LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại TRANH CHẤP nội bộ CÔNG TY cổ PHẦN THEO LUẬT DOANH NGHIỆP

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
(Niên khóa 2008 – 2012)

TRANH CHẤP NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN
THEO LUẬT DOANH NGHIỆP

Giảng viên hướng dẫn
Ths. Nguyễn Mai Hân

Sinh viên thực hiện
Lục Thị Cẩm Hồng
MSSV : 5085882
Lớp

Cần Thơ, tháng 05 năm 2012

: Luật thương mại 2


NHẬN XÉT CỦA THÀNH VIÊN HỘI ĐỒNG
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................

..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày … tháng 05 năm 2012


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
CTCP

Công ty cổ phần

CTTNHH
ĐHĐCĐ

Công ty trách nhiệm hữu hạn
Đại hội đồng cổ đông

HĐQT
BKS
NSNN

Hội đồng quản trị
Ban kiểm soát
Ngân sách nhà nước

BLDS

Bộ luật dân sự năm 2005

TAND

Toàn án nhân dân

HĐXX
LDN
GĐ

Hội đồng xét xử

Luật doanh nghiệp năm 2005
Giám đốc

TGĐ

Tổng giám đốc


MỤC LỤC
Trang
PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 2
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ TRANH
CHẤP NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN.................................................................... 4
1.1. Công ty cổ phần .......................................................................................... 4
1.1.1. Khái niệm ........................................................................................... 4
1.1.2. Đặc điểm............................................................................................. 5
1.1.3. Ưu điểm và nhược điểm...................................................................... 7
1.1.3.1. Ưu điểm................................................................................... 7
1.1.3.2. Nhược điểm ............................................................................. 7
1.2. Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần .............................................................. 8
1.2.1. Một số khái niệm ................................................................................ 8
1.2.1.1. Tranh chấp là gì?...................................................................... 8
1.2.1.2. Nội bộ công ty cổ phần là gì? ................................................... 8
1.2.1.3. Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần là gì? ................................. 8
1.2.2. Phân loại ............................................................................................. 9
1.2.2.1. Căn cứ vào chủ thể của tranh chấp ........................................... 9
1.2.2.2. Căn cứ vào nội dung của tranh chấp........................................10
1.2.3. Nguyên nhân của tranh chấp ..............................................................10
1.2.4. Hậu quả..............................................................................................11
CHƯƠNG 2. MỘT SỐ TRANH CHẤP LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ CỔ PHẦN .12

2.1. Tranh chấp về xác định tư cách cổ đông .....................................................12
2.1.1. Khái niệm cổ đông .............................................................................12
2.1.2. Quy định pháp luật về tư cách cổ đông...............................................15
2.1.2.1. Đối tượng có thể trở thành cổ đông CTCP...............................15
2.1.2.2. Cách thức trở thành cổ đông của công ty cổ phần....................17
2.1.2.3. Thời điểm xác lập tư cách cổ đông ..........................................18
2.1.2.4. Quy định pháp luật về chấm dứt tư cách cổ đông ....................18
2.1.3. Thực tiễn của tranh chấp về xác định tư cách cổ đông........................19
2.1.4. Đề xuất hoàn thiện .............................................................................23
2.2. Tranh chấp về vấn đề cổ phần ....................................................................23
2.2.1. Cổ phần..............................................................................................23
2.2.1.1. Cổ phần là gì? .........................................................................24
2.2.1.2. Đặc tính cổ phần .....................................................................24
2.2.2. Tranh chấp về chuyển nhượng cổ phần ..............................................25
2.2.2.1. Quy định pháp luật về chuyển nhượng cổ phần .......................25


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
2.2.2.2. Thực tiễn việc chuyển nhượng cổ phần ...................................26
2.2.2.3. Đề xuất hoàn thiện ..................................................................28
2.2.3. Tranh chấp về quyền mua cổ phần mới phát hành ..............................29
2.2.3.1. Quy định pháp luật về quyền mua cổ phần mới phát hành......29
2.2.3.2. Thực tiễn quyền mua cổ phần mới phát hành .........................29
2.2.3.3. Đề xuất hoàn thiện ..................................................................31
CHƯƠNG 3. MÔT SỐ TRANH CHẤP LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ, ĐIỀU
HÀNH TRONG CÔNG TY CỔ PHẦN..................................................................33
3.1. Tranh chấp về quyền tham dự họp ĐHĐCĐ và giá trị pháp lý của quyết định
của ĐHĐCĐ......................................................................................................33
3.1.1. Tranh chấp về quyền tham dự cuộc họp ĐHĐCĐ...............................39
3.1.1.1. Quy định pháp luật về quyền dự họp ĐHĐCĐ ........................39

3.1.1.2. Thực tiễn tranh chấp về quyền tham dự cuộc họp ĐHĐCĐ .....39
3.1.1.3. Đề xuất hoàn thiện ..................................................................40
3.1.2. Tranh chấp về giá trị pháp lý của quyết định của ĐHĐCĐ .................40
3.1.2.1. Quy định pháp luật về vấn đề thông qua quyết định của
ĐHĐCĐ và giá trị pháp lý của quyết định của ĐHĐCĐ ......................40
3.1.2.2. Thực tiễn tranh chấp về giá trị pháp lý của quyết định của
ĐHĐCĐ ..............................................................................................42
3.1.2.3. Đề xuất hoàn thiện ..................................................................43
3.2. Tranh chấp liên quan đến bãi nhiệm, miễn nhiệm thành viên HĐQT ..........44
3.2.1. Hội đồng quản trị ...............................................................................44
3.2.1.1. Hội đồng quản trị là gì?...........................................................44
3.2.1.2. Thành viên Hội đồng quản trị..................................................45
3.2.2. Quy định pháp luật về miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên HĐQT.......47
3.2.3. Thực tiễn về miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên HĐQT......................47
3.2.4. Đề xuất hoàn thiện .............................................................................50
KẾT LUẬN............................................................................................................52

Trang 1


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết đại hội đại biểu lần thứ IX của Đảng Cộng sản Việt Nam khẳng
định: “Trong tiến trình đẩy mạnh việc khai thác các nguồn lực quốc gia, chúng ta
không thể không tính đến yếu tố nội lực. Nhìn lại các loại hình doanh nghiệp ngày
nay được phép thành lập và hoạt động, tuy mỗi loại đều có những điểm mạnh nhất
định đòi hỏi các nhà kinh doanh cần nắm bắt để khai thác và vận dụng một cách
linh hoạt phù hợp với điều kiện và sở thích của mình; nhưng chúng ta không thể

phủ nhận những lợi thế hơn hẳn của loại hình doanh nghiệp là công ty cổ phần so
với các loại hình doanh nghiệp khác. Chính những ưu điểm vượt trội như thế; một
mặt đã tạo nên lực hút rất lớn của xã hội vào hình thức kinh doanh này, mặt khác
cũng đòi hỏi nhà nước ta cần có chính sách tạo hành lang pháp lý thuận lợi, an toàn
cho các nhà đầu tư khi thành lập công ty cổ phần để kinh doanh, nhất là hình thành
một cơ chế quản lý thích hợp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý công ty cổ
phần”.
Thật vậy, Luật doanh nghiệp năm 2005 ra đời đánh dấu một sự thay đổi lớn
trong pháp luật về doanh nghiệp ở Việt Nam, đồng thời phản ánh được tư tưởng và
mục tiêu nổi bật của Luật doanh nghiệp năm 2005 là hình thành một khung pháp lý
chung, bình đẳng áp dụng thống nhất cho mọi loại hình doanh nghiệp. Đây là lần
đầu tiên nước ta ban hành một văn bản pháp luật chung điều chỉnh thống nhất tất cả
các loại hình doanh nghiệp. Các loại hình doanh nghiệp nói chung và công ty cổ
phần nói riêng đã và đang phát triển, đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế
nước nhà, vào tăng trưởng kinh tế, tạo thêm nhiều công ăn việc làm mới, góp phần
không nhỏ vào xóa đói giảm nghèo. Tuy vậy, thực tế cho thấy, số lượng và quy mô
doanh nghiệp tăng cũng làm gia tăng số lượng và đa dạng hóa các loại hình tranh
chấp nội bộ trong doanh nghiệp nói chung công ty cổ phần nói riêng làm ảnh hưởng
không nhỏ đến tình hình công ty, người lao động trong công ty, tác động đến nền
kinh tế. Chính vì những lý do trên mà người viết quyết định chọn đề tài “Tranh
chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp” để nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Thực tiễn về tranh chấp nội bộ công ty cổ phần rất đa dạng, phức tạp nên việc
tìm hiểu về vấn đề này có ý nghĩa quan trọng, giúp ta hiểu thế nào là tranh chấp nội
bộ công ty cổ phần, phân loại tranh chấp, tìm hiểu nguyên nhân và hậu quả của
tranh chấp. Từ đó, dựa trên việc phân tích pháp luật, so sánh đối chiếu thực tiễn,
người viết chỉ ra những điểm bất cập của pháp luật dẫn đến tình trạng tranh chấp
trên thực tế. Thông qua đó, người viết đưa ra một số giải pháp nhằm hạn chế tình

Trang 2

Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
trạng này. Ngoài ra, người viết nghiên cứu đề tài này nhằm để tiếp cận vấn đề sâu
hơn và có cái nhìn toàn diện để nâng cao kiến thức cho bản thân.
3. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn này nghiên cứu về tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh
nghiệp nên người viết tiếp cận, tìm hiểu, phân tích vấn đề trên cơ sở quy định của
Luật doanh nghiệp năm 2005 và các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.
Đồng thời, người viết chỉ xem xét vấn đề ở khía cạnh tranh chấp nội bộ công ty cổ
phần chứ không đi vào vấn đề giải quyết tranh chấp.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để đạt được mục tiêu đề ra, người viết sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp phân tích luật viết được sử dụng để tìm hiểu các quy định của
pháp luật Việt Nam hiện hành.
- Phương pháp so sánh đối chiếu được vận dụng để đối chiếu với các quy
định của pháp luật khác liên quan.
- Phương pháp chứng minh được sử dụng để đưa ra những dẫn chứng cụ thể
để làm rõ những vấn đề được đề cập.
- Phương pháp tổng hợp, thống kê tài liệu như tổng hợp số liệu, tìm kiếm, tra
cứu để thu thập thông tin.
5. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận cũng như danh mục từ viết tắt và tài liệu tham
khảo thì đề tài gồm ba chương, cụ thể là:
Chương 1: Khái quát chung về công ty cổ phần và tranh chấp nội bộ
công ty cổ phần. Ở chương này, người viết nêu lên những khái niệm cơ bản liên
quan đến đề tài, cơ sở để phân loại tranh chấp nội bộ công ty cổ phần.
Chương 2: Một số tranh chấp liên quan đến vấn đề cổ phần. Đây là phần
cụ thể hóa những nội dung trình bày ở chương 1. Trong chương 2, người viết nêu
những quy định của luật, thực tiễn và đề xuất hoàn thiện về các vấn đề tranh chấp

về vấn đề xác định tư cách cổ đông, tranh chấp về vấn đề chuyển nhượng cổ phần,
tranh chấp về vấn đề quyền mua cổ phần.
Chương 3: Một số tranh chấp liên quan đến vấn đề quản lý, điều hành
trong công ty cổ phần. Chương 2 là cơ sở thứ nhất để phân loại tranh chấp nội bộ
công ty cổ phần. Cơ sở phân loại thứ hai được trình bày ở chương 3 gồm tranh chấp
về quyền tham dự họp Đại hội đồng cổ đông và giá trị pháp lý của quyết định của
Đại hội đồng cổ đông; tranh chấp liên quan đến miễn nhiệm, bãi nhiệm thành viên
Hội đồng quản trị.
Người viết trình bày từ cơ sở pháp lý đến thực tiễn và qua đó nêu lên đề xuất
hoàn thiện.
Trang 3


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp

CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ
TRANH CHẤP NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN
Những tranh chấp trong nội bộ công ty nói chung và công ty cổ phần nói
riêng ở Việt Nam đang diễn ra với xu hướng ngày càng gia tăng với tính chất ngày
càng phức tạp. Hòa cùng với xu thế phát triển của thời đại, việc tạo môi trường kinh
doanh thuận lợi là điều hết sức cần thiết trong việc thu hút đầu tư mà sự ổn định
trong nội bộ doanh nghiệp là một trong những yếu tố quyết định. Cho nên ngoài
việc phải làm sao để nguồn vốn được đầu tư hiệu quả thì còn cần chú ý đến tổ chức,
quản lý nội bộ công ty cổ phần (CTCP) để hạn chế đến mức cần thiết tranh chấp có
thể phát sinh. Thông qua ý nghĩa đó trong nội dung chương này, người viết tìm hiểu
xoay quanh các vấn đề lý luận chung về CTCP và tranh chấp nội bộ CTCP.
1.1. Công ty cổ phần
1.1.1. Khái niệm
Ngày nay, công ty cổ phần ngày càng trở nên phổ biến và đóng vai trò quan
trọng trong nền kinh tế của nhiều quốc gia trên thế giới. Công ty cổ phần được xem

là phương thức phát triển cao nhất của loài người để huy động vốn cho kinh doanh
và qua đó làm cho nền kinh tế của mỗi quốc gia phát triển1. Ở nước ta, các CTCP
cũng đã và đang phát triển nhanh chóng về số lượng và quy mô.
Theo quy định tại điều 77 của Luật doanh nghiệp năm 2005 (LDN) thì công
ty cổ phần là doanh nghiệp2, trong đó:
Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần;
Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không
hạn chế số lượng tối đa;
Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của
doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp;
Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác,
trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 81 và khoản 5 Điều 84 Luật doanh nghiệp
2005.
Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận
đăng ký doanh nghiệp (trước đây là giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh) và có
quyền phát hành chứng khoán các loại để huy động vốn.

1

Nguyễn Ngọc Bích, Luật Doanh nghiệp, vốn và quản lý trong công ty cổ phần, Nxb. Trẻ, Thành phố Hồ
Chí Minh, 2000, tr. 26.
2
Khoản 1 điều 4 LDN định nghĩa: Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao
dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động
kinh doanh.

Trang 4


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp

1.1.2. Đặc điểm
Qua việc tìm hiểu những quy định của Luật doanh nghiệp và một số văn bản
có liên quan, người viết thấy công ty cổ phần có những đặc điểm cơ bản sau đây:
Thứ nhất, về vốn công ty
Vốn điều lệ của công ty cổ phần được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi
là cổ phần. Theo Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01/10/2010 của Chính phủ thì
vốn điều lệ của công ty cổ phần là tổng giá trị mệnh giá số cổ phần đã phát hành. Số
cổ phần đã phát hành là số cổ phần mà cổ đông đã thanh toán đủ cho công ty. Tại
thời điểm đăng ký kinh doanh thành lập doanh nghiệp, vốn điều lệ của công ty cổ
phần là tổng giá trị mệnh giá các cổ phần do các cổ đông (cổ đông sáng lập và cổ
đông phổ thông) đã đăng ký mua và được ghi trong Điều lệ công ty; trong thời hạn
90 ngày kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp, số cổ phần
này phải được thanh toán đủ.
Thứ hai, về số lượng cổ đông trong công ty
Cổ đông là người sở hữu ít nhất một cổ phần đã phát hành của công ty cổ
3

phần . Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân sở hữu một hoặc nhiều cổ phần và cổ
đông có thể mang quốc tịch khác nhau. Nếu số lượng thành viên công ty trách
nhiệm hữu hạn bị hạn chế ở con số 50 thành viên thì số lượng cổ đông tối đa của
công ty cổ phần không bị hạn chế nhưng tối thiểu phải là ba cổ đông. Nếu dựa trên
quy định của Luật doanh nghiệp năm 2005 thì số lượng cổ đông của công ty là rất
đông đảo vì cổ đông có thể là cá nhân, tổ chức nhưng theo Nghị định số
102/2010/NĐ-CP ngày 01/10/2010 của Chính phủ thì tổ chức có tư cách pháp nhân
mới có thể thành lập, góp vốn vào công ty; đồng nghĩa với việc tổ chức không có tư
cách pháp nhân không thể trở thành cổ đông công ty.
Thứ ba, về chế độ trách nhiệm hữu hạn của cổ đông
Một cá nhân hay tổ chức chuyển dịch vốn của mình vào công ty cổ phần thì
nó trở thành tài sản thuộc sở hữu công ty. Do đó, cổ đông công ty cổ phần chỉ chịu
trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn góp vào công ty đối với các khoản nợ và

nghĩa vụ tài sản khác của công ty. Công ty cổ phần với tư cách là một pháp nhân sẽ
tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài chính bằng chính tài sản của công ty.
Thứ tư, về tư cách pháp lý của công ty cổ phần
Công ty cổ phần là một loại hình công ty đối vốn và có tư cách pháp nhân4
kể từ khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Theo đó, CTCP nhân
3
4

Khoản 11 Điều 4 LDN.
Điều 84 BLDS
Một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau đây:
1. Được thành lập hợp pháp;
2. Có cơ cấu tổ chức chặt chẽ;
3. Có tài sản độc lập với tổ chức, cá nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó;

Trang 5


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
danh mình khi tham gia vào các giao dịch; tài sản của công ty độc lập với tài sản
của các cổ đông và tự chịu trách nhiệm về các nghĩa vụ tài sản bằng chính tài sản
của công ty.
Thứ năm, về khả năng huy động vốn
Công ty cổ phần được phát hành các loại chứng khoán để huy động vốn khi
đáp ứng đủ điều kiện quy định của pháp luật. Chứng khoán là bằng chứng xác nhận
quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với tài sản hoặc phần vốn của tổ
chức phát hành5. Chứng khoán được thể hiện dưới nhiều hình thức như chứng chỉ,
bút toán ghi số, dữ liệu điện tử, bao gồm các loại sau: cổ phiếu, trái phiếu, chứng
chỉ quỹ; quyền mua cổ phần, chứng quyền, quyền chọn mua, quyền chọn bán, hợp
đồng tương lai, nhóm chứng khoán hoặc chỉ số chứng khoán; hợp đồng góp vốn đầu

tư; các loại chứng khoán khác do Bộ tài chính quy định. Do đó khả năng huy động
vốn của công ty cổ phần là rất lớn và rộng rãi trong công chúng.
Thứ sáu, về khả năng chuyển nhượng cổ phần
Việc chuyển nhượng phần vốn góp của thành viên công ty trách nhiệm hữu
hạn hai thành viên trở lên phải thực hiện theo trình tự là phải chào bán phần vốn đó
cho các thành viên còn lại của công ty, khi họ không mua hoặc mua không hết thì
phần vốn này mới được chuyển nhượng cho người không phải thành viên công ty.
Đối với công ty cổ phần, về nguyên tắc cổ đông có quyền tự do chuyển
nhượng cổ phần mà mình sở hữu, không phụ thuộc vào việc người nhận chuyển
nhượng có là cổ đông công ty hay không; trừ trường hợp cổ phần phổ thông của cổ
đông sáng lập (Điều 84 Luật doanh nghiệp 2005) và cổ phần ưu đãi biểu quyết
(Điều 81 Luật doanh nghiệp năm 2005). Luật doanh nghiệp quy định rằng: Cổ đông
sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết không được chuyển nhượng cổ phần đó cho người
khác nhưng sau ba năm kể từ ngày công ty được cấp giấy chứng nhận đăng ký
doanh nghiệp thì cổ phần ưu đãi biểu quyết chuyển thành cổ phần phổ thông (đối
với người sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết là cổ đông sáng lập còn tổ chức được
Chính phủ ủy quyền luật không đề cập). Khi đó việc chuyển nhượng cổ phần (lúc
này là cổ phần phổ thông) không có gì là khó khăn. Ngoài ra, đối với cổ phần phổ
thông của cổ đông sáng lập nắm giữ ngay từ đầu thì việc chuyển nhượng cũng bị
hạn chế trong thời hạn là ba năm tương tự như đối với cổ phần ưu đãi biểu quyết.
Đối với cổ phần ưu đãi biểu quyết là tuyệt đối không được chuyển nhượng trong
khoảng thời gian đó. Tuy nhiên, đối với cổ phần phổ thông thì quy định thoáng hơn
ở chỗ có thể chuyển nhượng cho cổ đông sáng lập khác hoặc cũng có thể được

5

4. Nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.
Khoản 1 Điều 6 Luật chứng khoán năm 2006 sửa đổi, bổ sung năm 2010.

Trang 6

Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
chuyển nhượng cho người không phải là cổ đông sáng lập nếu được Đại hội đồng
cổ đông (ĐHĐCĐ) chấp thuận.
1.1.3. Ưu điểm và nhược điểm
1.1.3.1. Ưu điểm
Nhìn chung, công ty cổ phần có nhiều lợi thế so với các loại hình doanh
nghiệp khác.
Công ty cổ phần là một tổ chức kinh doanh có tư cách pháp nhân, công ty
được phép phát hành các loại chứng khoán để huy động vốn trong khi công ty trách
nhiệm hữu hạn không được phát hành cổ phần. Vì vậy, công ty cổ phần dễ dàng huy
động được một lượng vốn lớn từ các nhà đầu tư và nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội
khi cần hiện đại hóa trang thiết bị, mở rộng hoạt động sản xuất kinh doanh,… Đây
là đặc điểm nổi bật của công ty cổ phần trong nền kinh tế thị trường.
Đồng thời, cổ đông của công ty góp vốn vào công ty và hưởng lãi hoặc chịu
lỗ tương ứng với tỷ lệ vốn góp vào công ty. Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các
khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn đã góp. Như
vậy, các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn đối với phần vốn góp vào công ty,
các cổ đông chịu rủi ro với nhau trong trường hợp công ty làm ăn thua lỗ. Với đặc
điểm cổ đông chỉ chịu trách nhiệm hữu hạn trong phạm vi số vốn góp vào công ty
đã làm cho nhà đầu tư mạnh dạn đầu tư vào công ty mà không phải chịu rủi ro đối
với tài sản cá nhân.
Bên cạnh đó, cổ đông công ty có thể tự do chuyển nhượng cổ phần (nếu
không thuộc trường hợp bị hạn chế) đã cho phép nhà đầu tư có khả năng chuyển đổi
hình thức và mục tiêu đầu tư một cách linh hoạt. Ngoài ra, số lượng cổ đông nhiều
nên có thể tập trung nhiều trí tuệ từ các cổ đông giúp cho việc phát triển của công
ty, nâng cao khả năng cạnh tranh.
1.1.3.2. Nhược điểm
Số lượng cổ đông không bị giới hạn vừa là một lợi thế lại vừa là một hạn

chế. Cổ đông nhiều tạo cho công ty có được một nguồn vốn vững chắc. Tuy nhiên,
do có quá nhiều cổ đông, việc sở hữu vốn điều lệ của công ty sẽ bị phân tán cho
nhiều cổ đông, lợi ích cổ đông cũng có thể không thống nhất hay đôi khi là sự xung
đột lợi ích giữa các nhóm cổ đông6.
Với chế độ trách nhiệm hữu hạn dành cho cổ đông đã đem lại thuận lợi cho
công ty cổ phần nhưng lại chuyển bớt rủi ro cho các chủ nợ khi tài sản công ty
không đủ thanh toán các khoản nợ của công ty thì quyền lợi của họ không được
đảm bảo. Nếu đối với doanh nghiệp tư nhân thì các nghĩa vụ tài chính của doanh
6

TS. Bùi Xuân Hải, Luật doanh nghiệp bảo vệ cổ đông – pháp luật và thực tiễn, Trường Đại học Luật Thành
phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2011, tr. 62.

Trang 7


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
nghiệp được lấy từ tài sản của doanh nghiệp nếu không đủ thì tài sản của chủ doanh
nghiệp sẽ được đem vào để thực hiện nghĩa vụ vì với tính trách nhiệm vô hạn của
chủ doanh nghiệp tư nhân. Đối với công ty cổ phần, bản thân công ty chịu trách
nhiệm vô hạn trong số tài sản công ty nên các nghĩa vụ tài sản đối với các chủ nợ sẽ
được lấy tài sản của công ty để trả nhưng nếu tài sản công ty không đủ thì không
được quyền lấy tài sản của cổ đông để thực hiện nghĩa vụ nên các chủ nợ có nguy
cơ không nhận được đầy đủ phần quyền lợi đáng lẽ họ sẽ được.
Cơ cấu quản lý công ty tương đối cồng kềnh và phức tạp nên chi phí cho việc
quản lý là khá lớn.
1.2. Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần
1.2.1. Một số khái niệm
1.2.1.1. Tranh chấp là gì?
Theo Đại từ điển Tiếng Việt, tranh chấp7 được hiểu theo hai nghĩa:

Thứ nhất, tranh chấp là sự giành giật, giằng co nhau cái không rõ thuộc về
bên nào, thường dùng để chỉ vùng tranh chấp giữa hai nước.
Nghĩa thứ hai, tranh chấp là sự bất đồng trái ngược nhau, dùng trong những
trường hợp tranh chấp ý kiến. Người viết thấy nghĩa thứ hai là phù hợp khi dùng
trong định nghĩa tranh chấp nội bộ công ty cổ phần được người viết đề cập ở phần
sau. Theo đó có thể hiểu tranh chấp là sự bất đồng chính kiến, sự mâu thuẫn hay
xung đột lợi ích về quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong mối quan hệ cụ thể nào
đó.
1.2.1.2. Nội bộ công ty cổ phần là gì?
Để hiểu được nội bộ công ty cổ phần là gì thì trước hết cần phải biết nội bộ
là gì. Đại từ điển tiếng Việt định nghĩa nội bộ là danh từ dùng để chỉ tình trạng bên
trong của một chính thể, tổ chức8. Vậy nội bộ công ty cổ phần là cụm từ dùng để chỉ
tình trạng bên trong của công ty cổ phần liên quan đến cổ phần, cổ đông; vấn đề
quản lý và điều hành công ty.
Nội bộ công ty ổn định thì tạo cho công ty có nền tảng vững chắc, góp phần
thúc đẩy sự phát triển của công ty trên thương trường. Ngược lại, nội bộ không ổn
định chính là hình thức biểu hiện của tranh chấp nội bộ trong công ty với những hậu
quả khó lường.
1.2.1.3. Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần là gì?
Do luật không có một khái niệm nào cụ thể để trả lời câu hỏi thế nào là tranh
chấp nội bộ công ty cổ phần nên người viết chủ yếu dựa vào ngữ nghĩa của từ thông
7

Bộ giáo dục đào tạo, trung tâm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn hóa thông
tin, Hà Nội, 1998, tr. 1685.
8
Bộ giáo dục đào tạo, trung tâm ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam, Đại từ điển tiếng Việt, Nxb. Văn hóa thông
tin, Hà Nội, 1998, tr. 1280.

Trang 8

Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
qua việc tìm hiểu một loạt các khái niệm về công ty cổ phần, tranh chấp, nội bộ
công ty cổ phần. Người viết rút ra khái niệm tranh chấp nội bộ công ty cổ phần là
tình trạng không ổn định, sự bất đồng chính kiến, mâu thuẫn, xung đột về quyền và
nghĩa vụ giữa các cổ đông, giữa cổ đông và công ty về vấn đề cổ phần, vấn đề quản
lý và điều hành trong công ty.
1.2.2. Phân loại
Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần xảy ra trên thực tế rất đa dạng và phức tạp
nên việc phân loại tranh chấp là không dễ dàng và chỉ mang tính tương đối mà thôi.
Dựa vào kết quả tìm hiểu người viết phân loại tranh chấp nội bộ công ty cổ phần
căn cứ vào hai tiêu chí sau:
1.2.2.1. Căn cứ vào chủ thể của tranh chấp
Chủ thể của tranh chấp cũng chính là những chủ thể trong công ty, là hai bên
trong tranh chấp. Đó là công ty và cổ đông, cổ đông và cổ đông. Theo hướng dẫn tại
tiểu mục 3.5 mục I Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP, ngày 31 tháng 03 năm 2005
của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, ta có thể phân loại tranh chấp nội
bộ công ty chia thành hai loại.
Một là, các tranh chấp giữa các thành viên công ty với công ty về phần vốn
góp của mỗi thành viên đối với công ty (thông thường phần vốn góp đó được tính
bằng tiền, nhưng cũng có thể bằng hiện vật hoặc bằng giá trị quyền sở hữu công
nghiệp); về mệnh giá cổ phiếu và số cổ phiếu phát hành đối với mỗi công ty cổ
phần; về quyền sở hữu một phần tài sản của công ty tương ứng với phần vốn góp
vào công ty; về quyền được chia lợi nhuận hoặc về nghĩa vụ chịu lỗ tương ứng với
phần vốn góp vào công ty; về yêu cầu công ty đổi các khoản nợ hoặc thanh toán các
khoản nợ của công ty, thanh lý tài sản và thanh lý các hợp đồng mà công ty đã ký
kết khi giải thể công ty; về các vấn đề khác liên quan đến việc thành lập, hoạt động,
giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty.
Hai là, các tranh chấp giữa các thành viên công ty với nhau về việc trị giá

phần vốn góp vào công ty giữa các thành viên của công ty; về việc chuyển nhượng
phần vốn góp vào công ty giữa các thành viên của công ty hoặc về việc chuyển
nhượng phần vốn góp đó vào công ty của thành viên công ty đó cho người khác
không phải là thành viên công ty; về việc chuyển nhượng cổ phiếu có ghi tên9 và cổ
phiếu không có ghi tên10; về mệnh giá cổ phiếu, số cổ phiếu phát hành và trái phiếu
của công ty cổ phần hoặc về quyền sở hữu tài sản tương ứng với số cổ phiếu của
thành viên công ty; về quyền được chia lợi nhuận hoặc về nghĩa vụ chịu lỗ, thanh
9

Cổ phiếu có ghi tên là cổ phiếu có ghi tên người sở hữu trên tờ cổ phiếu. Cổ phiếu này có nhược điểm là
việc chuyển nhượng phức tạp, phải đăng ký tại cơ quan phát hành và phải được Hội đồng quản trị của công
ty cho phép.
10
Cổ phiếu không có ghi tên là cổ phiếu không ghi tên người sở hữu. Cổ phiếu này được tự do chuyển
nhượng mà không cần thủ tục pháp lý.

Trang 9


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
toán nợ của công ty; về việc thanh lý tài sản, phân chia nợ giữa các thành viên của
công ty liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể, sáp nhập, hợp nhất, chia,
tách, chuyển đổi hình thức tổ chức của công ty.
Qua hướng dẫn của Nghị quyết số 01/2005/NQ-HĐTP, ngày 31 tháng 03
năm 2005 của Hội đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao thì thuật ngữ được dùng
là danh từ “thành viên công ty” trong khi đó trong CTCP chỉ hiện hữu danh từ “cổ
đông”; từ đó, đã cho chúng ta hai cách hiểu: một là, Nghị quyết chỉ đề cập đến tranh
chấp nội bộ công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; hai là, mặc dù Nghị
quyết quy định như vậy nhưng trên thực tế, các Tòa án dường như đã hiểu từ thành
viên theo nghĩa đối với công ty cổ phần đó chính là cổ đông. Chẳng hạn như vụ việc

tại CTCP sản xuất - dịch vụ - thương mại đay Sài Gòn, ngay trong bản án có ghi:
Bản án số 321/2005/KDTM-ST ngày 01-11-2005 của Tòa án nhân dân thành phố
Hồ Chí Minh về “tranh chấp thành viên công ty”.
1.2.2.2. Căn cứ vào nội dung của tranh chấp
Các chủ thể trong tranh chấp được nêu ở căn cứ thứ nhất tranh chấp với nhau
về nhiều vấn đề nhưng nhìn chung thì đều xoay quanh hai vấn đề cơ bản. Đó là căn
cứ thứ hai căn cứ vào nội dung của tranh chấp. Người viết phân loại tranh chấp nội
bộ công ty cổ phần thành các loại sau: Đó là các tranh chấp liên quan đến vấn đề cổ
phần; các tranh chấp liên quan đến quản lý và điều hành công ty.
Mặc dù có những cách phân loại tranh chấp khác nhau, có những cách tiếp
cận vấn đề không giống nhau nhưng suy cho cùng đều gây ảnh hưởng nghiêm trọng
đến công ty nếu như không có cách xử lý hay xử lý không thỏa đáng, kịp thời sẽ
đẩy doanh nghiệp rơi vào tình trạng hỗn loạn, suy thoái.
1.2.3. Nguyên nhân của tranh chấp
Theo phép duy vật biện chứng thì “không có hiện tượng nào không có
nguyên nhân, chỉ có điều nguyên nhân đó đã được nhận thức hay chưa mà thôi”11.
Cho nên tranh chấp nội bộ công ty cổ phần cũng là một trong những hiện tượng đó.
Như đã trình bày ở phần nhược điểm của công ty cổ phần, số lượng cổ đông
không bị hạn chế số lượng tối đa nên “chín người mười ý” dễ gây nên bất đồng,
mâu thuẫn. Tranh chấp phát sinh bởi nhiều lý do khác nhau có cả nguyên nhân
khách quan lẫn nguyên nhân chủ quan. Chủ yếu là do sự thúc đẩy của lợi nhuận
không quan tâm đến lợi ích công ty. Những mối quan hệ huyết thống, bạn bè đã chi
phối, lấn át quan hệ góp vốn theo luật định trong quản trị doanh nghiệp và khi lợi
ích đạt được nhiều thì mối quan hệ nghĩa tình đó không còn nữa nên sự tranh giành
quyền lợi dễ dàng xảy ra do ngay từ đầu họ đã không có ý thức tuân thủ luật.

11

Bộ giáo dục và đào tạo, Giáo trình triết học Mác-Lênin, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 203.

Trang 10


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
1.2.4. Hậu quả
Sau 26 năm đổi mới nền kinh tế theo mô hình kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa, nền kinh tế Việt Nam đã phát triển nhanh chóng. Thực tế, không
phải doanh nghiệp nào khi được thành lập cũng nhận thức được những khó khăn
thách thức họ sẽ gặp phải mà tranh chấp nội bộ công ty nói chung và công ty cổ
phần nói riêng là một trong những thách thức đó. Dù cho nguyên nhân của tranh
chấp có hợp lý hay không thì hậu quả là kết quả tất yếu.
Các bên hoặc một số bên trong tranh chấp không quan tâm đến lợi ích và sự
phát triển của công ty mà vì lợi ích cá nhân một cách thái quá dẫn đến hệ quả là sản
xuất bị đình trệ, ảnh hưởng lâu dài đến doanh thu, uy tín công ty (nếu tranh chấp
không được giải quyết kịp thời). Khi tranh chấp nội bộ xảy ra cũng gây ảnh hưởng
đến tâm lý người lao động. Có vụ tranh chấp đơn thuần chỉ là tranh chấp về quyền
lợi mà không còn bất kỳ vấn đề gì phát sinh; có vụ tranh chấp ngoài vấn đề người
viết vừa đề cập thì còn có cả yếu tố bạo lực, một trong các bên trong tranh chấp đã
sử dụng bạo lực để trấn áp bên còn lại làm tổn hại tinh thần của họ, làm cho người
lao động cũng thấy bất an khi ở trong một môi trường làm việc như vậy.
Đồng thời đã nảy sinh hiện tượng cố ý can thiệp, ngăn cản hoạt động bình
thường của doanh nghiệp dưới các hình thức khác nhau, gây thiệt hại thêm cho
chính các bên tranh chấp và các bên liên quan12.
Nhìn chung mô hình CTCP là một trong những loại hình doanh nghiệp được
nhiều người ưa thích về khả năng huy động vốn, tính giới hạn trách nhiệm về tài sản
và các khoản nợ, quyền tự do chuyển nhượng cổ phần… Tuy nhiên vấn đề về quản
lý nội bộ trong công ty cũng làm cho nhiều nhà đầu tư phân vân, lo ngại vì xoay
quanh vấn đề lợi nhuận thì luôn tồn tại nguy cơ tranh chấp nội bộ. Có thể nói tranh
chấp nội bộ CTCP đã nảy sinh và phát triển cùng với sự tồn tại của công ty; chính
vì vậy việc sớm nhận dạng chúng là rất cần thiết. Do Luật doanh nghiệp năm 2005

không có một khái niệm cụ thể về tranh chấp nội bộ CTCP thêm vào đó do nhiều
yếu tố chủ quan khác đã góp phần làm cho tranh chấp nội bộ là nguyên nhân tiềm
tàng ảnh hưởng đến doanh nghiệp. Chính vì vậy việc đưa ra một khái niệm về tranh
chấp nội bộ công ty cổ phần như trên chỉ mang tính tương đối nhằm phục vụ cho
việc tìm hiểu, nghiên cứu của người viết.

12

Luật sư -Tiến sỹ Đào Ngọc Chuyền - Trọng tài viên quốc tế VIAC, Trang Báo điện tử Doanh nhân Việt
Nam toàn cầu: Làm gì để giải quyết tranh chấp trong doanh nghiệp hiện nay, có thể truy cập tại website:
[truy cập ngày 31-12-2011].

Trang 11


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp

CHƯƠNG 2. MỘT SỐ TRANH CHẤP LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ CỔ
PHẦN
Chương một người viết trình bày khái quát về tranh chấp nội bộ CTCP; đồng
thời, người viết đưa ra các cách phân loại tranh chấp, trong phần chương hai người
viết đi khai thác khía cạnh thứ nhất. Đó là tranh chấp liên quan đến vấn đề cổ phần
để hiểu rõ hơn về các vấn đề có liên quan: xác định tư cách cổ đông, chuyển
nhượng cổ phần, quyền mua cổ phần.
2.1. Tranh chấp về xác định tư cách cổ đông
2.1.1. Khái niệm cổ đông
Luật doanh nghiệp phân biệt người góp vốn vào công ty trách nhiệm hữu hạn
(CTTNHH) là thành viên, người góp vốn vào CTCP là cổ đông. Theo đó, cổ đông
được định nghĩa là người sở hữu ít nhất một cổ phần đã phát hành của CTCP13. Cổ
đông trong CTCP có nhiều loại tương ứng với loại cổ phần mà họ nắm giữ. Đó là cổ

đông phổ thông; cổ đông ưu đãi gồm cổ đông ưu đãi biểu quyết, cổ đông ưu đãi cổ
tức, cổ đông ưu đãi hoàn lại. Bên cạnh đó còn có một số cách gọi khác khi nói về cổ
đông như: cổ đông sáng lập, cổ đông thiểu số.
Cổ đông phổ thông là chủ sở hữu cổ phần phổ thông. Cổ đông phổ thông có
được những quyền theo quy định của luật. Cụ thể tại Điều 79 Luật doanh nghiệp
năm 2005 có quy định: cổ đông phổ thông có quyền tham dự và phát biểu trong các
cuộc họp Đại hội cổ đông và thực hiện quyền biểu quyết trực tiếp hoặc thông qua
đại diện được ủy quyền; mỗi cổ phần phổ thông có một phiếu biểu quyết; được trả
cổ tức với mức theo quyết định của ĐHĐCĐ; được ưu tiên mua cổ phần mới chào
bán tương ứng với tỷ lệ cổ phần phổ thông của từng cổ đông trong công ty; được tự
do chuyển nhượng cổ phần của mình cho cổ đông khác và người không phải là cổ
đông; xem xét, tra cứu, trích lục thông tin trong Danh sách cổ đông có quyền biểu
quyết và yêu cầu sửa đổi các thông tin không chính xác; xem xét, tra cứu, trích lục
hoặc sao chụp Điều lệ công ty, sổ biên bản họp ĐHĐCĐ và các nghị quyết của
ĐHĐCĐ; khi công ty giải thể hoặc phá sản, được nhận phần tài sản còn lại tương
ứng với số cổ phần góp vốn vào công ty; các quyền khác theo quy định của LDN và
Điều lệ công ty. Ngoài ra, cổ đông hoặc nhóm cổ đông sở hữu trên 10% tổng số cổ
phần phổ thông trong thời hạn liên tục ít nhất sáu tháng hoặc một tỷ lệ nhỏ hơn quy
định tại Điều lệ công ty ngoài những quyền trên thì còn có các quyền như đề cử
người vào Hội đồng quản trị (HĐQT) và Ban kiểm soát (BKS); xem xét, trích lục sổ
biên bản và các nghị quyết của HĐQT, báo cáo tài chính giữa năm và hàng năm và
các báo cáo của BKS; yêu cầu triệu tập họp ĐHĐCĐ; yêu cầu BKS tra cứu từng
vấn đề cụ thể liên quan đến quản lý, điều hành hoạt động của công ty khi xét thấy
13

Đoạn 1 Khoản 11 Điều 4 LDN.

Trang 12

Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
cần thiết. Quyền và nghĩa vụ là hai phạm trù đi đôi với nhau nên kèm theo những
quyền trên chính là những nghĩa vụ mà các cổ đông phải tuân thủ, bao gồm: thanh
toán đủ số cổ phần cam kết mua trong thời hạn chín mươi ngày, kể từ ngày công ty
được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp; chịu trách nhiệm về các khoản
nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty;
không được rút vốn đã góp bằng cổ phần phổ thông ra khỏi công ty dưới mọi hình
thức; tuân thủ Điều lệ và quy chế quản lý nội bộ công ty; chấp hành quyết định của
ĐHĐCĐ, HĐQT; thực hiện nghĩa vụ khác theo quy định pháp luật và Điều lệ công
ty. Đồng thời, cổ đông phổ thông còn phải chịu trách nhiệm cá nhân khi nhân danh
công ty dưới mọi hình thức để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật; tiến hành
kinh doanh và các giao dịch khác để tư lợi hoặc phục vụ lợi ích của tổ chức, cá nhân
khác; thanh toán các khoản nợ chưa đến hạn trước nguy cơ tài chính có thể xảy ra
đối với công ty14.
Cổ đông ưu đãi biểu quyết là cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết. Chỉ
có tổ chức được Chính phủ ủy quyền và cổ đông sáng lập mới được nắm giữ cổ
phần ưu đãi biểu quyết. Cổ phần ưu đãi biểu quyết của cổ đông sáng lâp chỉ có hiệu
lực trong ba năm. Cổ đông ưu đãi biểu quyết có các quyền sau: biểu quyết các vấn
đề thuộc thẩm quyền của ĐHĐCĐ với số phiếu biểu quyết theo quy định của Điều
lệ công ty15; các quyền như cổ đông phổ thông nhưng việc chuyển nhượng cổ phần
có hạn chế.
Cổ đông ưu đãi cổ tức là cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi cổ tức. Cổ đông ưu
đãi cổ tức cũng có được những quyền như cổ đông phổ thông. Tuy nhiên, cổ đông
ưu đãi cổ tức lại có quyền nhận mức cổ tức cao hơn mức cổ tức của cổ đông phổ
thông nhận được; được nhận lại một phần tài sản còn lại tương ứng với số cổ phần
góp vốn vào công ty sau khi công ty đã thanh toán hết các khoản nợ, cổ phần ưu đãi
hoàn lại khi công ty giải thể hoặc phá sản và điều khác biệt so với cổ đông phổ
thông và cổ đông ưu đãi biểu quyết là cổ đông ưu đãi hoàn lại không có quyền biểu,
dự họp ĐHĐCĐ, đề cử người vào HĐQT và BKS16.
Cổ đông ưu đãi hoàn lại là cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi hoàn lại được

công ty hoàn lại vốn bất cứ lúc nào theo yêu cầu của người sở hữu hoặc theo các
điều kiện được ghi tại cổ phiếu của cổ phần ưu đãi hoàn lại. Cổ đông ưu đãi hoàn lại
có các quyền khác như cổ đông phổ thông nhưng cũng giống cổ đông ưu đãi cổ tức
là cổ đông ưu đãi hoàn lại không có quyền biểu quyết, dự họp ĐHĐCĐ, đề cử
người vào HĐQT và BKS.

14

Khoản 2 Điều 80 LDN.
Khoản 1 Điều 81 LDN.
16
Khoản 2 Điều 82 LDN.
15

Trang 13


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
Ngoài ra còn có cổ đông sáng lập là cổ đông tham gia xây dựng, thông qua
và ký tên vào bản Điều lệ đầu tiên của CTCP17. Khái niệm về cổ đông sáng lập
được định nghĩa cụ thể trong Luật doanh nghiệp, khái niệm về cổ đông phổ thông,
cổ đông ưu đãi biểu quyết, cổ đông ưu đãi hoàn lại, cổ đông ưu đãi cổ tức dù không
được nói cụ thể nhưng qua định nghĩa cổ đông thì có thể hiểu được chúng dễ dàng.
Cổ đông sáng lập phải sở hữu cổ phần phổ thông khi đó họ có được những quyền và
nghĩa vụ của cổ đông phổ thông. Như đã trình bày, chủ thể thứ hai được sở hữu cổ
phần ưu đãi biểu quyết là cổ đông sáng lập nên họ có đầy đủ quyền và nghĩa vụ của
cổ đông ưu đãi biểu quyết.
Trên thực tế còn tìm thấy một khái niệm nữa đó là khái niệm về cổ đông
thiểu số hoặc cổ đông lớn. Luật doanh nghiệp năm 2005 không định nghĩa cổ đông
lớn và cổ đông thiểu số nhưng ta lại tìm thấy khái niệm cổ đông lớn trong quy định

của Luật chứng khoán năm 2006 sửa đổi, bổ sung năm 2010. Tại khoản 9 Điều 6
định nghĩa “cổ đông lớn là cổ đông sở hữu trực tiếp hoặc gián tiếp từ 5% trở lên số
cổ phiếu có quyền biểu quyết của tổ chức phát hành”. Luật chứng khoán đưa ra con
số 5% để xác định ranh giới giữa cổ đông lớn và cổ đông khác. Việc xác định sở
hữu trực tiếp rất đơn giản, song thế nào là sở hữu gián tiếp là vấn đề không dễ dàng.
Luật doanh nghiệp năm 2005 chỉ đưa những con số tỷ lệ về 10%, 5% để dành cho
cổ đông thỏa điều kiện một số quyền nhất định mà không có định nghĩa cổ đông lớn
hay cổ đông thiểu số. Ví dụ như quy định về nghĩa vụ đăng ký với cơ quan đăng ký
kinh doanh khi cổ đông sở hữu từ 5% tổng số cổ phần trở lên theo Điều 86 khoản 4
Luật doanh nghiệp năm 2005 hay về tỷ lệ 10% theo quy định tại khoản 2 Điều 79
Luật doanh nghiệp năm 2005 cũng không cho một định nghĩa về cổ đông thiểu số.
Do luật không có quy định gì nên việc đưa ra khái niệm cổ đông thiểu số là điều
không dễ dàng nên có thể định nghĩa cổ đông thiểu số dựa trên hai yếu tố18:
Thứ nhất, dựa vào tổng số cổ phần mà cổ đông sở hữu trong vốn điều lệ của
công ty.
Thứ hai, dựa vào khả năng của cổ đông trong việc tác động đến chính sách,
kế hoạch kinh doanh, chiến lược phát triển, lựa chọn người quản lý công ty... Vì là
hình thức công ty đối vốn mà cổ đông sở hữu nhiều cổ phần sẽ có nhiều phiếu biểu
quyết hơn trong công ty. Có thể nói, khả năng chi phối công ty phụ thuộc vào số cổ
phần mà cổ đông nắm giữ. Một cổ đông sở hữu 5% vốn điều lệ của một CTCP với
số lượng cổ đông rất lớn thì họ là cổ đông lớn nhưng nếu họ là cổ đông của một
CTCP có vài cổ đông thì họ lại là cổ đông nhỏ.

17

Đoạn 2 Khoản 11 Điều 4 LDN.
TS. Bùi Xuân Hải, Luật doanh nghiệp bảo vệ cổ đông – pháp luật và thực tiễn, Trường Đại học Luật
Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2011, tr.129.
18

Trang 14


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
Như vậy, định nghĩa thế nào là cổ đông thiểu số chưa có một quy định rõ
ràng nên việc định nghĩa nó chỉ mang tính tương đối mà thôi.
2.1.2. Quy định pháp luật về tư cách cổ đông
2.1.2.1. Đối tượng có thể trở thành cổ đông CTCP
Cổ đông của CTCP không bị hạn chế bởi số lượng tối đa. Theo quy định tại
Điều 13 Luật doanh nghiệp năm 2005 thì tổ chức, cá nhân Việt Nam; tổ chức, cá
nhân nước ngoài được quyền góp vốn, mua cổ phần của công ty, tức là có thể trở
thành cổ đông của CTCP. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể trở thành cổ đông
của CTCP nếu rơi vào các trường hợp sau19: Cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ
trang nhân dân Việt Nam sử dụng tài sản nhà nước góp vốn vào doanh nghiệp để
thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị mình; các đối tượng không được góp vốn vào
doanh nghiệp theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức.
Thứ nhất, theo quy định của Luật doanh nghiệp ta thấy đối tượng có thể trở
thành cổ đông là rất rộng nếu không rơi vào khoản 4 Điều 13 Luật doanh nghiệp
năm 2005 nhưng theo Nghị định số 102/2010/NĐ-CP thay thế Nghị định số
139/2007/NĐ-CP hướng dẫn thi hành một số điều Luật doanh nghiệp, tại Điều 13
quy định theo hướng hẹp hơn vì theo quy định này thì chỉ có tổ chức là pháp nhân
nếu không rơi vào khoản 4 Điều 13 Luật doanh nghiệp năm 2005 mới có quyền góp
vốn, mua cổ phần tức là trở thành cổ đông của CTCP. Những tổ chức không có tư
cách pháp nhân không thể trở thành cổ đông của CTCP, chẳng hạn như doanh
nghiệp tư nhân không thể là cổ đông của CTCP nhưng chủ doanh nghiệp tư nhân
với tư cách là cá nhân hoàn toàn có thể trở thành cổ đông của CTCP. Việc xác định
tư cách pháp nhân căn cứ vào quy định của Bộ luật dân sự năm 2005 (BLDS). Điều
100 BLDS chỉ rõ các loại pháp nhân là: cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân
dân; tổ chức chính trị, chính trị - xã hội; tổ chức kinh tế; tổ chức chính trị xã hội nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; quỹ xã hội, quỹ từ thiện;
tổ chức khác thỏa điều kiện để một tổ chức được công nhận là pháp nhân quy định

tại Điều 84 BLDS. Ví dụ trung tâm trọng tài là chủ thể có thể trở thành cổ đông
CTCP vì trung tâm trọng tài cũng là một pháp nhân, có con dấu, tài khoản riêng,
hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, được lập chi nhánh, văn phòng đại diện ở
trong và ngoài nước20. Tóm lại cá nhân, tổ chức có tư cách pháp nhân được quyền
góp vốn, mua cổ phần để trở thành cổ đông CTCP.
Thứ 2, đối với đối tượng là cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ
trang không được sử dụng tài sản nhà nước và công quỹ để thành lập doanh nghiệp,
góp vốn, mua cổ phần của doanh nghiệp để thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị
19
20

Khoản 4 Điều 13 LDN.
Điều 27 Luật trọng tài thương mại năm 2010.

Trang 15


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
mình21. Tài sản nhà nước, công quỹ người viết vừa đề cập là: tài sản mua sắm bằng
vốn ngân sách Nhà nước (NSNN) và vốn có nguồn gốc NSNN; kinh phí được cấp
từ NSNN; đất được giao sử dụng để thực hiện chức năng và nhiệm vụ theo quy định
của pháp luật; tài sản thu nhập khác được tạo ra từ việc sử dụng các tài sản và kinh
phí nói trên; kinh phí được tài trợ bởi Chính phủ, tổ chức, cá nhân nước ngoài22.
Đồng thời, luật còn quy định thế nào là thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị mình. Đó
là việc sử dụng thu nhập dưới mọi hình thức có được từ hoạt động kinh doanh, từ
góp vốn, mua cổ phần vào ít nhất một trong các mục đích như: chia dưới mọi hình
thức cho một số hoặc tất cả cán bộ, nhân viên của cơ quan, đơn vị; bổ sung vào
ngân sách hoạt động của cơ quan, đơn vị trái với quy định của pháp luật về NSNN;
lập quỹ hoặc bổ sung vào quỹ phục vụ lợi ích riêng của cơ quan, đơn vị23. Như vậy,
về nguyên tắc cơ quan nhà nước, đơn vị thuộc lực lượng vũ trang nhân dân có thể

trở thành cổ đông CTCP nếu cơ quan, đơn vị này không sử dụng tài sản nhà nước,
không thu lợi riêng.
Thứ ba, đối tượng bị cấm góp vốn theo pháp luật về cán bộ, công chức. Theo
quy định của Luật cán bộ, công chức năm 2008 thì ngoài những việc cán bô, công
chức không được làm liên quan đến đạo đức công vụ, liên quan đến bí mật nhà
nước thì cán bộ, công chức không được làm những việc liên quan đến sản xuất, kinh
doanh, công tác nhân sự quy định tại Luật phòng chống tham nhũng, Luật thực hành
tiết kiệm, chống lãng phí và những việc khác theo quy định của pháp luật và của cơ
quan có thẩm quyền24. Điều 37 Luật phòng chống tham nhũng năm 2005 quy định
những việc cán bộ, công chức không được làm. Đó là: thành lập, tham gia thành lập
hoặc tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp tư nhân, CTTNHH, CTCP, công ty
hợp danh, hợp tác xã, bệnh viện tư, trường học tư, tổ chức nghiên cứu khoa học tư,
trừ trường hợp pháp luật có quy định khác; làm tư vấn cho doanh nghiệp, tổ chức,
cá nhân khác ở trong nước và nước ngoài về các công việc có liên quan đến bí mật
nhà nước, bí mật công tác, những công việc thuộc thẩm quyền giải quyết của mình
hoặc mình tham gia giải quyết; kinh doanh trong lĩnh vực mà trước đây mình có
trách nhiệm quản lý sau khi thôi giữ chức vụ trong một thời hạn nhất định theo quy
định của Chính phủ; người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, vợ hoặc
chồng của những người đó không được góp vốn vào doanh nghiệp hoạt động trong
phạm vi ngành, nghề mà người đó trực tiếp thực hiện việc quản lý nhà nước. Tức là
21

Khoản 1 Điều 14 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01 tháng 10 năm 2010 về hướng dẫn chi tiết thi
hành một số điều của Luật doanh nghiệp.
22
Khoản 2 Điều 14 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01 tháng 10 năm 2010 về hướng dẫn chi tiết thi
hành một số điều của Luật doanh nghiệp.
23
Khoản 3 Điều 14 Nghị định số 102/2010/NĐ-CP ngày 01 tháng 10 năm 2010 về hướng dẫn chi tiết thi
hành một số điều của Luật doanh nghiệp.

24
Điều 20 Luật cán bộ công chức năm 2008.

Trang 16


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
họ không được trở thành cổ đông của CTCP mà công ty này đang hoạt động kinh
doanh trong lĩnh vực mà người đó hoặc vợ hay chồng của họ là người đứng đầu hay
cấp phó của cơ quan trực tiếp thực hiện việc quản lý nhà nước. Chẳng hạn, Giám
đốc Sở tài nguyên - môi trường của tỉnh K và vợ của ông ta không thể trở thành cổ
đông của CTCP đang hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh bất động sản với các dự
án nhà đất trên địa bàn của tỉnh K. Ngoài ra, người đứng đầu, cấp phó của người
đứng đầu cơ quan không được để vợ hoặc chồng, bố, mẹ, con kinh doanh trong
phạm vi do mình trực tiếp quản lý. Với những quy định đó đã góp phần ngăn chặn
khả năng tham nhũng, lợi dụng chức vụ quyền hạn để thu lợi bất chính qua con
đường mua cổ phần của cán bộ, công chức lãnh đạo.
2.1.2.2. Cách thức trở thành cổ đông của công ty cổ phần
Để một cá nhân hay tổ chức trở thành cổ đông của CTCP có rất nhiều cách
thức khác nhau. Người viết trình bày một số cách sau:
Thứ nhất, cá nhân hay tổ chức tham gia thành lập CTCP với tư cách là cổ
đông sáng lập. Cổ đông sáng lập phải nắm giữ cổ phần phổ thông và có quyền nắm
giữ cổ phần ưu đãi biểu quyết. Cụ thể là theo khoản 1 Điều 84 Luật doanh nghiệp
năm 2005 quy định các cổ đông sáng lập phải cùng nhau đăng ký mua ít nhất 20%
tổng số cổ phần phổ thông được quyền chào bán và phải thanh toán đủ số cổ phần
đã đăng ký mua trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày công ty được cấp Giấy chứng
nhận đăng ký doanh nghiệp. Nếu trong thời hạn đó có cổ đông sáng lập không thanh
toán đủ số cổ phần đã đăng ký mua thì: một là, cổ đông sáng lập còn lại góp đủ số
cổ phần đó theo tỷ lệ sở hữu cổ phần của họ trong công ty; hai là, một hoặc một số
cổ đông sáng lập nhận góp đủ số cổ phần đó; ba là, huy động người khác không

phải là cổ đông sáng lập nhận góp đủ số cổ phần đó và khi đó họ đương nhiên trở
thành cổ đông sáng lập của công ty, cổ đông sáng lập chưa góp cổ phần theo đăng
ký thì đương nhiên không còn là cổ đông công ty25.
Thứ hai, cá nhân hay tổ chức có thể mua cổ phần của CTCP. Việc mua cổ
phần của CTCP được thực hiện dưới ba hình thức. Người muốn trở thành cổ đông
có thể mua cổ phần phát hành lần đầu của CTCP. Ngoài ra, họ có thể mua cổ phần
trong số cổ phần được quyền chào bán, cổ phần phát hành thêm của CTCP do nhu
cầu huy động thêm vốn kinh doanh, tăng vốn điều lệ của công ty.
Thứ ba, cá nhân hay tổ chức có thể có được tư cách cổ đông thông qua việc
nhận chuyển nhượng hợp pháp cổ phần của cổ đông CTCP.
Thứ tư, cá nhân hay tổ chức được thừa kế cổ phần. Cổ phần cũng được coi là
một loại tài sản nên nó nằm trong di sản thừa kế của người chết để lại và phân chia
theo quy định của pháp luật về thừa kế. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp
25

Khoản 3 Điều 84 LDN.

Trang 17


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
người thừa kế đều trở thành cổ đông của CTCP. Ví dụ như người nhận thừa kế từ
chối nhận di sản thừa kế hay là chuyển nhượng lại cổ phần (di sản thừa kế) cho chủ
thể khác.
Thứ năm, cá nhân hay tổ chức được tặng cho cổ phần. Về nguyên tắc, các cổ
đông còn lại của CTCP không có quyền ngăn cản người được tặng cho cổ phần hợp
pháp trở thành cổ đông của CTCP.
Nói tóm lại có nhiều cách để cá nhân hay tổ chức trở thành cổ đông của
CTCP nếu như cách đó là phù hợp với quy định của pháp luật. Tùy vào loại cổ phần
mà họ nắm giữ sẽ hình thành cho họ những tư cách khác nhau.

2.1.2.3. Thời điểm xác lập tư cách cổ đông
Về bản chất, tư cách cổ đông gắn liền với số cổ phần mà cá nhân, pháp nhân
sở hữu. Tuy nhiên theo như quy định của LDN thì cổ phần được coi là đã bán khi
được thanh toán đầy đủ và những thông tin về người mua tại sổ đăng ký cổ đông đã
được ghi đúng và ghi đủ; kể từ thời điểm đó, người mua cổ phần trở thành cổ đông
CTCP26. Sổ đăng ký cổ đông do CTCP lập và lưu giữ kể từ khi được cấp Giấy
chứng nhận đăng ký doanh nghiệp. Sổ đăng ký cổ đông có thể là văn bản hay tập dữ
liệu điện tử hoặc là cả hai loại này. Nó được lưu giữ tại trụ sở chính của công ty
hoặc trung tâm đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán chứng khoán. Ngoài ra luật
còn quy định đối với cổ đông sở hữu từ 5% tổng số cổ phần trở lên phải được đăng
ký với cơ quan đăng ký kinh doanh có thẩm quyền trong thời hạn bảy ngày làm
việc, kể từ ngày có được tỷ lệ sở hữu đó27. Quy định này có vẻ đã làm giảm bớt tính
ưu việt của loại hình CTCP và cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã can thiệp sâu
vào công việc quản lý nội bộ CTCP.
Như vậy, thời điểm xác lập tư cách cổ đông theo luật quy định như hiện tại là
không thực tế và gây nhiều vướng mắc. Những vướng mắc này được người viết đề
cập trong phần tiếp sau: thực tiễn của tranh chấp về xác định tư cách cổ đông.
2.1.2.4. Quy định pháp luật về chấm dứt tư cách cổ đông
Theo quy định pháp luật hiện hành thì có nhiều cách thức làm chấm dứt tư
cách cổ đông CTCP. Nhìn một cách tổng quan thì có những cách sau:
Một là, cổ đông là cá nhân chết hoặc bị tòa án tuyên bố là đã chết thì cổ phần
của người chết sẽ được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế28. Nếu cổ
đông là tổ chức bị giải thể, phá sản, chấm dứt tồn tại dưới các hình thức khác theo
quy định pháp luật thì cổ phần của tổ chức sẽ được giải quyết theo các quy định liên
quan đến hình thức chấm dứt tồn tại của tổ chức; cũng có thể dẫn đến chuyển
nhượng toàn bộ cổ phần trong quá trình chấm dứt hoạt động của tổ chức đó. Ví dụ,
26

Khoản 3 Điều 87 LDN.
Khoản 4 Điều 86 LDN.

28
Khoản 2 Điều 82 BLDS.
27

Trang 18


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
nếu CTTNHH K là cổ đông của Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (ABC) với
số cổ phần là 100 ngàn cổ phần. Khi CTTNHH K giải thể thì toàn bộ tài sản của K
phải đem đi thanh lý để thanh toán các nghĩa vụ tài sản và sau khi thanh toán xong
các khoản nợ theo quy định pháp luật thì còn lại bao nhiêu sẽ phân chia cho các
thành viên công ty. Khi đó, 100 ngàn cổ phần của ABC mà CTTNHH K đang sở
cũng sẽ phải được bán đi. Vì thế, về bản chất cũng giống như trường hợp mất tư
cách cổ đông do chuyển nhượng hết cổ phần.
Hai là, cổ đông CTCP chuyển nhượng hết toàn bộ số cổ phần mà mình sở
hữu cho cá nhân, tổ chức khác và người nhận chuyển nhượng cổ phần sẽ trở thành
cổ đông của CTCP. Việc chuyển nhượng đó được thực hiện theo quy định pháp
luật. Nhưng cần lưu ý về những trường hợp hạn chế chuyển nhượng cổ phần mà
pháp luật quy định hoặc Điều lệ công ty quy định.
Ba là, khi CTCP bị giải thể hoặc phá sản thì đương nhiên tất cả cổ đông của
công ty sẽ chấm dứt tư cách cổ đông. Trường hợp này, quyền lợi của họ được giải
quyết theo quy định pháp luật về phá sản29 và giải thể30 công ty.
Bốn là, cổ đông CTCP đã tặng cho hết toàn bộ số cổ phần mà họ sở hữu cho cá
nhân, tổ chức khác thì họ cũng mất tư cách cổ đông.
Năm là, ngoài ra cổ đông còn có thể bị mất tư cách cổ đông theo quy định về
chấm dứt tư cách cổ đông tại Điều lệ công ty nhưng không trái với quy định pháp
luật. Tùy theo từng trường hợp chấm dứt tư cách cổ đông mà quyền và nghĩa vụ của
họ được giải quyết theo quy định tương ứng của pháp luật.
Tóm lại, có nhiều con đường dẫn đến sự chấm dứt tư cách cổ đông CTCP mà

mỗi hình thức đó đều có thể gắn liền với những hệ quả pháp lý nhất định.
2.1.3. Thực tiễn của tranh chấp về xác định tư cách cổ đông
Tranh chấp về xác định tư cách cổ đông xảy ra do rất nhiều nguyên nhân
khác nhau. Chẳng hạn các cổ đông dễ tranh chấp với nhau vì31:
- Họ vẫn tự coi mình là cổ đông sáng lập, trong khi hoàn toàn không góp tiền
cho một cổ phần nào trong số đã đăng ký.

29

Khoản 2 Điều 89 Luật phá sản năm 2004 quy định:
Trong thời hạn mười ngày, kể từ ngày quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã bị phá sản có hiệu lực
pháp luật, Toà án phải gửi quyết định cho cơ quan đăng ký kinh doanh để xoá tên doanh nghiệp, hợp tác xã
trong sổ đăng ký kinh doanh; trong trường hợp Toà án nhân dân tối cao ra quyết định giải quyết khiếu nại,
kháng nghị theo quy định tại Điều 92 của Luật này thì thời hạn có thể dài hơn, nhưng không quá hai mươi
lăm ngày.
30
Khoản 5 Điều 158 LDN quy định:
Trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày thanh toán hết các khoản nợ của doanh nghiệp, người đại diện
theo pháp luật của doanh nghiệp phải gửi hồ sơ giải thể doanh nghiệp đến cơ quan đăng ký kinh doanh.
Trong thời hạn bảy ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan đăng ký kinh doanh xoá tên
doanh nghiệp trong sổ đăng ký kinh doanh.
31
Nguyễn Ngọc Bích và Nguyễn Đình Cung, Công ty vốn, quản lý và tranh chấp theo Luật doanh nghiệp,
Nxb. Tri thức, Hà Nội, 2009, tr. 517-518.

Trang 19


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
- Góp không đủ số cổ phần đăng ký, nhưng vẫn yêu cầu được coi là cổ đông

với quyền và lợi ích như của một người đã góp đủ.
- Tranh chấp phát sinh từ phương thức và tài sản góp vốn:
+ Định giá tài sản cao hơn giá thực tế.
+ Không chuyển quyền sở hữu tài sản góp vốn.
+ Không thỏa thuận với nhau trước về việc góp vốn, giá trị góp vốn
bằng tài sản.
- Không quy định về thời điểm hoàn tất việc chuyển nhượng cổ phần và tính
hợp pháp của các hợp đồng chuyển nhượng.
- Lúc đầu chỉ dựa vào “tình cảm”, “thân quen”, “chiến hữu”, …để lập công ty,
bỏ qua các thủ tục pháp lý cần thiết.
Những việc làm đó cho thấy rằng các cổ đông coi thường quy định của pháp
luật hay thậm chí họ không nắm và hiểu được quy định của pháp luật doanh nghiệp.
Có thể nói việc làm đó một phần là do coi trọng lời hứa, tuy nhiên, khi lợi nhuận
trước mắt lớn thì tranh chấp xảy ra là khó tránh khỏi. Đồng thời, quy định pháp luật
còn chưa rõ ràng trong việc xác định thời điểm xác lập tư cách cổ đông của CTCP
(tức là quy định tại Khoản 3 Điều 87 LDN) nên dẫn đến một số vướng mắc. Cụ thể
là: Nếu cá nhân, tổ chức đã góp vốn cổ phần (có phiếu thu do CTCP phát hành)
nhưng chưa được đăng ký vào Sổ đăng ký cổ đông thì họ có tư cách cổ đông hay
không? Hoặc là việc ghi thông tin (bao gồm sửa chữa thông tin) tại Sổ đăng ký cổ
đông là sự đăng ký mang tính thủ tục để thuận tiện cho việc quản lý của công ty hay
là điều kiện nội dung của tư cách cổ đông?
Ngoài ra trong vấn đề xác định tư cách cổ đông do việc nhận chuyển nhượng
cổ phần từ cổ đông của CTCP nhưng chưa được đăng ký vào Sổ đăng ký cổ đông,
lại xuất hiện vấn đề là: Việc hợp đồng chuyển nhượng được ký kết nhưng chưa
đăng ký tại Sổ đăng ký cổ đông đã có hiệu lực hay chưa? Tức là tư cách cổ đông
của người nhận chuyển nhượng cổ phần trong trường hợp này là như thế nào khi họ
được quyền dự họp theo quy định tại Khoản 5 Điều 101 LDN về quyền dự họp:
Trường hợp cổ phần được chuyển nhượng trong thời gian từ ngày lập xong danh
sách cổ đông đến ngày khai mạc họp ĐHĐCĐ thì người nhận chuyển nhượng có
quyền dự họp ĐHĐCĐ thay thế cho người chuyển nhượng đối với số cổ phần đã

chuyển nhượng; trong khi Khoản 5 Điều 87 LDN chỉ công nhận tư cách cổ đông
của người nhận chuyển nhượng khi họ đã được đăng ký vào Sổ đăng ký cổ đông.
Kết luận lại thì họ được quyền dự họp với tư cách gì? Luật quy định không rõ ràng
dễ làm cho quyền lợi của họ không được đảm bảo. Giả sử tại cuộc họp ĐHĐCĐ này
có quyết định những vấn đề ảnh hưởng đến quyền lợi của họ; như vậy, họ có quyền

Trang 20


Đề tài: Tranh chấp nội bộ công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp
tham gia biểu quyết không trong khi luật cho họ quyền dự họp thay cho người
chuyển nhượng mà thôi.
Trên thực tế, các vụ tranh chấp nội bộ CTCP không nhiều nhưng tính chất,
mức độ gay gắt. Người viết lấy một vài vụ việc tranh chấp trên thực tế để xem xét.
Vụ tranh chấp về tư cách cổ đông giữa CTCP tư vấn đầu tư xây dựng Ba Đình
(công ty Ba Đình) và CTCP đầu tư bất động sản Hapulico (công ty Hapulico)32. Nội
dung cụ thể là: công ty Ba Đình là cổ đông công ty Hapulico đã rút vốn cổ phần
bằng hình thức tín dụng. Ngày 31-8-2009, công ty Ba Đình khởi kiện công ty
Hapulico ra TAND thành phố Hà Nội, yêu cầu Tòa hủy quyết định và Nghị quyết
của Đại hội cổ đông công ty Hapulico, tuyên bố tất cả những việc làm nhằm bãi
miễn tư cách cổ đông của công ty Ba Đình tại công ty Hapulico là trái pháp luật.
HĐXX TAND thành phố Hà Nội nhận định: “Xét việc rút vốn góp cổ phần dưới
hình thức tín dụng đã làm Công ty Ba Đình đương nhiên mất tư cách cổ đông tại
Công ty Hapulico theo quy định tại Điều 84 Luật Doanh nghiệp. Nghị quyết số
31/1/2009/NQ-ĐHĐCĐBT ngày 11-8-2009 là không vi phạm pháp luật vì lúc này
Công ty Ba Đình không còn là cổ đông của Công ty Hapulico. Nay Công ty
Hapulico đã huy động các cổ đông khác nộp đủ số vốn theo quy định của pháp luật,
đã hoàn tất thủ tục thay đổi đăng ký kinh doanh và đã ổn định đi vào sản xuất kinh
doanh”. Bản án quyết định: “Không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của Công ty Ba
Đình, chấp nhận yêu cầu phản tố của Công ty Hapulico, buộc Công ty Ba Đình phải

hoàn trả cho Công ty Hapulico số tiền 4 tỷ đồng và tiền lãi phát sinh là 520 triệu
đồng...”. Theo quy định tại khoản 1 Điều 80 Luật doanh nghiệp năm 2005 thì cổ
đông phổ thông không được rút vốn đã góp bằng cổ phần phổ thông ra khỏi công ty
dưới mọi hình thức (kể cả việc rút vốn bằng hình thức tín dụng mà Công ty Ba Đình
thực hiện), trừ trường hợp được công ty hoặc người khác mua lại cổ phần. Tức là để
không còn là cổ đông Công ty Hapulico thì số cổ phần mà Công ty Ba Đình nắm
giữ phải được Công ty Hapulico mua lại, hoặc là người nào khác mua lại số cổ phần
đó. Lúc đó, họ sẽ trở thành cổ đông Công ty Hapulico. Và trên thực tế số cổ phần
của Công ty Ba Đình đã được cổ đông khác mua lại. Cho nên tư cách cổ đông của
Công ty Ba Đình đã không còn.
Ngoài ra, vấn đề về quyền của người sở hữu cổ phần khi chưa có tên trong
Sổ đăng ký cổ đông. Đó là vụ việc dân sự được TAND thành phố Hồ Chí Minh giải
quyết giữa cổ đông Nguyễn N. C và CTCP 565. Ông Nguyễn N. C là cổ đông
CTCP 565 có nhận chuyển nhượng 242.580 cổ phần của các cổ đông CTCP 565
32

Xem thêm thông tin tại website: />và
website:
[truy cập ngày 07-022012].

Trang 21