- Trang chủ >>
- Khoa học tự nhiên >>
- Vật lý
LUẬN văn sư PHẠM vật lý tập THIẾT kế câu hỏi TNKQ hỗ TRỢ học SINH ôn tập CHƯƠNG III, IV, VI, VII SÁCH GIÁO KHOA vật lý 10 NC
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (640.9 KB, 102 trang )
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA SƯ PHẠM
BỘ MÔN VẬT LÝ
----------------
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Ngành sư phạm Vật lý – công nghệ
Đề tài:
TẬP THIẾT KẾ CÂU HỎI TNKQ HỖ TRỢ HỌC SINH ÔN TẬP
CHƯƠNG III, IV, VI, VII SÁCH GIÁO KHOA V ẬT LÝ 10_NC
Giáo viên hướng dẫn:
Ths. Đặng Thị Bắc Lý
Sinh viên thực hiện:
Phạm Thị Hồng
MSSV: 1070365
Lớp: TL0792A1
Cần Thơ, 04/2011
LỜI CẢM ƠN
Với sự cố gắng của bản thân v à sự giúp đỡ của các thầy cô, các bạn v à ia
đình. Em nghĩ đề tài luận văn của em đã được hoàn thành. Xin chân thành c ảm ơn
cô Đặng Thị Bắc Lý đã tạo điều kiện thuận lợi và tận tình hướng dẫn em trong
suốt thời gian thực hiện đề tài.
Do kinh nghiệm còn hạn chế nên đề tài không tránh khỏi sai sót. Rất mong
sự đóng góp chân thành của quý thầy cô và các bạn.
Chân thành cảm ơn quý thầy cô!
Sinh viên
Phạm Thị Hồng
NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ PHẢN BIỆN
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
................................ ................................ ................................ ................................ .....
MỤC LỤC
Phần 1: MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1
2. Mục tiêu của đề tài ............................................................................................... 2
3. Giới hạn của đề tài................................................................................................ 2
4. Các phương pháp và phương tiện thực hiện đề tài............................................... 3
5. Các bước thực hiện đề tài ..................................................................................... 3
Phần 2: NỘI DUNG ....................................................................................................... 4
CHƯƠNG I: NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT ............................................................ 4
1. Phương pháp ôn tập ........................................................................................ 4
1. 1. Khái niệm .............................................................................................. 4
1. 2. Ý nghĩa của phương pháp ôn tập........................................................... 4
1. 3. Những yêu cầu khi sử dụng phương pháp ôn tập.................................. 4
2. Quá trình dạy học và sự cần thiết của câu hỏi ................................................ 5
2.1. Định nghĩa quá trình dạy học (QTDH) .................................................. 5
2. 2. Nhu cầu về các câu hỏi khác nhau trong QTDH ................................... 6
3. Sự phân loại câu hỏi trong QTDH .................................................................. 6
3. 1. Câu hỏi mức biết (knownledge) ............................................................ 7
3. 1. 1. Biết các điều đặc biệt ................................................................... 7
3. 1. 2. Biết các phương cách và phương tiện.......................................... 8
3. 1. 3. Biết các điều tổng quát và trừu tượng.......................................... 8
3. 2. Câu hỏi ở mức độ hiểu (comprehension) ......................................... 8
3. 2.1. Diễn giải được............................................................................... 8
3. 2. 2. Tóm tắt được................................................................................ 9
3. 2. 3. Giải thích được ............................................................................ 9
3. 3. Câu hỏi mức độ vận dụng (application) ............................................... 9
3. 4. Câu hỏi mức độ phân tích (analysis) ................................................... 10
3. 5. Câu hỏi mức độ tổng hợp (synthesis) .................................................. 10
3. 6. Câu hỏi mức độ đánh giá (Evaluation) ................................................ 11
3. 6. 1. Đánh giá nội dung...................................................................... 11
3. 6. 2. Đánh giá hình thức..................................................................... 12
3. 6. 3. Đánh giá tư tưởng ...................................................................... 12
3. 6. 4. Đánh giá mức độ........................................................................ 12
4. Hình thức câu hỏi trắc nghiệm khách quan .................................................. 13
4. 1. Loại trắc nghiệm với câu đúng – sai (Đ/S) ......................................... 13
4. 2. Loại trắc nghiệm ghép đôi ................................................................... 14
4. 3. Loại trắc nghiệm điền khuyết .............................................................. 15
4. 4. Loại câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn .................................................. 16
5. Những lưu ý chung khi soạn câu hỏi trắc nghiệm ........................................ 18
6. Quy trình thiết kế câu hỏi trắc nghiệm khách quan ...................................... 19
6. 1. Xác định mục tiêu của chương ........................................................... 19
6. 2. Xác định nội dung cần đặt câu hỏi ...................................................... 19
6. 3. Thiết kế câu hỏi ................................................................................... 19
Chương 2: TẬP THIẾT KẾ CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM KHÁCH QUAN HỖ
TRỢ HỌC SINH ÔN TẬP CH ƯƠNG III, IV, VI, VII SGK V ẬT LÝ 10 NC
I. CHƯƠNG III “TĨNH HỌC VẬT RẮN”_SGK VẬT LÝ 10 NC ................. 20
1. Xác định mục tiêu của chương ................................................................ 21
2. Xác định nội dung cần đặt câu hỏi .......................................................... 21
2. 1. Xác định trọng tâm của chương..................................................... 22
2. 2. Xác định kiến thức dễ nhầm lẫn .................................................... 22
2. 3. Xác định kiến thức liên quan thực tế ............................................ 23
2. 4. Xác định điều HS khó hiểu ............................................................ 24
3. Thiết kế câu hỏi ....................................................................................... 24
3. 1. Câu hỏi cho ô (1.1) ........................................................................ 24
3. 2. Câu hỏi cho ô (1.3) ....................................................................... 24
3. 3. Câu hỏi cho ô (2.1) ........................................................................ 27
3. 4. Câu hỏi cho ô (2.3) ........................................................................ 28
3. 5. Câu hỏi cho ô (3.2) ........................................................................ 29
3. 6. Câu hỏi cho ô (3.3) ........................................................................ 30
3. 7. Câu hỏi cho ô (4.1) ........................................................................ 31
3. 8. Câu hỏi cho ô (4.3) ........................................................................ 32
II. CHƯƠNG IV “CÁC Đ ỊNH LUẬT BẢO TOÀN”_SGK VẬT LÝ 10
NÂNG CAO................................................................................................................. 38
1. Xác định mục tiêu của chương ................................................................ 38
2. Xác định nội dung cần đặt câu hỏi .......................................................... 40
2. 1. Xác định nội dung trọng tâm ......................................................... 40
2. 2. Xác định kiến thức dễ nhầm lẫn .................................................... 40
2. 3. Xác định kiến thức liên quan thực tế ............................................. 41
3. Thiết kế câu hỏi ....................................................................................... 41
3. 1. Câu hỏi cho ô (1.1) ........................................................................ 42
3. 2. Câu hỏi cho ô (1.2) ........................................................................ 42
3. 3. Câu hỏi cho ô (2.2) ........................................................................ 44
3.4. Câu hỏi cho ô (3.1) ......................................................................... 45
3. 5. Câu hỏi cho ô (3.2) ........................................................................ 45
3. 6. Câu hỏi cho ô (3.3) ........................................................................ 47
3. 7. Câu hỏi cho ô (4.1) ........................................................................ 49
III. CHƯƠNG VI “CH ẤT KHÍ”_SGK VẬT LÝ 10 NC ................................ .56
1. Xác định mục tiêu của chương ................................................................ 56
2. Xác định nội dung cần đặt câu hỏi .......................................................... 59
2. 1. Xác định kiến thức trọng tâm ........................................................ 59
2. 2. Xác định kiến thức dễ nhầm lẫn .................................................... 59
2. 3. Xác định kiến thức liên quan thực tế ............................................. 59
3. Thiết kế câu hỏi ....................................................................................... 60
3. 1. Câu hỏi cho ô (1.1) ........................................................................ 60
3. 2. Câu hỏi cho ô (1.2) ........................................................................ 60
3. 3. Câu hỏi cho ô (2.1) ........................................................................ 61
3. 4. Câu hỏi cho ô (2.3) ........................................................................ 61
3. 5. Câu hỏi cho ô (3.1) ........................................................................ 64
3. 6. Câu hỏi cho ô (3.3) ........................................................................ 64
3. 7. Câu hỏi cho ô (4.1) ........................................................................ 66
3. 8. Câu hỏi cho ô (4.2) ........................................................................ 67
3. 9. Câu hỏi cho ô (4.3) ........................................................................ 67
3. 10. Câu hỏi cho ô (5.1) ...................................................................... 68
IV. CHƯƠNG VII “CH ẤT RẮN VÀ CHẤT LỎNG. SỰ CHUYỂN
THỂ”_SGK VẬT LÝ 10 NC ....................................................................................... 76
1. Xác định mục tiêu của chương ................................................................ 76
2. Xác định nội dung cần đặt câu hỏi .......................................................... 78
2. 1. Xác định kiến thức trọng tâm ........................................................ 78
2. 2. Xác định kiến thức dễ nhầm lẫn .................................................... 78
2. 3. Xác định kiến thức liên quan thực tế ............................................. 79
2. 4. Xác định điều HS khó hiểu ............................................................ 79
3. Thiết kế câu hỏi ....................................................................................... 79
3. 1. Câu hỏi cho ô (1.1) ........................................................................ 79
3. 2. Câu hỏi cho ô (2.1) ........................................................................ 80
3. 3. Câu hỏi cho ô (3.1) ........................................................................ 81
3. 4. Câu hỏi cho ô (3.3) ........................................................................ 82
PHẦN 3: KẾT LUẬN .................................................................................................. 87
1. Những kết quả đạt được của đề tài ..................................................................... 87
2. Những hạn chế của đề tài ................................................................................... 87
3. Những dự định trong tương lai ........................................................................... 87
PHỤ LỤC..................................................................................................................... 89
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................ 93
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Phần 1: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Xã hội càng tiến bộ, tri thức càng quan trọng hơn trong cuộc sống của con người,
muốn phát triển con người cần phải có tri thức. Giáo dục vững chắc là nền tảng để phát
triển xã hội. Cũng như các nước trên thế giới, Việt Nam đã và đang tiến hành cải cách
giáo dục. Trong những năm gần đây thì việc cải cách sách giáo khoa (SGK) đã được nước
ta tiến hành một cách sâu sắc, toàn diện, phong phú, đa dạng, phổ biến và lan rộng trong
cả nước. Mục tiêu của việc cải cách là nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Để hoàn
thành mục tiêu đó, trong quá trình dạy học (QTDH) “ câu hỏi ” là một công cụ, một
phương tiện không thể thiếu.
Sự trao đổi thông tin giữa giáo viên (GV) và học sinh (HS) trong quá trình dạy học
nhằm giúp cho HS lĩnh hội hệ thống tri thức. Tham gia vào quá trình học tập, HS có mục
đích chiếm lĩnh những tri thức của môn học mà những tri thức này được mục tiêu của mỗi
môn học định ra và yêu cầu mỗi HS phải đạt được. Mức độ đạt được các tri thức đó so với
yêu cầu tạo nên những giá trị của sản phẩm mà quá trình dạy học đạt được. Trong quá
trình dạy học, GV là người gợi mở cho các em khám phá tri thức, nâng cao tầm hiểu biết,
tạo điều kiện để các em phát triển năng lực tư duy, phát huy tính tích cực, chủ động và
sáng tạo trong học tập. Câu hỏi luôn được giáo viên sử dụng trong từng tiết dạy của mình.
Thông qua việc sử dụng câu hỏi, người GV có thể biết được mức độ hiểu biết của HS,
phát hiện những quan điểm sai lầm trong tư duy của HS, từ đó giúp học HS tập tốt hơn,
hơn nữa sẽ giúp giáo viên tự đánh giá và tự điều chỉnh hoạt động dạy của mình sao cho
phù hợp với tình hình. Ngoài ra, khi HS tiếp nhận được hệ thống câu hỏi tốt, các em sẽ
phát huy được tính sáng tạo trong xây dựng được kiến thức mới, và có cơ hội học cách đặt
câu hỏi từ thầy cô của mình. Tuy nhiên, việc xây dựng và thiết kế câu hỏi sao cho đạt hiệu
quả tốt nhất thật sự không dễ dàng. Nó được xem là một trong những khó khăn trong
nghề dạy học.
Trong thực tế, câu hỏi rất cần thiết cho người GV trực tiếp giảng dạy, sự ra đời của
sách giáo khoa mới càng đòi hỏi nghệ thuật đặt câu của người GV.
Ôn tập kiến thức là phương pháp dạy học HS sinh mở rộng, đào sâu, khái quát hoá, hệ
thống hoá tri thức đã học, nắm vững chắc những kỹ năng, kỹ xảo đã được hình thành,
SVTH: Phạm Thị Hồng
1
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
phát triển trí nhớ, tư duy độc lập.
Ôn tập giúp HS tái hiện lại những kiến thức đã học, hệ thống hoá các kiến thức đã
được học tản mạn ở các lớp theo các chuyên đề, tìm ra mối liên hệ bản chất, đặc thù của
từng loại kiến thức. Thông qua ôn tập để GV có điều kiện củng cố làm chính xác hoá,
phát triển đào sâu, củng cố, vận dụng, chỉnh lý các kiến thức mà HS hiểu chưa đúng đắn
rõ ràng. Ngoài ra, ôn tập giúp phát triển tư duy, cách giải quyết các vấn đề học tập của
HS, xác định mối liên hệ các kiến thức liên môn có liên quan mà HS tiếp thu được từ các
môn khoa học khác để vận dụng vào việc giải quyết các bài tập, các vấn đề trong học tập.
Câu hỏi trắc nghiệm khách quan (TNKQ) cung cấp cho HS một phần hay tất cả
thông tin kiến thức. Khi sử dụng câu hỏi để kiểm tra lượng kiến thức mà HS tiếp thu được
thì câu hỏi TNKQ được sử dụng để kiểm tra lượng kiến thức lớn trong một thời gian
ngắn. Trong quá trình dạy học, câu hỏi TNKQ gây hứng thú và kích thích các hoạt động
tư duy của HS, độ bao phủ kiến thức cao, việc đánh giá mang tính khách quan và có độ
tin cậy cao, sử dụng tốt cho mọi môn học, đánh giá được tính chính xác hiểu kỹ vấn đề
được hỏi. Mặt khác, câu hỏi TNKQ còn thuận tiện trong việc đánh giá được sự nhạy bén
cũng như tính “hấp tấp” của HS.
Chính từ những lý do trên, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Tập thiết kế câu hỏi trắc
nghiệm khách quan hỗ trợ học sinh ôn tập chương III, IV, VI, VII sách giáo khoa Vật lý
10_ Nâng cao” để nghiên cứu và viết thành luận văn này. Theo tôi, đề tài này hết sức thiết
thực cho tôi trong công tác giảng dạy ở trường Phổ thông.
2. Mục tiêu của đề tài
Những mục tiêu mà đề tài cần hướng tới là:
- Hệ thống hoá lý thuyết về thiết kế câu hỏi TNKQ.
- Đưa ra quy trình thiết kế câu hỏi TNKQ.
- Vận dụng quy trình để thiết kế câu hỏi TNKQ hỗ trợ cho việc ôn tập của học sinh
theo các bậc nhận thức của Bloom.
3. Giới hạn của đề tài
Do giới hạn về thời gian, trong phạm vi luận văn tốt nghiệp, tôi chỉ tập trung nghiên
cứu việc vận dụng lý thuyết vào việc thiết kế các câu hỏi TNKQ theo các mức độ nhận
thức của Bloom hỗ trợ cho việc ôn tập của học sinh ở các chương: III, IV, VI, VII sách
SVTH: Phạm Thị Hồng
2
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Vật Lý 10 Nâng cao và những câu hỏi này không được thử nghiệm ở trường Trung học
Phổ Thông.
4. Các phương pháp và phương tiện thực hiện đề tài
* Các phương pháp
- Nghiên cứu lý thuyết: Tìm đọc các tài liệu liên quan đến phương pháp ôn tập,
cách thiết kế câu hỏi TNKQ; hệ thống hoá lý thuyết từ đó đưa ra quy trình thiết kế câu hỏi
TNKQ.
- Vận dụng lý thuyết: Thiết kế câu hỏi phục vụ quá trình ôn tập của HS để hoàn
thành luận văn.
* Các phương tiện
Các tài liệu tham khảo để thực hiện đề tài này: Lí luận dạy học đại cương, lí
luận dạy học vật lý, đánh giá giáo dục, tài liệu bồi dưỡng giáo viên, Sách giáo khoa Vật
Lý 10 nâng cao, Sách giáo viên Vật Lý 10 nâng cao, tài liệu từ mạng Internet và các sách
tham khảo khác,…
5. Các bước thực hiện đề tài
- Liên hệ với GVHD để xin đề tài.
- Trao đổi với GVHD về việc thực hiện đề tài.
- Xác định mục tiêu của đề tài.
- Nghiên cứu các tài liệu có liên quan.
- Xây dựng đề cương.
- Xây dựng cơ sở lý thuyết.
- Vận dụng cơ sở lý thuyết để thiết kế câu hỏi theo các bậc nhận thức của Bloom.
- Hoàn thành luận văn.
SVTH: Phạm Thị Hồng
3
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Phần 2: NỘI DUNG
CHƯƠNG I: NGHIÊN CỨU LÝ THUYẾT
1. Phương pháp ôn tập
1. 1. Khái niệm
Phương pháp ôn tập là một trong những thành phần của phương pháp dạy học thực
tiễn, được xây dựng trên cơ sở coi hoạt động thực tiễn của học sinh với tư cách là một
phương tiện, một nguồn tri thức. [4, tr44]
1. 2. Ý nghĩa của phương pháp ôn tập
- Ôn tập kiến thức là phương pháp dạy học giúp học sinh mở rộng, đào sâu, khái
quát hoá, hệ thống hoá tri thức đã học, nắm vững chắc những kỹ năng, kỹ xảo đã được
hình thành, phát triển trí nhớ, tư duy độc lập.
- Ôn tập giúp học sinh tái hiện lại những kiến thức đã học, hệ thống hoá các kiến
thức đã được học tản mạn ở các lớp theo các chuyên đề, tìm ra mối liên hệ bản chất, đặc
thù của từng loại kiến thức. Thông qua ôn tập giúp phát triển tư duy, cách giải quyết các
vấn đề học tập của HS, xác định mối liên hệ các kiến thức chuyên môn có liên quan mà
HS tiếp thu được từ các môn khoa học khác để vận dụng vào việc giải quyết các bài tập,
các vấn đề trong học tập.
1. 3. Những yêu cầu khi sử dụng phương pháp ôn tập
Để phát huy hiệu quả, khi sử dụng phương pháp ôn tập cần tuân thủ các yêu
cầu sau:
- Ôn tập cần có kế hoạch, có hệ thống và kịp thời.
- Ôn tập trước khi quên.
- Ôn tập phải có tính tích cực: ôn tập bằng cách tái hiện lại công thức, cấu trúc lại tri
thức để giải quyết vấn đề, nhằm lĩnh hội tri thức mới, vận dụng tri thức vào hoàn cảnh
quen thuộc hay hoàn cảnh mới, trong quá trình đó phải vận dụng các thao tác khác nhau
để giải quyết vấn đề.
- Khi tiến hành ôn tập khái quát, GV cần đề ra một hệ thống câu hỏi để khi HS
nghiên cứu lại sách giáo khoa và các tài liệu khác, tái hiện lại tri thức theo một trình tự
nhất định và dựa vào chúng mà tìm cách trả lời đúng đắn.
SVTH: Phạm Thị Hồng
4
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
- Khi ôn tập, HS cần lập hồ sơ, các bảng nhằm hệ thống hoá những sự kiện và những
khái quát theo một phạm vi câu hỏi nhất định và mối quan hệ lẫn nhau giữa các khái quát
đó.
Ta thấy rằng, trong quá trình dạy học thì phương pháp ôn tập rất quan trọng đối
với người GV và HS mà đặc biệt là HS. Để giúp HS ôn tập kiến thức có hiệu quả, câu hỏi
được coi là “vũ khí” hàng đầu.
2. Quá trình dạy học và sự cần thiết của câu hỏi TNKQ trong quá trình dạy học
2.1. Định nghĩa quá trình dạy học (QTDH)
“Quá trình dạy học là sự phối hợp thống nhất các hoạt động chủ đạo của
thầy với hoạt động lĩnh hội tự giác, tích cực, tự lực, sáng tạo của học trò nhằm đạt được
mục đích dạy học” [2, tr22], đó là một định nghĩa QTDH theo ông Nguyễn Ngọc Quang.
Tuy nhiên, theo ông Phan Trọng Ngọ, QTDH được định nghĩa như sau: “Quá trình dạy
học là chuỗi liên tiếp các hành động dạy và hành động của người dạy và người học đan
xen và tương tác với nhau trong khoảng không gian và thời gian nhất định, nhằm thực
hiện các mục đích dạy học” [5, tr89.]
Các định nghĩa trên có sự khác nhau về cách thức diễn đạt nhưng các tác giả
đều thể hiện được mối quan hệ chủ đạo, tích cực, chủ động giữa thầy và trò. Trong QTDH
sự tương tác giữa thầy và trò là tất yếu. Người thầy giữ vai trò chủ đạo còn học sinh đóng
vai trò chủ động tích cực trong việc khám phá tri thức mới.
Trong phương pháp dạy học tích cực hiện nay ngoài mối liên hệ từ người thầy
đến người học bao gồm: các hoạt động dạy học, các hoạt động chỉ đạo của thầy,…còn có
mối quan hệ nghịch đó là những tác động từ trò đối với thầy bao gồm: HS có thể đặt câu
hỏi cho GV khi GV đang giảng, thảo luận nhóm, …Để thực hiện được quá trình trao đổi
thông tin giữa thầy và trò thì “câu hỏi” được sử dụng thường xuyên nhất. Câu hỏi rất cần
thiết cho việc dạy và học hiện nay. Câu hỏi vừa giúp HS phát triển tính sáng tạo, khả năng
tiếp thu nhạy bén linh hoạt, dễ dàng tiếp thu cái mới và ôn lại kiến thức cũ vừa giúp GV
dễ dàng đánh giá được khả năng tiếp thu cái mới của HS và thu nhận những thông tin
phản hồi từ HS.
Tóm lại, QTDH là sự tác động thuận nghịch giữa thầy và trò trong đó câu hỏi đóng
vai trò quan trọng và không thể thiếu. Việc thiết kế và sử dụng câu hỏi một cách hợp lý sẽ
SVTH: Phạm Thị Hồng
5
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
tạo nên mối quan hệ tích cực giữa thầy và trò. Nhưng thiết kế và sử dụng câu hỏi như thế
nào cho phù hợp với mục tiêu đề ra là một vấn đề được các thầy cô giáo hết sức quan tâm.
Khi thiết kế những câu hỏi cho bài học cần chú ý đến những mục tiêu của bài học, những
ứng dụng thực tế, tính vừa sức (chung và riêng) trong dạy học và khả năng sử dụng những
câu hỏi trong các phương pháp dạy học tích cực.
2. 2. Nhu cầu về các câu hỏi khác nhau trong QTDH
Trong QTDH, mối quan hệ giữa GV và HS được thực hiện chủ yếu bởi
câu hỏi. Nên, câu hỏi có một vị trí cực kì quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu
quả giảng dạy, nhất là trong cơ chế dạy học lấy HS làm trung tâm như hiện nay. Câu hỏi
được coi như là một phương tiện chủ yếu giữa dạy và học. Thật vậy, câu hỏi có thể được
dùng để dẫn dắt vào bài mới; khám phá và xây dựng kiến thức mới; nối kết kiến thức cũ
với kiến thức mới, cũng cố và mở rộng kiến thức; kiểm tra và đánh giá kết quả học tập
của HS. Bên cạnh việc tạo điều điện cho HS tư duy và hành động, câu hỏi còn giúp GV
thu nhận những thông tin phản hồi từ phía HS để có thể điều khiển và điều chỉnh quá trình
dạy học sao cho phù hợp.
Đặc biệt, câu hỏi có một ý nghĩa to lớn trong việc ôn tập lại kiến thức đã học của
HS. Trong quá trình ôn tập, thông qua câu hỏi các em có thể nắm vững những kỹ năng, kỹ
xảo đã được hình thành; phát triển trí nhớ; có tính tư duy độc lập; khái quát hoá, hệ thống
hoá tri thức đã học. Cũng qua quá trình ôn tập, câu hỏi giúp HS mở rộng, đào sâu kiến
thức phục vụ cho quá trình học của mình.
Như vậy, câu hỏi là rất cần thiết trong quá trình dạy học. Là một giáo viên, mà đặc
biệt là người giáo viên tương lai việc nghiên cứu các dạng câu hỏi, cách đặt câu hỏi là một
nhiệm vụ quan trọng cần được quan tâm để đạt được những mục tiêu mà giáo dục đề ra.
3. Sự phân loại câu hỏi trong QTDH
Có nhiều cách phân loại câu hỏi khác nhau: phân loại câu hỏi theo mục tiêu lý
luận dạy học của bài học, phân loại câu hỏi theo mức độ phát triển trí tuệ, phân loại câu
hỏi theo kiến thức trả lời và mức độ tư duy, phân loại câu hỏi theo các bậc của mục tiêu
nhận thức Bloom, phân loại câu hỏi theo hình thức hỏi và hình thức trả lời. Trong tài liệu
này tôi sẽ sử dụng cách phân loại câu hỏi theo các bậc của mục tiêu nhận thức Bloom [1,
tr8] để thiết kế câu hỏi TNKQ hỗ trợ quá trình ôn tập của học sinh.
SVTH: Phạm Thị Hồng
6
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Nhà giáo dục học Benamin Bloom (Mỹ) đã phân loại các mục tiêu giáo dục và
đã được các nhà giáo dục trên thế giới thừa nhận, đó là: mục tiêu nhận thức (cogmitive),
mục tiêu kỹ năng (psychomotor and skills), mục tiêu thái độ (attitude) để làm cơ sở đánh
giá kết quả học tập của HS. Bloom phân chia việc đánh giá kết quả học tập của HS theo
các mức độ khác nhau (gọi tắt là các bậc Bloom).
Theo Bloom, nhận thức của HS được xét theo các mức độ từ dễ đến khó, từ
thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Đó là: biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp và
đánh giá. Mỗi mức độ nhận thức sẽ có các dạng câu hỏi phù hợp, dựa vào dạng câu hỏi
GV có thể đánh giá kết quả học tập của HS một cách chính xác nhất. Do đó, ta có các
dạng câu hỏi: Câu hỏi ở mức độ biết, câu hỏi ở mức độ hiểu, câu hỏi ở mức độ tổng hợp,
câu hỏi ở mức độ đánh giá.
Cấu trúc và ý nghĩa của hệ thống câu hỏi theo phân loại này được thể hiện theo
mô hình tam giác nhận thức:
Biết
Hiểu
Vận dụng
Phân tích
Đánh giá
3. 1. Câu hỏi mức biết (knownledge)
Đây là bậc nhận thức thấp nhất nhưng cũng rất cơ bản của sự nhận thức.
Nó chỉ yêu cầu người học nhớ được các sự kiện, khái niệm định nghĩa, công thức, phương
pháp, nguyên lí…mà chưa cần phải hiểu sâu. Vì vậy, người học được coi là đạt mục tiêu
này nếu họ phát biểu được định nghĩa, nêu được công thức, mô tả hay kể lại được sự
kiện…hay nói một cách khác, người học chỉ tái hiện lại đúng điều đã được học, được
nghe. Tuy nhiên, đây là mức độ cơ sở, nền tảng cho các mức độ nhận thức cao hơn.
Mức độ biết có thể kể ra theo các chi tiết, đó là:
3. 1. 1. Biết các điều đặc biệt
SVTH: Phạm Thị Hồng
7
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Chi tiết này yêu cầu học sinh phải nhớ lại các dữ kiện đặc biệt, riêng lẻ; các kí
hiệu đặc biệt, các biểu tượng đặc biệt của một vật, một sự kiện, định nghĩa một khái niệm
quan trọng; biết các sự kiện, biến cố đặc biệt, địa danh hay danh nhân.
Ví dụ: Hãy phát biểu và viết biểu thức định luật bảo toàn động lượng.
3. 1. 2. Biết các phương cách và phương tiện thông thường để có thể
xử lí các nhiệm vụ chuyên môn thông thường
Chi tiết này yêu cầu HS biết các qui ước, biết về những chuỗi diễn biến, biết
cách phân loại, biết các tiêu chuẩn, biết phương pháp tìm hiểu, kỹ thuật, thủ thuật dùng
khảo sát các vấn đề và các hiện tượng (chỉ giới hạn ở mức “biết về phương pháp” hơn là
“sử dụng phương pháp”).
Ví dụ: Hãy xác định dấu của vector vận tốc khi vật chuyển động ngược chiều với
chiều ta chọn làm chiều dương.
3. 1. 3. Biết các điều tổng quát và trừu tượng trong một lĩnh vực khoa
học
Biết các nguyên lý và các điều tổng quát dùng tóm tắt các hiện tượng quan sát
được hoặc để giải thích, mô tả, tiên đoán các hiện tượng sẽ xảy ra, biết các thuyết và cấu
trúc.
Ví dụ: Hãy phát biểu và viết biểu thức định luật II Niutơn.
Để kiểm tra mức độ biết của học sinh, giáo viên có thể nêu câu hỏi bắt đầu
bằng các động từ như: mô tả, phát biểu, liệt kê, nhớ lại, nhận xét, xác định, kể tên, nhận
dạng, gọi tên, nhắc lại, cho biết, trình bày,…; hoặc các từ hỏi: như thế nào, ai ở đâu, khi
nào, bằng cách nào, là gì,…
3. 2. Câu hỏi ở mức độ hiểu (comprehension)
Mức biết là mức thấp nhất và là mức cơ sở trong thang bậc nhận thức của Bloom,
mức độ kế tiếp là mức hiểu – cao hơn mức biết một bậc. Ở bậc nhận thức này, học sinh
không chỉ nhớ được kiến thức mà còn phải hiểu thấu đáo chúng, như: Các sự việc, hiện
tượng, sự kiện, các quá trình, các nguyên tắt, định luật, định nghĩa…
3. 2.1. Diễn giải được
Khi tiếp thu một vấn đề nào đó, HS có thể diễn đạt lại chúng bằng lời lẽ riêng
của mình, hoặc dưới dạng thức khác, với điều kiện bảo toàn lại ý nghĩa ban đầu.
SVTH: Phạm Thị Hồng
8
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Như vậy, khả năng này được đánh giá dựa trên tiêu chí chính xác và trung thực.
Ví dụ: Các em hãy nhìn vào đồ thị tọa độ thời gian trong chuyển động thẳng của một
chiếc xe như hình vẽ và cho biết trong khoảng thời gian nào xe chuyển động thẳng đều?
(m)
x
t (s)
3. 2. 2. Tóm tắt được
Giáo viên có thể yêu cầu HS xác định mục đích của một bài viết, có thể tóm
gọn một đoạn, một khái niệm thành một cụm từ hoặc một từ đại diện.
Ví dụ: Hãy xác định mục đích của thí nghiệm được bố trí ở hình 6.4 Sách giáo khoa
Vật Lý 10 Nâng cao?
3. 2. 3. Giải thích được
Khả năng này cho phép HS có thể lí giải được các hiện tượng, sự kiện, một quá
trình hay một quy trình làm việc nào đó trong thực tế dựa vào những kiến thức đã học
như: các định lý, định luật, nguyên lý…
Tiêu chuẩn này của mức hiểu được sử dụng khá phổ biến trong quá trình dạy
học.
Ví dụ: Tại sao khi ta dùng tay trái đánh vào tay phải với một lực vừa phải thì cả hai
tay ta đều cảm thấy đau?
Để kiểm tra mức độ “Hiểu” của HS, GV có thể nêu câu hỏi bắt đầu bằng các
động từ là: giải thích, lí giải, hiểu thế nào, chuyển đổi, tóm tắt dưới dạng sơ đồ, dự đoán,
cho ví dụ, viết lại dưới dạng,…
3. 3. Câu hỏi mức độ vận dụng (application)
Để đạt được mức độ này, HS không chỉ phải nhớ, hiểu mà còn phải áp dụng
những nguyên lý, khái niệm, định luật…vài giải quyết những vấn đề mới, các bài tập áp
dụng và đặc biệt là đưa chúng vào thực tiễn để giải thích, cải tiến cho hợp lí hơn, khoa
SVTH: Phạm Thị Hồng
9
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
học hơn. Mục đích của tiêu chuẩn này là làm cho HS luôn có thái độ đúng đắn trong học
tập, phải biết rằng học là để làm, kiến thức phải được sử dụng vào các công việc thực tế
thì mới có ý nghĩa và phát huy tối đa vai trò của nó. Cần rèn luyện cho HS có thói quen
liên tưởng từ sách vở ra ngoài thực tế đời sống và ngược lại. Khi gặp những khó khăn
trong thực tế, HS cần phải biết sử dụng đúng những gì đã học trong sách vở (cả về
phương pháp lẫn nội dung kiến thức) cộng với sự tích cực của trí tuệ. Từ những liên
tưởng thường xuyên như vậy sẽ giúp HS phát huy được tính sáng tạo của mình.
Để kiểm tra mức độ “ Vận dụng ” của học sinh, ngoài các bài tập vận dụng,
người thầy có thể sử dụng các câu hỏi bắt đầu bằng các động từ như: hãy tìm (trong thực
tế), hãy chỉ ra, liên hệ, chứng minh, giải quyết, vận dụng, bổ sung, thực hiện, hình
thành…
Ví dụ: Trong trường hợp người nhảy dù đang rơi, sau khi dù đã mở, có những lực
nào đã thực hiện công ? Công đó là dương hay âm? Hãy tìm hai ví dụ trong đó có lực tác
dụng nhưng công thực hiện bằng 0. [7, tr155]
3. 4. Câu hỏi mức độ phân tích (analysis)
Ở bậc nhận thức này, người học không chỉ làm chủ tri thức của mình mà còn nhanh
nhạy trong các thao tác tư duy. Phân tích là chia một chỉnh thể thành nhiều bộ phận để đi
sâu vào các chi tiết bên trong, để hiểu được bản chất của đối tượng. Phép chia ở đây cũng
có thể hiểu theo nghĩa đen, như: chia đất, chia miếng bánh…nhưng “chia” là để xem xét
kỹ các bộ phận và có cách chia phù hợp chứ không phải chia cơ học hay chia để chiếm
hữu. Tuy nhiên, phép chia ta muốn đề cập đến trong giáo trình này chủ yếu là các thao tác
tư duy cùng với sự tưởng tượng mạnh mẽ.
Thường thì mọi sự phân tích bao giờ cũng nhằm vào một mục đích cụ thể, nghĩa là
việc nghiên cứu từng bộ phận phải hướng đích. Sau khi phân chia, mỗi bộ phận phải được
nghiên cứu để hiểu sâu hơn chi tiết hơn, xâm nhập khắp các bộ phận của chỉnh thể.
Ví dụ: Phân tích một bài tập vật lý có nhiều đối tượng tương tác nhau để tìm những
dữ kiện có liên quan đến các nguyên lý, định luật đã học rồi tìm ra cách giải
bài tập ấy.
3. 5. Câu hỏi mức độ tổng hợp (synthesis)
Bậc nhận thức này yêu cầu rất cao đối với người học. Muốn đạt được yêu cầu
SVTH: Phạm Thị Hồng
10
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
thì người học phải hiểu thấu đáo các đối tượng, biết phân tích nó rồi sao đó mới có thể mô
tả toàn cảnh đối tượng đó bằng ngôn ngữ của mình, chú ý sắp xếp các bộ phận cấu thành
(đã phân tích) theo một trật tự hợp lí để có thể xếp nó vào một loại đối tượng đã biết hay
tìm ra một loại đối tượng mới, từ đó tìm ra hướng giải quyết đối tượng theo nhiệm vụ đã
đặt ra hoặc tìm ra phương hướng phân tích tiếp theo. Trong học tập, sự tổng hợp được yêu
cầu ở HS có thể không phức tạp đến như vậy. HS đạt được mức độ này có thể bắt đầu từ
việc thâu tóm ý chính mà GV đã giảng, có thể đọc một đoạn SGK và phát biểu ngắn gọn
đoạn ấy, có thể tìm được kết luận chung cho các thí nghiệm được biểu diễn…
Trong nghiên cứu khoa học thì phân tích và tổng hợp là hai hoạt động luôn đi
kèm nhau để tìm hiểu một sự việc, hiện tượng một cách trọn vẹn. Các hoạt động tư duy
hỗ trợ hai hoạt động này là trừu tượng hoá, khái quát hoá.
Ví dụ: Mô tả nguyên tắc hoạt động của một loại máy (máy ảnh chẳng hạn).
Các động từ dùng để hỏi kiểm tra bậc nhận thức này là: kết hợp, phối hợp, sắp
xếp lại, cấu trúc lại, viết lại, tìm cách giải….
3. 6. Câu hỏi mức độ đánh giá (Evaluation)
Đây là mức độ cao nhất trong bậc nhận thức của Bloom. Một người có khả
năng đánh giá là người có thể thực hiện công việc sau: có thể nhận biết nó đúng hay sai,
hay hay là dở, chính xác hay không chính xác, có giá trị hay không có giá trị…và mức độ
của những nhận định đó. Điều này cũng có nghĩa là người đưa ra những nhận định đó
phải dựa trên những tiêu chí có sẵn, hay là đặt ra những tiêu chí để đánh giá. Để đạt được
mục tiêu này, yêu cầu người học trước hết phải vững vàng tri thức, thuần thục các hoạt
động tư duy như: Phân tích và tổng hợp, so sánh, phân loại, trừu tượng hoá…Phải kiên
định với những định chuẩn đã đặt ra, tuy nhiên cũng phải biết kết hợp hoàn cảnh của đối
tượng, ngữ cảnh của sự kiện để có thể “gia giảm” hợp lí điểm số đánh giá. Năng lực này
bao gồm các nội dung:
3. 6. 1. Đánh giá nội dung
Đây là yêu cầu ở mức độ cao đối với những người làm khoa học khi họ thẩm
định một công trình khoa học. Người đó không những chỉ có trình độ chuyên môn mà còn
biết đặt ra định chuẩn cho từng đối tượng để đánh giá.
Bên cạnh việc đánh giá nội dung, một sự đánh giá sắc bén đôi khi cũng cần có, đó là đánh
SVTH: Phạm Thị Hồng
11
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
giá ý tưởng của công việc. Đây là một sự đánh giá trí tuệ con người thông qua việc trình
bày một nội dung nào đó.
Trong học tập HS có thể đánh giá mức độ khó dễ của một bài tập, thậm chí
đánh giá cách giải của bạn là hay hay chưa hay. Khi HS phát biểu, trao đổi nhóm, các em
khác có thể nhận xét nội dung phát biểu, tranh luận của bạn.
3. 6. 2. Đánh giá hình thức
Các loại hình cần được đánh giá là: Hình thức trình bày, hình thức văn chương
và hình thức logic trong cách nói và viết. Không thể đòi hỏi HS phải có đủ chất lượng của
các kỹ năng này, song trong quá trình dạy học, cần lưu ý chúng để rèn luyện HS thông
qua cách đánh giá của GV đối với công việc, bài làm của HS. Điều này rất có ý nghĩa cho
con người của HS trong công việc sau này của các em. Cho nên muốn cho HS của mình
có khả năng này, trước hết phải nói đến sự gương mẫu và sự nghiêm khắc của người thầy
đối với HS của mình.
3. 6. 3. Đánh giá tư tưởng
Mỗi công việc đều mang một mục đích tư tưởng nhất định. Các mục đích ấy
đôi khi không được thể hiện một cách tường minh bằng câu chữ, cho người đánh giá cần
có cái nhìn sắc sảo khi đọc hoặc khi nghe. Để đạt được tiêu chí này, trước tiên ở mỗi
người học cần có ý thức tốt về mục đích của việc học tập của mình, khi đó họ sẽ nhìn mọi
công việc dưới con mắt toàn diện hơn, không thiên lệch quá nhiều về chuyên môn. Một
người có nhân sinh quan và thế giới quan đúng thì mới biết đánh giá tư tưởng và có thể có
những đánh giá rất sâu sắc.
3. 6. 4. Đánh giá mức độ
Ngoài việc định chuẩn cho các nội dung đánh giá, người đánh giá cần biết chia
điểm hợp lí cho mỗi tiêu chí đánh giá (mức độ đạt được). Ở bậc trí tuệ cao nhất này,
người đánh giá cần biết lượng hoá từng tiêu chí, biết so sánh, phân loại…sao cho việc
đánh giá được công bằng.
Ví dụ: Một xe máy chuyển động thẳng biến đổi đều với vận tốc tức thời tại A là
30km/h. Hỏi sau 2h tính từ A xe đi được quãng đường là bao nhiêu?
Ta thấy rằng, quá trình dạy học là sự trao đổi thông tin giữa thầy và trò, người
thầy đóng vai trò chỉ đạo còn học trò đóng vai trò chủ động. Để người giáo viên có thể
SVTH: Phạm Thị Hồng
12
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
đánh giá học sinh một cách toàn diện thì “câu hỏi” là một dụng cụ cần thiết. Dựa vào các
bậc nhận thức của Bloom ta có các dạng câu hỏi từ mức độ cơ bản nhất tới mức độ phức
tạp nhất. Do giới hạn của đề tài nên trong bài luận văn này tôi chỉ tập trung vào ba mức độ
đầu tiên: Mức biết, mức hiểu, mức vận dụng. Trong mục tiêu bài học, bảng lượng hoá các
mục tiêu nhận thức cũng chỉ có yêu cầu như thế là chủ yếu.
4. Hình thức câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong quá trình giúp học sinh ôn
tập kiến thức.
Trắc nghiệm khách quan, thường được gọi ngắn là trắc nghiệm, là dạng câu hỏi
có kèm theo những câu trả lời có sẳn. Loại câu hỏi này cung cấp cho HS một phần hay tất
cả thông tin cần thiết và đòi hỏi HS phải chọn một câu để trả lời hoặc chỉ cần điền thêm
một vài từ (loại câu hỏi đóng).
Có các loại câu hỏi trắc nghiệm như: Trắc nghiệm đúng – sai, trắc nghiệm ghép đôi, trắc
nghiệm điền khuyết, trắc nghiệm trả lời ngắn, trắc nghiệm nhiều lựa chọn.
4. 1. Loại trắc nghiệm với câu đúng – sai (Đ/S)
Khái niệm: Câu đúng sai là dạng câu hỏi, có thể là một câu khẳng định về một
nội dung nào đó (câu dẫn) kèm theo hai phương án trả lời là: Đúng (Đ) hoặc sai (S), HS
phải chọn một trong hai phương án đó.
Ví dụ: Khoanh tròn Đ nếu câu khẳng định sau là đúng, nếu đó là khẳng định
sai thì khoanh S:
Trong chuyển động rơi tự do với vận tốc ban đầu bằng không. Vận tốc của vật tăng
đều theo thời gian.
Đ
S
Công dụng: Kiểm tra nhanh sự biết và hiểu chính xác sự kiện, hiện tượng được
nói đến.
Ưu điểm:
- Dễ xây dựng.
- Đánh giá được tính nhạy bén cũng như tính “hấp dẫn” của HS.
- Độ bao phủ kiến thức cao vì có thể sử dụng nhiều câu Đ/S trong một thời gian
ngắn.
- Có thể sử dụng tốt cho đánh giá theo kiểu các trò chơi, kiểm tra nhanh, đố vui.
SVTH: Phạm Thị Hồng
13
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
- Việc đánh giá mang tính khách quan và độ tin cậy cao.
Nhược điểm:
- Không thích hợp cho việc đánh giá các bậc nhận thức cấp cao.
- Xác suất đúng sai là 50/50 trong trường hợp không thuộc bài, HS cũng có thể trả
lời đúng do ngẫu nhiên hoặc do suy đoán không cơ sở.
Những điểm cần lưu ý khi soạn câu hỏi Đ/S
- Mỗi câu hỏi chỉ nên tập trung vào một ý, tránh loại câu hỏi bao gồm một phạm vi
kiến thức rộng, nhiều chi tiết. Cách diễn đạt câu hỏi phải trong sáng và đơn trị.
- Tránh sử dụng những câu đúng một phần, sai một phần hoặc trong trường hợp này
thì đúng nhưng trong trường hợp khác thì sai. Với những câu hỏi như thế, mặc dù hiểu rõ
vấn đề nhưng HS không biết nên chọn câu trả lời nào.
4. 2. Loại trắc nghiệm ghép đôi
Khái niệm: Câu hỏi trắc nghiệm ghép đôi là dạng câu hỏi gồm hai cột thông
tin. Cột thứ nhất là những câu hỏi (hay câu dẫn), cột thứ hai là những câu trả lời ( hay là
các khái niệm, các từ… để lựa chọn). Học sinh phải chọn một câu trả lời (hay khái niệm,
từ…) ở cột hai sao cho phù hợp với câu hỏi ở cột một để ghép với nhau.
Ví dụ: Chọn và ghép đôi mỗi mệnh đề ở cột trái với một mệnh đề tương ứng ở cột
phải cho đúng (Viết chữ thứ tự câu trả lời được chọn vào cuối mỗi mệnh đề cột trái).
1.
Công thực hiện bởi một lực a. công của trọng lực luôn bằng 0.
không đổi là đại lượng…
b. lực kéo tỉ lệ nghịch với vận tốc của ô tô.
2.
Hiệu suất cho biết….
3.
Khi một vật di chuyển theo chiều của độ dời điểm đặt trên phương của lực.
ngang thì …
c. đo bằng tích độ lớn của lực và hình chiếu
d. tỉ lệ giữa công có ích và công toàn phần
4.
Công suất là đại lượng..
5.
Công suất của một động cơ e. đo bằng thương số giữa công A và thời
không đổi thì….
do máy sinh ra khi hoạt động.
gian t cần để thực hiện công ấy.
f. công của trọng lực luôn lớn hơn 0.
Công dụng: Kiểm tra sự biết, hiểu chính xác vấn đề cần nói đến.
SVTH: Phạm Thị Hồng
14
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Ưu điểm:
- Khả năng học sinh trả lời đúng ngẫu nhiên là không nhiều so với loại câu Đ/S.
- Có thể dùng để kiểm tra lượng kiến thức lớn trong thời gian ngắn.
- Khách quan và có độ tin cậy cao trong đánh giá.
- Giúp học sinh hệ thống lại kiến thức, so sánh, chọn lựa để từ đó có cái nhìn toàn
diện hơn về những kiến thức đã học.
Nhược điểm của trắc nghiệm ghép đôi
- Không hiệu quả trong việc đánh giá các bậc năng lực nhận thức cấp cao như: phân
tích, tổng hợp, đánh giá.
- Việc thiết kế câu hỏi không dễ dàng, tốn thời gian.
Những điểm cần lưu ý khi soạn câu hỏi trắc nghiệm ghép đôi
Loại trắc nghiệm ghép đôi thích hợp với việc đánh giá năng lực ghi nhớ, khả
năng phân biệt các khái niệm, mô hình, các kiến thức sự kiện và kiến thức ngôn ngữ…ở
những nhóm kiến thức có mối quan hệ gần gũi. Các kiến thức trực quan như sơ đồ, hình
vẽ cũng thường được sử dụng trong loại trắc nghiệm ghép đôi này.
- Cần sử dụng thông tin cùng loại cho từng cột, có mối quan hệ gần gũi.
- Số lượng câu trả lời phải lớn hơn số lượng câu hỏi để tăng sự cân nhắc khi lựa chọn
câu trả lời.
- Không nên đưa nhiều vấn đề vào một câu hỏi hoặc một câu trả lời khiến HS nhầm
lẫn khi lựa chọn.
4. 3. Loại trắc nghiệm điền khuyết
Khái niệm: Là loại câu trắc nghiệm yêu cầu HS phải điền một từ hay một cụm
từ vào những chỗ trống trong câu đã được người ra cố ý bỏ đi. Có khi câu trắc nghiệm
này cũng yêu cầu HS điền một mệnh đề hay nguyên một câu có thông tin đầy đủ, trọn
vẹn. Câu trắc nghiệm điền khuyết cũng có thể yêu cầu HS điền số liệu tính toán vào một
bảng có nhiều ô trống.
Ví dụ: Điền từ hay cụm từ thích hợp vào khoảng trống.
Hai lực được gọi là hai lực trực đối nếu thoả mãn ba điều kiện:………………., ngược
chiều, ……………………
SVTH: Phạm Thị Hồng
15
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
Luận văn tốt nghiệp
Thiết kế câu hỏi hỗ trợ quá trình ôn tập
Công dụng: Kiểm tra sự biết và hiểu chính xác thông qua việc phân tích các từ,
cụm từ điền khuyết.
Ưu điểm:
- Việc xây dựng câu trắc nghiệm điền khuyết không quá khó khăn.
- Giảm được xác suất học sinh trả lời đúng do đoán mò hay gặp may so với dạng câu
đúng sai.
- Thích hợp với việc kiểm tra kiến thức cơ bản, tính chính xác, năng lực tính toán.
- Gây hứng thú và kích thích hoạt động tư duy của HS.
- Có thể sử dụng câu trắc nghiệm điền khuyết cho HS thảo luận nhóm.
Nhược điểm:
- Khó kiểm tra năng lực nhận thức cấp cao của HS.
- Khó xây dựng được những câu có từ điền khuyết tuyệt đối đơn nhất.
Những điểm cần lưu ý khi soạn câu trắc nghiệm điền khuyết
- Có thể sử dụng cả câu khẳng định hoặc câu hỏi có khoảng trống để điền một từ hay
một cụm từ.
- Từ điền khuyết cũng phải đơn nhất.
- Mỗi câu chỉ nên có một hoặc hai khoảng trống, không nên nhiều quá làm học sinh
khó có thể đoán biết.
- Từ hay cụm từ điền khuyết nên là danh từ và là mấu chốt nhất của câu.
- Không nên dùng những câu hỏi trích nguyên văn trong sách giáo khoa tránh việc
học sinh học thuộc lòng.
4. 4. Loại câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn
Khái niệm: Câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn là câu hỏi (hoặc câu dẫn) có từ 3
đến 5 câu trả lời có sẵn và yêu cầu học sinh chọn một câu đúng hoặc đúng nhất, chọn
những câu đúng, chọn câu sai hoặc những câu sai,…(tuỳ cách hỏi).
Các câu trả lời không được chọn là những câu nhiễu. Tóm lại, các câu trả lời là những
câu: đúng, sai và đúng một phần.
Ví dụ: Nếu vận tốc của một vật tăng gấp đôi thì
a. gia tốc của vật tăng gấp đôi.
b. động lượng của vật tăng gấp đôi.
SVTH: Phạm Thị Hồng
16
GVHD: Đặng Thị Bắc Lý
