LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY CHẾ PHÁP lý về hội CHỢ, TRIỂN lãm THƯƠNG mại
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.3 MB, 70 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
TÊN ĐỀ TÀI:
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ
HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN:
Th.S. NGUYỄN MAI HÂN
SINH VIÊN THỰC HIỆN:
NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
MSSV: 5075079
LỚP: LK0764A1 (THƯƠNG MẠI 1-K33)
CẦN THƠ
THÁNG 4- 2011
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
.................................................................................................................
MỤC LỤC.
LỜI MỞ ĐẦU. ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG
MẠI. ................................................................................................................................. 4
1.1
Khái quát chung về hội chợ, triển lãm thương mại. ........................................ 4
1.1.1
Khái quát chung về hoạt động xúc tiến thương mại. ....................................... 4
1.1.2
Khái niệm hội chợ, triển lãm thương mại. ....................................................... 7
1.1.3
Đặc điểm của hội chợ, triển lãm thương mại. .................................................. 8
1.1.4
Phân biệt hội chợ, triển lãm thương mại với các hình thức xúc tiến thương
mại khác........................................................................................................................... 9
1.1.5
Phân loại hội chợ, triển lãm thương mại. ....................................................... 10
1.1.6
Chức năng, vai trò của hội chợ, triển lãm thương mại. ................................. 12
1.2
Tổng quan pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại. ............................... 14
1.2.1
Sự cần thiết phải có pháp luật điều chỉnh về hội chợ, triển lãm thương mại. .
.......................................................................................................................... 14
1.2.2
Sơ lược về sự hình thành và phát triển pháp luật về hội chợ, triển lãm
thương mại. ................................................................................................................... 15
1.2.3
Các yếu tố chi phối nội dung pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại. .....
.......................................................................................................................... 18
CHƯƠNG 2. NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN
LÃM THƯƠNG MẠI. ................................................................................................. 23
2.1
Chủ thể tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm thương mại. ........................... 23
2.1.1
Chủ thể tổ chức tham gia hội chợ, triển lãm thương mại ở trong nước. ...... 23
2.1.2
Chủ thể tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm thương mại ở nước ngoài. ........
.......................................................................................................................... 25
2.2
Hàng hóa, dịch vụ tham gia hội chợ, triển lãm thương mại. ........................ 27
2.2.1
Hàng hóa, dịch vụ tham gia hội chợ, triển lãm thương mại ở trong nước. ......
.......................................................................................................................... 27
2.2.2
Hàng hóa, dịch vụ tham gia hội chợ, triển lãm thương mại ở nước ngoài. .....
.......................................................................................................................... 28
2.3
Trình tự, thủ tục đăng ký tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm thương mại. ...
.......................................................................................................................... 29
2.4
Hợp đồng dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại. ........................................ 32
2.4.1
Khái niệm về hợp đồng dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại. .................. 32
2.4.2
Đặc điểm của hợp đồng dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại. ................. 33
2.4.3
Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng dịch vụ hội chợ, triển lãm
thương mại. ................................................................................................................... 36
2.5
Vai trò của cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động hội chợ, triển lãm
thương mại. ................................................................................................................... 38
2.6
Xử lý vi phạm trong hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại. ................... 40
CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG
MẠI VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN. ........................................................ 44
3.1
Vấn đề chất lượng hàng hóa, dịch vụ tham gia hội chợ, triển lãm thương
mại.
.......................................................................................................................... 44
3.1.1
Thực trạng và nguyên nhân của việc hàng hóa thiếu chất lượng tham gia hội
chợ, triển lãm thương mại. ........................................................................................... 44
3.1.2
Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hàng hóa, dịch vụ tham gia hội
chợ, triển lãm thương mại. ........................................................................................... 48
3.2
Trình tự, thủ tục đăng ký tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm thương mại. ...
.......................................................................................................................... 50
3.2.1
Một số bất cập liên quan đến quy định về trình tự, thủ tục đăng ký tổ chức,
tham gia hội chợ, triển lãm thương mại. ..................................................................... 50
3.2.2
Những đề xuất về trình tự, thủ tục đăng ký tổ chức, tham gia hội chợ, triển
lãm thương mại. ............................................................................................................ 52
3.3
Các quy định về xử lý vi phạm trong hoạt động hội chợ, triển lãm thương
mại.
3.3.1
.......................................................................................................................... 55
Thực trạng liên quan đến quy định về xử lý vi phạm trong hoạt động hội
chợ, triển lãm thương mại. ........................................................................................... 55
3.3.2
Giải pháp hoàn thiện các quy định về xử lý vi phạm trong hoạt động hội
chợ, triển lãm thương mại. ........................................................................................... 58
KẾT LUẬN. .................................................................................................................. 61
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
LỜI MỞ ĐẦU.
1. Lý do chọn đề tài.
Khi Việt Nam gia nhập WTO, chủ động hội nhập vào nền kinh tế quốc tế, bên
cạnh những thuận lợi trong việc giao lưu, hợp tác kinh tế quốc tế của thì nó còn
tiềm ẩn những nguy cơ bị đào thải khỏi môi trường này nếu như khả năng cạnh
tranh của các doanh nghiệp Việt Nam bị hạn chế. Khi đó, để nâng cao khả năng
cạnh tranh thị nhu cầu xúc tiến thương mại nhằm tiếp thị, giới thiệu về hàng hóa,
dịch vụ đã trở thành nhu cầu không thể thiếu của các doanh nghiệp Việt Nam.
Trong đó, tổ chức hội chợ, triển lãm thương mại cũng là một trong những hoạt động
nhằm mục đích tiếp thị, giới thiệu về hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp. Hội chợ,
triển lãm thương mại là một khái niệm mới được hình thành trong các văn bản pháp
luật của nước ta trong những năm gần đây. Tuy mới được hình thành trong các văn
bản pháp luật, nhưng hội chợ, triển lãm thương mại đã có những bước phát triển
vượt bậc cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường và đã có vai trò quan
trọng trong việc thúc đẩy việc giao lưu, hợp tác giữa các quốc gia. Là một chế định
nhằm tạo cơ sở pháp lý để giúp cho các thương nhân có được một môi trường cạnh
tranh lành mạnh, bình đẳng. Tuy nhiên, trong thực tiễn hoạt động hội chợ, triển lãm
thương mại vẫn còn tồn tại một số khuyết điểm nhất định, các văn bản quy phạm
pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại chưa thể bắt kịp được với nhịp độ phát
triển của nền kinh tế thị trường. Do đó, mục tiêu của các văn bản quy phạm pháp
luật về hội chợ, triển lãm thương mại ở một khía cạnh nào đó có thể nói là chưa đạt.
Cũng chính vì vậy mà trong thời gian qua đã có một số tổ chức, cá nhân lợi dụng
những hạn chế của các quy phạm pháp luật để tư lợi cá nhân, gây thiệt hại cho các
tổ chức, cá nhân khác và lợi ích của người tiêu dùng. Chính vì vậy, với đề tài “quy
chế pháp lý về hội chợ, triển lãm thương mại” người viết mong muốn có được một
đề tài nghiên cứu khoa học nhằm khắc phục những hạn chế của các quy định pháp
luật về hội chợ, triển lãm thương mại.
2. Tình hình nghiên cứu.
Hội chợ, triển lãm thương mại là một trong các hoạt động xúc tiến thương
mại, và là một hoạt động nhằm tạo ra khả năng cạnh tranh của thương nhân, tổ chức
hoạt động có liên quan đến thương mại. Chính vì thế, những quy định về hội chợ,
triển lãm thương mại thật sự cần thiết để tăng cường khả năng cạnh tranh của
thương nhân Việt Nam trong thời kỳ hội nhập vào nền kinh tế quốc tế, đồng thời
cũng là để nâng cao uy tín nước nhà trong hoạt động thương mại quốc tế. Bên cạnh
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 1 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
đó, những quy định này còn thể hiện khả năng quản lý của các cơ quan quản lý nhà
nước trong hoạt động thương mại nói chung, trong hoạt động hội chợ, triển lãm
thương mại nói riêng, tạo nên cơ chế hành chính thông thoáng, nhanh, gọn làm tiền
đề kích thích đầu tư, phát triển kinh tế nước nhà. Với tầm quan trọng của nó, trong
thời gian qua đã có không ít công trình nghiên cứu về các hoạt động xúc tiến thương
mại, trong đó có hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại. Đặc biệt từ khi luật
thương mại 2005 ra đời khắc phục những tồn tại của luật thương mại 1997, cũng đã
xuất hiện nhiều hơn các công trình nghiên cứu về hoạt động hội chợ, triển lãm
thương mại. Trong khi đó, hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại chưa được quan
tâm đúng với vai trò quan trọng của nó. Các công trình nghiên cứu về các hoạt động
xúc tiến thương mại trước đây chủ yếu tập trung phân tích các quy định của pháp
luật về hoạt động quảng cáo thương mại và hoạt động khuyến mại. Do chưa được
quan tâm nhiều nên việc tìm hiểu các thông tin về pháp luật về hội chợ, triển lãm
thương mại cũng bị hạn chế. Do đó, có nhiều cách hiểu khác nhau trong việc áp
dụng các quy định của pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại vào thực tiễn
cũng là điều tất yếu.
3. Mục đích nghiên cứu.
Căn cứ vào vai trò quan trọng của hội chợ, triển lãm thương mại đối với hoạt
động thương mại của thương nhân, cũng như đối với sự phát triển của nền kinh tế
nước nhà, người viết đã lựa chọn thực hiện nghiên cứu đề tài này. Khi đi vào nghiên
cứu đề tài quy chế pháp lý về hội chợ, triển lãm thương mại người viết mong muốn
tìm hiểu các quy định của pháp luật về hội triển, lãm thương mại. Tác giả hy vọng
khi nghiên cứu đề tài này sẽ có được một cái nhìn tổng quát về hội chợ, triển lãm
thương mại và pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại, từ đó có thể tổng hợp
được các quy phạm pháp luật về dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại. Sau khi đã
tổng hợp được các quy định của pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại, thiết
nghĩ việc nghiên cứu thực tiễn hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại cũng là mục
đích cần thiết.
4. Phạm vi nghiên cứu.
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, tác giả tập trung phân tích các quy định
của pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại. Trong phạm vi này, tác giả tập
trung phân tích những quy định về tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm thương mại
ở Việt Nam và ở nước ngoài và các quy định về kinh doanh dịch vụ hội chợ, triển
lãm thương mại.
5. Phương pháp nghiên cứu và kết quả nghiên cứu.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 2 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Khi đi vào nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng phương pháp tổng hợp, sưu
tầm các tài liệu liên quan đến hội chợ, triển lãm thương mại. Bên cạnh đó, tác giả
còn kết hợp với phương pháp phân tích luật viết, so sánh, đối chiếu với các quy định
pháp luật liên quan. Với việc sử dụng các phương pháp trên, sau một thời gian
nghiên cứu, công trình nghiên cứu đã đạt được các kết quả như sau: Khái quát được
những vấn đề liên quan đến hội chợ, triển lãm thương mại, tổng hợp các quy phạm
pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại và tìm ra được các biện pháp hoàn thiện
các quy định của pháp luật.
6. Kết cấu đề tài.
Đề tài nghiên cứu gồm có ba chương và được bố cục như sau:
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM
THƯƠNG MẠI.
CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HỘI CHỢ,
TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI.
CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM
THƯƠNG MẠI VÀ MỘT SỐ ĐỀ XUẤT HOÀN THIỆN.
Để hoàn thành tốt dề tài này, tác giả xin chân thành cám ơn Cô Nguyễn Mai
Hân đã nhiệt tình giúp đỡ và có nhiều ý kiến đóng góp trong quá trình thực hiện đề
tài.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 3 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI.
Trong chương này, tác giả tập trung giới thiệu sơ lược những vấn đề lý luận
chung về hội chợ, triển lãm thương mại. Cụ thể, tác giả đi vào phân tích khái quát
chung về hội chợ, triển lãm thương mại và giới thiệu sơ lược pháp luật về hội chợ,
triển lãm thương mại.
1.1
1.1.1
Khái quát chung về hội chợ, triển lãm thương mại.
Khái quát chung về hoạt động xúc tiến thương mại.
Xúc tiến thương mại là thuật ngữ xuất hiện trong kinh tế học từ những năm
đầu của thế kỷ XX cùng với sự hình thành và phát triển của khái niệm marketing1.
Hình thành trong cơ chế thị trường, khái niệm “xúc tiến thương mại” được sử dụng
trong nhiều bối cảnh khác nhau và với nội hàm không đồng nhất. Về lý luận cũng
như thực tiễn, khái niệm này có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau.
Trong tiếng Anh, thuật ngữ “xúc tiến” được dịch là “Promotion”, có ý nghĩa
là sự khuyến khích, ủng hộ, sự khuếch trương, thúc đẩy hay sự thăng tiến. Vì vậy,
“Trade promotion” không chỉ là “xúc tiến thương mại” mà còn có nghĩa là sự
khuếch trương thương mại, sự thúc đẩy thương mại. Cho dù có nhiều ý nghĩa khác
nhau, nhưng thuật ngữ này hàm chứa trong nó mục đích và các biện pháp khuyến
khích, thúc đẩy thương mại. Dưới góc độ này, “xúc tiến thương mại” được hiểu là
mọi cố gắng xúc tiến nhằm mở rộng thị trường, thúc đẩy việc tiêu thụ hàng hóa,
dịch vụ mà doanh nghiệp cung cấp.
Ở góc độ kinh tế, Viện nghiên cứu thương mại cho rằng “xúc tiến thương mại
là tất cả các biện pháp có tác động khuyến khích phát triển thương mại”2, được thực
hiện bởi nhiều chủ thể như Chính Phủ, các tổ chức xúc tiến thương mại và thương
nhân.
Nghiên cứu khái niệm này, một tác giả cũng khẳng định: “xúc tiến thương mại
là hoạt động trao đổi và hỗ trợ trao đổi thông tin giữa người bán và người mua hoặc
qua khâu trung gian nhằm tác động tới thái độ và hành vi mua bán, qua đó thúc đẩy
1
TS. Đỗ Thị Loan, Xúc tiến thương mại – Lý thuyết và thực hành, Nxb. Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, 2003,
tr 7.
2
Viện nghiên cứu thương mại, Ban nghiên cứu thị trường, Viện Tư vấn phát triển kinh tế - xã hội nông thôn
và miền núi (CISDOMA), Xúc tiến xuất khẩu của Chính Phủ cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, Nxb. Lao
động – Xã hôi, Hà Nội, 2003, tr 8.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 4 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
việc mua bán, trao đổi hàng hóa và dịch vụ chủ yếu nhằm mở rộng và phát triển thị
trường”3. Các định nghĩa trên đây đều coi xúc tiến thương mại là các biện pháp liên
hệ với thị trường do thương nhân thực hiện để phát triển thương mại, là nghệ thuật
mà nhà kinh doanh dùng để thông tin về hàng hóa, tác động tới người mua, lôi kéo
người mua về phía mình và các biện pháp hỗ trợ cho bán hàng. Các biện pháp có tác
động thúc đẩy phát triển thương mại được thực hiện rất đa dạng, tùy thuộc vào từng
loại chủ thể. Các biện pháp đó có thể là:
a. Các biện pháp thông tin, bao gồm: hoạt động thông tin đến khách hàng như
quảng cáo, trưng bày hàng hóa; hoạt động khai thác thông tin thương mại để xây
dựng chiến lược, kế hoạch kinh doanh của thương nhân.
b. Nghiên cứu thị trường, đặc biệt là thị trường và sản phẩm của đối thủ cạnh
tranh; tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm thương mại.
c. Các ưu đãi dành cho khách hàng, đối tác, các hoạt động quản lý mối quan
hệ với khách hàng.
d. Tìm kiếm cơ hội mở rộng mạng lưới tiêu thụ, phân phối sản phẩm; khai
thác ưu thế của bán hàng cá nhân, phát triển thương mại điện tử.
e. Xúc tiến thành lập chi nhánh, văn phòng đại diện, tìm kiếm đối tác liên
doanh liên kết.
f. Tổ chức các sự kiện như hội nghị, hội thảo, văn hóa nghệ thuật kết hợp
khuếch trương tên tuổi và hàng hóa của thương nhân.
g. Ký kết, tham gia các điều ước quốc tế để phát triển các quan hệ thương
mại, hoạt động đại diện thương mại của Việt Nam ở nước ngoài…
Ở góc độ pháp lý, với tư cách là một khái niệm pháp lý được quy định trong
pháp luật thực định, “xúc tiến thương mại” lần đầu tiên được định nghĩa tại khoản 5,
Điều 5 Luật thương mại năm 1997: “là hoạt động nhằm tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội
mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ thương mại”. Định nghĩa này tiếp tục được
ghi nhận lại trong luật thương mại 2005, có bổ sung phần liệt kê các loại hoạt động
xúc tiến thương mại. Khoản 10 Điều 3 Luật thương mại 2005 quy định “xúc tiến
thương mại là hoạt động thúc đẩy, tìm kiếm cơ hội mua bán hàng hóa và cung ứng
dịch vụ, bao gồm hoạt động khuyến mại, quảng cáo thương mại, trưng bày, giới
thiệu hàng hóa, dịch vụ và hội chợ, triển lãm thương mại”. Theo quy định này, xúc
tiến thương mại có những đặc điểm pháp lý sau đây:
3
TS. Đỗ Thị Loan, Xúc tiến thương mại – Lý thuyết và thực hành, Nxb. Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội, 2003,
tr 8.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 5 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
* Về bản chất: xúc tiến thương mại là hoạt động thương mại, có tác dụng
thúc đẩy cơ hội thực hiện các hoạt động thương mại khác như hoạt động mua bán
hàng hóa, cung ứng dịch vụ…
Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm hoạt
động sinh lợi trực tiếp và hoạt động không có tác dụng sinh lợi trực tiếp. Với đặc
trưng tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ, xúc tiến
thương mại thuộc nhóm hành vi thuộc nhóm hành vi thương mại không trực tiếp
sinh lợi. Giá trị thương mại của các hành vi này thể hiện ở tác dụng kích thích nhu
cầu của khách hàng, tác động tới thái độ và hành vi mua sắm của khách hàng để
thông qua đó, thỏa mãn nhu cầu lợi nhuận của thương nhân. Xúc tiến thương mại
không phải là quan hệ trao đổi hàng hóa, dịch vụ mà chỉ tạo cơ hội cho việc mua
bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ.
* Về chủ thể: Chủ thể chủ yếu thực hiện hoạt động xúc tiến thương mại là
thương nhân, ngoài ra còn có các tổ chức, cá nhân khác hoạt động liên quan đến
hoạt động thương mại. Tổ chức, cá nhân khác có liên quan đến hoạt động thương
mại được hiểu là tổ chức, cá nhân có quan hệ thương mại với thương nhân và trở
thành một bên trong quan hệ đó. Chủ thể hoạt động xúc tiến thương mại phải có tư
cách pháp lý độc lập, là thương nhân Việt Nam hoặc thương nhân nước ngoài.
* Về mục đích: Xúc tiến thương mại nhằm tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội mua
bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ và thông qua đó mục đích lợi nhuận của thương
nhân mới đạt được. Mặc dù “đầu tư” được coi là một loại hoạt động thương mại,
nhưng theo quy định của luật thương mại, mục đích của xúc tiến thương mại không
bao gồm việc tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội đầu tư. Điều này có nghĩa là pháp luật thực
định không quy định xúc tiến đầu tư là một nội dung của xúc tiến thương mại.
* Về hình thức pháp lý để xúc tiến thương mại: Luật thương mại 2005 quy
định các hình thức: khuyến mại, quảng cáo thương mại, hội chợ, triển lãm thương
mại và trưng bày giới thiệu hàng hóa, dịch vụ.
* Về cách thức xúc tiến thương mại: Do có đối tượng áp dụng chủ yếu là
thương nhân nên luật thương mại chỉ quy định các cách thức xúc tiến thương mại
do thương nhân tiến hành, bao gồm việc thương nhân tự mình xúc tiến thương mại
hoặc thuê thương nhân khác thực hiện dịch vụ xúc tiến thương mại cho mình.4
4
TS. Nguyễn Thị Dung, Pháp luật về xúc tiến thương mại ở Việt Nam – Những vấn đề lý luận và thực tiễn,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr 17-35.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 6 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
1.1.2
Khái niệm hội chợ, triển lãm thương mại.
Khi đi vào phân tích nội hàm của khái niệm hội chợ, triển lãm chúng ta phải
lần lượt làm rõ từng khái niệm trong cụm từ “hội chợ, triển lãm”. Ở đây chúng ta có
hai khái niệm cần làm rõ là “hội chợ” và “triển lãm”.
Trước tiên, chúng ta đi vào phân tích khái niệm “hội chợ”.
Theo từ điển tiếng Việt của Viện ngôn ngữ, khoa học – xã hội – nhân văn định
nghĩa thì “hội có nghĩa là họp, nhóm”5. Còn đại từ điển tiếng Việt do Trung tâm
ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam soạn thảo thì “hội” được định nghĩa “là cuộc vui tổ
chức cho đông đảo người đến dự theo phong tục hay theo phong trào”6. Đối với
khái niệm “chợ” thì cả từ điển tiếng Việt và đại từ điển tiếng Việt đều cùng định
nghĩa “chợ là nơi công cộng để nhiều người đến mua bán vào những ngày, buổi
nhất định”.
Như vậy, từ những khái niệm trên có thể giúp ta có một cái nhìn sơ lược về
khái niệm hội chợ. Theo cách nghĩ thông thường thì hội chợ là việc tổ chức trưng
bày, giới thiệu hàng hóa, sản phẩm để nhiều người đến đây mua bán, hội chợ có thể
được tổ chức theo phong tục của một vùng, một địa phương, một ngành hay một
lãnh thổ hoặc là có thể được tổ chức theo phong trào.
Tương tự như vậy, đại từ điển tiếng Việt và từ điển tiếng Việt đều định nghĩa
“hội chợ là việc tổ chức trưng bày, giới thiệu hàng hóa, sản phẩm”. Tuy nhiên, định
nghĩa của đại từ điển tiếng Việt rộng hơn nhiều so với định nghĩa của từ điển tiếng
việt, theo định nghĩa của đại từ đại từ điển tiếng Việt thì ngoài việc trưng bày, giới
thiệu hàng hóa, sản phẩm thì trong hội chợ còn tổ chức thi, đánh giá chất lượng sản
phẩm, hàng hóa.
Đến đây chúng ta có thể đi vào phân tích nội hàm của khái niệm triển lãm.
Theo cách hiểu thông thường thì triển lãm là hoạt động trưng bày, giới thiệu
hàng hóa, sản phẩm cho mọi người cùng xem. Có hai loại triển lãm đó là triển lãm
thương mại và triển lãm phi thương mại.
Triển lãm thương mại là việc trưng bày, giới thiệu hàng hóa, dịch vụ nhằm
mục đích thúc đẩy, tìm kiếm cơ hội giao kết hợp đồng mua bán hàng hóa, hợp đồng
dịch vụ của các thương nhân.
Triển lãm phi thương mại là việc trưng bày, giới thiệu, quảng bá vật phẩm,
hình ảnh đến mọi người trong xã hội, cộng đồng không vì mục đích ký kết hợp
5
Viện ngôn ngữ, Khoa họa – Xã hội – Nhân văn, Từ điển Tiếng Việt, Nxb. Từ điển bách khoa, Hà Nội, 2006,
tr 419.
6
Trung tâm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, Đại từ điển Tiếng Việt, Bộ Giáo dục và Đào tạo, NXB. Văn hóa
thông tin, Hà nội, 1998, tr 385.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 7 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
đồng tiêu thụ hàng hóa hay trực tiếp tiêu thụ hàng hóa. Các triển lãm phi thương
mại thường vì mục đích tuyên truyền, quảng bá chính trị hoặc văn hóa.
Trong giới hạn của đề tài, người viết chỉ đi sâu tìm hiểu khái niệm triển lãm
thương mại. Theo định nghĩa trên thì triển lãm thương mại và hội chợ có một số
điểm khác biệt cơ bản sau:
Tuy hội chợ và triển lãm thương mại đều là việc trưng bày, giới thiệu hàng
hóa, dịch vụ. Nhưng trong các hội chợ, người bán và người mua có thể trực tiếp
thực hiện hành vi mua bán hàng hóa (bán lẻ tại chỗ) và thực hiện các giao dịch
thương mại. Đều này thì không xảy ra trong các buổi triển lãm bởi vì mục đích chủ
yếu của người tham gia triển lãm là để giới thiệu, quảng cáo các sản phẩm, dịch vụ
của họ, tìm kiếm đối tác và cơ hội giao kết hợp đồng thương mại sau này. Bên cạnh
đó, hội chợ và triển lãm còn có điểm khác nhau nữa: hội chợ là hoạt động mang tính
định kỳ, còn triển lãm thì ít được tổ chức định kỳ. Tuy nhiên, trong thực tế, hội chợ
và triển lãm thường được tổ chức phối hợp ít khi tách rời nên gọi chung là hội chợ,
triển lãm.
Trên đây là cách hiểu thông thường về hội chợ, triển lãm, dưới góc độ pháp lý
hội chợ, triển lãm thương mại được quy định cụ thể trong luật thương mại 2005.
Điều 129 luật thương mại 2005 quy định: “hội chợ, triển lãm là hoạt động xúc tiến
thương mại được thực hiện tập trung trong một thời gian và tại một địa điểm nhất
định để thương nhân trưng bày, giới thiệu hàng hóa, dịch vụ nhằm mục đích thúc
đẩy, tìm kiếm cơ hội giao kết hợp đồng, mua bán hàng hóa, hợp đồng dịch vụ”. Hội
chợ, triển lãm thương mại theo quy định này mang bản chất là một hoạt động
thương mại do thương nhân tiến hành. Đây cũng là định nghĩa duy nhất về hội chợ,
triển lãm thương mại trong pháp luật Việt Nam hiện hành.
1.1.3
Đặc điểm của hội chợ, triển lãm thương mại.
Hội chợ, triển lãm thương mại là một hình thức xúc tiến thương mại nhằm
thúc đẩy, tìm kiếm cơ hội mua bán hàng hóa và cung ứng dịch vụ. Do đó hội chợ,
triển lãm thương mại có một số đặc điểm pháp lý cơ bản sau:
Về chủ thể: Đây là hoạt động thương mại do thương nhân thực hiện. Đặc điểm
này cho phép chúng ta dễ dàng phân biệt các cuộc triển lãm thương mại với các
cuộc triển lãm phi thương mại. Trong khi các cuộc triển lãm thương mại chỉ có thể
do thương nhân tiến hành thì các cuộc triển lãm phi thương mại có thể được tổ chức
bởi chủ thể không phải là thương nhân. Hội chợ, triển lãm thương có sự tham gia
đồng thời của nhiều thương nhân tại cùng một thời gian, địa điểm. Đây là đặc điểm
phân biệt hội chợ, triển lãm thương mại với các hình thức xúc tiến thương mại khác.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 8 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Về cách thức tổ chức: Thương nhân có thể trực tiếp tổ chức hoặc thông qua
hợp đồng dịch vụ tổ chức hội chợ, triển lãm. Thương nhân có thể trực tiếp tổ chức
hội chợ, triển lãm về hàng hóa, dịch vụ mà mình kinh doanh hoặc là thuê thương
nhân kinh doanh dịch vụ hội chợ, triển lãm tổ chức. Trong trường hợp thương nhân
muốn tổ chức hội chợ, triển lãm về hàng hóa, dịch vụ ngoài phạm vi đăng ký kinh
doanh của mình thì thương nhân phải thông qua hợp đồng dịch vụ tổ chức hội chợ,
triển lãm với thương nhân kinh doanh dịch vụ hội chợ, triển lãm. Trong cả hai
trường hợp, thương nhân tổ chức hội chợ, triển lãm phải tuân thủ những quy định
của pháp luật.
Cách thức xúc tiến thương mại là trưng bày, giới thiệu, quảng cáo hàng hóa,
bán lẻ và giao kết hợp đồng. Bán hàng tại chỗ là một đặc trưng cơ bản của hội chợ
thương mại. Thông qua việc trưng bày giới thiệu, quảng cáo hàng hóa tại các cuộc
hội chợ thương mại mà thương nhân có thể bán lẻ hàng hóa, sản phẩm hoặc giao kết
hợp đồng thương mại với đối tác. Trong các cuộc triển lãm thương mại thì thương
nhân không bán hàng tại chỗ nhưng thông qua trưng bày, giới thiệu hàng hóa, dịch
vụ, thương nhân có thể tìm kiếm đối tác giao kết hợp đồng thương mại sau này.
Hội chợ, triển lãm thương mại có tính xác định về thời gian, địa điểm và nội
dung. Khi thương nhân tổ chức hội chợ, triển lãm thương mại thì phải xác định tên,
chủ đề của hội chợ, triển lãm thương mại, thời gian, địa điểm tổ chức hội chợ, triển
lãm thương mại như hội chợ hàng Việt Nam chất lượng cao, hội chợ hàng tiêu
dùng. Đây có thể được xem là một điều kiện để tổ chức hội chợ, triển lãm thương
mại.
Mục đích trực tiếp của thương nhân tổ chức, tham gia hội chợ, triển lãm
thương mại là tìm kiếm khách hàng để giao kết hợp đồng. Một hội chợ được coi là
mang tính chuyên nghiệp đối với nhà tổ chức và thành công đối với thương nhân
khi tìm kiếm được cơ hội giao kết hợp đồng mua bán hàng hóa và cung ứng dịch
vụ.
1.1.4
Phân biệt hội chợ, triển lãm thương mại với các hình thức xúc tiến
thương mại khác
Theo quy định của pháp luật thì hội chợ, triển lãm thương mại là một hình
thức xúc tiến thương mại. Hội chợ, triển lãm thương mại được thực hiện tập trung
trong một thời gian và một địa điểm nhất định để trưng bày, giới thiệu hàng hóa,
dịch vụ nhằm mục đích thúc đẩy, tìm kiếm cơ hội giao kết hợp đồng mua bán hàng
hóa, hợp đồng dịch vụ. Hình thức xúc tiến thương mại này vừa chứa đựng yếu tố
trưng bày, giới thiệu hàng hóa, vừa có ý nghĩa khuếch trương, quảng cáo cho
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 9 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
thương nhân và hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, hội chợ, triển lãm thương mại được
phân biệt với các hình thức xúc tiến thương mại khác ở các dấu hiệu sau:
Điểm khác biệt cơ bản nhất giữa hội chợ, triển lãm với các hình thức xúc tiến
thương mại khác là hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại có sự tham gia của
nhiều thương nhân tại cùng một thời gian, địa điểm. Trong khi đó, các hoạt động
xúc tiến thương mại khác có thể do từng thương nhân độc lập tiến hành.
Cách thức xúc tiến thương mại của hội chợ triển lãm là trưng bày, giới thiệu
quảng cáo hàng hóa, bán lẻ và giao kết hợp đồng. Trong khi đó, cách thức xúc tiến
thương mại của các hình thức xúc tiến thương mại khác là dành cho khách hàng
những lợi ích nhất định (khuyến mại) hay cũng là trưng bày giới thiệu, quảng cáo
hàng hóa, dịch vụ (quảng cáo và trưng bày giới thiệu hàng hóa) nhưng lại không có
hoạt động bán lẻ hay giao kết hợp đồng như hoạt động hội chợ, triển lãm.
Hội chợ, triển lãm thương mại bắt buộc phải xác định thời gian, đia điểm và
nội dung cụ thể của hội chợ, triển lãm thương mại. Qua đó, hội chợ, triển lãm
thương mại phải được thực hiện tập trung trong một thời gian, một địa điểm và nội
dung đã được đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước đó. Trong khi các
hình thức xúc tiến thương mại khác có thể không cần thiết phải xác định thời gian,
địa điểm và nội dung.
1.1.5
Phân loại hội chợ, triển lãm thương mại.
Có nhiều cách phân loại hội chợ, triển lãm và mỗi loại đều có mục đích sử
dụng riêng. Ở đây ta xem xét ba cách phân loại phổ biến nhất:
1.1.1.1 Căn cứ theo địa lý
a/ Hội chợ, triển lãm tổ chức trong nước
Đây là loại hội chợ, triển lãm được tổ chức trong phạm vi một nước bất kể bất
kể do thương nhân trong nước tổ chức hay thương nhân nước ngoài tổ chức. Ở nước
ta, có thể nêu ra như Hội chợ thủy sản Việt Nam 2010, triển lãm xây dựng, vật liệu
xây dựng – nhà ở và trang trí nội thất (Vietbuild Cần Thơ 2010)...
b/ Hội chợ, triển lãm tổ chức ở nước ngoài
Là những hội chợ triển lãm mà nước chủ nhà tham dự hay tổ chức là một
nước khác. Các loại hội chợ, triển lãm lọai này có thể kể ra như Hội chợ, triển lãm
World Expo 2010 tại Thượng Hải – Trung Quốc, hội chợ quốc tế về giày dép tại
Las Vegas. Khi tham dự hội chợ, triển lãm tại một nước nào đó thì phải tuân thủ
những quy định pháp luật về hội chợ, triển lãm của quốc tế và nước chủ nhà.
1.1.1.2 Căn cứ theo mục đích
a/ Hội chợ, triển lãm tổng hợp
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 10 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Là loại hình hội chợ, triển lãm đa ngành, do nhiều thành phần đối tượng tham
gia trưng bày, có thể phục vụ nhiều loại đối tượng khác nhau nhằm tiêu thụ hàng
hóa, thâm nhập và thu thập thông tin về thị trường. Ở nước ta hiện nay rất phổ biến
loại hình hội chợ, triển lãm này vì dễ tổ chức và tham gia, những hội chợ, triển lãm
đa ngành có hiệu quả, đáng chú ý không nhiều như “ Hội chợ hàng Việt Nam chất
lượng cao”. Trên thế giới có phiên chợ Ba Tư nổi tiếng nằm trên con đường tơ lụa
từ Đông sang Tây. Tham gia loại hình hội chợ, triển lãm này cần cân nhắc thận
trọng vì hiểu quả trực tiếp không cao, người xem chủ yếu là người mua lẻ.
b/ Hội chợ, triển lãm dành cho người tiêu dùng
Là loại hình hội chợ, triển lãm các loại hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng, tập trung
giới thiệu lợi ích đích thực của hàng hóa, dịch vụ nhằm thu hút sự chú ý hơn và tiến
tới đẩy mạnh tiêu thụ các hàng hóa, dịch vụ đó. Trong số các hội chợ, triển lãm loại
này có thể nêu ra như Hội chợ xuân được tổ chức ở nước ta hàng năm vào dịp tết,
hội chợ, triển lãm hàng tiêu dùng Giơnevơ (Thụy Sỹ) vào loại lớn nhất Châu Âu.
Các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh hàng tiêu dùng tham gia loại hình hội
chợ, triển lãm này có nhiều hy vọng đạt hiệu quả tốt nếu có sự chuẩn bị chu đáo.
c/ Hội chợ, triển lãm chuyên ngành
Là loại hình hội chợ, triển lãm tập trung giới thiệu, quảng bá cho một ngành
sản xuất, dịch vụ nào đó, rất quan trọng và thực sự là ngày hội đối với các nhà
chuyên môn, các nhà sản xuất và kinh doanh hoạt động trong ngành. Ở nước ta, có
những hội chợ, triển lãm chuyên ngành đáng chú ý như ngành xây dựng, ngành cơ
khí, ngành tin học…Các hội chợ, triển lãm có uy tín trên thế giới chủ yếu là các hội
chợ, triển lãm chuyên ngành do tính hiệu quả cao của nó như triển lãm hàng không
quốc tế hàng năm tại paris (Pháp), hội chợ thời trang tại Milan (Italia)…
1.1.1.3 Căn cứ theo quy mô
a/ Hội chợ, triển lãm nhỏ
Là loại hình hội chợ, triển lãm có quy mô khi chỉ vài chục gian hàng, có thể
được tổ chức tại sảnh một khách sạn thích hợp nào đó nhằm phát triển hệ thống bán
lẻ. Đây là loại hình hội chợ, triển lãm rất đáng quan tâm vì chi phí thấp, có hiệu quả
trong việc thiết lập và tham gia vào hệ thống phân phối hàng hóa, sản phẩm.
b/ Hội chợ, triển lãm riêng của một nước hoặc một tổ chức (khối liên kết kinh
tế, bộ, hiệp hội, công ty…)
Là loại hình hội chợ, triển lãm nhằm mục đích cho một địa phương, một quốc
gia hay tổ chức kinh tế, thậm chí cho chỉ duy nhất một công ty như hội chợ thương
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 11 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
mại ASEAN được tổ chức năm 2002 ở Thái Lan và năm 2004 được tổ chức tại
Việt Nam vào dịp diễn ra Hội nghị ASEAN.7
1.1.6
Chức năng, vai trò của hội chợ, triển lãm thương mại.
1.1.1.1 Chức năng của hội chợ, triển lãm thương mại.
Mục đích của hội chợ, triển lãm thương mại là xúc tiến thương mại, tìm kiếm
khách hàng để giao kết hợp đồng, thúc đẩy việc tiêu thụ hàng hóa, tăng thu nhập
cho doanh nghiệp. Vì thế, chức năng của hội chợ, triển lãm thương mại cũng nhằm
thực hiện các mục đích trên. Hầu hết các hội chợ, triển lãm thương mại được tổ
chức để thực hiện các chức năng chính sau đây:
Quảng bá, quảng cáo, giới thiệu năng lực, sản phẩm, dịch vụ: Chức năng này
nhằm cung cấp cho người tiêu dùng, các nhà kinh doanh, đại lý thông tin về năng
lực, sản phẩm, dịch vụ của tổ chức, đơn vị mình có thể sản xuất hoặc cung cấp có
những ưu điểm khác biệt so với năng lực, sản phẩm, dịch vụ của nhà sản xuất hoặc
kinh doanh khác. Các hội chợ, triển lãm thương mại được tổ chức chủ yếu để trưng
bày, giới thiệu hàng hóa, dịch vụ của thương nhân, nêu lên những ưu điểm nổi bật
của hàng hóa, dịch vụ. Qua đó, góp phần kích thích nhu cầu mua sắm của người tiêu
dùng, tìm kiếm đối tác kinh doanh, thúc đẩy việc tiêu thụ hàng hóa.
Cung cấp, thu thập thông tin kinh tế: Thông qua các hội chợ, triển lãm thương
mại, thương nhân có thể thu thập hoặc được cung cấp các thông tin về khả năng đáp
ứng nhu cầu về hàng hóa, dịch vụ, về nguồn hàng cung cấp và các thông tin khác
như công nghệ mới, thiết bị, máy móc và các tiến bộ khoa học kỹ thuật…liên quan
đến lĩnh vực quan tâm. Ngoài ra, còn có thể thu thập hoặc được cung cấp các thông
tin về mặt bằng giá cả, thị trường, môi trường đầu tư, tiềm năng của các nhà sản
xuất, cung ứng dịch vụ… Thông qua các hội chợ, triển lãm thương mại, thương
nhân còn có thể thu thập được phản ứng của người tiêu dùng, khách hàng, đối tác về
hàng hóa, dịch vụ của mình cũng như các sản phẩm liên quan khác.
Phát triển, kích thích sản xuất: Thông qua việc so sánh hàng hóa, dịch vụ của
đơn vị mình với sự phát triển, các tiến bộ về công nghệ, khoa học kỹ thuật tại hội
chợ, triển lãm thương mại, so sánh khả năng đáp ứng các nhu cầu của thị trường của
mình, các đơn vị thêm quyết tâm trong việc phát triển khoa học kỹ thuật của đơn vị
mình. Để nâng cao năng lực cạnh tranh của mình đã buộc các doanh nghiệp không
ngừng mở rộng sản xuất, cải tiến kỹ thuật, nâng cao công nghệ, tạo ra ngày càng
nhiều sản phẩm hơn, đồng thời hạ giá thành sản phẩm.
7
ThS. Dương Kim Thế Nguyên, Giáo trình luật thương mại 1A, Cần Thơ, 2006, tr 99-100.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 12 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Cung ứng dịch vụ thương mại: Với mục đích xúc tiến thương mại, quảng bá,
giới thiệu hàng hóa, dịch vụ, năng lực của dơn vị, các doanh nghiệp khi tham gia
hội chợ, triển lãm thương mại đã không ngừng cung ứng nhiều hơn các dịch vụ
thương mại. Các doanh nghiệp khi tham gia các hội chợ, triển lãm thương mại có
quyền đăng ký cung ứng dịch vụ thương mại.
Ngoài các chức năng nêu trên, các hội chợ, triển lãm chuyên ngành còn có các
chức năng chuyên ngành được các nhà chuyên môn đánh giá cao vì thu hút được
đông đảo các doanh nghiệp, các nhà khoa học và các chuyên gia trong lĩnh vực
chuyên môn quan tâm. Các hội chợ, triển lãm thương mại bổ trợ còn có chức năng
hỗ trợ kinh doanh mà không cần có các nhà chuyên môn có trình độ cao vì mục
đích chỉ là có thêm thời gian tiếp xúc với khách hàng quan tâm để giải thích thêm
các hàng hóa, dịch vụ hỗ trợ cho hàng hóa, dịch vụ chính của đợn vị mình. 8
1.1.1.2 Vai trò của hội chợ, triển lãm thương mại.
Với sự đa dạng, phong phú của hàng hóa, dịch vụ, khách hàng có nhiều cơ hội
lựa chọn cho mình sản phẩm ưng ý nhất. Điều này đã tạo ra một môi trường cạnh
tranh của các thương nhân. Với mục đích quảng bá thông tin về hàng hóa, dịch vụ,
hội chợ, triển lãm thương mại đã trở thành công cụ để thương nhân chiếm lĩnh thị
trường, nâng cao tính cạnh tranh của hàng hóa, dịch vụ trên thị trường, mở rộng
quan hệ hợp tác với các đối tác. Hội chợ, triển lãm thương mại làm cầu nối giữa
thương nhân với khách hàng, giúp cho thương nhân có những đánh giá về ưu nhược
điểm của hàng hóa, dịch vụ, trên cơ sở đó có những quyết định kịp thời, phù hợp.
Đối với người tiêu dùng, hội chợ, triển lãm thương mại kích thích nhu cầu tiêu
dùng. Đối với các doanh nghiệp, hội chợ, triển lãm thương mại được tiến hành
nhằm mục đích thúc đẩy việc tiêu thụ hàng hóa, dịch vụ, cùng một mục đích chính
là tạo ra khách hàng, hay nói cách khác sản phẩm của hội chợ, triển lãm thương mại
là làm tăng số lượng khách hàng cho doanh nghiệp, điều rất quan trọng đối với bất
kỳ doanh nghiệp nào. Nhờ đó, tăng cường cơ hội thương mại cho doanh nghiệp. Tất
cả các hội chợ, triển lãm thương mại đều có ý nghĩa xây dựng hình ảnh đẹp về
doanh nghiệp và do đó, giá trị tài sản vô hình của thương nhân được tăng lên.
Hội chợ, triển lãm thương mại là một thị trường mà các nhà sản xuất hoặc
kinh doanh trưng bày các hàng mẫu và bán các hàng hóa đó trong một thời gian xác
định. Mục đích cụ thể của hoạt động này là thâm nhập, đánh giá, thu thập thông tin
thị trường, xu thế phát triển của thị trường, của sản phẩm, trình độ phát triển khoa
học kỹ thuật cũng như trình độ phát triển của ngành trong công nghệ sản xuất và
ứng dụng. Các thông tin này là cơ sở để phân tích và dự đoán khả năng thị trường,
8
ThS. Dương Kim Thế Nguyên: Giáo trình luật thương mại 1A, Cần Thơ, 2006, tr 100 -101.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 13 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
lên kế hoạch sản xuất, kinh doanh. Qua đó, giúp các doanh nghiệp, các nhà quản lý
có các quyết định kịp thời, hiệu quả nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh.
Triển lãm thương mại có thể đem tới cùng một số lượng nhất định các hàng
hóa, dịch vụ được sản xuất bởi nhiều nhà sản xuất khác nhau nhưng không phải chỉ
để tìm kiếm khách hàng mua những hàng hóa này. Mục đích chính của triển lãm
thương mại là thông qua việc trưng bày các mẫu vật để giới thiệu các giá trị và lợi
ích của các hàng hóa, dịch vụ này, từ đó tạo ra sự chú ý và thuyết phục khách hàng
tiêu thụ các hàng hóa được quan tâm.
Hội chợ, triển lãm thương mại giúp người tiêu dùng tìm hiểu về giá trị của sản
phẩm, dịch vụ, biết được tốc độ phát triển của các ngành khoa học, về tốc độ phát
triển của các ngành sản xuất và cung ứng sản phẩm, dịch vụ mới. Qua phân tích và
tài liệu thu nhận được người tiêu dùng biết rõ hơn giá trị của sản phẩm, dịch vụ
mình mua và sẽ mua trong hiện tại và tương lại.
Hội chợ, triển lãm thương mại tác động tích cực tới sự phát triển của đời sống
chính trị - xã hội, đóng vai trò quan trọng và góp phần đáng kể vào kết quả chung
trong việc thúc đẩy kinh tế đối nội và đối ngoại phát triển. Hoạt động này góp phần
đáng kể để thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài, làm tăng thêm, phong phú
thêm chủng loại hàng hóa, dịch vụ xuất nhập khẩu. Hội chợ, triển lãm thương mại
có tác dụng to lớn trong việc tạo ra mối quan hệ bang giao giữa Việt Nam với các
nước trên thế giới về chính trị, văn hóa, xã hội, đặc biệt là quan hệ kinh tế.9
1.2
1.2.1
Tổng quan pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại.
Sự cần thiết phải có pháp luật điều chỉnh về hội chợ, triển lãm thương
mại.
Việc kích thích nhu cầu mua bán, mở rộng thị trường, phát triển thương mại,
nâng cao tính cạnh tranh của hàng hóa, dịch vụ trên thị trường thực sự là một thách
thức lớn đối với các thương nhân. Với ý nghĩa đó, hội chợ, triển lãm thương mại là
công cụ hữu hiệu để thương nhân chiếm lĩnh thị trường, tăng cường khả năng cạnh
tranh của hàng hóa, dịch vụ trên thị trường, mở rộng quan hệ hợp tác thông qua sự
hiểu biết lẫn nhau. Có thể nói hội chợ, triển lãm là cầu nối giữa thương nhân với
thương nhân, giữa thương nhân với người tiêu dùng.
Đối với người tiêu dùng, hội chợ, triển lãm thương mại trưng bày, giới thiệu
hàng hóa, dịch vụ nhằm kích thích nhu cầu mua sắm, tăng cường cơ hội thương mại
cho doanh nghiệp, tăng số lượng khách hàng cho doanh nghiệp, góp phần tăng
9
ThS. Dương Kim Thế Nguyên: Giáo trình luật thương mại 1A, Cần Thơ, 2006, tr 101.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 14 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
doanh thu của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, hội chợ, triển lãm thương mại còn góp
phần nâng cao uy tín, xây dựng hình ảnh đẹp của doanh nghiệp đối với người tiêu
dùng.
Mặc dù hội chợ, triển lãm thương mại có vai trò khá quan trọng trong hoạt
động thương mại. Tuy nhiên, nó tiềm ẩn không ít tiêu cực, làm phát sinh những gian
lận thương mại và các hành vi cạnh tranh không lành mạnh nhằm tranh giành thị
trường thương mại. Những hành vi này không chỉ gây phương hại đến thương nhân
khác mà còn ảnh hưởng đến lợi ích và quyền lợi của người tiêu dùng. Những biểu
hiện tiêu cực này cần phải ngăn chặn kịp thời để góp phần hình thành và đảm bảo
môi trường cạnh tranh lành mạnh trong kinh doanh.
Ở nhiều quốc gia, đã có những quy định điều chỉnh vấn đề này nhằm đảm bảo
tính lành mạnh trong hoạt động cạnh tranh, bảo vệ lợi ích công cộng và bảo vệ
quyền lợi của người tiêu dùng. Tự doanh kinh doanh và lựa chọn ngành nghề kinh
doanh là quyền của thương nhân, tuy nhiên sự tự do nào cũng có giới hạn của nó. Vì
thế, Nhà nước chỉ can thiệp khi các hành vi hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại
có những dấu hiệu xâm phạm lợi ích của người tiêu dùng hoặc xâm phạm lợi của
thương nhân khác hoặc vi phạm đạo đức xã hội.
Pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại là cơ sở pháp lý để thương nhân có
thể thực hiện quyền tự do kinh doanh dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại trên cơ
sở cạnh tranh lành mạnh và đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng, bảo vệ lợi ích
công cộng. Pháp luật về hội chợ, triển lãm là công cụ để Nhà nước kiểm soát, ngăn
ngừa và ngăn chặn kịp thời những tiêu cực nói trên nảy sinh trong hoạt động hội
chợ, triển lãm thương mại. Vì thế, Nhà nước cần phải ban hành những văn bản pháp
luật điều chỉnh vấn đề hội chợ, triển lãm thương mại.
1.2.2
Sơ lược về sự hình thành và phát triển pháp luật về hội chợ, triển lãm
thương mại.
Ở Việt Nam, pháp luật về hội chợ, triển lãm ra đời muộn. Đây là một khái
niệm mới được hình thành trong các văn bản pháp luật của Việt Nam. Với tư cách
là một hoạt động xúc tiến thương mại, pháp luật về hội chợ, triển lãm ra đời và phát
triển cùng với sự ra đời và phát triển của pháp luật về xúc tiến thương mại. Thuật
ngữ “xúc tiến thương mại” lần đầu tiên xuất hiện trong văn bản pháp luật vào năm
199110. Thông tư này chỉ mới ghi nhận khái niệm triển lãm, còn khái niệm hội chợ
thì vẫn chưa được đề cập đến.
10
Thông tư số 04/BYT-TT ngày 12-02-1991 của Bộ Y Tế hướng dẫn về việc đăng ký công ty nước ngoài
xuất, nhập khẩu thuốc và nguyên liệu làm thuốc chữa bệnh với Việt Nam để thi hành Quyết định số 113/CT
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 15 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Sở dĩ khái niệm pháp luật về hội chợ, triển lãm ra đời muộn như vậy bởi vì
hoạt động hội chợ, triển lãm thực sự chỉ hình thành trong nền kinh tế thị trường, nơi
mà có nhiều thương nhân cùng kinh doanh những hàng hóa, dịch vụ cùng loại, cùng
chất lượng. Còn người tiêu dùng thì có khả năng được lựa chọn để mua hàng hóa,
dịch vụ phù hợp với nhu cầu của mình. Khi đó, để nâng cao khả năng cạnh tranh,
nhu cầu về việc trưng bày, giới thiệu hàng hóa, dịch vụ bắt đầu xuất hiện. Trong khi
đó, nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung lại tồn tại ở nước ta trong một thời gian dài.
Trong nền kinh tế này, Nhà nước là người quyết định cả ba vấn đề cơ bản của sản
xuất – kinh doanh: sản xuất – kinh doanh cái gì, sản xuất – kinh doanh như thế nào,
và sản xuất – kinh doanh cho ai. Hoạt động mua bán hàng hóa, tiêu thụ sản phẩm,
vấn đề giá cả của hàng hóa, dịch vụ đều do Nhà nước quy định và diễn ra theo kế
hoạch. Trong bối cảnh đó, người sản xuất biết chắc chắn rằng hàng hóa, dịch vụ của
họ sẽ được tiêu thụ. Do đó, họ không cần thiết phải quảng bá hàng hóa, dịch vụ của
họ để kích thích nhu cầu mua bán, mở rộng thị trường. Chính vì thế, pháp luật cũng
không cần thiết phải điều chỉnh hoạt động hội chợ, triển lãm. Vấn đề hội chợ, triển
lãm thương mại có chăng chỉ được đặt ở tầm quốc gia, khi Nhà nước thực hiện hỗ
trợ các hoạt động tổ chức hội chợ, triển lãm thương mại trong nước và ở nước
ngoài, cùng với các nỗ lực nhằm mở rộng quan hệ hợp tác chính trị, kinh tế với các
nước xã hội chủ nghĩa. Các hoạt động này diễn ra khá “yếu ớt” do nền kinh tế
không có yếu tố cạnh tranh và hội nhập kinh tế quốc tế chưa được diễn ra.
Khi chuyển sang nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước, tự do
hóa thương mại từng bước được hình thành, quan hệ mua bán với thương nhân
nước ngoài cũng được mở rộng theo hướng đa dạng hóa, đa phương hóa. Trong
hoàn cảnh ấy, doanh nghiệp phải hạch toán kinh doanh và tự chịu trách nhiệm về
kết quả kinh doanh, đồng thời phải cạnh tranh với nhau để tìm kiếm, giành giật cơ
hội kinh doanh. Khi đó, các doanh nghiệp phải có chiến lược kinh doanh thích hợp
nhằm kích thích nhu cầu mua sắm của khách hàng, tìm mọi cách để tiêu thụ hàng
hóa, sản phẩm. Để nâng cao khả năng cạnh tranh, mở rộng thị trường doanh nghiệp
đã tìm đến một số phương pháp như giảm giá, mua hàng có thưởng… hoặc là tổ
chức các buổi hội chợ, triển lãm để giới thiệu, quảng bá thông tin về sản phẩm, dịch
vụ của mình. Để tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ lợi ích của người
tiêu dùng đồng thời thiết lập một cơ sở pháp lý để xử lý vi phạm và giải quyết các
tranh chấp khi phát sinh cho nên pháp luật về hội chợ, triển lãm đã được nhà nước
ban hành. Các văn bản pháp luật về hội chợ, triển lãm bao gồm: Luật thương mại
ngày 09-5-1989 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng về việc thống nhất quản lý xuất, nhập khẩu thuốc và
nguyên liệu làm thuốc chữa bệnh cho người bệnh.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 16 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
năm 1997 (hiện đã được thay thế bằng luật thương mại 2005), luật cạnh tranh năm
2004... Ngoài ra, còn có khá nhiều văn bản dưới luật khác do Chính Phủ và các cơ
quan thuộc Chính Phủ ban hành:
- Quyết định số 390-TTg ngày 01-8-1994 ban hành quy chế về hội chợ, triển
lãm thương mại.
- Thông tư số 05-TM/XNK ngày 25-02-1995 hướng dẫn thực hiện Quy chế
hội chợ, triển lãm thương mại.
- Nghị định số 32/1999/NĐ-CP ngày 05-5-1999 về khuyến mại, quảng cáo
thương mại và hội chợ, triển lãm.
- Thông tư số 18/2001/TT-BTM ngày 12-7-2001 hướng dẫn thực hiện hoạt
động hội chợ, triển lãm thương mại quy định tại Nghị định số 32/1999/NĐ-CP về
khuyến mại, quảng cáo thương mại và hội chợ, triển lãm.
- Nghị định số 175/2004/NĐ-CP ngày 10-10-2004 về xử phạt vi phạm hành
chính trong lĩnh vực thương mại
- Nghị định số 37/2006/NĐ-CP ngày 04-4-2006 quy định chi tiết luật thương
mại về hoạt động xúc tiến thương mại
- Thông tư liên tịch số 07/2007/TTLT-BTM-BTC hướng dẫn thực hiện một
số điều về khuyến mại và hội chợ, triển lãm quy định tại Nghị định số 37/2006/NĐCP ngày 04-4-2006 của Chính Phủ quy định chi tiết luật thương mại về hoạt động
xúc tiến thương mại.
- Nghị định số 06/2008/NĐ-CP ngày 16-01-2008 quy định về xử phạt vi
phạm hành chính trong hoạt động thương mại (thay thế Nghị định số 175/2004/NĐCP ngày 10-10-2004 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại).
Kể từ khi văn bản pháp luật đầu tiên ra đời, pháp luật về hoạt động hội chợ,
triển lãm thương mại có sự phát triển khá rõ nét về hình thức pháp lý và nội dung
các quy định.
Về hình thức, các văn bản pháp luật đầu tiên có hình thức pháp lý là những
văn bản dưới luật (Quyết định số 390/TTg ngày 01-8-1994 ban hành quy chế về hội
chợ, triển lãm thương mại). từ năm 1997, với sự ra đời của Luật thương mại năm
1997, sau này được thay thế bằng Luật thương mại năm 2005, hoạt động hội chợ,
triển lãm thương mại được ghi nhận ở những văn bản có giá trị pháp lý và tính ổn
định cao hơn.
Về nội dung, sự phát triển của pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại thể
hiện ở các điểm cơ bản sau: Quy định về chủ thể hoạt động hội chợ, triển lãm
thương mại: Các quy định đầu tiên về hội chợ, triển lãm thương mại trong Quyết
định số 390/TTg ngày 01-8-1994 ban hành quy chế về hội chợ, triển lãm thương
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 17 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
mại, Nghị định số 32/1999/NĐ-CP ngày 05-5-1999 về khuyến mại, quảng cáo
thương mại và hội chợ, triển lãm chỉ cho phép “doanh nghiệp” được kinh doanh
dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại. Khi Luật thương mại năm 1997 được ban
hành, quy định về thương nhân trong Luật này không bao gồm mọi tổ chức, cá nhân
kinh doanh trong nền kinh tế. Quy định này tạo ra tình trạng không rõ ràng về tư
cách chủ thể hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại, do xuất hiện một số trường
hợp rất khó xác định tư cách thương nhân. Các quy định này đã được xóa bỏ với sự
ra đời của Luật thương mại năm 2005, theo đó, mọi tổ chức, cá nhân kinh doanh
đều là thương nhân, có quyền kinh doanh dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại.
Hai là, sự phát triển của quy định về dịch vụ thương mại trong lĩnh vực hội
chợ, triển lãm thương mại. Điều kiện kinh doanh dịch vụ hội chợ, triển lãm thương
mại được quy định “cởi mở” hơn với việc bãi bỏ quy định buộc tổ chức kinh doanh
dịch vụ hội chợ, triển lãm thương mại phải là doanh nghiệp chuyên kinh doanh các
dịch vụ đó (kinh doanh đơn ngành).
Ba là, sự phát triển của quy định về quản lý nhà nước đối với hoạt động hội
chợ, triển lãm thương mại. Cùng với chính sách cải cách hành chính được thực hiện
sâu rộng ở nhiều lĩnh vực, quy định về quản lý nhà nước đối với hoạt động hội chợ,
triển lãm thương mại cũng có những thay đổi về vấn đề phân cấp quản lý, bãi bỏ
một số giấy phép không cần thiết. Việc đơn giản thủ tục hành chính từng bước được
thực hiện trong hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại của thương nhân.
Sự phát triển về nội dung các quy định pháp luật về hội chợ, triển lãm thương
mại được nêu trên đây chưa phải là đầy đủ, hoàn thiện nhưng đã bước đầu thể hiện
tính phù hợp với sự pháp triển kinh tế thị trường. Ưu điểm nổi bậc của quá trình
phát triển và hoàn thiện này là được thực hiện theo nguyên tắc tôn trọng tự do
thương mại, phá bỏ dần những hạn chế không cần thiết, đáp ứng ngày càng tốt hơn
yêu cầu điều chỉnh bằng pháp luật đối với các quan hệ hội chợ, triển lãm thương
mại.
1.2.3
Các yếu tố chi phối nội dung pháp luật về hội chợ, triển lãm thương
mại.
Nội dung của pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại bi chi phối bởi ba
yếu tố cơ bản: cơ chế quản lý kinh tế cùng với đặc điểm của nền kinh tế chuyển đổi,
quá trình tự do hóa thương mại và văn hóa, đạo dức, truyền thống kinh doanh của
người Việt Nam.
a. Cơ chế quản lý kinh tế cùng với đặc điểm của nền kinh tế chuyển đổi.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 18 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Mỗi nền kinh tế đều có một cơ chế đặc trưng của nó, mà dựa vào đó có thể
phân loại các nền kinh tế thành: kinh tế thị trường vận hành theo cơ chế thị trường;
kinh tế chỉ huy vận hành theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung; kinh tế hỗn hợp vận
hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước. Phương thức tác động của
Nhà nước vào nền kinh tế để định hướng nền kinh tế vận hành đến các mục tiêu đã
định làm hình thành cơ chế quản lý kinh tế11. Mỗi cơ chế quản lý kinh tế đều tạo ra
cho pháp luật những đặc trưng riêng về nội dung, do mỗi Nhà nước có phương thức
tác động khác nhau vào nền kinh tế.
Trong cơ chế quản lý kinh tế kế hoạch hóa tập trung, Nhà nước quản lý kinh
tế thông qua hệ thống các chỉ tiêu kế hoạch chi tiết với chế độ cấp phát và giao nộp
theo quan hệ hiện vật. Nhà nước can thiệp sau vào hoạt động sản xuất – kinh doanh,
dẫn đến các đơn vị kinh tế chưa thực sự có quyền tự chủ trong kinh doanh. Môi
trường đó không tồn tại yếu tố cạnh tranh và vì thế không làm phát sinh nhu cầu tự
vận động tìm kiếm, thúc đổi cơ hội thương mại. Do đó nhu cầu điều chỉnh bằng
pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại không hình thành trong pháp luật Việt
Nam thời kỳ đó.
Tự do trong hoạt động kinh doanh là nguyên tắc của cơ chế thị trường và
chính nó đã tạo ra cạnh tranh, buộc thương nhân phải sử dụng nhiều thủ pháp để tìm
kiếm, thúc đẩy, tranh giành cơ hội thương mại. Tính chất “tìm kiếm, thúc đẩy cơ hội
thương mại” mà thương nhân thực hiện trong hoạt động hội chợ, triển lãm thương
mại đã hàm chứa sự đe dọa, sự rủi ro về lợi ích đối với khách hàng. Tính chất “tranh
giành, ganh đua” thông qua hoạt động hội chợ, triển lãm thương mại tiềm ẩn nguy
cơ xuất hiện “nạn nhân” của các cuộc cạnh tranh diễn ra giữa các thương nhân. Sự
tác động bằng pháp luật của Nhà nước trong cơ chế thị trường là cần thiết nhằm hạn
chế những khuyết tật cố hữu trong cơ chế thị trường. Như vậy có thể khẳng định
rằng, nền kinh tế hàng hóa vận hành theo cơ chế thị trường đã làm nảy sinh hoạt
động hội chợ, triển lãm thương mại và pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại.
Khuôn khổ pháp lý, mức độ rộng hẹp của quyền chủ thể trong hoạt động này phụ
thuộc vào yêu cầu quản lý từ phía Nhà nước.
Thực tế cho thấy, ở các nước có nền kinh tế hàng hóa vận hành theo cơ chế thị
trường có sự quản lý của Nhà nước, trong pháp luật thương mại, xuất hiện nhiều
quy định man tính chất thủ tục hành chính để thông qua đó, Nhà nước thực hiện
kiểm tra, giám sát việc thực hiện các quyền tự do thương mai.
11
Lương Xuân Quỳ, Cơ chế thị trường và vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế Việt Nam, Nxb. Thống kê,
Hà Nội, 2001, tr 8.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 19 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ HỘI CHỢ, TRIỂN LÃM THƯƠNG MẠI
Bên cạnh cơ chế quản lý kinh tế, đặc điểm của nền kinh tế chuyển đổi cũng là
một nhân tố ảnh hưởng đến nội dung của pháp luật về hội chợ, triển lãm thương
mại. Chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trường là giai
đoạn diễn ra sự thay đổi các quan hệ về sở hữu, sự hình thành các nhân tố sản xuất
mới và các quan hệ kinh tế mới, là giai đoạn của nền kinh tế hỗn hợp mà ở đó còn
khá đậm nét vai trò quan lý của Nhà nước12. Việt Nam là nước có nền kinh tế
chuyển đổi từ kinh tế vận hành theo cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế
vận hành theo cơ chế thị trường. Cơ chế kế hoạch hóa tập trung được xóa bỏ nhưng
còn để lại dấu ấn rõ nét trong tư duy quản lý kinh tế, tư duy lập pháp, tư duy của
nhiều nhà quản lý doanh nghiệp… Điều này được phản ánh trong pháp luật kinh tế
nói chung, và pháp luật về hội chợ, triển lãm thương mại nói riêng. Ở các nước có
nền kinh tế thị trường phát triển, nhà nước chú trọng việc quy định các hành vi hội
chợ, triển lãm bị coi là vi phạm. Ngoài phạm vi đó, thương nhân được phép tự do
sáng tạo ra mọi cách thức, phương pháp, kỹ thuật nghiệp vụ kinh doanh… để tối đa
hóa lợi nhuận cho mình. Khác với điều này, pháp luật về hội chợ, triển lãm thương
mại ở Việt Nam ngoài các quy định cấm đoán, hạn chế đối với thương nhân còn có
nhiều quy định mang tính chất hướng dẫn hành vi của thương nhân trong hoạt động
kinh doanh và vai trò quản lý nhà nước thông qua cơ chế quản lý kiểm tra giám sát
bằng những thủ tục hành chính khá chặt chẽ.
b. Quá trình tự do hóa thương mại.
Tự do hóa thương mại là một thuật ngữ chung để chỉ hoạt động loại bỏ các
cản trở hiện hành đối với thương mại hàng hóa và thương mại dịch vụ. Mục đích
cuối cùng của tự do hóa thương mại là xóa bỏ hoàn toàn mọi cản trở đối với thương
mại, tức là đạt được chế độ thương mại tự do13. Tự do hóa thương mại được đề cập
nhiều trong thương mại quốc tế, với nội dung là những cải cách trong hệ thống
chính sách kinh tế của Chính Phủ và các chính sách khác có liên quan, nhằm xóa bỏ
dần mọi cản trở đối với thương mại, bao gồm thuế quan và phi thuế quan. Những
cải cách nhằm đáp ứng yêu cầu của chủ trương chủ động hội nhập kinh tế quốc tế
và khu vực này là tiền đề và “áp lực” để Chính Phủ thực hiện quá trình tự do hóa
thương mại nội địa. Đây là yếu tố quan trọng, quyết định nội dung của pháp luật
thương mại trong giai đoạn hiện nay.
Là một bộ phận của pháp luật thương mại, nội dung của pháp luật hội chợ,
triển lãm thương mại tất yếu bị chi phối bởi quá trình tự do hóa thương mại. Sự tác
12
Marie Lavigne, Các nền kinh tế chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị trường, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002, tr 27-316.
13
Trung tâm Khoa học xã hội và Nhân văn quốc gia, Viện Kinh tế thế giới, Tự do hóa thương mại ở ASEAN,
Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2005, tr 34.
GVHD: TH.S. NGUYỄN MAI HÂN Trang 20 SVTH: NGUYỄN NGỌC LONG UYÊN
