục 2 Chương IV Luật các TCTD 2010

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 6

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
ngoài.
Về Cấp tín dụng: là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sủ dụng một khoản tiền
hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng
nghiệp vụ cho vay, chiếc khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng
và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác.
Về cung ứng dịch vu thanh toán qua tài khoản: Là việc cung ứng phương tiện
thanh toán; thực hiện dịch vụ thanh toán séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm
thu, thẻ ngân hàng, thư tín dụng và các dịch vụ thanh toán khác cho khách hàng thông
qua tài khoản của khách hàng. Việc thực hiện các dịch vụ thanh toán quốc tế và các
dịch vụ thanh toán khác sau khi được Ngân hàng nhà nước chấp thuận.
Như vậy, trong các hoat động của Ngân hàng thương mại thì hoat động cho vay
của Ngân hàng thương mại là quan trong nhất. Hoạt động cho vay là hoạt động đem lai
nguồn thu chủ yếu của Ngân hàng thương mại. Để đảm bảo cho Ngân hàng thương

mại có thể duy trì và phát triển vững chắc, đòi hỏi hoạt động cho vay phải được thực
hiện theo những nguyên tắc nhất định để đảm bảo cho Ngân hàng thương mại thu
được cả vốn và lãi khi hết thời hạn cho vay. Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này ta cần
tìm hiểu những nét đặc trưng và quan trọng của hoạt động này.
1.1.3.2. Giới thiệu hoạt động kinh doanh khác của NHTM
Ngoài ra, Ngân hàng thương mại còn được tiến hành một số hoạt động kinh
doanh khác như sau:
Hoạt động có liên quan đến NHNN:
“NHTM được vay vốn của Ngân hàng nhà nước dưới hình thức tái cấp vốn theo
quy định của Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam”.7 Trong đó, “tái cấp vốn là hình
thức cấp tín dụng của NHNN nhằm cung ứng vốn ngắn hạn và phương tiện thanh toán
cho tổ chức tín dụng”8. NHNN quy định và thực hiện tái cấp vốn cho NHTM với các
hình thức như: cho vay có bảo đảm bằng cầm có giấy tờ có giá, chiếc khấu giấy tờ có
giá, và các hình thức cấp tín dụng khác.
“Được mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, tài khoản thanh
toán tại TCTD, và tài khoản tiền gửi, tài khoản thanh toán ở nước ngoài theo quy định
7
8

Quy định tại Điều 99 Luật các TCTD 2010
Quy định tại khoản 1 Điều 11 Luật NHNN 2010

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 7

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
của pháp luật về ngoại hối”.9 Được vay vốn của các TCTD, tổ chức tài chính trong

nước và nước ngoài theo quy định của pháp luật. Được tổ chức thanh toán nội bộ,
tham gia hệ thống thanh toán liên ngân hàng quốc gia. Ngoài ra, Ngân hàng thương
mại còn được tham gia hệ thống thanh toán quốc tế sau khi được Ngân hàng Nhà nước
chấp thuận.
Hoạt động mở rộng đầu tư:
Được góp vốn mua cổ phần theo quy định của pháp luật. Ngân hàng thương mại
chỉ được dùng vốn điều lệ và quỹ dự trữ để góp vốn và mua cổ phần.
Được kinh doanh, cung ứng dịch vụ ngoại hối và sản phẩm phái sinh sau khi
được Ngân hàng Nhà nước chấp thuận bằng văn bản. Ngân hàng thương mại được
kinh doanh cung ứng dịch vụ cho khách hàng ở trong nước và nước ngoài các sản
phẩm như: Ngoại hối; Phát sinh về tỷ giá, lãi suất, ngoại hối, tiền tệ và tài sản tài chính
khác.
Ngân hàng thương mại được quyền ủy thác, nhận ủy thác, đại lý trong lĩnh vực
liên quan đến hoạt động ngân hàng, kinh doanh bảo hiểm, quản lý tài sản theo quy
định của Ngân hàng Nhà nước.
Hoạt động liên quan đến hoạt động ngân hàng:
Được tham gia thị trường tiền tệ. Hoạt động này được thể hiện thông qua hình
thức đấu thầu tín phiếu Kho bạc, tín phiếu Ngân hàng Nhà nước và các giấy tờ có giá
khác trên thị trường tiền tệ.
Các hoạt động kinh doanh khác của Ngân hàng thương mại: Dịch vụ quản lý tiền
mặt, tư vấn ngân hàng, tài chính; Các dịch vụ quản lý, bảo quản tài sản, cho thuê tủ,
két an toàn; Tư vấn tài chính doanh nghiệp, tư vấn mua, bán, hợp nhất, sáp nhập doanh
nghiệp và tư vấn đâu tư; Mua, bán trái phiếu Chính phủ, trái phiếu doanh nghiệp; Dịch
vụ môi giới tiền tệ; Lưu ký chứng khoán, kinh doanh vàng và các hoạt động kinh
doanh khác liên quan đến hoạt động ngân hàng sau khi được Ngân hàng Nhà nước
chấp thuận bằng văn bản.

9

Quy định tại Điều 101 Luật các TCTD 2010

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 8

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
1.2. Giới thiệu chung về hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại
1.2.1. Định nghĩa vè hoạt động cho vay của NHTM
Hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại hay nói rộng ra là tín dụng Ngân
hàng thương mại được ghi nhận theo Luật các TCTD năm 1997 (sửa đổi bổ sung
2004): “hoạt động tín dụng là việc TCTD sử dụng nguồn vốn tự có, nguồn vốn huy
động để cấp tín dụng”.10 Trong đó, “hoạt động cấp tín dụng là việc TCTD thỏa thuận
để khách hàng sử dụng một khoản tiền với nguyên tắc có hoàn trả bằng các nghiệp vụ
cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác”.11
Trong hoạt động cấp tín dụng của Ngân hàng thương mại, nghiệp vụ cho vay đóng vai
trò chủ yếu và quan trọng để tạo ra lợi nhuận.
Theo Luật các TCTD 2010: “Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó bên cho
vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích
xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả
gốc và lãi”.12 Như vậy, Luật các TCTD 2010 xác định hoạt động cho vay của NHTM
là một quan hệ giữa hai chủ thể: Ngân hàng thương mại với tư cách là người cho vay
và người đi vay (khách hàng). Trong đó, ngân hàng thương mại chuyển giao một
khoản tiền cho người đi vay sử dụng một thời gian nhất định, đồng thời người đi vay
cam kết hoàn trả vốn (bao gồm cả tiền gốc và lãi) cho Ngân hàng thương mại theo thời
hạn đã thỏa thuận. Với tư cách là người cho vay, các Ngân hàng thương mại có quyền
yêu cầu khách hàng của mình muốn vay được vốn phải tuân thủ những điều kiện nhất
định, những điều kiện này là cơ sở ràng buộc về mặc pháp lý đảm bảo cho NHTM có
thể thu hồi được vốn sau một thời gian nhất định. Để thu hồi được vốn, các NHTM có

quyền yêu cầu người đi vay đáp ứng những điều kiện cụ thể dựa trên cơ sở mức độ tín
nhiệm giữa NHTM và khách hàng.
Cho vay có hiệu quả là điều kiện và biện pháp hàng đầu đảm bảo cho NHTM duy
trì sự tồn tại và phát triển ổn định. Muốn vậy, hoạt động cho vay của NHTM phải lành
mạnh và có hiệu quả. Nghĩa là các NHTM phải thực hiện tốt khả năng hoàn trả của
người đi vay trước khi cho vay, đảm bảo tính độc lập trong quá trình kiểm tra, tuân thủ

10
11
12

Khoản 8 Điều 1 Luật các TCTD sđbs 2004
Khoản 10 Điều 1 Luật các TCTD sđbs 2004
Khoản 16 Điều 4 Luật các TCTD 2010

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 9

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
quy trình cho vay, đảm bảo việc cho vay chỉ tiến hành trên cơ sở có bảo đảm theo đúng
quy định. Vì vậy, NHTM chỉ cho vay đối với khách hàng khi khách hàng đảm bảo
được các nguyên tắc sau:
Sử dụng vốn đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng cho vay của NHTM.
Đây là nguyên tắc cơ bản, vì có sử dụng đúng mục đích thì khách hàng mới có thể
thực hiện được dự án, phương án kinh doanh theo lợi ích dự kiến và do vậy mới có thể
thu hồi được vốn để hoàn trả nợ vay của NHTM.
Vốn vay phải được hoàn trả đầy đủ vốn vay và lãi đúng thời hạn đã cam kết trong

hợp đồng cho vay của NHTM. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo cho các NHTM tồn tại
và hoạt động bình thường. Bởi vì nguồn vốn cho vay của NHTM chủ yếu là nguồn vốn
huy động. Đó là một bộ phận tài sản của các chủ sở hữu mà NHTM tam thời quản lý
và sử dụng, NHTM phải có nghĩa vụ đáp ứng các nhu cầu rút tiền của khách hàng khi
họ yêu cầu. Nếu các khoản cho vay không được hoàn trả đúng hạn thì sẽ ảnh hưởng
đến khả năng hoàn trả của NHTM với chủ sở hữu vốn mà NHTM đã huy động.
Để đảm bảo khả năng hoàn trả của khách hàng đi vay với NHTM thì cần phải có
sự bảo đảm khách hàng có đủ khả năng hoàn trả cho NHTM khi đến hạn trả nợ thông
qua những biện pháp bảo đảm tiền vay. Bảo đảm tiền vay có thể thực hiện bằng thế
chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của bên thứ ba, hoặc bảo đảm bằng chính tài sản được tạo
ra do sử dụng vốn vay hoặc bảo đảm bằng tín chấp.
1.2.2. Đặc điểm hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại
Hoạt động cho vay của NHTM luôn vì mục tiêu lợi nhuận nên đối tượng cho vay
của NHTM là tất cả các tổ chức, cá nhân có nhu cầu vay vốn và thỏa mãn những quy
định của pháp luật về tư cách chủ thể, điều kiện vay vốn… Do đó, đối với đối tượng
cho vay của NHTM thường rộng hơn rất nhiều so với đối tượng cho vay của Ngân
hàng chính sách vì đối tượng cho vay của Ngân hàng chính sách thường là sinh viên
học sinh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, hộ nghèo, cho vay nhằm giải quyết việc
làm,…và mục đích cho vay của Ngân hàng chính sách nhằm thực hiện các chính sách
an sinh xã hội.
Hợp đồng cho vay là hợp đồng song vụ: “Hợp đồng song vụ là hợp đồng mà mỗi

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 10

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
bên đều có nghĩa vụ đối với nhau”.13 Như vậy, trong hoạt động cho vay của NHTM thì

NHTM có nghĩa vụ cho khách hàng vay tiền theo thỏa thuận trong hợp đồng vay tiền,
Đồng thời, khách hàng đi vay tiền phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ của mình. Vì vậy, ta
nói hợp đồng cho vay là hợp đồng song vụ.
Hoạt động cho vay của NHTM là hoạt động cho vay dưới hình thức cấp tín dụng,
NHTM sẽ cho bên đi vay vay một khoản tiền vào mục đích cần thiết của bên đi vay.
Đây là nét đặt trưng của hoạt động cho vay của ngành ngân hàng nói chung và NHTM
nói riêng, trong khi đó thì loại hình TCTD là công ty cho thuê tài chính thì cho thuê tài
chính là hoạt động cấp tín dụng với đối tượng của hoạt động cho thuê tài chính là tài
sản.
Lãi suất giữ vai trò quan trọng trong hoạt động cho vay của NHTM: Vì quy mô
của các hợp đồng cho vay từ nhỏ đến các dự án lớn mức độ rủi ro cao hay thấp, mức
thu hồi vốn như thế nào, tài sản thế chấp và uy tín của khách hàng ra sao sẽ ảnh hưởng
đến mức lãi suất của ngân hàng quy định cụ thể. Ngoài ra với thời gian sử dụng vốn
khác nhau thì lãi suất cũng sẽ khác nhau.
Hoạt động cho vay của NHTM sẽ tự chịu trách nhiệm đối với các khoản rủi ro
trong hoạt động cho vay của mình nên NHTM phải có trách nhiệm với các khoản cho
vay. Trong khi đó thì Ngân hàng chính sách sẽ được NHNN bù đắp các khoản chi phí
rủi ro trong hoạt động tín dụng theo quy định của pháp luật.
1.2.3. Phân loại hoạt động cho vay của NHTM
Trong nền kinh tế thị trường như hiện nay thì hoạt động cho vay của NHTM rất
đa dạng và phong phú với nhiều cách phân loại khác nhau. Phân loại cho vay là việc
sắp xếp các khoản cho vay theo từng nhóm dựa trên một số tiêu chí nhất định. Có
nhiều tiêu chí phân loại cho vay khác nhau, tuy nhiên trên thực tế, người ta thường
phân loại cho vay theo các tiêu chí sau:
Phân loại cho vay dưa vào tiêu chí thời hạn cho vay bao gồm:
Cho vay ngắn hạn: Theo quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2001
của thống đốc Ngân hàng Nhà nước thì:
“Cho vay ngắn hạn là các khoản cho vay có thời hạn dưới 12 tháng”.14
13
14

Khoản 1 Điều 404 Bộ luật dân sự 2005
Khoản 1 Điều 8 Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2011 ban hành kèm theo quy chế cho vay

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 11

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
Như vậy, có thể thấy mục đích cho vay của loại hình cho vay này thường là nhằm
đầu tư vào tài sản lưu động, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của khách hàng trong hoạt
động kinh doanh hoặc thỏa mãn các nhu cầu tiêu dùng của khách hàng trong thời gian
ngắn hạn mà cụ thể ở đây là không quá 12 tháng.
Cho vay trung hạn và cho vay dài hạn: Theo quyết định số 1627/2001/QĐNHNN ngày 31/12/2001 của thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định:
“Cho vay trung hạn là các khoản vay có thời hạn cho vay tư 12 đến 60 tháng;
Cho vay dài hạn là các khoản vay có thời hạn cho vay từ 60 tháng trở lên”.15
Đối với cho vay trung hạn thì đây là loại hình cho vay trong đó các bên thỏa
thuận thời hạn sử dụng vốn vay là từ 1 đến 5 năm. Mục đích của loại cho vay này
nhằm tài trợ cho việc đầu tư vào tài sản cố định hay được sử dụng để mua sắm các loại
tài sản mà khách hàng cần trong kinh doanh…. Đối với cho vay dài hạn thì mục đích
của việc cho vay nay nhằm tài trợ cho các dự án đầu tư.
Phân loại cho vay dựa vào mục đích sử dụng vốn:
Cho vay tiêu dùng: Là việc cho vay mà các bên thỏa thuận, cam kết với nhau về
việc sử dụng số tiền vay vào mục đích tiêu dùng hàng ngày…Cho vay tiêu dùng
thương những khoản vay nhỏ so với vay kinh doanh. NHTM cho vay thường dụa vào
tài sản đảm bảo hoặc dựa vào khả năng tạo thu nhập của người đi vay.
Cho vay kinh doanh: Đây là hình thức cho vay mà các bên đã có cam kết số tiền
vay sẽ được sử dụng vào mục đích thực hiên các công việc kinh doanh của mình. Nếu

sau khi được NHTM giải ngân (người đi vay nhận được tiền vay) mà người đi vay sử
dụng vốn vào mục đích khác thì NHTM có quyền sử dụng các chế tài thích hợp được
ghi trong hợp đồng vay vốn. Cho vay kinh doanh thường là những khoản vay lớn, có
nhiều rủi ro nên cần được NHTM thẩm định kĩ trước khi quyết định cho vay để đảm
bảo khả năng thu hồi vốn.
Phân loại cho vay dựa vào tiêu chí biện pháp đảm bảo khả năng hoàn trả:
Cho vay có đảm bảo bằng tài sản: Là loại cho vay mà nghĩa vụ trả nợ được các
bên đảm bảo băng một số biện pháp như: Cầm cố, thế chấp hoặc bảo lãnh. Đối với loại

15

của TCTD đối với khách hàng
Khoản 2, khoản 3 Điều 8 Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31/12/2011 ban hành kèm theo quy chế
cho vay của TCTD đối với khách hàng

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 12

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
hình cho vay này nếu bên đi vay không thực hiên đúng nghĩa vụ trả nợ mà các bên đã
thỏa thuận trong hợp đồng cho vay thì NHTM có quyền xử lý tài sản đảm bảo để thu
hồi nợ theo thỏa thuận và theo quy định của pháo luật.
Cho vay đảm bảo không bằng tài sản: Là loại hình cho vay mà nghĩa vụ hoàn trả
tiền vay không được đảm bảo băng bất kỳ một tài sản nào. Tuy nhiên thông thường để
được vay theeo hình thức này thì người đi vay phải đảm bảo khả năng hoàn trả bằng
uy tín của mình hoặc của người khác và được cam kết bằng văn bản. Đây là hình thức
cho vay có rủi ro tương đối cao.

1.2.4. Vai trò hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại
Hoạt động cho vay là một phần của hoạt động tín dụng của ngân hàng. Hoạt động
này ra đời từ buổi đầu của ngân hàng và đã trở thành một trong hai nhiệm vụ cơ bản
của ngân hàng. Đây cũng là nghiệp vụ kinh doanh chủ yếu của NHTM bởi vì chỉ có lãi
cho vay mới bù đắp lại các chi phí phát sinh của ngân hàng như chi phí trung gian, chi
phí quản lý, chi phí dự trữ…Thực tế trong quá trình phát triển của NHTM cho thấy lợi
nhuận từ các khoản cho vay chiếm phần lớn thu nhập của ngân hàng, lượng tiền gửi
tăng lên đáng kể, các hình thức cho vay cũng phong phú. Cho nên hoạt động cho vay
có một vị trí rất quan trọng trong nền kinh tế thi trường hiện nay. Vì vậy vai trò hoạt
động cho vay của Ngân hàng thương mại được thể hiện ở một số vấn đề sau:
Một trong những nguồn vốn quan trọng để bổ sung vốn lưu động và vốn cố định
cho các chủ doanh nghiệp là vốn vay từ hoạt động cho vay của NHTM, vì nếu chỉ dựa
vào vốn tự có quá ít ỏi, doanh nghiệp sẽ không đủ sức cạnh tranh trong nền kinh tế thị
trường. Từ đó, vốn từ hoạt động cho vay của NHTM sẽ là nguồn vốn quan trọng cho
các dự án kinh doanh của các doanh nghiệp.
Hoạt động cho vay của NHTM là đòn bẩy kinh tế để thực hiện tái sản xuất mở
rộng, ứng dụng công nghệ, kỷ thuật tiên tiến, hiện đại, nâng cao năng suất và hiệu quả
kinh tế, tạo ra nhiều sản phẩm hàng hóa tiêu dùng nội địa và xuất khẩu. NHTM với
chức năng tiêu dùng vốn, tập trung nguồn vốn từ trong nước và nước ngoài đã phần
nào đáp ứng nhu cầu về vốn cho nền kinh tế. Từ đó hoạt động cho vay của NHTM trở
thành đòn bẩy quan trọng nhất trong nền kinh tế, hoạt động này sẽ giúp cho nhà kinh
doanh có thêm nguồn vốn vững chắc để nhà sàn xuất kinh doanh thực hiện quá trình
tái sản xuất mở rộng và ứng dụng công nghệ để cạnh tranh thắng lợi trên thị trường.
GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 13

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại

Hoạt động cho vay của NHTM là công cụ cho các dự án tạo công ăn việc làm,
tăng thu nhập, góp phần phát triển kinh tế xã hội.
Hoạt động cho vay của NHTM thúc đẩy quá trình sản xuất, mở rộng quá trình
phân công lao động và hợp tác kinh tế trong nước và quốc tế. Bởi vì nếu các tổ chức,
cá nhân, làm ăn có hiệu quả và uy tín được NHTM tập trung đầu tư vốn tạo đà mở
rộng quy mô sản xuất kinh doanh và thị trường tiêu thụ, từ đẩy mạnh quy mô sản xuất
kinh doanh nên các tổ chức, cá nhân sẽ sử dụng nhiều lao động hơn góp phần tạo công
ăn việc làm, tăng thu nhập cho người lao động góp phần phát triển xã hội. Do đó hoạt
động cho vay của NHTM sẽ làm tăng hiệu quả kinh doanh đồng thời thúc đẩy nhanh
chóng quá trình tập trung và tích lũy vốn, tạo cho các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp
đủ điều kiện hợp tác liên doanh với các tập đoàn kinh tế nước ngoài, đưa nước ta hội
nhập với nền kinh tế thế giới.
Thông qua hoạt động cho vay của NHTM, Nhà nước có thể kiểm soát các hoạt
động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế để đề ra các biện pháp, chính sách quản lý
kinh tế và pháp lý phù hợp. Từ đó, Nhà nước có thể điều chỉnh cơ cấu kinh tế và hoạt
động của các thành phần kinh tế thông qua các chính sách ưu đãi về lãi suất và các
điều kiện cho vay cho các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đầu tư sản xuất theo mục
tiêu định hướng kinh tế của Nhà nước.
Tóm lại, NHTM là một loại hình TCTD đặc thù hoạt động kinh doanh trong lĩnh
vực tiền tệ. Hoạt động cho vay là một trong những hoạt động quan trọng đối với
NHTM, bên đi vay và đối với sự phát triển của nền kinh tế nói chung. Trong đó
NHTM là trung gian tài chính nhằm chuyển các nguồn vốn nhàn rỗi từ các tổ chức, cá
nhân đến cho những đối tượng có nhu cầu cần vốn trong hoạt động sản xuất, kinh
doanh cung như vì những nhu cầu cần thiết cho cuộc sống của họ. Riêng đối với
NHTM thì hoạt động cho vay là hoạt động chủ yếu nhằm đem lại lợi nhuận chủ yếu để
NHTM tồn tại và phát triển. Do đó, hoạt động cho vay của NHTM là một trong những
hoạt động quan trọng nhất của NHTM.

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 14

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
Chương 2
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY CỦA
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI
Những quy định pháp luật về cho vay là những quy định của luật pháp về các
quan hệ phát sinh giữa các bên khi tham gia vào hoạt động cho vay của NHTM. Các
quy định này có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động cho vay, bởi vì nó chi phối tính chất,
quy mô, phạm vi giao dịch, trạng thái rủi ro và an toàn trong hoạt động của NHTM nói
chung và hoạt động cho vay của NHTM nói riêng.
2.1. Quy định pháp luật về chủ thể tham gia hoạt động cho vay của Ngân
hàng thương mại
Chủ thể tham gia hoạt động cho vay của NHTM bao gồm bên cho vay (là
NHTM) và bên đi vay (các tổ chức, cá nhân). Khi các chủ thể này tham gia vào hoạt
động cho vay của NHTM thì phải thỏa mãn những điều kiện do pháp luật quy định.
Việc pháp luật quy định về điều kiện chủ thể đối với bên cho vay và bên đi vay nhằm
tạo cơ sở pháp lý cho việc đánh giá hiệu lực của hợp đồng cho vay, hạn chế rủi ro,
tranh chấp về sau. Mặc khác, với những quy định về chủ thể tham gia hợp đồng cho
vay của NHTM, bên cho vay và bên đi vay sẽ có những quyền và nghĩa vụ nhất định.
2.1.1. Quy định pháp luật về điều kiện của các bên khi tham gia hoạt động
cho vay của Ngân hàng thương mại
Khi các bên tham gia vào quan hệ cho vay của NHTM thì phải đáp ứng những
điều kiện do pháp luật quy định. Những chủ thể khác nhau sẽ được cơ quan Nhà nước
có thẩm quyền quy định các điều kiện khác nhau.
2.1.1.1. Điều kiện của bên cho vay trong hoạt động cho vay của Ngân hàng
thương mại
Trong hoạt động cho vay của NHTM thì bên cho vay cũng chính là NHTM.

NHTM muốn tham gia vào hoạt động cho vay và trở thành chủ thể của bên cho vay thì
phải đáp ứng những điều kiện do pháp luật quy định là phải có giấy phép thành lập
theo đúng quy định của pháp luật.
Để được cấp giấy phép thành lập NHTM, NHTM phải đáp ứng những điều kiện
tại khoản 1 Điều 20 Luật các TCTD 2010 như sau:
GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 15

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
Một là, có vốn điều lệ, vốn được cấp tối thiểu bằng mức vốn pháp định. Trong
đó, “Chính phủ quy định mức vốn pháp định đối với từng loại hình tổ chức TCTD, chi
nhánh ngân hàng nước ngoài”.16 Đối với NHTM hiện nay thì Chính phủ quy định mức
vốn pháp định là 3000 tỷ đồng. Vốn điều lệ là số vốn do các thành viên, cổ đông góp
hoặc cam kết góp trong một khoản thời hạn nhất định và được ghi vào điều lệ của
NHTM. Trong đó, “TCTD, chi nhành ngân hàng nước ngoài phải duy trì giá trị thực
của vốn điều lệ hoặc vốn được cấp tối thiểu bằng vốn pháp định. NHNN quy định cụ
thể việc xử lý trường hợp khi giá trị thực của vốn điều lệ của TCTD, vốn được cấp của
chi nhánh ngân hàng nước ngoài giảm thấp hơn mức vốn pháp định”.17
Hai là, chủ sở hữu của NHTM là công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, cổ
đông sáng lập, thành viên sáng lập là pháp nhân đang hoạt động hợp pháp và đủ năng
lực tài chính để tham gia góp vốn. Cổ đông sáng lập hoặc thành viên sáng lập là cá
nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và có đủ khả năng tài chính để góp vốn.
Ba là, người quản lý, người điều hành, thành viên Ban kiểm soát có đủ các tiêu
chuẩn, điều kiện theo quy định của Luật các TCTD 2010; Có điều lệ phù hợp với quy
định này và các quy định của pháp luật khác có liên quan; Có đề án thành lập, phương
án kinh doanh khả thi, không gây ảnh hưởng đến sự an toàn ổn định của hệ thống
TCTD. Không tạo ra sự độc quyền hoặc hạn chế cạnh tranh hoặc cạnh tranh không

lành mạnh trong hệ thống TCTD.
“Người quản lý của TCTD bao gồm: Chủ tịch, thành viên Hội đồng quản trị;
Chủ tịch, thành viên Hội đồng thành viên; Tổng giám đốc (Giám đốc) và các chức
danh quản lý khác theo quy định điều lệ của TCTD”18
“Người điều hành của TCTD bao gồm: Tổng giám đóc (Giám đóc), Phó Tổng
giám đóc (Phó giám đóc), Kế toán trưởng, Giám đóc chi nhánh và các chức danh
tương đương theo quy định tại Điều lệ của TCTD”19
“Ban kiểm soát thực hiện kiểm toán nội bộ, kiểm soát, đánh giá việc chấp hành
quy định của pháp luật, quy định nội bộ, Điều lệ và nghị quyết, quyết định của Đại hội

16
17
18
19

Khoản 1 Điều 19 Luật các TCTD 2010
Khoản 2,3 Điều 19 Luật các TCTD 2010
Khoản 31 Điều 4 Luật các TCTD 2010
Khoản 32 Điều 4 Luật các TCTD 2010

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 16

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
đồng cổ đông, chủ sở hữu, Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên”20
2.1.1.2. Điều kiện của bên đi vay khi tham gia hoạt động cho vay của ngân
hàng thương mại

Theo quy định của pháp luật thì: “Khách hàng vay tại tổ chức tín dụng là các tổ
chức, cá nhân Việt Nam và nước ngoài có nhu cầu vay vốn, có khả năng trả nợ để thực
hiện các dự án đầu tư, phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc dự án đầu tư,
phương án phục vụ đời sống ở trong nước và nước ngoài. Trường hợp khách hàng vay
vốn để thực hiện các dự án đầu tư, phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ ở nước
ngoài, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có quy định riêng”21. Trong hoạt động cho vay
của NHTM, bên đi vay muốn được NHTM cho vay thì phải thỏa mãn một số điều kiện
nhất định. Nghĩa là bên đi vay phải thõa mãn các điều kiện chung của pháp luật quy
định. Đồng thời bên đi vay cũng phải thỏa mãn những điều kiện riêng do các bên thỏa
thuận hoặc những điều kiện riêng của NHTM để phù hợp với tình hình hoạt động kinh
doanh của ngân hàng đó trong từng giai đoạn và phù hợp với Luật các tổ chức tín dụng
hiện hành.
NHTM xem xét và quyết định cho vay khi bên đi vay có đủ các điều kiện chung
sau:

22

Thứ nhất, bên đi vay có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và
chịu trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật:
Đối với khách hàng là tổ chức và cá nhân Việt Nam: Tổ chức phải có năng lực
pháp luật dân sự. Theo quy định của BLDS 2005 thì: “Năng lực pháp luật dân sự của
pháp nhân là khả năng của pháp nhân có quyền, nghĩa vụ dân sự phù hợp với mục
đích hoạt động của mình”,23 trong đó năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân phát
sinh từ thời điểm pháp nhân được thành lập và chấm dứt từ thời điểm chấm dứt pháp
nhân;
Cá nhân và chủ doanh nghiệp tư nhân, đại diện hộ gia đình, đại diện của tổ hợp
tác, thành viên hợp danh của công ty hợp danh phải có năng lực pháp luật và năng lực
20
21
22

23

Khoản 1 Điều 44 Luật các TCTD 2010
Quy định khoản 2 Điều 2 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNNVN ban hành kèm theo quy chế cho vay của
TCTD đối với khách hàng
Quy định Điều 7 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNNVN ban hành kèm theo quy chế cho vay của TCTD đối
với khách hàng
Quy định tại Điều 86 BLDS 2005

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 17

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại
hành vi dân sự. Cụ thể: “Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân là khả năng của cá
nhân có quyền dân sự và nghĩa vụ dân sự; Mọi cá nhânđề có năng lực pháp luật dân
sự như nhau; Năng lực pháp luật dân sự của cá nhân có từ khi người đó sinh ra và
chấm dứt khi người đó chết đi”.24 Mặc khác, “Năng lực hành vi dân sự của cá nhân là
khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân
sự”25
Đối với khách hàng là tổ chức, cá nhân nước ngoài:
Trường hợp quy định tổ chức nước ngoài cũng phải có năng lực pháp luật. Theo
quy định của BLDS 2005 thì “Năng lực pháp luật dân sự của pháp nhân nước ngoài
được xác lập theo nước nơi pháp nhân đó được thành lập, trừ trường hợp pháp nhân
nước ngoài xác lập, thực hiện các giao dịch dân sự tại Việt Nam thì pháp luật dân sự
của pháp nhân đó được xác định theo pháp luật Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt
Nam”26
Trường hợp quy định cá nhân nước ngoài phải có năng lực pháp luật và năng lực

hành vi dân sự: Theo quy định tại Điều 761 BLDS 2005 thì “Năng lực pháp luật dân
sự của cá nhân là người nước ngoài được xác định theo pháp luật của nước mà người
đó có quốc tịch; Người nước ngoài có năng lực pháp luật dan sự như công dân Việt
Nam, trừ trường hợp pháp luật Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có quy định
khác” và quy định tại Điều 762 BLDS 2005 “Năng lực hành vi dân sự của cá nhân là
nước ngoài được xác định theo pháp luật của nước mà người đó là công dân, trừ
trường hợp pháp luật Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có quy định khác; Trong
trường hợp người nước ngoài xác lập, thực hiện các giao dịch dân sự tại Việt Nam thì
năng lực hành vi dân sự của người nước ngoài được xác định theo pháp luật Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”.
Thứ hai, mục đích sử dụng vốn vay của bên đi vay phải hợp pháp và đúng mục
đích như đã thỏa thuận trong hợp đồng cho vay của NHTM. NHTM cho vay không chỉ
thu được lợi nhuận mà còn vì nhu cầu, sự phát triển nền kinh tế đất nước. Do đó,
NHTM chỉ được cho vay đối với những nhu cầu vốn hợp pháp như nhu cầu vốn cho

24
25
26

Quy định tại Điều 14 BLDS 2005
Quy định tại Điều 17 BLDS 2005
Quy định tại Điều 765 BLDS 2005

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 18

SVTH: Nguyễn Thành Đô


Đề tài: Pháp luật về hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại

sản xuất, kinh doanh,…của bên đi vay. Đây cũng là cơ sở để NHTM thực hiện việc
kiểm tra giám sát việc sử dụng tiền vay đối với bên đi vay về sau. NHTM không được
cho vay đối với các khách hàng nếu nhu cầu vay vốn của họ nhằm:
Để mua sắm các tài sản và các chi phí hình thành nên tài sản mà pháp luật cấm
mua bán, chuyển nhượng, chuyển đổi;
Để thanh toán các chi phí cho việc thực hiện các giao dịch mà pháp luật cấm;
Để đáp ứng các nhu cầu chính của các giao dịch mà pháp luật cấm;
Để mua vàng, trừ trường hợp được Thống đốc Ngân hàng Nhà nước chấp nhận
cho phép vay vốn mua vàng để sản xuất vàng miếng, sản xuất, gia công vàng trang súc
mỹ nghệ và cho vay để nhaapjj khẩu vàng nguyên lieeuuj theo giấy phép của Ngân
hàng Nhà nước.27
Thứ ba, bên đi vay có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết.
Khả năng tài chính của khác hàng được thể hiện thông qua mức độ vốn tự có của
khách hàng tham gia vào các phương án sản xuất, kinh doanh như vốn bằng tiền hoặc
các tài sản có giá trị khác cũng như việc thực hiện các quy định về bảo đảm tiền vay
theo quy định của Chính phủ và hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Cụ
thể như bên đi vay phải có tài sản bảo đảm cho nghĩa vụ trả nợ hoặc có bảo lãnh bằng
tài sản của người thứ ba. Mặc khác, để đảm bảo khả năng trả nợ đúng hạn như cam kết
thì bên đi vay cũng phải đảm bảo có phương án đầu tư, phương án sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ khả thi và có hiệu quả; hoặc có dự án đầu tư, phương án phục vụ đời
sống khả thi và phù hợp với quy định của pháp luật.
2.1.2. Quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các bên trong hoạt động
cho vay của ngân hàng thương mại
2.1.2.1. Quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của bên cho vay trong hoạt
động cho vay của ngân hàng thương mại
Khi tham gia vào quan hệ hợp đồng cho vay thì bên cho vay (NHTM) có các
quyền và nghĩa vụ sau đây:28
27

28

Thông tư 33/2011/TT-NHNN ngày 8/10/2011 về việc sửa đổi bổ sung một số điều thông tư số 13/2010/TTNHNN ngày 20/5/2010 quy định về các tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động của TCTD và Quy chế cho
vay của TCTD đối với khách hàng ban hành kèm theo Quyết định số 1627/2001/QĐ-NHNN ngày
31/12/2001 của Thống đốc Ngaann hàng Nhà nước
Quy định Điều 25 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNNVN ban hành kèm theo quy chế cho vay của TCTD đối
với khách hàng

GDHD: ThS. Lê Huỳnh Phương Chinh
Trang 19

SVTH: Nguyễn Thành Đô