Nghiên cứu một số chỉ tiêu sinh trưởng, sinh sản của bò sữa HF và ảnh hưởng của cây ngô ủ chua đến năng suất, chất lượng sữa bò nuôi tại Công ty cổ phần giống bò sữa huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La (Luận văn thạc sĩ)

I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY

NGHIÊN C U M T S CH
NG, SINH S N
C A BÒ S A HF VÀ
NG C A CÂY NGÔ CHUA
T, CH
NG S A BÒ NUÔI T I CÔNG TY
C PH N GI NG BÒ S A HUY N M C CHÂU, T

LU

THÁI NGUYÊN - 2017


I H C THÁI NGUYÊN
I H C NÔNG LÂM

NGUY

NGHIÊN C U M T S CH
C A BÒ S A HF VÀ

NG, SINH S N
NG C A CÂY NGÔ

T, CH T

CHUA

NG S A BÒ NUÔI T I CÔNG TY

C PH N GI NG BÒ S A HUY N M C CHÂU, T

Mã s : 60 62 01 05

ng d n khoa h c: PGS.TS. TR N HUÊ VIÊN

THÁI NGUYÊN - 2017


i

L

an r ng:
- Các k t qu nghiên c u trong lu
cs d

b o v b t c m t h c v nào.

-M is
c

trong quá trình th c hi n nghiên c u và vi t lu

t c các thông tin trích d n trong lu

c ghi rõ ngu n g c.

TÁC GI

Nguy

c


ii

L IC

Trong th i gian h c t p, nghiên c u khoa h c và hoàn thành Lu
c s quan tâm, ch b
ng nghi p, b n bè và s
Nhân d

ng d

t n tình c a các th y cô

ng viên khích l c
c bày t lòng bi

Tr

c ti

c t i Th y giáo PGS.TS.

ng d n, ch b o tôi h t s c t n tình trong su t quá

trình nghiên c u và hoàn thành Lu
Tôi xin trân tr ng c

o, Ban ch nhi m

khoa và các th

i h c Nông Lâm Thái
u ki

tôi trong su t quá trình h c t p.

Xin trân tr ng c
ki n thu n l

Công ty c ph n gi ng bò s a M

u

tôi hoàn thành lu
a thu

Tôi xin bày t lòng bi

tôi trong quá trình th c hi
cv s

ng h

tài.
c a gia

ng nghi p trong su t th i gian h c t p, nghiên c u và hoàn thành
lu

TÁC GI

Nguy


iii

Trang
....................................................................................................................1
..........................................................................................1
2.

................................................................................................2
................................................................2
......................................................................3
....................................................................................3
s

................................3
.....................................8
..........................................10
...........................................12

.....................................................17

.................................................................17
................................................................19

...............................................................................................................22
.........................................................................................22
..........................................................................22
.......................................................................................22
......................................................................................22
..........................................................................................22
.................................................22
......................................22

..........................23
.....25
..................................................................................27
..................................28
...........................................28


iv

..............................................................28

........................................................................................................29

.............................................34
.............................................34
.............................................................................39

..................................................................................42
.....................................................42
..............................................................44
3.4. T

ty ....................46

..........................................................................................48

.............................................................................................................48

................................................................................50
...................................................................................56
.....................................................................................58
.................................................................................................................58
..................................................................................................................59
......................................................................................60
.......................................................................................................69


v

DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH

CTCP

: Công ty c ph n

CSDT

: Ch s dài thân

CSKL

: Ch s

CSTM

: Ch s tròn mình

CV

: Cao vây

DTC

: Dài thân chéo

HF

: Holstein Friesian

THI

: Ch s nhi t m

VN

: Vòng ng c

ng

VI T T T


vi

.............................................................................26
2. K

....................................26

.....................................................................29
.......31

Châu ................................................................................................................33
(kg) ................................................35

................................................................37
(cm) .................39
................41
CTCP
........................................................................................................43
CTCP
Châu ................................................................................................................44

......................................................................................47
...................49

..............................................................................................................51

......................................................53
........................56


vii

- 2016) ........................................................................31
CTCP
Châu .............................................................................34
trung bình

................36
-

-

..................38

...........................................................................................39

.............................................................................................................40
..................................................................52
............................55


1

M

1. Tính c p thi t c

U

tài

Nh

u s d ng s a ngày càng cao không ch

c phát tri n, mà ngay

nh ng

Vi t Nam nhu c n s d ng nh ng ngu n s a s ch và

m b o v sinh an toàn th c ph

c nhi

c bi t

quan tâm.
Vi

a phát tri n ch y u

m ts t

à N i, Thành ph H Chí Minh....

Theo s li u c a T ng c c th

n ngày 01/10/2016 c

ta có g n 5,5 tri u con bò, riêng bò s

c

i cùng k
n m nh m .

Hi n nay, ngoài vi c nh p bò Holstein Friesian (HF) thu n, vi c lai t o bò
HF v

t o ra con lai có kh

tr

n xu t s

n nay t l bò s a c

c chú

ng s a ph

c HF

v i bò cái n i c i ti n có t l máu khác nhau chi m t l cao.
Huy n M c Châu, t

phát tri

t trong nh

ng vi c

a. Con bò s a d n tr thành ngu n tài s n có giá tr cao

iv

nuôi bò l y s

ngu n thu nh

m b o kinh t c a các h

n b n v ng và

ph n gi ng bò s a M c Châu là m

có nhi u

y s a và cung c p cho th t

ng toàn qu c.

n bó v i vi
c thành l p t
thành 1 trong 5 tr

i dân có

n không ng ng và tr

m phát tri

a trên c

c. Hi n nay t ng

a c a Công ty c ph n gi ng bò s a M
là

u ki

cung c p ngu n s a l n cho th

ng c

c.

u bi
thì cùng v i y u t gi ng, th
thành công hay th t b i c a k t qu
s a c a Công ty c ph n gi ng bò s a M

a nói riêng
t s c quan tr ng góp ph n quy

nh

n nay, ngu n th
ng c t nhiên và c


2

tr

t s c quan tr ng. Cây ngô ngoài s d ng

cho bò làm th
th c

c ti

c ch bi n, d tr

chua.
V i mong mu n có nh

khoa h c v

p các thông tin
ng, sinh s n c

ph n gi ng bò s a M

a HF nuôi t i Công ty c
ng c a vi c b sung cây ngô

trong kh u ph

t và ch

"Nghiên c u m t s ch

ng s a bò, chúng tôi ti

ng, sinh s n c a bò s a HF và

c a cây ngô

t, ch

chua
tài:
ng

ng s a bò nuôi t i Công ty c ph n

gi ng bò s a huy n M c Châu, t
2. M c tiêu nghiên c u
-

c th c tr

a t i Công ty c ph n gi ng bò

s a M c Châu -

ng và sinh s n c

a nuôi t i Công ty

c ph n gi ng bò s a M c Châu.
-

ng c a vi c b sung cây ngô
t và ch

chua trong kh u ph

ng s a.
c và th c ti n c

tài

- Cung c p thông tin khoa h c v

ng, sinh s n c

s a nuôi t i Công ty c ph n gi ng bò s a M c Châu và
sung cây ngô

chua trong kh u ph

- Góp ph

y phát tri

bò s a M c Châu, huy n M c Châu, t
ng.

ng c a vi c b

t và ch

ng s a bò.

a t i Công ty c ph n gi ng
ap

m


3

T NG QUAN TÀI LI U

khoa h c c

tài

c c a vi c nghiên c u s s
1.1.1.1. Khái ni

bò

ng

ng là m

là s

ng

th

ng hóa và d hóa,

c các chi u cao, chi u dài, b

ph n và toàn b

ng c a các b

(Nguy n H i Quân và cs., 1995) [32].
ng c a sinh v t bao g m các quá trình phân chia c a t

bào nh

ng và

cc at

t ch t trong t

bào thông qua quá trình sinh t ng h p protein.
ng g n li n v i quá trình phát tri n c
hình thành các t ch c, b ph n m i và s hoàn thi n tính ch t và ch

các b ph

phát tri n toàn di n c

ch

a

c v hình thái và

tính di truy n.
ng là tính tr ng s

truy

ng ch u

ng bên ngoài. Do có s
ng mang tính quy lu

ng l n c a các y u t di
a ki u gen và ngo i c nh mà

mb

phát tri

ng và phát d c không tách r i nhau mà
con v t hoàn ch
ng t

cl i

u ki n cho phát d c ti p t c hoàn ch nh (d n theo Nguy n Thu

ng
ng, phát tri n c a gia súc nói chung

ng phát d

ng l n nhau làm

ng có th phát sinh t phát d

1.1.1.2. Các quy lu t c

quy lu t nh

t t l hài hoà và

nh, ph bi n là quy lu
u, quy lu

u tuân theo nh ng
n, quy lu t sinh

ng phát d c theo chu k .


4

* Quy lu

n

S

c bi u hi

nhau. Th i gian c

i nhi u hình th c khác

n dài hay ng n, s

n ít hay nhi u, s

t bi n

ng c a t ng gi ng, t ng cá th trong ph m vi gi
n không ph
ph

ac

. Theo quy lu

a,

nói chung mà là c a t ng b

ng c

c chia thành hai

n rõ r

n ngoài bào thai.

-

nh t khi tr

th tinh (t o h p t

n khi con v

c
n này c

ng và phát d

u r t mãnh li

c nuôi b ng

ng ch t c a m thông qua h th ng nhau thai. Th i k này thai phát tri n m nh,
220 - 230g/ngày (thai trâu, bò).
iv

ng v

n
ng, phát d c c a t t c

u ph i tr i

qua ba th i k : Th i k phôi, th i k ti n phôi và th i k

n trong

thai gi m t v trí quan tr ng trong s phát tri n c
th
ki n

thích ng c

n sau. Vì v y, vi

n này là c n thi t. Nó s
-

n này

i hi u qu cao cho s c sinh s n sau này.
u t lúc con v

n lúc con

v t già và ch t hay b gi t th t.

v n ti p t c quá trình sinh

i ta

bú s a, th i k thành th c, th i k

n này thành các th i k sau: Th i k
ng thành và th i k già c i.

n ngoài bào thai t
m
m

i th i k có nh
và bú s a các lo

chi u cao. N u trong th i k

u

ng t t gia súc m trong giai

n ngoài thai: B

ng phát d c c

v

ng phát d c c

v nr t

c thù riêng, ch ng h n trong th i k
i vi phát tri n m

u kh

k sau khi con v

phát tri n c a mô,
b

.


5

Ngoài ra, s
d

ng c a gia súc còn tuân theo quy lu
u và quy lu

* Quy lu

ng phát

ng, phát d c theo chu k .

ng, phát d

u

gia súc không ph i b t c lúc nào, hay l a tu
theo m t quy lu t, m t s
súc trên toàn b

it

hay

ng phát tri n

n cu i. S

t

ng phát d c c a gia

ph n còn có s
,t

bi t trong s phát tri

i theo tu i. S

các l a tu i khác nhau. Tính
t phát tri

c bi u hi n

nhi u m

u c a gia
uv

ng: lúc gia

súc còn nh , kh

n th i k
ng l i gi

gia súc s

i

nh. Cu i cùng n

ng t t

n nuôi v béo).
u còn th hi n

s phát tri n

h th

l a tu i khác nhau, qua s phát tri n cá th , khi ra kh

m nhìn chung gia

súc phát tri n m nh chi u dài ti p theo là chi u sâu, r ng. S phát tri n tu n t
chi u dài, sâu, r

t nh

nh và

t

khác nhau.
Các b ph n, t ch

n

u. S hình thành và

phát tri n c a t ng b ph n còn ph thu c vào v trí, ch
phát tri
c

a nó. S

u c a các b ph n cu i cùng d
. Vì th , nó kh

* Quy lu

nh: S

ic

tha

i theo s phát tri n.

ng không ph i là m t hi

ng l . Qua

i ta th y r ng, tính chu k có ngay trong s

Có th i k phát tri n m nh, có th i k y
S l

i

ng phát d c theo chu k

Tính chu k
nghiên c

n s phát tri

pl

a t bào:

i k phát tri n m nh l i.

t cách nh p nhàng t o nên m t s phát tri n có tính chu k và

có th chu k n i ti p chu k .
c hi u rõ chu k r t quan tr ng,
v chu k
c th

c bi t là các hi u bi t

lên k ho ch th
, gi m và h n ch

c hi

ng vô sinh cho gia súc...

u khi n


6

1.1.1.3. Các y u t
-

ng c a bò

ng c a di truy n

V m t sinh h c, si

t mà

quan tr ng là protein. T
c ho

và cách th c sinh t ng h p protein chính là t

ng c

u khi n s

ng c

(1953) tìm th

n cao gi a kh

cai s a và kh

ng cu i cùng. Các gi ng khác nhau thì kh

và
. Ragab

ng m i sinh, kh

ng khi
ng

nh ng gi ng bò th
t 1.000 - 1.200g/ngày, các gi ng kiêm d
Brown Swiss kh

ng ch

t 600 - 800g/ngày.

Theo Johansson và Korkman (1950), h s di truy

t vùng

mông khá cao (h2 = 0,61) (d n theo Nguy n H i Quân và cs, 1995) [32].
-

ng c

ng và m

ng

ng là y u t quan tr ng nh t trong s các các y u t ngo i c nh chi
ph

ng c a bò s
ng s

c cung c

i v các ch t dinh

ng nhanh, tiêu t n th
ng t

ng gi m, và h qu là

t s a sau này. Bò s a có kh

thì nhu c

ng nhi

i bò có kh

không cho s a. Vì v y kh u ph n th
kinh t cao. Th

ng nh , cho s a ít ho c

p lý và khoa h c s mang l i hi u qu

ng r t l
u ph

ng l n, cho s a nhi u

n, ch

i v i s phát tri n c a gia súc. Cho gia
v

ng thích h p, chu ng tr i s ch

ng phát d c c a gia súc (Nguy n H i Quân và cs,
1995) [32]. Các công trình nghiên c u c a nhi u tác gi
ng r t l

u có nh n xét ch

ng c a bò s

i và cs.

(2001) [28], Resendiz Juarez M E. và Bernal Santos M. G. (1999) [68], Hoàng Th
17]...
ng và protein là y u t quan tr ng giúp cho vi
ng, tiêu t n th

m nghiên c u

u khi n t
ng c

ng, protein trong kh u ph n bò s a c a Schingoethe D. J. (1996) [71], Vande


7

Haar M. J. và cs. (1999) [76], Radc
ch

Ngoài ra các ch
u

ng khác trong kh u ph

ng t i kh

ng các ch

t,

ng c a bò s

ng này, v

n vi c

ph i h p kh u ph n, th

ng.
ng

-

ng t
ng và kh

n còn non s có
n xu t sau này. Các y u t stress ch y u

x u t i quá trì

i ch t và s c s n xu t g

i nhi

ti u khí h u x u, kh u ph n không h

ta trung bình là 25 - 330C,

- 100C;

b t l i cho bò HF. Nhi

ng

n 270C. Nhi

c

ng x u cho s

nh thân nhi t.
t quá xa nhi

ng v
v

m r t quan tr

ut

c ghi nh n là t iv i
t quá nhi

này s

phía Nam, khi tr i nóng, nhi

thích h

môi

i v i bò s a.

ng nhi

tr ng thái cân b ng nhi

ng

t ih nc

bò HF là 270C, Jersey là 300C và c a bò Brahman là 350

[61]. Do nhi

các t

cao g p 1,5 - 2 l

ng thích h p cho bò s

n + 220C, bê con t 100

Bò s

chu ng nuôi,

ng trên 80%. N u so sánh v

Queensland thì nhi

ng 33 - 360

ng

ng kém, tiêm phòng...

i và cs. (2004) [2] cho bi t nhi

40

ng t t

c tr ng thái

nh bò c n

ng (Kadzere C. T. và Murphy M. R., 2002)

i v i kh

vùng khí h

a bò

các

ng ch s nhi t m (THI) liên quan

n stress nhi t c a bò. Bò HF s không b stress nghiêm tr ng n u THI < 72, b
stress nh khi THI = 72 - 78, b stress n ng khi THI = 79 - 88, b stress nghiêm
tr ng khi THI = 89 - 98 và s b ch t khi THI > 98. Ch s THI còn ph n ánh r ng
u ki
th

i ph

không b stress nhi

nuôi bò s a g

i.

Vi

cs

u ki n nhi
nl

ng, M c


8

i 220C và ch s nhi t m
th p (THI < 72) vì v

ng tr c ti p c a stress nhi t là không l n.

Tuy nhiên kh

ng stress nhi t th c t con còn ph thu c vào ch s THI

t ng tháng, t ng ngày.
1.1.1.4. M t s ch
bi

ng
c kh

bò

ng c a v

ng dùng

v t nuôi. Thông qua các s li u cân,
ct

ng c a v t nuôi.
ng c a v

vào các ch

i v kh

c các b ph n và

tiêu sau:
toàn b

ng tích lu (s
th v t nuôi theo th i gian).

-

ng tuy

th

ng

c tính b ng gam/ngày).
-

i (m

Vi

m kh

phát tri n c a v
t n i dung quan tr

ng tính b ng %).
nh kích t

c các chi

c bi t trong vi

ng

s n xu t c a chúng.
1.1.2. Sinh s n và các y u t
1.1.2

n sinh s n c a bò

m sinh s n c a bò cái
- S thành th c tính d c
an sinh d c c a gia súc cái phát tri

nm

tr ng có noãn bào chín, có tr ng r ng và tr ng có kh
bi
d c xu t hi

s

thai, t

u ki n cho thai phát tri n trong t cung. Nh ng d u hi
i v i gia súc

thành th c v
y ut

hoàn thi n, bu ng

tu

ns

y g i là thành th c v tính. Trong th c t ,
c v th vóc và ph thu c vào nhi u

ng, ngo i c nh, m
c thú

ng

y và thành th c v tính s

u ki
ns

ng t t thì

a thành


9

th c tính d

t t 30 - 40% kh

ng thành

- Tu i ph i gi ng l

u

Tu i ph i gi ng l

u ph thu c vào tu

không ph

ng v i m t tu

ng d c l

ng d c l

u. Tuy nhiên,

u s có tu i ph i gi ng l

i ta b qua m t vài chu k

u

ng d c r i m i cho

ph i gi ng (theo Tr n H u Hùng, 2012) [16].
- Tu
Tu

l

u

l

u có liên quan ch t ch t i tu i ph i gi ng l

t l th thai. Bò vàng Vi

l

u và k t qu

u t 33 - 48 tháng tu i. Bò s a Hà Lan F2

(75% máu bò Hà Lan) 46 - 48 ± 1,84 tháng (Nguy n Kim Ninh và cs, 1995) [25].
- Kho ng cách l
Kho ng cách l

n m t cách rõ r t c a gia

súc. Kho ng cách l

ph thu c vào ch

sinh v t c a gi ng, th

m

ng d c l

và c n s a..., gia súc càng m

, k thu t ph i gi ng, v t s a

thì h s tái s n xu t
c tính h s tái s n xu t

c a bò (K1):
T
K1

=
V

T: S

2

ra, V: tu

K1: H s tái s n xu t c a bò cái.
t bò cái b ng kho ng cách l
có kho ng cách l

. Bò

K1 = 410 ngày là bò r t t t, K1 = 411 - 460 ngày là t t, K1 =

461 ngày tr lên là bò không t t (Nguy n Kim Ninh, 1995) [25].
Vi
cách gi a 2 l

u ki
là 18 - 20 tháng (Nguy

nên kho ng
ng, 1995) [40].

bò lai F1


10

ng t

ng

kém) 540 ngày (Nguy n Kim Ninh, 1995) [25].
1.1.3. S c s n xu t s a c a bò và các y u t
1.1.3.1. Các ch
-S

ng

c s n xu t s a
ng s a: Là toàn b

ng s

bò m ti t ra trong m t chu

ng quy v s a tiêu chu

n xu t s a c a

k khai thác s a
i ta

bò. S a tiêu chu n là s a có t l m s

c tính theo công th c:

S a tiêu chu n = 0,4S + 15F
ng s
F: s
- Ch

ng (kg)

ng m c a s

ng (kg)

ng s

khô, t l m s a,

ng v t ch t
ng, khoáng ... trong s

l m s a là

ch tiêu chính.
1.1.3.2. Các y u t

n s c s n xu t s a

- Gi ng: Các gi ng khác nhau cho s c s n xu t s a khác nhau. Các gi ng
chuyên d

ng s a cho s c s n xu t cao nh t. Bò Hà Lan cho s

ng s a

trung bình t 4000 - 5000kg/chu k , t l m s a: 3,2 - 3,8%; Các gi ng kiêm d ng
có s c s n xu t s a th

ng s a trung bình c a bò Kostrom t 3500 -

4500kg/chu k , t l m s a: 4,5 - 4,7%; Các gi ng bò chuyên th t, lao tác, kh
n xu t s a th p, ch

nuôi con (Nguy

ng,

2007 [1]).
Theo Nguy

ng (2007) [1], h s di truy n c a m t

s tính tr ng bò s
Các tính tr ng
S

ng s a

H s di truy n (h2)
0,32 - 0,44

T l m s a

0,60 - 0,78

T l protein trong s a

0.50 - 0,70

11

T l

ng s a

0,36

Kh

ng bò cái

0,37

Chi phí th

0,2 - 0,48

- Tu i có thai l

u: Tu i thành th c v

thành th c v th

n s

ng h p ph i gi ng qúa s m s kìm hãm s

ng c

và s phát d c c a tuy n s a, các tuy n bào phát tri n kém,

s c s n xu t th p. Vì v y, nên ph i gi ng l
kh

t 65 - 70% kh
- Tu i c a bò cái: Bò

-

u cho bò vào 16 - 18 tháng tu i khi
ng thành.

ng s a cao nh t

l

4 - 5 và

i gi m. Nh ng bò cái thành th c s m, s
i (chu k s a th

nh trong 2

ng cao nh t vào 6

nh ng bò cái thành th c mu n thì s n

ng s a cao nh t vào 8 -

i

i (chu k s a th 5 - 6).

ng: Các nguyên li
ng trong th

hình thành s a có ngu n g c t các ch t
ng có

ng rõ r t t i s n

ng s a.
- Kh

: Trong cùng m t gi ng nh ng con có kh

ng cao

ts as
-

ng c

ng: S c s n xu t c a v t nuôi ch u

ti p và gián ti p c
tr

u ki

,

, gió, b c x m t

ng nhân t này

cây th

ng tr c

t và ph m ch t

ng tr c ti p qua s kích thích h th ng th n kinh - th d ch

và h th ng enzym.
- Th i gian t

n khi ph i l i: Khi có thai s

15 - 20% và gi m nhi
c a m t chu k s a, th
nh v

ng s a c a bò gi m
n xá

m ph i gi ng l i cho bò h

nh th i gian
c ch s

n

t s a.
- K thu t v t s a: Quá trình t ng h p và phân ti t s a ch u s

th n kinh - th d

u ti t c a

i gian ti t s a kéo dài, oxytoxyn kém hi u l c, v t


12

s

nh thì s

v ts

c ch quá trình ti t s

ng nhi u t

l s a sót. S l n

t s a.

- B nh t t: Nh ng trâu bò m c b
kh

tr ng y u d

n

o s a kém.

1.1.4

khoa h c c a vi c s d ng th

chua

c kia, vi c d tr th

n th ng c

i

d tr và b sung cho bò. Tuy nhiên, vi
vào th i ti

c bi

này là r t

ng thâm canh quy mô l

i ngu n th

c bi t là nh ng lo i th
n th

ng

thu c r t nhi u

làm cho t l hao h t ngu n th

l n. M

là

chua nhi

,

ây, vi c ch bi n, d tr cây ngô theo

chua là r t c n thi t.
Th

chua là lo i th

th

c t o ra thông qua quá trình d tr các lo i

i hình th c

chua. Nh

i ta có th b o qu n th c

t th i gian dài.
ng (1997) [8]:
b o qu n th

xanh là m t quá trình lên men, thông qua
i gian dài mà giá tr

i ít.

xanh là m t quá

ng c a th

u tranh sinh t n gi a vi sinh v t có

l i và vi sinh v t có h i.
1.1.4.1. Tác d ng c a th
- Th

chua

chua, các ch

ng ít b t n th

bi n khác, thí d các lo i c
ng b t n th

u ki

i 30%, n

ng, ch t dinh

u ki n x u thì t n th t có th lên

t i 40 -

ng ch t n

th

t protit h
c nhi

hao h t gì, các lo i
khô.


13

- Th

chua có t l

ch t d hòa tan b hao h

i cao. Sau khi , tuy m t s
ng ch

quá trình

lên men l i m m ra ho c chuy n sang tr ng thái khác mà gia súc d h
- Th

chua ngoài cung c

ng còn cung c p cho gia súc

vitamin và khoáng ch t.
- Th

chua có th d tr

c trong m t th

mà không s b bi n ch t,
nhi

i dài

y

d tr th

c trong su t m
- Ch bi n, d tr b

chua r t ít b ph thu

khí h u nên có th làm vào b t c
(có khi r t l
dinh d

c

u ki n khí h

u ki n
c nh ng t n th t

ub

ng ch t

ng b m t nhi u mà còn có th b m c ho c lên men, th i, h ng.
-

chua có th t n d

c r ng rãi các nguyên li u th

t s th

nguyên ho

chua,

nh ng th

m mh

- Th

di t tr

- V m t kinh t thì làm h m h
tích ch a th

chua nh
3

l

c sâu b nh và n m m c.
chua chi phí th
a th

t nhi u (2 - 2,5
chua 1m3 có kho ng 150 kg v t

có kho ng 60kg v t ch t khô,

ch t khô.
1.1.4.2. Nguyên lý

chua

Th c ch t c a vi c

chua là x p ch t th

mh

kín không

có không khí. Nh k t qu c a tác d ng lên men vi sinh v t s n sinh các lo i axit
h

y u là axit lactic. Chính nh ng axit h
in

nh

nh nó có th

c b o t n" th c

a s phân gi i c a th c v t do tác

d ng c a vi sinh v t (Nguy n Th Liên, Nguy n Quang Tuyên, 2000 [20]).
chua th

không có không khí, trong quá trình

c nén ch t th
chua các vi khu n phân gi

kín
ng d tan


14

c t o ra t
4,5.

m pH c a h

pH này h u h t các loài vi khu n và enzym c a th c v

v y, th

chua có th b o qu

xu ng 3,8 ub

c trong th i gian dài, khi

c ch . Do

chua th

di n ra các quá trình sau:
* Quá trình sinh lý th c v t:
Sau khi th
ph

, s ho

ng c a t bào th c v t không

ng, nó v n ti p t c s ng và hô h p s d ng oxy còn l i trong h

Quá trình này x y ra s oxy hóa ch t h

.

n ph m cu i cùng c a quá trình hô

h p này là CO2 và H2O
C6H12O6 + 6 O2
Vì v y, hi

6 CO2 + 6 H2O + 674 Kcal

u tiên c a quá trình này là nhi

này x

i m nh và kéo dài trong kho ng 6 - 8 gi sau khi .
d ng h t oxy trong h

có quá trình hô h

, t bào th c v

ch t ngay, mà nh

c bi t nên t bào v n có th s ng thêm m t th i gian n a.

Trong quá trình này, ch

p t c b phân gi i cho ra

u và axit h
C6H12O6 + 6O2

2CO2 + 2C2H5OH + 25 calo

C2H5OH + 2O2

C2H4O2 + H2O

Nh ng s n ph

n trong t bào, cu i cùng làm cho t bào

ch

c trong th

chua càng nhi u, quá trình hô

h p y m khí trong t
trong quá
M t hi

ng các axit h
n r t ít nên không có tác d ng b o t n th

ng khác x y ra trong quá trình sinh lý th c v t là s phân gi i

protít, nguyên nhân phân gi
th c v

n sinh ra

ho

ng c a vi khu n và tác d ng c a men

ng trung tính, toan ho c ki m y u thì nguyên nhân phân

gi i protít ch y u là vi khu
n s c kh e c a gia súc.

ms nv

ic

c, nh

15

* Quá trình lên men vi sinh v t: Là quá trình quan tr ng nh t c a th i k
chua. Sau khi vi sinh v t cùng v i th

thì th i k

sinh r t nhanh. T i ngày th 5 thì s phát d c t
d n. S

cao nh

ng trong nh ng lo i vi khu n này trong th

1cm3 c

us s n
ng gi m

t l n. Thí d : Trong

u 3 lá, có t i 5 tri u vi khu n axetic và các lo i vi khu n th i khác.
Nh quá trình

chua mà nh ng ph n c ng c a thân cây b m m ra và làm

cho nó tr lên d

ng hoá.

1.1.4.3. K thu t

chua cây ngô làm th

* Chu n b h
- Ch

m làm h

chuy n xa. Nh ng h

g n chu ng tr

chìm ph

súc có th ch y ng

c ti u c a gia

c. Ch

t ph i ch c, không b v l .
c các khe h

ch t. Thành h

th

ph i v n

mb

-H

th

d l y th

ng, nh n kín, có m

các góc và d nén

sâu nh

ch

ng

c n .
- N u xây h

n i trên m t

t c n xây b ng g

c các chi u tu thu c vào nhu c

ng th

b
-H

c ho c

xung quanh ph

- Thu ho
thu

t.

c, phía trên có mái che.
: Th

ng các ch
c t ngô

i kích

mc

nh tu

ng có m t trong toàn b cây ngô. Th

chua là khi có 50% s b p trên th a ru ng có h

m

t t i giai

n chín sáp.
* K thu t

chua:

Ngô sau khi c t c n tr i xu

i n ng kho ng n a ngày, làm cho

cây ngô b m

t y u t thu n l i cho vi c

chua thành công. L
Tro

không

2 gi c n tr

c khi thái nh
om tl

u.

.

16

Ti

thân lá cây ngô thành nh ng m u nh 3 - 5 cm (trong

ng h
h

i

d nén và d lên men; cho vào

. M i l p ngô d y 10 - 15cm ph i nén ngay b ng cách d m chân ho

cho l

yh

th p thì s d nén ch t

. Nên x p th

gi a h

i, gi a cao, xung quanh

các góc và b

C n ph i nén lên toàn b b m t h

m,

n khi h

y.

: nén lên các mép xung quanh h và nén ph n

tránh th i r a xung quanh các mép và gây ra t n th t l n (chú ý vi

thái, ch t vào h

ph

Cho thêm r m

c ti n hành trong cùng m t ngày).

ng: C n b sung thêm r m

t o thu n l i cho

1,5m3 b sung 10 lít dung d ch r m

quá trình lên men lactic. M t h

t ô doa có dung tích 10 lít, l y 5 lít r m
cs

ng hoà vào

u cho m i l p 15 cm cây ngô th

vào trong h

h t

c khi nén d m lên. C

i 10 lít dung d ch r m t

u cho t t c các l p th
các lo i th

ng,

. N u không có r m

ng có th dùng

u tinh b t thay th (Phùng Qu c Qu ng và Nguy n Xuân

Tr ch, 2003 [33]).
Sau khi toàn b th

c nén ch t thành t ng l p ti

l i b ng cách ph m t l

nh h

dày t i thi u 30 cm lên trên và bao ph toàn b b m t h
d

n kh

vi c nén th

m vào trong h
ct

n che h

m tl
.L

t

t này có tác
ng th i giúp cho

b ng nilông, b ng tôn ho c t m fibrô-

n có th

làm th

sung cho gia

súc (Trung tâm Thông tin Khoa h c và Công ngh Qu c gia, 2008 [46]).
Chú ý sau khi

xong, trong vòng m t tu

th

ng x p xu ng làm cho l

1.1.4.4

ng th

u (nh t là 2 - 3 ngày sau khi )

t ph b n t thì ta ph

p l i ngay.

chua s d ng

i v i bò s a m t ngày có th

- 15 kg, bò gi ng 4 - 7 kg, bò cày

kéo, bò th t 5 - 10 kg, bê 2,8 - 3,5 kg, l n 1 - 1,5 kg, l a và ng a 5 - 7 kg, dê và c u
0,6 - 1,2 kg (d n theo Nguy

i v i gia súc l y