LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại QUY ĐỊNH của PHÁP LUẬT về độ TUỔI kết hôn – lý LUẬN và THỰC TIỄN

Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP
---------LUẬN VĂN TỐT
NGHIỆP CỬ NHÂN
LUẬT
KHÓA 35 (2009 –
2013)

Đề tài: QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐỘ TUỔI
KẾT HÔN – LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Giáo viên hướng dẫn:
TRẦN KHẮC QUI
MSCB: 002285
Bộ môn Luật Tư pháp

Sinh viên thực hiện:
CHÂU LONG
MSSV: 5095623
Lớp: Luật Thương Mại K35
Cần Thơ, tháng 5 năm 2013

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 1

SVTH: Châu Long

Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

LỜI CẢM ƠN
Qua những năm học tập tại trường Đại học Cần Thơ, quý
thầy cô đã truyền đạt cho tác giả bao kiến thức quý báo, những
điều vô cùng cần thiết cho sự nghiệp và cuộc sống của tác giả sau
này. Trước khi rời xa môi trường học tập đã gắn bó với tác giả
trong những năm qua, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến toàn
thể quý thầy cô trong Trường Đại học Cần Thơ nói chung và quý
thầy cô, cán bộ Khoa Luật nói riêng.
Đặc biệt tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc
đến thầy Trần Khắc Qui – Bộ môn Luật Tư pháp đã tận tình giúp
đỡ tác giả trong suốt quá trình làm luận văn tốt nghiệp của mình.
Chính nhờ sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của thầy mà tác giả có
thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp của mình.
Đồng thời, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến gia đình,
bạn bè, những người đã quan tâm giúp đỡ và động viên tác giả
trong suốt quá trình học tập.
Cuối lời, tác giả xin gửi lời chúc sức khỏe đến toàn thể quý
thầy cô và các bạn trong khoa.
Cần Thơ, tháng 5 năm 2013
Tác giả
Châu Long

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 2

SVTH: Châu Long

Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 3

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 4

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

MỤC LỤC
Trang

LỜI NÓI ĐẦU ....................................................................................................... 1
1 Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................... 1
2 Mục đích nghiên cứu đề tài.......................................................................... 2
3 Phạm vi nghiên cứu đề tài............................................................................ 2
4 Phương pháp nghiên cứu đề tài................................................................... 2
5 Bố cục của đề tài ........................................................................................... 3

CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐỘ TUỔI KẾT HÔN .............. 4
1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của kết hôn ................................ 4
1.1.1 Khái niệm của kết hôn ........................................................................ 4
1.1.2 Đặc điểm của kết hôn ......................................................................... 6
1.1.3 Vai trò của kết hôn ............................................................................. 8
1.1.4. Ý nghĩa của kết hôn ........................................................................... 9
1.2. Khái niệm và đặc điểm của độ tuổi kết hôn .......................................... 9
1.2.1 Khái niệm về độ tuổi kết hôn ............................................................... 9
1.2.2 Đặc điểm của độ tuổi kết hôn ............................................................ 11
1.3 Sơ lược quy định về độ tuổi kết hôn qua các thời kỳ .......................... 12
1.3.1 Độ tuổi kết hôn từ năm 1858 đến 1945............................................ 12
1.3.2 Độ tuổi kết hôn từ năm 1945 đến 1975............................................ 13
1.3.3 Độ tuổi kết hôn từ năm 1975 đến năm 2000 ................................... 14
1.3.4 Độ tuổi kết hôn từ năm 2000 đến nay.............................................. 15
1.4 Vai trò và ý nghĩa của độ tuổi kết hôn ................................................. 16
1.4.1 Vai trò của độ tuổi kết hôn ............................................................... 16
1.4.2 Ý nghĩa của độ tuổi kết hôn .............................................................. 16

CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐỘ TUỔI KẾT

HÔN ....................................................................................................................... 18
2.1 Cơ sở xây dựng độ tuổi kết hôn và điều kiện kết hôn ở Việt Nam..... 18
2.1.1 Dựa vào phong tục tập quán ............................................................ 18
2.1.2 Dựa vào tâm sinh lý .......................................................................... 19
2.1.3 Dựa vào cuộc sống xã hội ................................................................ 21
2.1.4 Điều kiện kết hôn ở Việt Nam ........................................................... 22
2.2 Quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng khi ly hôn ...................................... 23
2.2.1 Quyền của vợ, chồng khi ly hôn ...................................................... 23
2.2.2. Nghĩa vụ của vợ, chồng khi ly hôn ................................................. 25
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 5

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

2.3 Vi phạm về độ tuổi kết hôn ................................................................... 27
2.3.1 Vi phạm về mặt pháp luật ................................................................. 27
2.3.2 Vi phạm về mặt xã hội ...................................................................... 28
2.4 Chế tài pháp luật về độ tuổi kết hôn .................................................... 29
2.4.1 Hủy việc kết hôn trái pháp luật ......................................................... 29
2.4.2 Chế tài về hành chính ....................................................................... 33
2.4.3 Chế tài về hình sự .............................................................................. 33

CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN
CHO ĐỘ TUỔI KẾT HÔN HIỆN NAY .................................................... 35
3.1 Thực tiễn áp dụng các quy định về độ tuổi kết hôn ........................... 35
3.1.1 Những thuận lợi của độ tuổi kết hôn ............................................. 35

3.1.2 Những bất cập của độ tuổi kết hôn .................................................. 36
3.1.2.1 Về việc xác định tình trạng sống chung chưa đến tuổi kết hôn .... 36
3.1.2.2 Xác định hậu quả về việc kết hôn trái pháp luật ......................... 38
3.1.2.3 Về xử phạt hành chính .................................................................. 39
3.1.2.4 Về chế tài hình sự ......................................................................... 40
3.2 Phương hướng hoàn thiện độ tuổi kết hôn hiện nay .......................... 42
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.2.4

Quy định lại độ tuổi kết hôn của nam và nữ .................................... 42
Xác định tình trạng sống chung khi chưa đến tuổi kết hôn ............ 45
Về xử phạt hành chính ...................................................................... 46
Về chế tài hình sự .............................................................................. 47

KẾT LUẬN .......................................................................................................... 48

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 6

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xét về mặt xã hội thì gia đình là tế bào, là nền tảng của xã hội. Gia đình là một

trong các cơ sở để thực hiện chủ trương chính sách và pháp luật của nhà nước về tất cả
các mặt kinh tế- chính trị- gia đình- văn hóa- dân sự. Chủ tịch Hồ Chí Minh lúc sinh
thời luôn nhấn mạnh vai trò của gia đình: “Nhiều gia đình cộng lại mới thành xã hội,
xã hội tốt thì gia đình càng tốt; gia đình tốt thì xã hội mới tốt. Hạt nhân của xã hội là
gia đình, chính vì muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội mà phải chú ý hạt nhân cho tốt”.
Hôn nhân được coi là phương thức để phát triển gia đình và kết hôn chính là
nền tảng của hôn nhân. Khi một người đà
n ông và một người đàn bà liên kết lại với nhau bằng việc đăng ký kết hôn trên
“Nguyên tắc hoàn toàn bình đẳng và tự nguyện theo quy định của pháp luật nhằm
chung sống với nhau suốt đời” thì một gia đình được thiết lập. Nhà nước và nhân dân
luôn coi trọng đời sống nhân dân và gia đình. Theo Hiến pháp năm 1992: “Gia đình là
tế bào của xã hội”. Nhà nước bảo hộ chế độ hôn nhân và gia đình. Hôn nhân theo
nguyên tắc tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng bình đẳng.
Ngày 9/6/2000, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông
qua Luật hôn nhân và gia đình. Luật này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2001.
Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 bao gồm nhiều quy định khác nhau mỗi quy định
có những vị trí vai trò quan trọng điều chỉnh các quan hệ hôn nhân và gia đình.
Tuổi kết hôn là một điều kiện quan trọng trong Luật hôn nhân và gia đình. Tuổi
kết hôn tạo cơ sở hình thành gia đình, tế bào xã hội. Pháp luật quy định điều kiện kết
hôn, thủ tục, cơ quan đăng ký kết hôn, trình tự kết hôn và đang từng bước hoàn chỉnh
hơn nữa. Thực tiễn hơn năm mươi năm qua cho thấy áp dụng quy định tuổi kết hôn ổn
định Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung năm 2010) đạt được nhiều
thành tựu, những quy định về điều kiện kết hôn nhằm hạn chế kết hôn trái pháp luật
hoặc chung sống như vợ chồng mà chưa đến tuổi kết hôn và nhiều vấn đề khác nữa.
Tuổi kết hôn trong Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung năm 2010) là
cơ sơ pháp lý điều chỉnh vấn đề kết hôn ở Việt Nam và là cơ sở xây dựng gia đình.
Tuy nhiên thực tiễn áp dụng luật cũng cho thấy một số quy định về điều kiện
kết hôn còn chưa đáp ứng được với thực tiễn các quan hệ hôn nhân và gia đình trong
điều kiện hội nhập và toàn cầu hóa như hiện nay.
Các điều kiện về kết hôn vẫn còn chưa thống nhất với các văn bản luật trong hệ

thống pháp luật của nước ta, hiện tượng tảo hôn vẫn còn tồn tại ở khắp các vùng miền
của nước ta. Tình trạng sống chung như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn vì chưa
đủ tuổi kết hôn. Nhiều giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của gia đình như hiếu nghĩa
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 7

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
thủy chung… đang có biểu hiện xuống cấp mà lại gia tăng để lại hậu quả nghiêm trọng
về nhiều mặt đối với gia đình và xã hội. Những biểu hiện tiêu cực trong quan hệ hôn
nhân với người nước ngoài đang ảnh hướng đến quan hệ hôn nhân xã hội chủ nghĩa.
Đường lối hủy kết hôn trái phép vẫn chưa được thống nhất khiến Tòa án các cấp khi
giải quyết hủy kết hôn trái phép vẫn còn gặp nhiều khó khăn và giải quyết các vấn đề
quyền ly hôn của vợ chồng cũng gặp nhiều khó khăn vì chưa có sự thống nhất giữa các
văn bản luật với nhau.
Yêu cầu tất yếu đặt ra là phải hoàn thiện hơn nữa quy định của pháp luật điều
chỉnh độ tuổi kết hôn nhằm bảo vệ quyền lợi của công dân. Xuất phát từ tình hình đó,
tác giả chọn đề tài: “Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn -lý luận và thực
tiễn” để nhằm làm sáng tỏ các quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn từ đó để tìm
ra những phương hướng tháo gỡ những bất cập tồn tại trong thời gian qua góp phần
hoàn thiện Luật hôn nhân và gia đình hơn nữa.
2. Mục đích nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu đề tài nhằm mục đích:
Làm sáng tỏ những lý luận cơ bản về độ tuổi kết hôn.
Phân tích đặc điểm vai trò, ý nghĩa của độ tuổi kết hôn đồng thời tìm ra những
vướng mắt, bất cập trong quá trình áp dụng quy định tuổi kết hôn theo Luật hôn nhân
và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung năm 2010).

Đề xuất một số kiến nghị nhằm khắc phục những tồn tại trong quá trình áp dụng
quy định tuổi kết hôn theo Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung năm
2010) và hoàn thiện pháp luật về quy định tuổi kết hôn cho thống nhất giữa các văn
bản luật với nhau.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Trong phạm vi nghiên cứu, tác giả chỉ tìm hiểu về quy định tuổi kết hôn qua các
thời kỳ nhằm làm rõ hơn những mối quan hệ trong hôn nhân và gia đình có liên quan
đến độ tuổi kết hôn. Bên cạnh đó nêu ra những bất cập và thuận lợi của tuổi kết hôn
cho thấy phần nào mà luật chưa dự kiến hết những vấn đề mà thực tế vẫn tồn tại. Vì
vậy trong phạm vi nghiên cứu có hạn nên cũng đưa ra những kiến nghị về thực tiễn
giải quyết vấn đề ly hôn và phương hướng hoàn thiện độ tuổi kết hôn hiện nay.
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài
Đề tài được nghiên cứu dựa trên các phương pháp so sánh, đối chiếu, phân tích,
để phân tích các nội dung liên quan đến độ tuổi kết hôn theo quy định của Luật hôn
nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung năm 2010) và so sánh về quy định độ tuổi
kết hôn ở các giai đoạn khác nhau bên cạnh đó đưa ra những kiến nghị nhằm hoàn
thiện về quy định tuổi kết hôn trong tình hình thực tế hiện nay.
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 8

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần lời nói đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
đề tài gồm ba chương:
Chương 1: Lý luận chung về độ tuổi kết hôn
Chương 2: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn

Chương 3: Thực tiễn và phương hướng hoàn thiện cho độ tuổi kết hôn hiện nay
Trong quá trình nghiên cứu mặt dù đã cố gắn rất nhiều nhưng do hạn chế về
thời gian cũng như về kiến thức, thu thập tài liệu…. Do đó, đề tài nghiên cứu sẽ không
tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Vì vậy, tác giả rất mong được sự đóng góp ý kiến
của quý thầy, cô để luận văn được hoàn thiện hơn.

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 9

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ ĐỘ TUỔI KẾT HÔN
Trong chương này tác giả xin đưa ra một số vấn đề khái quát chung liên quan
đến kết hôn và độ tuổi kết hôn như khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của kết hôn
và độ tuổi kết hôn nhằm giúp người đọc hiểu hơn về vấn đề kết hôn và độ tuổi kết hôn
của nước ta. Ngoài ra, tác giả cũng trình bày sơ lược về độ tuổi kết hôn của nước ta
qua các thời kì nhằm mục đích tham khảo và so sánh độ tuổi kết hôn trong những năm
qua và hiện nay.
1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của kết hôn
1.1.1 Khái niệm về kết hôn
Theo quy định tại khoản 2 Điều 8 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi
bổ sung năm 2010) thì, Kết hôn là việc nam và nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy
định của pháp luật về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn.
Kết hôn là một trong ba cơ sở hình thành gia đình. Kết hôn là trạng thái pháp lý
thể hiện sự liên kết của nam và nữ trong quan hệ vợ chồng. Sự liên kết đặc biệt này

phải được Nhà nước thừa nhận bằng một sự phê chuẩn dưới hình thức pháp lý- đó là
đăng ký kết hôn. Như vậy kết hôn là sự kiện pháp lý làm phát sinh quan hệ hôn nhân
và là cơ sở hình thành gia đình. Trong mọi thời đại, gia đình luôn đóng vai trò quan
trọng trong đời sống mỗi cá nhân và trong sự phát triển chung của đất nước. Do vậy,
kết hôn không phải chỉ là việc riêng tư giữa hai cá nhân mà còn là vấn đề quan tâm
chung của xã hội. Tất cả các quốc gia trên thế giới đều coi hôn nhân là đối tượng của
lập pháp nên đều xây dựng các quy phạm pháp luật để điều chỉnh việc kết hôn. Pháp
luật Nhà nước ta quy định các điều kiện để những người kết hôn phải tuân thủ. Và chỉ
có tuân thủ các điều kiện đó thì quyền và lợi ích của những người kết hôn, lợi ích gia
đình và lợi ích cộng đồng được bảo vệ.
Kết hôn là sự kiện pháp lý mang đầy đủ tính chất của sự kiện pháp lý làm phát
sinh quan hệ pháp luật hôn nhân và gia đình. Trước hết, hai bên nam nữ phải thể hiện
ý chí của họ được biểu hiện bằng hành vi làm tờ khai đăng ký kết hôn tại cơ quan đăng
ký kết hôn. Sự bày tỏ ý chí thống nhất với ý chí của họ. Đây là yếu tố quan trọng đầu
tiên làm cơ sở để cơ quan đăng ký kết hôn xem xét và đăng ký kết hôn cho họ. Tuy
nhiên trong việc kết hôn ý chí cá nhân phải phục tùng ý chí của Nhà nước vì vậy
nguyện vọng kết hôn của nam và nữ phải được Nhà nước công nhận. Nhà nước công
nhận việc kết hôn tức là công nhận rằng các bên kết hôn có đủ điều kiện để được kết
hôn với nhau. Thông qua việc cơ quan đăng ký kết hôn tiến hành ghi vào sổ kết hôn và

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 10

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
cấp giấy chứng nhận kết hôn cho hai bên nam và nữ. Nhà nước đã công nhận hai bên
nam nữ thành vợ chồng trước pháp luật. Hôn nhân của họ được Nhà nước bảo hộ.

Trong mỗi thời kỳ Nhà nước ta có quan điểm khác nhau về hôn nhân và kết
hôn. Trước khi Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 có hiệu lực, nam nữ chung sống
như vợ chồng, có đủ điều kiện kết hôn theo quy định của pháp luật nhưng không đăng
ký kết hôn vẫn được công nhận là vợ chồng. Thuật ngữ “hôn nhân thực tế” đã được sử
dụng để chỉ mối quan hệ này. Có nghĩa là quan hệ hôn nhân phát sinh chỉ phụ thuộc
vào ý chí và hành vi của những người kết hôn.Việc công nhận của cơ quan nhà nước
có thẩm quyền không phải là yếu tố bắt buộc. Do vậy chỉ cần nam nữ tự nguyện xác
lập quan hệ vợ chồng họ tự nguyện chung sống với nhau đã thực hiện các quyền và
nghĩa vụ vợ chồng với nhau thì quan hệ vợ chồng giữa họ phát sinh. Hiện nay, quan
điểm lập pháp Nhà nước ta có sự thay đổi. Hôn nhân phải được đặt dưới sự quản lý và
kiểm soát của các cơ quan Nhà nước. Do đó nam nữ xác lập quan hệ hôn nhân phải
được cơ quan nhà nước phê chuẩn. Nam nữ mong muốn trở thành vợ chồng nhưng
không đăng ký kết hôn tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền mà chỉ tổ chức lễ cưới
theo phong tục hoặc theo nghi thức tôn giáo và chung sống như vợ chồng thì pháp luật
không công nhận là vợ chồng, tức quan hệ vợ chồng của họ chưa được phát sinh trước
pháp luật.
Trong trường hợp nam nữ đã nộp tờ khai đăng ký kết hôn tại cơ quan đăng kết
hôn nhưng bị cơ quan đăng ký kết hôn từ chối đăng ký vì các bên không đủ điều kiện
kết hôn, hoặc cơ quan đăng ký kết hôn đó không có thẩm quyền đăng ký kết hôn cho
họ thì giữa các bên nam nữ không phát sinh quan hệ vợ chồng. Ngược lại, trong trường
hợp nam nữ chưa nộp tờ khai đăng ký kết hôn nhưng cơ quan đăng ký kết hôn đã cấp
giấy chứng nhận kết hôn cho họ (vì quen biết hoặc lý do nào đó) thì giấy chứng nhận
kết hôn đó không có giá trị pháp lý, hai bên nam nữ không phát sinh quan hệ vợ chồng
trước pháp luật. Như vậy, khi nam nữ kết hôn phải đảm bảo hai yếu tố: Ý chí của nam
nữ và ý chí của nhà nước. Nếu thiếu một trong hai yếu tố đó việc kết hôn không được
pháp luật công nhận. Đăng ký kết hôn là sự kiện pháp luật duy nhất làm phát sinh quan
hệ hôn nhân.1
Như vậy, kết hôn là sự kiện pháp lý được tiến hành tại cơ quan nhà nước có
thẩm quyền nhằm xác lập quan hệ vợ chồng giữa nam và nữ, khi hai bên nam nữ tuân
thủ quy định của pháp luật về điều kiện kết hôn và đăng ký kết hôn.

1

TS. Ngô Thị Hường, Giáo trình Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam, NXB Giáo Dục Việt Nam, Trang 76

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 11

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
1.1.2 Đặc điểm của kết hôn
Kết hôn là sự kiện pháp lý và còn là sự liên kết đặc biệt giữa nam và nữ nhằm
xây dựng gia đình, chính vì vậy Nhà nước ta đã quy định bắt buộc phải đăng ký kết
hôn với những điều kiện được quy định tại Điều 9 Luật hôn nhân và gia đình năm
2000 (sửa đổi bổ sung năm 2010).
Khi nam và nữ kết hôn với nhau thì phải tuân thủ các điều kiện như sau:
Nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mười tám tuổi trở lên;
Việc kết hôn do nam nữ tự nguyện quyết định, không bên nào được ép buộc,
lừa dối bên nào; không ai được cưỡng ép hoăc cản trở;
Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn quy định tại
Điều 10 của Luật này.
Trong đó, tại Điều 10 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung
năm 2010) thì lại quy định những trường hợp cấm kết hôn như:
Người đang có vợ hoặc có chồng;
Người mất năng lực hành vi dân sự;
Giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ trong
phạm vi ba đời;

Giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa người đã từng là cha, mẹ nuôi với con
nuôi, bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế
với con riêng của chồng;
Giữa những người cùng giới tính.
Dưới đây những điều kiện kết hôn sẽ được phân tích khái quát
Tuổi kết hôn
Luật hôn nhân và gia đình quy định tuổi kết hôn của nam và nữ như vậy là căn
cứ vào sự phát triển tâm sinh lý của con người, căn cứ vào các điều kiện kinh tế xã hội
ở nước ta. Nam nữ kết hôn là xác lập quan hệ hôn nhân là nền tảng của gia đình. Gia
đình phải thực hiện các chức năng xã hội trong đó chức năng sinh đẻ giúp duy trì nòi
giống. Theo kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học chuyên về y học thì nam khoản
16 tuổi trở lên còn nữ thì 13 tuổi trở lên đã có khả năng sinh đẻ được. Nhưng để đảm
bảo cho những đứa con sinh ra được khỏe mạnh, nòi giống phát triển lành mạnh, bảo
đảm sức khỏe cho người phụ nữ mang thai, khi sinh sản thì nam từ 18 tuổi trở lên, nữ
từ khoản 17 tuổi trở lên.
Do vậy, Luật hôn nhân và gia đình quy định tuổi kết hôn đối với nam từ 20 tuổi
trở lên, nữ từ 18 tuổi trở lên. Chính vì thế, Nhà nước ta quan tâm đến sức khỏe của
nam và nữ và bảo đảm cho nam và nữ có thể đảm đương được trách nhiệm làm vợ,
làm chồng, làm cha, làm mẹ. Đồng thời, quy định này còn đảm bảo cho con cái sinh ra
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 12

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
được khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần và sau đó phát triển tốt để trở thành công
dân có ích cho gia đình và cả xã hội.
Kết hôn tự nguyện

Theo khoản 2 Điều 9 Luật hôn nhân và gia đình quy định “Việc kết hôn do nam
nữ tự nguyện quyết định, không bên nào được ép buộc, lừa dối bên nào; không ai được
cưỡng ép hoăc cản trở”.
Bên cạnh đó, tại Điều 39 Bộ luật dân sự 2005 cũng quy định: Nam nữ có đủ
điều kiện kết hôn theo quy định của pháp Luật hôn nhân và gia đình có quyền tự do
kết hôn.
Sự tự nguyện của hai bên nam nữ trong việc kết hôn phải thể hiện rõ là họ
mong muốn được gắn bó với nhau cùng nhau chung sống nhằm thỏa mãn nhu cầu tình
cảm giữa hai người. Hai bên nam nữ tự mình quyết định việc kết hôn không chịu bất
kỳ một áp lực. Mỗi bên nam nữ không chịu tác động bởi bên kia hay bất kỳ người nào
khác khiến họ phải kết hôn trái với ý muốn của họ, cưỡng ép kết hôn là hành vi buộc
người khác phải kết hôn trái với nguyện vọng của họ. Hành vi cưỡng ép kết hôn có thể
là: Một bên dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực hoặc uy hiếp tinh thần để ép buộc
bên kia phải kết hôn trái với nguyện vọng của họ như: cha mẹ buộc con phải kết hôn
để trừ nợ, cha mẹ hai bên có hứa hẹn với nhau nên cưỡng ép con họ phải kết hôn với
nhau. Hành vi cưỡng ép kết hôn phải mang tính chất quyết liệt làm cho người bị cưỡng
ép kết hôn không còn sự lựa chọn nào khác nên phải kết hôn trái với nguyện vọng của
mình. Do vậy, nếu một người bị đe dọa nhưng không đủ căn cứ cho rằng sự đe dọa có
thể xảy ra hoặc một người bị dụ dỗ mà đồng ý kết hôn thì không coi là cưỡng ép kết
hôn.
Lừa dối để kết hôn là một trong hai người kết hôn đã nói sai sự thật về mình
hoặc che đậy lý lịch tư pháp đặc biệt xấu làm cho người kia tưởng lầm nên đã đồng ý
kết hôn. Trên thực tế khi kết hôn một trong hai bên kết hôn thậm chí là cả hai bên kết
hôn cùng nói sai một sự thật nào đó về bản thân khiến cho bên kia lầm tưởng. Tuy
nhiên, nếu xét thấy đều bịa đặt hoặc bị che dấu đó không có ý nghĩa quyết định đến
hạnh phúc của những người kết hôn thì coi đó là sự nhằm lẫn mà không phải lừa dối
kết hôn.
Cản trở hôn nhân là hành vi của người thứ ba (không phải một trong hai người
kết hôn) cản trở việc kết hôn tự nguyện của nam, nữ. Thông thường hành vi cản trở
hôn nhân do gia đình, bạn bè của một trong hai bên hoặc cả hai bên thực hiện cũng có

khi hành vi cản trở hôn nhân do cơ quan đăng ký kết hôn thực hiện.
Để để đảm bảo việc kết hôn hoàn toàn tự nguyện, pháp luật không cho phép cử
đại diện trong việc kết hôn đối với người bị bệnh tâm thần hoặc một bên nào khác dẫn
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 13

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
đến không có khả năng nhận thức, làm chủ hành vi của mình thì do không xác định
được sự tự nguyện của họ nên không thể kết hôn. Đối với người bị Tòa tuyên bố là
mất năng lực hành vi dân sự thì pháp luật cấm họ kết hôn. Vì thế, sự tự nguyện của các
bên trong việc kết hôn là yếu tố quan trọng đảm bảo cho hôn nhân có thể tồn tài lâu dài
và bền vững. Hành vi cưỡng ép kết hôn, lừa dối để kết hôn hoặc cản trở hôn nhân tự
nguyện, tiến bộ bị coi là trái pháp luật.
Tự nguyện kết hôn phải nhằm xây dựng gia đình. Do vậy, nam nữ tự nguyện
kết hôn với nhau nhưng để thỏa mãn nhu cầu nào đó của một trong hai bên hoặc của cả
hai bên mà không nhằm mục đích chung sống và xây dựng gia đình thì việc kết hôn đó
là giả tạo. Nhà nước ta cấm kết hôn giả tạo.
1.1.3 Vai trò của kết hôn
Sau khi kết hôn vợ chồng gắn bó với nhau có quyền và nghĩa vụ với nhau cùng
nhau xây dựng gia đình, sinh đẻ, nuôi dạy con cái sự phát triển và tồn tại bền vững của
hôn nhân phụ thuộc vào tình cảm và tinh thần trách nhiệm của vợ chồng, của con cái.
Kết hôn đồng nghĩa với cam kết và cam kết có nghĩa là hai người sẳn sàng cùng
trao một lời hứa, lời hứa đó có nghĩa là hai người đã ràng buộc phải ở bên nhau suốt
cuộc đời dù là trong hạnh phúc hay khổ đau và chúng ta điều biết cuộc sống không chỉ
trải toàn hạnh phúc và khi khó khăn đến sẽ cần đến sức mạnh của cả hai để cùng nhau
vượt qua. Kết hôn là con đường dẫn đến một cuộc đời hoàn toàn mới, cuộc đời được

chia sẽ bởi hai người thay vì mỗi người một cuộc riêng lẽ, thêm một người vào cuộc
sống của một người sẽ làm cho cuộc sống hạnh phúc hơn vui hơn. Sau khi cưới mọi
quyết định đều đưa ra bởi cả hai quan điểm và cảm xúc của hai sẽ giống nhau. Đơn sẽ
thành đa, khi kết hôn điều đó có nghĩa là hai người sẽ không chỉ ở bên nhau trong một
lát mà phải cùng nhau đi hết cuộc đời. Tuy nhiên, chúng ta không bao giờ biết tương
lai sẽ như thế nào cả hai cùng tin vào một tương lai tốt đẹp, hạnh phúc, lúc nào cũng ở
bên nhau để vượt qua tất cả cũng chính điều đó khi mà quyết định kết hôn là quyết
định đầu tư tất cả những gì một người nam đang có vào một người nữ và cả hai đều
mong muốn chung sống với nhau và tin tưởng lẫn nhau sự đầu tư đó bao gồm mọi mặt
của cuộc sống như công việc, giáo dục, trẻ con, tài chính, sức khỏe và gia đình ngoài
ra con biết đầu tư cả về vật chất lẫn tinh thần.
Sau khi kết hôn vợ chồng có những đứa con được sinh ra và lớn lên trong một
gia đình hoàn hảo thì có hơn 55% trẻ em không bị ngược đải chúng cũng có khả năng
truyền tải cảm xúc, học tốt hơn và có cuộc sống thành công về sau. Kết hôn còn có vai
trò quan trọng trong xã hội hiện nay chứng tỏ mọi người đều có quyền kết hôn như
nhau và đã được cụ thể hóa trong văn bản pháp luật trong nước và văn bản quốc tế.
Kết hôn giữa nam và nữ thuộc các dân tộc khác nhau trên thế giới góp phần hiểu biết
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 14

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
các văn hóa phong tục, tập quán ở mọi nơi trên thế giới vì thế mà tất cả các nền văn
hóa trên thế giới đều vinh danh, tôn trọng, chúc mừng và ca ngợi vì đó là tượng trưng
cho thiên liêng trong cuộc sống tình yêu và gia đình, kết hôn mãi mãi là một điều tất
yếu được tôn vinh.
1.1.4 Ý nghĩa của kết hôn

Thời xa xưa khi phụ nữ từng bị coi như đồ vật trao cho người đàn ông sở hữu
thì khi họ xác lập quan hệ vợ chồng mà mang nhiều ý nghĩa khác nhau như chính trị,
văn hóa, xã hội.
Trên cơ sở pháp lý kết hôn được xem coi như một bản hợp đồng ràng buộc hai
con người cùng với của cải, thu nhập, trách nhiệm và cuộc sống của họ được pháp luật
thừa nhận và hợp đồng này chỉ bị hủy bỏ khi hai người ly hôn còn dưới góc độ xã hội
nhờ có kết hôn dẫn đến có cuộc hôn nhân nhờ vậy những đứa trẻ được ra đời có cha và
mẹ và là nền tảng của gia đình mối quan hệ giữa bố mẹ và con cái. Đối với nhiều
người kết hôn là sự kết hợp tự nguyện giữa một người nam với một người nữ. Đôi
uyên ương sẽ nguyện thề yêu thương chung thủy gắn bó với nhau trọn đời, khi ốm đau
cũng như khỏe mạnh hơn hết họ sẽ làm mọi điều tốt đẹp để mang lại niềm vui hạnh
phúc cho nhau.
Kết hôn trong thế giới hiện đại có nhiều điểm mới một mặt kết hôn ngày nay là
sự kết hợp bình đẳng giữa hai con người chứ không có sự phụ thuộc người này vào
người kia. Mặt khác, kết hôn còn tạo cơ sở vững bền về mặt pháp lý cho vợ chồng
cũng như những lúc gặp bất lợi như ly hôn, các vấn đề chia tài sản, nuôi con, cấp
dưỡng… đảm bảo quyền và nghĩa vụ của vợ chồng. Kết hôn đã làm phát sinh quan hệ
hôn nhân mà quan hệ hôn nhân là cơ sở hình thành gia đình, gia đình ra đời tồn tại và
phát triển trước hết là Nhà nước thừa nhận hôn nhân của đôi nam nữ đồng thời quy
định quyền và nghĩa vụ về mặt pháp lý giữa họ, kết hôn là hai bên nam nữ mong muốn
được gắn bó với nhau trong quan hệ vợ chồng và cùng nhau xây dựng gia đình ấm no,
bình đẳng tiến bộ và hạnh phúc.
1.2 Khái niệm và đặc điểm của độ tuổi kết hôn
1.2.1 Khái niệm về độ tuổi kết hôn
Nam, nữ kết hôn là xác lập quan hệ hôn nhân. Hôn nhân là cơ sở hình thành gia
đình, gia đình có các chức năng xã hội cơ bản là chức năng sinh đẻ, chức năng giáo
dục và chức năng kinh tế. Gia đình thực hiện tốt các chức năng xã hội hay không phụ
thuộc vào ý chí, tinh thần trách nhiệm và khả năng nhận thức của mỗi thành viên trong
gia đình, trong đó có ý nghĩa và quan trọng là vợ chồng. Trên cơ sở đảm bảo sự tồn tại
và phát triển bền vững của hôn nhân, căn cứ vào sự phát triển tâm sinh lý của con

người và khả năng nhận thức của cá nhân, khả năng tự đảm bảo duy trì cuộc sống cũng
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 15

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
như căn cứ vào các điều kiện kinh tế xã hội nên pháp luật của các quốc gia trên thế
giới đều quy định tuổi kết hôn tối thiểu có khác nhau. Bộ luật Dân sự cộng hòa Pháp
quy định “nam nữ đủ mười tám tuổi mới được kết hôn”. Bộ luật Gia đình của
Hunggari thì lại quy định “Đàn ông mười tám tuổi, đàn bà mười sáu tuổi tròn mới
được kết hôn”.
Ở Việt Nam dưới thời phong kiến với quan niệm nam nữ lấy vợ lấy chồng là để
sinh đẻ con cái nhằm duy trì nòi giống do vậy xác định tuổi lấy vợ lấy chồng chủ yếu
dựa trên khả năng sinh sản của con người. Có luật quy định tuổi kết hôn tối thiểu rất
sớm: Nữ mười bốn, nam thì mười sáu (Bộ luật Gia Long). Pháp luật thời kỳ Pháp
thuộc tuổi kết hôn tối thiểu của và nữ đã tăng lên: Nữ mười lăm tuổi, nam mười tám
(Dân luật Bắc kỳ năm 1931 và Dân luật Trung Kỳ 1936) Bộ luật Giản yếu quy định
nam mười sáu, nữ mười bốn tuổi được kết hôn. Tuy vậy, trong những trường hợp đặc
biệt có lý do chính đáng thì có thể miễn tuổi kết hôn. Từ khi Nhà nước Việt Nam Dân
chủ Cộng hòa ra đời đến nay pháp luật nhà nước ta quy định tuổi kết hôn không thay
đổi và mang tính ổn định.
Pháp luật hiện hành quy định: nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mươi tám
tuổi trở lên được phép kết hôn. Quy định tuổi kết hôn tối thiểu như vậy nhằm đảm bảo
sức khỏe của nam và nữ, bảo đảm cho nam và nữ có đủ khả năng về sức khỏe, nhân
thức để thực hiện trách nhiệm làm vợ, làm chồng, làm cha, làm mẹ, bảo đảm vợ chồng
có thể xây dựng gia đình hạnh phúc bền vững. Đồng thời, quy định tuổi kêt hôn tối
thiểu còn đảm con cái được sinh ra khỏe mạnh cả về thể lực lẫn trí tuệ, đảm bảo cho

con cái được giáo dục toàn diện để trở thành công dân có ích cho xã hội. Như vậy, quy
định tuổi tối thiểu là bảo vệ lợi ích của cá nhân, của gia đình và xã hội. Nam nữ không
được kết hôn trước độ tuổi do pháp luật quy định. Trên quan điểm tự do hôn nhân,
trong đó có tự do kết hôn, khi đã đến tuổi nam nữ kết hôn khi nào tùy theo hoàn cảnh,
điều kiện và sở thích cả mỗi cá nhân, pháp luật không quy định tuổi kết hôn tối đa và
cũng không quy định sự chênh lệch độ tuổi giữa vợ và chồng.
Tuổi kết hôn tối thiểu đã được quy định ở Việt Nam hơn năm mươi qua (kể
từ ngày 13/01/1960, ngày mà Luật hôn nhân và gia đình 1959 có hiệu lực). Song trên
thực tế, không ít những trường hợp nam nữ lấy vợ, lấy chồng trước tuổi trở thành vấn
đề -tảo hôn ở Việt Nam (xem ví dụ trình bày ở chương 3). Tình trạng này xảy ra ở hầu
khắp các vùng miền trên toàn quốc, nhưng phổ biến là ở các vùng nông thôn, miền
núi. Nam nữ lấy vợ lấy chồng trước tuổi thì không thể đăng ký kết hôn nên quan hệ vợ
chồng tồn tại trên thực tế mà không được pháp luật công nhận. Nếu sau một thời gian
chung sống giữa các bên xảy ra tranh chấp thì việc giải quyết tranh chấp gặp nhiều khó
khăn thậm chí không thể giải quyết có thấu tình đạt lý. Có thể nhận thấy một trong
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 16

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nam nữ lấy chồng, lấy vợ trước tuổi mà không
thể đăng ký kết hôn là do luật quy định tuổi kết hôn tối thiểu quá cao không phù hợp
với các vùng nông thôn, miền núi. Điều kiện phát triển kinh tế- xã hội cũng như sự
phát triển tâm sinh lý của người Việt Nam đã có nhiều thay đổi, tuổi kết hôn cũng cần
điều chỉnh cho phù hợp. Đồng thời, so sánh với pháp luật nước ngoài thì tuổi kết hôn
tối thiểu theo pháp luật Việt Nam cao hơn so với các nước trên thế giới. Điều này có
thể là cản trở trong trường hợp công dân Việt Nam kết hôn với người nước ngoài.

Như vậy, tuổi kết hôn là điều kiện để nam nữ có đủ cơ sở pháp lý để đăng ký
kết hôn tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
1.2.2 Đặc điểm của độ tuổi kết hôn
Khi nam và nữ muốn kết hôn với nhau thì phải thỏa mãn các điều kiện về kết hôn
được quy định tại Điều 9 Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 (sửa đổi bổ sung năm
2010). Nam thì từ hai mươi trở lên trong khi đó nữ thì từ mười tám trở lên, điều này
cho thấy không bắt buộc nam phải đủ hai mươi tuổi mới được kết hôn và cũng không
bắt buộc nữ phải đủ mươi tám tuổi mới được kết hôn mà Luật lại chỉ sử dụng “Từ” nên
được hiểu nam bước sang tuổi hai mươi, nữ bước sang tuổi mươi tám được quy định
tại Điểm a mục 1 Nghị Quyết số 02/2000/NQ-HĐTP ngày 23/12/2000 của Hội đồng
thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Luật hôn
nhân và gia đình 2000 (sau đây gọi là Nghị Quyết 02/2000/NQ-HĐTP) quy định như
sau:
Điều kiện kết hôn quy định tại khoản 1 Điều 9 là: “Nam từ hai mươi tuổi trở
lên, nữ từ mươi tám tuổi trở lên” theo quy định này thì không bắt buộc nam phải từ đủ
hai mươi tuổi trở lên, nữ từ đủ mươi tám tuổi trở lên mới được kết hôn. Do đó, nam đã
bước sang tuổi hai mươi, nữ bước sang tuổi mươi tám mà kết hôn là không vi phạm
điều kiện kết hôn, vì thế Nghị Quyết 02/2000/NQ-HĐTP quy định hướng dẫn rất rõ và
cũng được quy định ở các văn bản khác.
Nam đang ở tuổi hai mươi, nữ đang tuổi mười tám thì đủ điều kiện kết hôn theo
quy định tại Khoản 1 Điều 9 Luật hôn nhân và gia đình.2
Nam từ hai mươi tuổi trở lên, nữ từ mươi tám trở lên mới được kết hôn để đảm
bảo sự phát triển giống nòi bảo đảm cho nam nữ có đủ điều kiện về sức khỏe và khả
năng chăm lo cho cuộc sống gia đình. Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn (sau đây
gọi là Ủy ban nhân dân cấp xã). Mặt trận Tổ quốc cùng cấp và các tổ chức thành viên,
các Già làng, Trưởng bản và các vị chức sắc tôn giáo thực hiện tuyên truyền vận động

2

Điều 3 Nghị định số 70/2001/ND-CP ngày 03/01/2001.

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 17

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
người dân xóa bỏ phong tục, tập quán kết hôn trước tuổi quy định của Luật hôn nhân
và gia đình năm 2000.3
Ba văn bản trên hướng dẫn áp dụng (khoản 1 Điều 9 Luật hôn nhân gia đình
năm 2000) rất rõ tuy nhiên quy định áp dụng tuổi kết hôn như vậy còn chưa có sự
thống nhất giữa các văn bản quy phạm pháp luật. (phần này được tìm hiểu cụ thể ở
chương 2 và chương 3)
Cũng chưa có văn bản luật nào hướng dẫn tại sao quy định tuổi kết hôn từ 18
đối với nữ và từ 20 đối với nam bởi vậy có lẽ các nhà làm luật dựa vào các nghiên cứu
của các nhà y học để đề ra mức giới hạn tối thiểu độ tuổi kết hôn và không có văn bản
nào hướng dẫn mức giới hạn tối đa độ tuổi kết hôn.
1.3 Sơ lược quy định về độ tuổi kết hôn qua các thời kỳ
1.3.1 Độ tuổi kết hôn từ năm 1858 đến 1945
Năm 1858, thực dân Pháp mở đầu cuộc xâm lược nước ta. Qua các hòa ước bại
trận do triều đình Huế ký với Pháp vào các năm 1862, 1874, 1883 và 1884, nước ta
hoàn toàn lệ thuộc vào Pháp. Trong đó, Nam kỳ là xứ thuộc địa coi như lãnh thổ nước
Pháp; Bắc kỳ và Trung kỳ là xứ bảo hộ của Pháp. Cả ba kỳ nằm trong Liên bang trong
Đông Dương thuộc Pháp.
Đối với lĩnh vực hôn nhân và gia đình, lúc đầu Pháp vẫn tạm cho áp dụng pháp
luật của triều Nguyễn và phong tục tập quán bản xứ. Sau khi nắm toàn bộ lãnh thổ
nước ta, chính quyền thực dân cho ra đời pháp luật mới, từng bước thay đổi nếp sống
cổ truyền của dân tộc ta. Chế độ hôn nhân gia đình cũng thay đổi theo, vừa thể hiện xu

hướng Âu hóa theo kiểu Pháp vừa cố ý duy trì tập tục lỗi thời của người Việt Nam.
Từ đó, ba bộ Luật dân sự lần lược ra đời ở ba kỳ. Ở Nam kỳ và 3 nhượng địa
(Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng) có bộ Dân luật giản yếu (Précis de la législation civile
annamite) là một sắc lệnh của Tổng thống Pháp ngày 3-10-1883, ban hành ngày 26-31884. Đây là bộ Luật về hình thức nó giống hệt Quyển thứ nhất của Bộ Dân luật Pháp
năm 1804. Về nội dung nó rất thiếu sót không có quy định nào về tài sản vợ chồng,
thừa kế.... Cho nên, khi thực hiện nhiều trường hợp về hôn nhân và gia đình thường
phải vận dụng đến tục lệ Bộ luật Gia Long, Bộ luật Hồng Đức.... Ở Bắc kỳ có bộ Dân
luật Bắc (tên chính thức là “Bộ Dân luật thi hành tại các Tòa Nam án Bắc kỳ”) ban
hành ngày 30-3-1931. Bộ luật này gồm 4 quyển, 1455 điều, trong đó các vấn đề về hôn
nhân và gia đình được quy định tại Quyển thứ nhất (tập trung từ Điều 68 đến Điều
461). Ở Trung Kỳ, bộ Dân luật Trung (tên chính thức là “Hoàng Việt Trung Kỳ hộ
luật”) gồm 5 quyển, 1709 điều, được ban hành trong nhiều năm (từ 1936 đến 1939).
3

Điều 4 Nghị định số 32/2002/ND-CP ngày 27/3/2002.

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 18

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
Bộ luật này có nội dung gần giống bộ Dân luật Bắc, chỉ có vài thay đổi nhỏ. So với
Dân luật giản yếu áp dụng ở Nam kỳ và 3 thành phố lớn, Dân luật Bắc và Dân luật
Trung gần với phong tục, tập quán của người Việt hơn.
Tuổi kết hôn trong giai đoạn này cũng có quy định khác nhau, tuy nhiên các bộ
luật cổ cơ bản ở nước ta không minh thị quy định tuổi kết hôn. Trong dân gian thì “Nữ
thập tam, nam thập lục” pháp luật thời Pháp thuộc bắt đầu quy định rõ tuổi kết hôn.

Bộ Dân luật giản yếu quy định: 14 tuổi đối vớ nữ, 16 tuổi đối với nam. Còn ở Bắc kỳ
và Trung kỳ quy định tuổi tối thiểu đối với con trai là 18 tuổi tròn còn con gái 15 tuổi
tròn.
Một điều đặc biệt trong giai đoạn này (như con gái lỡ có thai) thì Dân luật Bắc,
Dân luật Trung đều có quy định thủ tục xin miễn tuổi, nhưng ít nhất con trai cũng phải
đủ 15 tuổi con gái phải đủ 12 tuổi. Vì hoàn cảnh mỗi miền khác nhau nên tuổi kết hôn
gắn liền với lịch sử trong giai đoạn này.4
1.3.2 Độ tuổi kết hôn từ năm 1945 đến 1975
Sau cách mạng tháng tám năm 1945 nước Việt Nam Dân Chủ Cộng hòa ra đời.
Tuy vậy, thực dân Pháp liên tiếp thay đổi bộ máy cầm quyền (“từ giải phóng Nam kỳ
tự trị đến giải Pháp Bảo Đại”) nhưng về mặt pháp luật nhất là luật dân sự trong đó có
Luật hôn nhân và gia đình không có gì thay đổi. Các bộ Dân luật giản yếu (ở Nam kỳ
1883) Dân luật Bắc, Dân luật Trung được tiếp tục thi hành ở vùng tạm chiếm miền
Nam đến sau chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954 theo Hiệp Giơ-ne-vơ đất nước
ta tạm thời còn bị chia cắt thành hai miền Nam Bắc với hai nhiệm vụ cách mạng khác
nhau. Lúc này ở miền Bắc nước ta bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội còn ở
miền Nam lúc bấy giờ tiến hành cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân, quyết đấu tranh
để thống nhất đất nước.
Ở miền Bắc: Luật hôn nhân và gia đình năm 1959 ra đời trên nền tảng cơ sở
của hiến pháp 1959 và đã được Quốc hội thông qua ngày 29/12/1959 có hiệu lực thi
hành kể từ ngày 13/01/1960. Luật là công cụ pháp lý của nhà nước ta được thực hiện
với hai nhiệm vụ cơ bản: xóa bỏ những tàn tích của chế độ hôn nhân và gia đình phong
kiến và xây dựng chế độ hôn nhân và gia đình mới theo hướng xã hội chủ nghĩa.
Những quy định về kết hôn đã được quy định rõ hơn trong đó luật quy định về tuổi kết
hôn của nam và nữ cao hơn thời kỳ Pháp thuộc. Con gái từ mười tám tuổi trở lên, con
trai từ hai mươi tuổi trở lên mới được kết hôn.5

4

Luật sư Phan Đặng Thanh - Trương Thị Hòa, Pháp luật Hôn nhân và Gia đình Việt Nam xưa và nay, NXB

Trẻ năm 2000, trang 109.
5
Điều 6 Luật hôn nhân và gia đình 1959.

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 19

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
Còn ở miền Nam trong thời kỳ này đế quốc Mỹ và chế độ ngụy quyền Sài Gòn
đã ban hành các văn bản luật áp dụng các quan hệ về hôn nhân và gia đình. Trong đó
Luật hôn nhân và gia đình ngày 2/1/1959 dưới chế độ Ngô Đình Diệm (còn gọi luật
số1-59), Luật này quy định các vấn đề kết hôn ở miền Nam lúc này khác với miền Bắc
ở chổ Luật 1-59 quy định việc kết hôn nam đủ mười tám tuổi, nữ đủ mười lăm tuổi khi
có lý do đặc biệt quan trong thì Tổng thống có thể xét cho miễn tuổi.
Ngoài ra, trong giai đoạn này ở miền Nam còn có Sắc Luật số 15-64 ngày
23/7/1964 quy định giá thú, tử hệ và tài sản cộng đồng (thời Nguyễn Khánh) cũng quy
định về điều kiện kết hôn như Luật gia đình số 1-59 quy định nữ từ đủ mười lăm tuổi,
nam đủ mười tám tuổi mới được kết hôn bên cạnh đó bộ máy chính quyền ngụy Sài
Gòn còn ban hành Bộ Dân luật ngày 20/12/1972 ( Bộ luật năm 1972). Bộ luật này kế
thừa sắc luật 15-64 với một số chi tiết phát triển, sửa đổi cho phù hợp với tình hình xã
hội về điều kiện kết hôn trong đó quy định tuổi kết hôn của nam và nữ thấp hơn Luật
hôn nhân và gia đình ở miền Bắc. Ở Bộ dân luật 1972 quy định nam đủ mười tám tuổi,
nữ đủ 16 tuổi, nếu có lý do trọng đại thì nguyên thủ quốc gia có thể cho xét miễn tuổi.
Chính vì hoàn cảnh hai miền Nam, Bắc khác nhau nên có sự quy định tuổi kết hôn
khác nhau, giai đoạn 1945 đến 1975 là một giai đoạn hoàn cảnh lịch sử đặc biệt pháp
luật thời kỳ này điều chỉnh về quan hệ hôn nhân và gia đình có sự khác nhau giữa hai

miền của đất nước vấn đề kết hôn lần đầu tiên được quy định thành những điều luật cụ
thể. Tuy chưa hoàn thiện lắm nhưng Luật hôn nhân và gia đình 1959 ở nước ta được
xem là một bước tiến nổi bật của pháp Luật hôn nhân và gia đình trong giai đoạn 1945
đến 1975.
1.3.3 Độ tuổi kết hôn từ năm 1975 đến năm 2000
Mùa xuân năm 1975 nhân dân Việt Nam giành được thắng lợi trọn vẹn trong
cuộc tổng tiến công và nổi dậy mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử sau ba
mươi năm chiến đấu gian khổ miền Nam thành công trong chiến thắng, Tổ quốc được
giải phóng.
Sau khi miền Nam hoàn toàn được giải phóng nhân dân ta tiến hành tổng tiến
cử tự do trong cả nước thực hiện thống nhất tổ quốc, tháng 7 năm 1976 nước ta lấy
tên là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Kế thừa nền tảng hiến pháp 1946 hiến
pháp 1959 và hiến pháp 1980 trong khi đó kết hợp sự kế thừa của Luật hôn nhân và
gia đình 1959 thì đến năm 1986 công cuộc đổi mới nước ta bắt đầu được khởi sướng
khi đại hội lần thứ VI của Đảng cộng sản Việt Nam thành công cũng chính thời điểm
này các luật cũng được ban hành và sửa đổi trong đó có Luật hôn nhân và gia đình
1986 ban hành trên cơ sở kế thừa của luật hôn nhân và gia đình 1959. Luật hôn nhân
và gia đình năm 1986 được Quốc hội thông qua ngày 29/12/1986 có hiệu lực thi hành
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 20

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
kể từ ngày 3/1/1987 có những quy định về hôn nhân và gia đình chặt chẽ hơn nhưng
về phần điều kiện kết hôn cũng không có gì thay đổi cho mấy về phần quy định độ tuổi
kết hôn thì luật hôn nhân và gia đình quy định nam từ hai mươi tuổi, nữ từ mười tám
tuổi mới được kết hôn.6 Còn phần quy định tuổi kết hôn ở miền Nam Việt Nam giai

đoạn 1945-1975 có phần chênh lệch về tuổi kết hôn, từ đó cho thấy mỗi chế độ quy
định khác nhau.
1.3.4. Độ tuổi kết hôn từ năm 2000 đến nay
Năm đầu tiên của thế kỷ 21 là năm mà Việt Nam tiếp tục thực hiện đường lối,
chính sách phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước việc
áp dụng chính sách đổi mới đã thúc đẩy quá trình tích lũy của cải trong khu vực tư
nhân theo một xu hướng tự nhiên một khi việc thực hiện kế hoạch đầu tư vào lĩnh vực
nông nghiệp, dịch vụ vượt khả năng của một cá nhân, thì những người đầu tiên muốn
kêu gọi sự hợp tác đó chính là các thành viên trong gia đình kế hoạch đầu tư ngày càng
quan trọng các thành viên trong gia đình tập hợp ngày càng đông sự gắn bó về tình
cảm gia đình dần dần được khôi phục. Gia đình có nhiều thành viên có tổ chức phức
tạp hơn gia đình ít thành viên các quan hệ nội bộ cũng đa dạng hơn, vì thế Luật hôn
nhân và gia đình 1986 không còn đủ khả năng đảm đương chức năng cơ sở pháp lý của
gia đình trong thời kỳ đổi mới. Trong khi đó, tục lệ ghi nhận sự phát triển tự phát của
những giá trị chưa được luật viết quan tâm đúng mức nhưng có tác dụng tốt trong việc
đặc nền móng cho sự phát triển gia đình nhiều thế hệ và các vấn đề khác như tình
nghĩa vợ chồng, quyền và nghĩa vụ các thành viên trong gia đình.
Sự thay thế Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 bằng Luật hôn nhân và gia
đình năm 2000 diễn ra như một tất yếu có nhiều quy định mới hơn, tiến bộ hơn. Tuy
nhiên, cũng có một vài điều luật vẫn còn giống Luật hôn nhân và gia đình năm 1986
như quy định về tuổi kết hôn. Cả 2 Luật năm 1986 và Luật năm 2000 điều quy định
“Nam từ hai mươi tuổi, nữ thì từ mười tám tuổi” mới được kết hôn. Nhìn chung, quy
định tuổi kết hôn của nam và nữ ở các giai đoạn tuy giống nhau nhưng có lẽ về mặt
câu chữ từ xưa nên mỗi người hiểu theo nhiều cách khác nhau đến ngày nay càng phát
triển của luật học nên cách hiểu về tuổi kết hôn càng giống nhau. Tuy nhiên, quy định
như vậy còn thiếu thống nhất giữa các văn bản luật với nhau dẫn đến áp dụng trong
việc tố tụng dân sự còn gặp nhiều khó khăn.

6

Điều 5 Luât hôn nhân và gia đình năm 1986.

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 21

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
1.4 Vai trò và ý nghĩa của độ tuổi kết hôn
1.4.1 Vai trò của độ tuổi kết hôn
Từ khi Luật hôn nhân và gia đình 1959 ra đời đến nay quy định tuổi kết hôn của
nam và nữ không hề thay đổi chứng tỏ rằng quy định tuổi kết hôn như vậy đánh dấu
móc cho sự trưởng thành của nam và nữ. Khi họ đủ tư cách làm cha, làm mẹ để xây
dựng một gia đình riêng và còn có khả năng đảm nhiệm trách nhiệm đối với nhau để
họ đùm bọc giúp đỡ nuôi dạy các con khôn lớn.
Ngoài ra, trong thực tế pháp luật quy định như vậy là cơ sở để họ có đủ cơ sở để
họ có quyền và nghĩa vụ với nhau khi đăng ký kết hôn với nhau và pháp luật thừa nhận
họ đủ cơ sở pháp lý để đủ điều kiện kết hôn và giải quyết các vấn đề phát sinh nếu sau
khi kết hôn với nhau xảy ra các vấn đề mâu thuẫn như ly hôn, chia tài sản, nuôi con.
Mặc khác, tuổi kết hôn còn có vai trò rất quan trọng khác nếu có đủ tuổi theo quy định
pháp luật thì tránh được các trường hợp tảo hôn mà chúng ta xem trên các phương tiện
thông tin truyền thông và còn tránh được các vụ án hình sự vì chồng “yêu” vợ còn trẻ
con. Quy định tuổi kết hôn là thước đo cho mỗi người khi họ muốn sống chung với
nhau muốn ràng buộc lẫn nhau tránh tình trạng vi phạm pháp luật rồi vi phạm về xã
hội như thấy con chưa đến tuổi lấy chồng, lấy vợ thì vẫn tổ chức đám cưới cho con cái
nếu hạnh phúc thì chẳn ai nói không hạnh phúc thì xảy ra nhiều hậu quả pháp lý khác
nhau bị xử phạt hành chính, hình sự. Đỗ vỡ hạnh phúc làm cho con cái đứa không cha,
đứa không mẹ dẫn đến nhiều gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Như vậy, vai trò của tuổi kết hôn rất quan trọng là thước đo, là điều kiện còn là
cơ sở pháp lý để cho ai đó muốn kết hôn thì phải thỏa mãn những yếu tố này mới phát
quy được vai trò của nó và đóng góp vào sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ hiểu biết về độ
tuổi kết hôn.
1.4.2 Ý nghĩa của độ tuổi kết hôn
Tuổi kết hôn có ý nghĩa rất quan trọng tạo sự bình đẳng cho mọi người để họ đủ
điều kiện kết hôn để thỏa mãn nhu cầu hạnh phúc của mỗi người thúc đẩy tiến trình
hoàn thiện pháp luật về hôn nhân và gia đình. Quy định nam từ hai mươi tuổi, nữ từ
mười tám mới được kết hôn cho thấy họ được các quyền mà pháp luật trong nước cũng
như các văn bản quốc tế ghi nhận ngoài ra quy định như luật định là để đảm bảo sức
khỏe của nam và nữ, bảo đảm cho nam và nữ có đủ khả năng nhận thức để thực hiện
trách nhiệm làm cha, làm mẹ. Đảm bảo vợ chồng có thể xây dựng gia đình hạnh phúc
bền vững. Đồng thời, luật quy định tuổi kết hôn ở mức tối thiểu chứ không giới hạng
mức tối đa quy định như thế còn giúp con cái sinh ra được khỏe mạnh có về thể lực lẫn
trí tuệ. Nếu không quy định tuổi kết hôn ở mức tối thiểu thì sẽ xảy nhiều hậu quả về
mặt pháp luật cũng như mặt xã hội chính vì thế quy định tuổi kết hôn là rất cần thiết.
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 22

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
Qua quá trình tìm hiểu về lý luận chung của độ tuổi kết hôn phần nào khái quát
cho chúng ta hiểu sơ lược vấn đề kết hôn và tuổi kết hôn, cũng như giúp chúng ta thấy
được sự khác biệt của độ tuổi kết hôn qua các thời kì. Tuy nhiên, để có thể hiểu đúng
và rõ ràng hơn thì tác giả sẽ đi sâu tìm hiểu những quy định về độ tuổi kết hôn ở
chương 2.

GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 23

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn

CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐỘ TUỔI KẾT HÔN
Độ tuổi kết hôn là điều kiện về tuổi để một người có thể kết hôn đúng theo quy
định của pháp luật hiện hành. Để có thể hiểu hơn về độ tuổi kết hôn trong chương này
tác giả xin trình bày một số vấn đề như cơ sở hình thành độ tuổi kết hôn, vi phạm về
độ tuổi kết hôn, chế tài của pháp luật về độ tuổi kết hôn để giúp người đọc có cái nhìn
đúng cũng như cách làm đúng về tuổi kết hôn theo quy định của pháp luật.
2.1 Cơ sở xây dựng độ tuổi kết hôn và điều kiện kết hôn ở Việt Nam
2.1.1 Dựa vào phong tục tập quán
Đất nước ta kéo dài từ Bắc chí Nam, có 54 dân tộc anh em cùng nhau sinh sống
cùng nhau đóng góp làm ăn kinh tế góp phần xây dựng quê hương đất nước cho ngày
càng giàu đẹp. Trong lịch sử của nước ta quy định về kết hôn còn rất hạn chế mang sắc
thái chính trị, giàu nghèo và cũng không có sự quy định nào khi nam nữ đạt bao nhiêu
tuổi mới được kết hôn mà chỉ cảm thấy khi nào đủ lớn khoản 15, 16 tuổi thì cha mẹ
mới chịu lấy chồng, lấy vợ cho con vì thời xưa quan niệm gia đình là mối quan hệ xã
hôi căn bản vì vậy họ cưới nhau chỉ theo phong tục từng địa phương và họ chỉ chung
thủy một vợ một chồng như: theo truyền thuyết Kinh Dương Vương chỉ lấy Long Nữ
và Lạc Long Quân chỉ lấy một mình Âu Cơ rồi cho đến các đời vua Hùng không hề
thấy vua nào có nhiều vợ và cũng không sách nào ghi lại lúc họ lấy nhau là bao nhiêu
tuổi từ đó kéo dài về sau này chưa thấy quy định về tuổi kết hôn của nam và nữ là bao
nhiêu ở đây vì cũng quan niệm xưa lấy vợ để sinh con trai nói dõi tong đường. Cho

đến mãi sau này đến thời kỳ Pháp thuộc bắt đầu vào năm 1858 khi pháp mở cuộc xâm
lược nước ta nhiều văn bản luật thời kỳ này để ban hành nhằm điều chỉnh lại quy định
về kết hôn của nam và nữ chính quyền Pháp nhận ra rằng pháp luật là công cụ để quản
lý đời sống xã hội nước ta lúc bấy giờ ban hành Bộ Dân luật giản yếu vào năm 1883
quy định nữ đủ 14 tuổi và nam đủ 16 tuổi mới được kết hôn. Tuy nhiên, trước thời kỳ
Pháp thuộc rất lâu cũng có quy định tuổi kết hôn trong sách “Hồng Đức hôn giá lễ
nghi” quy định tuổi kết hôn “con trai từ 18 tuổi, con gái từ 16 tuổi” có lẽ đây là dấu
móc đầu tiên cho nhân dân lấy quy định đó để quy định tuổi kết hôn dài về sau này.
Đất nước ta đa dân tộc có dân tộc còn ít dân cư có thể vài trăm người, hàng
ngàn người họ ở vùng sâu vùng xa, trung du miền núi việc tiếp cận thông tin đại chúng
còn hạn chế họ chỉ cưới hỏi nhau theo phong tục theo từng bản sắc dân tộc mình theo
lệ làng chứ ít dựa vào các quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn đa phần do nhu
cầu lao động ở miền núi nên họ cho con lấy nhau còn sớm để tạo ra lao động mới
ngoài ra, họ muốn duy trì nòi giống của dân tộc mình. Trong khi đó, ở vùng đồng bằng
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 24

SVTH: Châu Long


Đề tài: Quy định của pháp luật về độ tuổi kết hôn – lý luận và thực tiễn
cũng vậy họ kết hôn có thể do hứa hôn của cha mẹ hai bên từ nhỏ thấy chưa đủ lớn là
cho kết hôn đến khi nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa ra đời đã ban hành ra nhiều đạo
luật trong đó có Luật hôn nhân và gia đình 1959.
Bên cạnh đó, tục làm mai mối của người Việt xưa nay vẫn còn thấy trai gái lớn
lên “Nữ thập tam, nam thập lục” thì họ cho lấy chồng, lấy vợ. Mặt dù, xã hội xưa nay
phải chịu chứ nếu phong tục đó còn mãi đến bây giờ có lẽ ngao ngán “Đến mười tám
thiếp đã năm con” cho đến khi nhà nước ta ban hành các đạo luật để xóa bỏ các phong
tục tập quán lạc hậu để góp phần mở rộng cho người dân về kết hôn cho nên nhà nước

ta cũng thừa nhận nhờ có phong tục tập quán mà nhà nước ta quy định tuổi kết hôn
ngày càng hoàn thiện và ổn định lâu dài hơn.
2.1.2 Dựa vào tâm sinh lý
Người Việt Nam nói riêng và người phương Đông nói chung về hình thể vóc
dáng con người Việt so sánh hơi thấp hơn về hình thể vóc dáng của người phương Tây
bởi điều kiện sinh sống của mỗi nước khác nhau. Tuy nhiên, về sự phát triển cơ thể
mỗi người khác nhau vì vậy cơ thể nữ giới muốn sinh con thì cần vào một giai đoạn
nhất định để đủ sức khỏe sinh ra những đứa con khỏe mạnh ở độ tuổi nào thì phụ nữ
kết hôn và sinh con là tốt nhất cần có sự nghiên cứu khoa học để từ đó làm cơ sở cho
các nhà làm luật quy định tuổi kết hôn của nam và nữ. Nếu cho kết hôn quá sớm liệu
họ có đủ nhận thức làm cha làm mẹ, làm dâu, làm rể hay chưa và có gánh được trách
nhiệm gia đình hay không.
Việc đưa ra độ tuổi kết hôn là căn cứ trên sự phát triển về tâm sinh lý, sức khỏe
và sự phát triển nhận thức của người đó. Trước đây chúng ta cho rằng sự phát triển
tâm sinh lý và nhận thức của nữ thường sớm hơn nam, tuy con gái bằng tuổi nhưng
con gái thường dậy thì trước và nhận thức cũng già dặn hơn các bạn nam cùng lứa tuổi
vì vậy tuổi kết hôn của nữ ít hơn nam hai tuổi.
Ở nhiều nước trên thế giới tuy điều kiện xã hội khác nhau, văn hóa từng nơi
cũng khác mà họ đưa ra độ tuổi kết hôn cho phù hợp. Ở những nước dân số ít cộng với
điều kiện dân sinh tốt thì 16 tuổi có thể lập gia đình đó cũng là cách để đẩy nhanh tốc
độ tăng trưởng dân số. Còn những nước có tỷ lệ dân số cao hoặc dân số ổn định thì độ
tuổi kết hôn được đưa ra có thể là 17, 18 tuổi tùy theo quy định mỗi nước. Xét đến
khía cạnh đó tuổi kết hôn từ xưa đến nay chúng ta dựa trên những yếu tố như đã đề cập
và có thể không dựa vào tuổi nào có thể sinh con mà thực tế là thời phong kiến nữ 13,
14 tuổi có thể sinh con rồi.
Có lẽ, theo các nhà làm luật Việt Nam vào những năm năm mươi của thế kỷ
trước cho phép nữ 18 tuổi kết hôn khi mà dân số nước ta lúc đó khoản 25 triệu người
cũng không chắc đánh đồng nghĩa với dân số nước ta cao hay thấp lúc bấy giờ. Bên
GVHD: Trần Khắc Qui

Trang 25

SVTH: Châu Long