HIỆU QUẢ PHÒNG TRỊ BỆNH THÁN THƯ TRÊN ớt (COLLETOTRICHUM SP ) BẰNG BIỆN PHÁP SINH học và hóa học TRONG điều KIỆN PHÒNG THÍ NGHIỆM và NHÀ lưới

TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C

NH

NG D NG

THI N

HI U QU PHÒNG TR B NH THÁN TH

TRÊN

T (COLLETOTRICHUM SP.) B NG BI N PHÁP
SINH H C VÀ HÓA H C TRONG
PHÒNG THÍ NGHI M VÀ NHÀ L

LU N V N T T NGHI P K

S

U KI N
I

NGÀNH B O V TH C V T

n Th – 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Chuyên ngành B O V TH C V T

Tên

tài:

HI U QU PHÒNG TR B NH THÁN TH

TRÊN

T (COLLETOTRICHUM SP.) B NG BI N PHÁP
SINH H C VÀ HÓA H C TRONG
PHÒNG THÍ NGHI M VÀ NHÀ L

Gi ng viên h

ng d n:

U KI N
I

Sinh viên th c hi n:

Ts. Nguy n Th Thu Nga

NH THI N
MSSV: 3083886

n Th – 2012


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
B

MÔN B O V TH C V T

Ch ng nh n ã ch p thu n lu n v n t t nghi p ính kèm v i
HI U QU PHÒNG TR B NH THÁN TH

tài:

TRÊN

T

(COLLETOTRICHUM SP.) B NG BI N PHÁP SINH H C VÀ HÓA H C
TRONG I U KI N PHÒNG THÍ NGHI M VÀ NHÀ L

I

Do sinh viên H NH THI N th c hi n và n p.
Kính trình h i ng ch m lu n v n t t nghi p.

C n Th , ngày……tháng……n m 2012
Cán b h ng d n
(Ký tên)

Ts. Nguy n Th Thu Nga


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C
B

H i

NG D NG

MÔN B O V TH C V T

ng ch m lu n v n t t nghi p ã ch p nh n lu n v n v i

tài:

HI U QU PHÒNG TR B NH THÁN TH

T

TRÊN

(COLLETOTRICHUM SP.) B NG BI N PHÁP SINH H C VÀ HÓA H C
TRONG I U KI N PHÒNG THÍ NGHI M VÀ NHÀ L

Do sinh viên H NH

THI N th c hi n và b o v tr

ch i

I

ng.

Ngày……..tháng…….n m 2012.
Lu n v n ã
Ý ki n c a h i

ch i

ng ánh giá

m c………

m.

ng:

…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
………………………………

DUY T KHOA
CH NHI M KHOA NN & SH D

C nT

, ngày……tháng…..n m 2012.
CH T CH H I
NG


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu
trình bày trong lu n v n t t nghi p là trung th c và ch a t ng
b t kì công trình nghiên c u nào tr

c ai công b trong

c ây.

Ng

i th c hi n

H Nh Thi n

iii


CS

CÁ NHÂN

H và tên: H Nh Thi n.
Ngày sinh: 1989.
i sinh: Long M , H u Giang.
H và tên Cha: H V n Thanh
H và tên M : Nguy n Th Biên
Quê quán: Long M , H u Giang.
Quá trình h c t p:
1995-2000: Tr

ng ti u h c Long Tr II, Long M , H u Giang.

2000-2004: Tr

ng trung h c c s Long Tr I, Long M , H u Giang.

2004-2007: Tr

ng trung h c ph thông Long M , Long M , H u Giang.

2008-2012: Là sinh viên tr

ng

34, Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

i H c C n Th , ngành B o V Th c V t, khóa
ng D ng.

iv


L IC MT

Kính dâng Cha M lòng bi t n chân thành và thiêng liêng nh t. Con luôn ghi nh
công n Cha M
giúp con v

ã sinh thành, d

ng d c và nuôi d y con nên ng

t qua nh ng khó kh n

có k t qu nh ngày hôm nay.

Em xin g i

n cô Nguy n Th Thu Nga, gi ng viên h

và bi t n sâu s c. Cô ã t n tình ch b o,

i ó là

ng l c

ng d n lòng thành kính

ng viên em trong su t quá trình th c hi n

lu n v n t t nghi p.
Xin chân thành c m n các th y, các cô trong khoa Nông Nghi p & Sinh H c
ng D ng và các th y, các cô trong Tr

ng

i h c C n Th

ã t n tâm d y d , truy n

t nh ng kinh nghi m và ki n th c quý báo cho em trong su t th i gian h c t i
Tr

ng.
Thành th t c m n!
Ch

oàn Th Ki u Tiên trong b môn B o V Th c V t ã t o

u ki n cho em

hoàn thành t t thí nghi m.
Các b n sinh viên l p b o v th c v t khóa 34 ã giúp
hi n

tài.

c bi t là các b n An, H nh, D

tôi trong th i gian th c

ng, Ngh a, Li u, Linh, Giàu, Th a, Tài,

D ng, Trí, Tâm …
Xin chân thành c m n!!!

H Nh Thi n

v


M CL C
DANH SÁCH CH

VI T T T ............................................................................. viii

DANH SÁCH B NG ............................................................................................... ix
DANH SÁCH HÌNH ................................................................................................ .x
TÓM L

C............................................................................................................. xi

TV N
CH

.......................................................................................................... 1

NG 1: L

C KH O TÀI LI U ................................................................... 3

1.1 B nh thán th trên t........................................................................................... 3
1.1.1 Tác nhân .......................................................................................................... 3
1.1.2 Tri u ch ng...................................................................................................... 4
1.1.3 S phân b và thi t h i kinh t ......................................................................... 4
1.1.4

c

m hình thái, sinh h c và sinh thái c a n m Colletotrichum sp. gây b nh thán

th trên t............................................................................................................................ 5

1.1.5

ch xâm nhi m c a n m Colleotrichum spp. và

c

i m phát tri n c a

b nh thán th trên t................................................................................................. 6
1.2 Bi n pháp phòng tr ............................................................................................. 8
1.2.1 Bi n pháp canh tác........................................................................................... 8
1.2.2 Bi n pháp hóa h c............................................................................................ 8
1.2.3 Bi n pháp sinh h c........................................................................................... 8
1.3 Phòng tr sinh h c b nh cây tr ng b ng vi khu n vùng r ................................... 9
1.3.1 Khái ni m phòng tr sinh h c .......................................................................... 9
1.3.2 Khái ni m vi khu n vùng r kích thích t ng tr

ng cây tr ng........................... 9

1.3.3 Vai trò c a vi khu n vùng r trong phòng tr sinh h c b nh cây tr ng ............. 9
1.4 Vai trò c a vi khu n Pseudomonas spp. trong phòng tr sinh h c b nh cây ...... 10
1.4.1

c

m c a vi khu n Pseudomonas spp. .................................................... 10

1.4.2 C ch c a vi khu n Pseudomonas spp. trong c ch m m b nh.................... 11
1.4.3 M t s

ng d ng vi khu n Pseudomonas spp. phòng tr sinh b nh cây.......... 12

1.5 Vi khu n Bacillus spp. trong phòng tr sinh h c b nh cây tr ng ...................... 12

1.5.1 M t s
1.5.2

c

m c a vi khu n Bacillus spp. .................................................. 12

ch c a vi khu n Bacillus spp. trong phòng tr sinh h c b nh cây............ 13

1.5.3 M t s

ng d ng vi khu n Bacillus spp. trong phòng tr b nh cây................. 14

vi


1.6

c

CH

NG 2: PH

2.1 Ph

m c a thu c Binhnomyl 50WP.............................................................. 15
NG TI N – PH

NG PHÁP ................................................ 17

ng ti n....................................................................................................... 17

2.1.1 Th i gian và

a

m .................................................................................... 17

2.1.2 V t li u .......................................................................................................... 18
2.2 Ph

ng pháp..................................................................................................... 19

2.2.1 Kh o sát s

nh h

ng c a các n ng

thu c Binhnomyl 50WP lên s phát

tri n c a hai ch ng vi khu n Pseudomonas 159 và Bacillus 80 ............................... 19
2.2.2

ánh giá hi u qu

c ch c a các n ng

Colletotrichum sp. gây b nh thán th

2.2.3

ánh giá hi u qu

Binhnomyl 50WP

i v i n m

t trong i u ki n phòng thí nghi m ............. 19

i kháng c a hai ch ng vi khu n vùng r Pseudomonas

159, Basillus 80 và thu c Binhnomyl 50WP

i kháng v i n m Colletotrichum ST2.

trong i u ki n phòng thí nghi m............................................................................ 20
2.2.4

ánh giá hi u qu phòng tr b nh thán th trên t (Colletotrichum sp.) c a hai

ch ng vi khu n vùng r Pseudomonas 159, Basillus 80 và thu c Binhnomyl 50WP
trong i u ki n nhà l
CH
3.1 S

i .......................................................................................... 22

NG 3: K T QU TH O LU N ................................................................. 24
nh h

ng c a các n ng

thu c Binhnomyl 50WP Lên s phát tri n c a hai

ch ng vi khu n Pseudomonas 159 và Bacillus 80 ................................................... 24
3.2 Hi u qu

c ch c a các n ng

Binhnomyl 50WP

sp. gây b nh thán th trên t trong
3.3 Hi u qu

i v i n m Colletotrichum

u ki n phòng thí nghi m .............................. 24

i kháng c a hai ch ng vi khu n vùng r Pseudomonas 159, Bacillus

80 và thu c Binhnomyl 50WP

i kháng v i n m Colletotrichum sp. ST2 trong i u

ki n phòng thí nghi m ............................................................................................ 26
3.4 Hi u qu phòng tr c a hai ch ng vi khu n vùng r Pseudomonas 159, Bacillus
80 và thu c Binhnomyl 50WP
thán th trên t trong
CH

i kháng v i n m Colletotrichum sp. ST2 gây b nh

u ki n nhà l

NG 4: K T LU N VÀ

i ................................................................. 31

NGH ............................................................... 38

4.1 K T LU N ..................................................................................................... 38
4.2

NGH .......................................................................................................... 38

TÀI LI U THAM KH O....................................................................................... 39
vii


DANH SÁCH CH

VI T T T

VKVR: vi khu n vùng r
PGPR: Plant Growth Promoting Rhizobacteria
BKVVK: Bán kính vòng vô khu n
HS K: Hi u su t
NCKC: ngày tr

i kháng
c khi c y

NSKCB: ngày sau khi ch ng b nh
NSK T: ngày sau khi

t thu c

VK159: vi khu n Pseudomonas 159
VK80: vi khu n Bacillus 80
Be: thu c Binhnomyl 50WP
HHVK: h n h p vi khu n Pseudomonas 159 và Bacillus 80

viii


DANH SÁCH B NG

B ng
1.1

Tên b ng
M t s loài Colletotrichum spp.
gây b nh thán th t i nhi u n

3.1

khi

26

m 2, 3 và 4 ngày sau

Bán kính vòng vô khu n c a các nghi m th c

iv in m

28

i v i n m

29

T l b nh thán th (Colletotrichum sp. ST2) trên t trong

33

Hi u su t

i m

các th i

m

i kháng c a các nghi m th c

i u ki n nhà l

3.6

các th i

i v i n m

t thu c

Colletotrichum sp. ST2
3.5

25

m 2, 3 và 4 ngày sau

i kháng c a các nghi m th c

Colletotrichum sp. ST2
3.4

iv in m

t thu c

Hi u su t

khi

3

c trên th gi i.

các th i

Colletotrichum sp. ST2

3.3

c ghi nh n là tác nhân

Bán kính vòng vô khu n c a các nghi m th c
Colletotrichum sp. ST2

3.2

trang

các th i

m

i c a các nghi m th c x lý qua các th i

u ki m nhà l

i

Chi u dài v t b nh thán th (Colletotrichum sp. ST2) trên t
trong i u ki n nhà l
th i

m

i c a các nghi m th c x lý qua các

u ki m nhà l

i

ix

35


DANH SÁCH HÌNH
Hình
1.1
1.2
3.1

Tên hình

trang

Tri u ch ng b nh thán th trên t

4

ch xâm nhi m c a n m Colletotrichum spp.
Hi u qu

i kháng c a các nghi m th c

Colletotrichum sp. ST2 trên môi tr

ng PDA

7
i v i n m

th i

m3

các nghi m th c

th i

31

ngày sau khi c y.
3.1

M c

nhi m b nh thán t

i m 12NSKCB

x

37


H Nh Thi n, 2012. “Hi u qu phòng tr b nh thán th trên t (Colletotrichum
sp.) b ng bi n pháp sinh h c và hóa h c trong
i”. Lu n v n t t nghi p
Sinh H c

ng D ng, tr

u ki n phòng thí nghi m và nhà

i h c, ngành B o V Th c V t, Khoa Nông Nghi p và

ng

i h c C n Th . Cán b h

ng d n: Ts. Nguy n Th

Thu Nga.

TÓM L

C
tài “Hi u qu phòng tr b nh thán th trên t (Colletotrichum sp.) b ng

bi n pháp sinh h c và hóa h c trong
c th c hi n trong

u ki n phòng thí nghi m và nhà l

V t, khoa Nông Nghi p và Sinh H c
08/2011

u ki n phòng thí nghi m và nhà l

ng D ng Tr

ng

i

i B môn B o V Th c
i h c C n Th t tháng

n tháng 04/2012 nh m tìm ra bi n pháp x lý cho hi u qu phòng tr b nh

thán th cao nh t trong

u ki n nhà l

i và phòng thí nghi m.

tài g m có các thí

nghi m:
* Thí nghi m 1: Kh o sát s

nh h

ng c a các n ng

thu c Binhnomyl 50WP

lên s phát tri n c a hai ch ng vi khu n Bacillus 80 và Pseudomonas 159: Thí nghi m
c ti n hành trên
n ng

a petri v i 5 l n l p l i. K t qu c 4 nghi m th c Binhnomyl

khuy n cáo (Be), n ng

1/8 khuy n cáo (1/8 Be)
* Thí nghi m 2:

1/2 khuy n cáo (1/2 Be), 1/4 khuy n cáo (1/4 Be),

u không nh h

ánh giá hi u qu

ng s phát tri n c a vi khu n 159 và 80
c ch c a các n ng

v i n m Colletotrichum sp. gây b nh thán th
nghi m

c ti n hành trên

t trong

Binhnomyl 50WP

i

u ki n phòng thí nghi m: Thí

a petri v i 5 l n l p l i. k t qu 3 nghi m th c Be, 1/2

Be, 1/4 Be có hi u qua c ch s phát tri n c a n m Colletotrichum cao nh t v i bán
kính vòng vô khu n là 12,5 mm, 11,9mm và 9,6 mm và hi u su t
24,2% và 24,6%

th i

* Thí nghi m 3:

m 4 ngày sau khi

t thu c.

ánh giá kh n ng

i kháng c a 6 bi n pháp phòng tr

n m Colletotrichum sp. ST2 gây b nh thán th
nghi m: Thí nghiêm

c th c hi n trên

th c s d ng Binhnomyl n ng

i kháng là 39,8%,

trên

iv i

t trong i u ki n phòng thí

a Petri v i 5 l n l p l i. K t qu là nghi m

khuy n cáo (Be), VK159, h n h p vi khu n (80 +

159) + 1/2 Binhnomyl (HHVK + 1/2 Be) và h n h p vi khu n (80 + 159) +
xi


1/4Binhnomyl (HHVK + 1/4 Be) có hi u qu cao nh t v i bán kinh vòng vô khu n l n
t là 5,2mm, 5,7mm, 5,5mm và 5,0mm và hi u su t
47,9% và 46,9%

th i

i kháng là 45,2%, 48,6%,

m 7 ngày sau khi c y.

Thí nghi m 4: ánh giá kh n ng

i kháng c a 6 bi n pháp phòng tr

Colletotrichum sp. ST2 gây b nh thán th trên t trong

u ki n nhà l

iv in m
i: Thí nghi m

c th c hi n v i 7 nghi m th c và 5 l n l p l i k t qu là: c 6 nghi m th c Be,
VK159,Vk80, 159 + 80, HHVK + 1/4 Be, 1/4 Be

u có kh n ng c ch s phát tri n

c a b nh thán th trên t trong ó nghi m th c HHVK + 1/4 Be có hi u qu cao nh t,
các nghi m th c còn l i có hi u qu t

ng

xii

ng nhau.


TV N

t là m t lo i qu thu c chi Capsicum thu c h Cà (Solanaceae) có ngu n g c t
Châu M . Cây t là m t lo i rau gia v
ng

i dân Vi t Nam và các n

c s d ng r ng rãi trong các b a n c a

c trên th gi i nh Thái Lan,

n

, Hàn Qu c… Là

nguyên li u cho m t s ngành công nghi p ch bi n th c ph m. Ngoài ra t còn là m t
v thu c quý trong y h c c truy n, có th ch a m t s b nh m t cách h u hi u. Ngày
nay vi c tr ng t mang l i giá tr kinh t cao cho ng
c tr ng r ng rãi trong c n

c(

i tr ng, vì v y ngày nay cây t

ng H ng D t, 2003).

Vi t Nam di n tích

canh tác t ngày càng t ng tuy nhiên vi c canh tác t òi h i không ít v khâu ch m
sóc, ch

y u là phòng tr các b nh trên

t nh

b nh héo vi khu n (Ralstonia

solanacearum), th i r Phytophthora spp., th i g c (Sclerotium rolfsii), b nh kh m
virus. Nh ng

c bi t h n c là b nh thán th do n m Colletotrichum spp. gây ra, gây

h i trên trái t làm gi m giá tr th
gây thi t h i v m t kinh t cho ng

ng ph m, nh h

ng nghiêm tr ng

n n ng su t

i nông dân. B nh phát tri n và lây lan m nh nh t

vào mùa m a nh t là các tháng 7, 8 và 9 d

ng l ch (V Tri u Mân, 2007).

Theo V Tri u Mân (2007) thì b nh xu t hi n r t ph bi n trên th gi i,
là các vùng có khí h u nhi t
tr ng t,

i.

n

c bi t

c ta b nh gây h i n ng r ng kh p các vùng

c bi t vào mùa m a b nh phát tri n và lây lan r t nhanh. Nh ng ru ng b

nhi m n ng t l b nh có th lên

n 70%. Hi n nay vi c phòng tr b nh thán th trên

t ch y u là bi n pháp canh tác và s d ng thu c hóa h c.
Theo quan i m phòng tr b nh trong th c t s n xu t ngày nay là bi n pháp qu n
lý d ch h i t ng h p, trong ó có s ph i h p nhi u bi n pháp g m bi n pháp canh tác,
bi n pháp sinh h c và bi n pháp hóa h c.

i v i bi n pháp hóa h c có u i m giúp

ng n ch n b nh hi u qu trong th i gian ng n, tuy nhiên bi n pháp này c ng t n t i
nhi u khuy t

m nh gây ô nhi m môi tr

ng, phá v cân b ng sinh h c và d t o

i u ki n cho m m b nh hình thành nòi kháng thu c. Hi n nay các bi n pháp sinh h c
(s d ng các vi sinh v t

i kháng nh vi khu n vùng r , n m) ang

và phát tri n m nh, nh ng bi n pháp sinh h c th

1

c nghiên c u

ng phát huy hi u qu ch m h n so


v i bi n pháp hóa h c,

c bi t không có hi u qu cao khi d ch b nh x y ra (Tr

ng

Hu nh Bá, 2012; Nguy n Th M , 2012)
Do ó

góp ph n qu n lý b nh thán th hi u qu h n theo h

h p, t n ít chi phí và thân thi n v i môi tr

ng

ng phòng tr t ng

tài “Hi u qu phòng tr b nh thán

th trên t (Colletotrichum sp.) b ng bi n pháp sinh h c và hóa h c trong i u
ki n phòng thí nghi m và nhà l

i”.

c th c hi n nh m tìm ra bi n pháp phòng

tr b nh hi u qu nh t.

2


CH

NG 1

C KH O TÀI LI U

1.1. B nh thán th trên t
1.1.1 Tác nhân
B nh thán th là m t trong nh ng b nh gây h i n ng
trên toàn th gi i,

c bi t là

2008a). B nh gây h i n ng

các vùng nhi t
các vùng tr ng t

70%, b nh gây h i ch y u trên trái,

n n ng su t và ph m ch t t

i và c n nhi t
n

i (Than và ctv.,

c ta, t l b nh có th lên

n

c bi t vào giai o n chín (V Tri u Mân, 2007).

Theo Than (2008a) b nh do nhi u loài n m Colletotrichum spp. gây ra t i nhi u khu
v c tr ng t t i nhi u qu c gia trên th gi i (B ng 1.1).
ng 1.1 M t s loài Colletotrichum spp.
trên t t i nhi u n

c ghi nh n là tác nhân gây b nh thán th

c trên th gi i (Than và ctv., 2008a)

Qu c gia /

Loài gây h i

Tác gi

khu v c
Australia

Colletotrichum acutatum, C. atramentarium,

Simmonds, 1965

C. dematium, C. gloeosporioides
n

C. capsici

Maiti và Sen, 1979;
Paul và Behl, 1990

Indonesia

C. acutatum, C. capsici, C. gloeosporioides

Hàn Qu c

C.

acutatum,

C.

gloeosporioides,

Voorrips và ctv., 2004

C. Park và Kim, 1992

coccodes,
C. dematium
Myanmar

Gloeosporium piperatum, C. nigrum

Dastur, 1920

C. acutatum, C. capsici, C. gloeosporioides

Than và ctv., 2008

C. acutatum

Roberts và ctv., 2001

(Burma)
Thailand
USA
Vietnam

C. acutatum, C. capsici, C. gloeosporioides, Don và ctv., 2007
C. Nigrum

Theo Kim (2004) C. acutatum và C. gloeosporioides gây h i trên trái

t t c các giai

o n. C. capsici gây h i ch y u trên trái chín còn C. acutatum và C. gloeosporioides

3


gây h i ch y u trên trái xanh. Riêng C. coccodes là loài ít
vùng ôn

c th

ng ph bi n

i. Các loài Colletotrichum spp. khác nhau nh ng gây ra các tri u ch ng

c

tr ng gi ng nhau.
1.1.2 Tri u ch ng
Theo V Tri u Mân (2007), b nh gây h i ch y u trên trái,
chín. V t b nh ban

u là m t

2 - 3 ngày kích th

c v t b nh có th t i 1 cm

c bi t là vào giai o n

m nh , h i lõm hình thoi và

t trên b m t trái, sau

ng kính. N u b nh n ng các v t

b nh có th liên k t l i v i nhau thành v t l n, trên v t b nh có kh i bào t màu h ng
và có các gai c ng màu en, trên v t b nh các

a ài c a n m x p thành các vòng

ng tâm (Manandhar và ctv., 1995; Than và ctv., 2008a). N ng h n b nh nhi m c
vào h t các s i n m tr ng bao quanh h t, h t b nhi m có màu r s t (Sharma, 2006).

C

B

A

Hình 1.1 tri u ch ng b nh thán th trên t
Tri u ch ng A do Colletotrichum capsici gây ra (ngu n: Shenoy và ctv 2007)
Tri u ch ng B do Colletotrichum sp. gây ra (ngu n: Than và ctv 2008)
Tri u ch ng C do Colletotrichum sp. gây ra (Agrios, 2005)
1.1.3 S phân b và thi t h i kinh t
t là th c v t quan tr ng th t trên th gi i và
2006 kho ng 25,9 tri u t n t t

u tiên

châu Á, v i s n l

ng n m

i và kho ng 2,8 tri u t n t khô. Thái Lan s n xu t

kho ng 420.000 t n v i di n tích kho ng 72.000 ha, b nh thán th

gây thi t h i

kho ng 80% n ng su t (Montri và ctv., 2009). T i Hàn Qu c b nh gây thi t h i
kho ng 100 tri u ôla và

n

1,33 tri u (Mahasu và ctv., 2009).

nh n trên gi ng t Capsicum annum t l b nh ngoài
- 20%
vào l

Vi t Nam, ghi

ng kho ng t 20 - 80% và t 5

i v i gi ng C. frutescens (Le Dinh Don và ctv., 2007). T i Thái Lan tùy thu c
ng m a và gi ng t mà t l nhi m b nh khác nhau t 10 - 80% (Poonpolgul và
4


Kumphai, 2007). T ng di n tích tr ng t trên th gi i kho ng 3.729.900 ha v i t ng
ng su t kho ng 20.000.000 t n (FAO, 2003), thán th có th gây t n th t 50% s n
ng (Pakdeevaraporn và ctv., 2005).

1.1.4

c

m hình thái, sinh h c và sinh thái c a n m Colletotrichum spp. gây

b nh thán th trên t
-

c

m hình thái

Loài Colletotrichum capsici: Bào t
kích th

n bào, trong gi ng nh pha lê có màu nâu nh t,

c 18-23 × 2,5 -4 µm, h i cong hình li m v i m t

h p, cu ng bào t

nh nh n và áy vuông

ính có vách ng n ngang ôi khi phân nhánh (CABI, 2007). S i

n m phân nhánh có vách ng n,

a ài và

n m có d ng hình c u

µm (Sharma, 2006). Các gai c ng n m r i rác trên

ng kính 70 - 120

n m màu nâu en có vách ng n,

có t 1 - 5 gai, dài kho ng 250 µm và r ng kho ng 6µm (CABI, 2007). T c

phát

tri n khu n ty kho ng 7 mm/ngày (Than và ctv., 2008b).
Loài Colletotrichum gloeosporioides: là loài có ph ký ch r ng, trên môi tr
khu n l c có màu xám xanh ho c en, kh i bào t màu cam, t c

phát tri n c a khu n

ty kho ng 11mm/ngày (Than và ctv,. 2008b). Bào t hình thoi h i cong,
có vách ng n, trong su t ôi khi có màu nâu nh t, kích th
n m có nhi u lông c ng, kích th
r ng 4 – 8 µm.
kích th

c th

ng thay

ng PDA

n bào không

c 9-24 x 3-6 µm. Trên

i, chi u dài th

ng nh h n 200 µm,

a áp có d ng hình tr ng, hi m có d ng hình chùy, có màu nâu nh t,

c 6-20 x 4-12 µm (Brown và ctv., 1996; CABI, 2007).

Loài Colletotrichum acutatum: khu n l c có màu cam, s i n m m ng manh, bào t
hình elip (Peres và ctv., 2005). Kích th

c 14 x 3,5µm, t c

phát tri n c a khu n ty

kho ng 5mm/ngày (Than và ctv., 2008b). Ít ho c không có lông c ng, ít hình thành
áp, có màu nâu nh t, kích th

a

c 6,5 - 11 x 4,5 - 7,5µm (CABI, 2007; Peres và ctv.,

2005).
Vòng

c

m sinh h c

i c a n m Colletotrichum spp. th

ng bao g m hai giai

n h u tính và vô

tính. Sinh s n h u tính giúp a dang di truy n trong qu n th n m, sinh s n vô tính có
vai trò trong s phát tán c a n m. Có kho ng 11 trong s 20 loài Colletotrichum spp.
có giai o n sinh s n h u tính là Glomerella (Peres và ctv., 2005; Wheeler, 1954 trích
d n t Wharton và Diéguez-Uribeondo, 2004).
5


N m Colletotrichum sp. th

ng có gene chuy n t

(biotrophy) sang d ng ho i sinh (necrotrophy).

d ng s ng ký sinh b t bu c

i v i loài Colletotrichum capsici,

n m xâm nhi m vào t bào qua các ngã gian bào c a t bào ký ch , sau ó gia t ng
m t s b nh trong mô và gi t ch t t bào ký ch (Mendgen và Hahn, 2002). Giai o n
u là ký sinh b t bu c, giai o n sau là ho i sinh, th

ng giai

n ký sinh r t ng n

(Peres và ctv., 2005). Nguyên nhân là do n m Colletotrichum phát tri n gi a vách c a
hai t bào ký ch , trong quá trình phát tri n chúng ti t
nguyên sinh ch t c a ký ch

c t phân h y vách t bào và

(Ph m V n Kim, 2005). N m Colletotrichum

gloeosporioides có th theo c hai hình th c ký sinh b t bu c và ho i sinh (Maciel và
ctv., 2010). M t s loài Colletotrichum khi xâm nh p vào ký ch th
o n
-

b nh dài vì chúng ký sinh ký ch giai
c

n

ud

ng trãi qua giai

i d ng ký sinh b t bu c.

m sinh thái

Theo Ph m V n Biên và ctv., (2003), n m Colletotrichum spp. phát tri n thích h p
i u ki n 23 – 250C, ch t

450C trong 10 phút.

M t s n m Colletotrichum spp. t n t i trong t nhiên, m t s t n t i ngoài

ng, trên

ký ch ph ho c trên các xác b th c v t… m m b nh có th t n t i trong mô b nh
kho ng 10 tháng (Ph m V n Biên và ctv., 2003). Trong m t s tr

ng h p (ví d :

C.cocodes) khi g p i u ki n b t l i thì hình thành c u trúc d ng h ch n m
và s b c phát tr l i khi g p
1.1.5

l ut n

u ki n thích h p.

ch xâm nhi m c a n m Colletotrichum spp. và

c

m phát tri n c a

b nh thán th trên t
-

ch xâm nhi m c a n m Colletotrichum spp.

M t chu i các ho t
spp.

ng k ti p nhau trong s xâm nhi m c a n m Colletotrichum

u tiên là s m c m m c a bào t , s hình thành

a áp, sau khi hình thành

a

áp ti p t c m c m m, quá trình này có th x y ra v i m t s loài Colletotrichum spp.
(Peres và ctv., 2005). Bên c nh ó m t s loài Colletotrichum spp. có th ti t ra pectin
lyase, ây là m t nhân t quan tr ng s phát tri n c a m m b nh. pH thích h p cho s
xâm nhi m và phát tri n c a m m b nh là t 7,5–8 (Agrios, 2005). N m có th duy trì
pH cao t i v trí xâm nhi m b ng cách ti t ammonia (Agrios, 2005; Peres và ctv.,
2005). Theo Peres và ctv. (2005) n m Colletotrichum spp. xâm nhi m vào t bào qua

6


hai hình th c bán ký sinh xuyên tr c ti p qua l p t bào và ho i sinh bên d

i l p bi u

bì (Hình 1.2).
Bán ký sinh – xuyên qua t bào

Ho i sinh – trong vách và d

(Intracellular Hemibiotrophy)

i bi u bì

(Subcuticular intramural necrotrophy)

A

B
bào
ng

bào
ch t

Hình 1.2: C ch xâm nhi m c a n m Colletotrichum spp.
(Ngu n: Peres và ctv,. 2005)
Ghi chú:
Cn: bào t (conidium)

Iv: ng xâm nhi m (infection vesicle)

Gt: ng m m (germ tube)

Ph: s i n m s c p (primary hyphae)

Ap:

Sh: s i n m th c p (primary hyphae)

a áp (appressorium)

Bào t (Cn) n y m m hình thành ng m m (Gt) t o
(Iv).

hình A cách xâm nhi m bán ký sinh

a áp (Ap) t o ra túi xâm nhi m

a áp t o áp l c hình thành vòi xâm

nhi m xuyên qua bi u bì c a t bào ký ch và ph ng to lên t o khoang xâm nhi m v i
s i n m có kích th

c l n g i là s i n m s c p (Ph), s i n m này có th

sang các t bào khác, trong giai o n

uc ac as t

nh v và lan

ng tác này là ký sinh b t bu c

n m v n gi cho t bào ký ch s ng. Ti p theo là giai o n ho i sinh, hình thành các
s i n m th c p (Sh). Các s i n m này xâm nhi m vào các t bào, len vào các ngã gian
bào, ti t enzym phân h y vách t bào và gi t ch t t bào ký ch . Hình B giai o n ho i

sinh, sau khi hình thành

a áp s i n m phát tri n d

i l p bi u bì, th

ng không có

giai o n ký sinh, s i n m lây lan qua các mô và i vào bên trong t bào qua các ngã
gian bào (Peres và ctv., 2005).

7


-

c

m phát sinh và phát tri n c a b nh thán th

B nh phát tri n trong
t o

u ki n nhi t

cao, có m

cao.

m không khí t ng cao

u ki n thu n l i cho s m c m m c a bào t . B nh phát tán nh gió, n

trùng…nh ng ch y u là n

c.

n

c, côn

c ta b nh phát tri n m nh vào tháng 5 – 7 khi t

ang trong th i k thu ho ch. Bón nhi u phân

m và m t s cây càng cao t o

u

ki n thuân l i cho m m b nh phát tri n (V Tri u Mân, 2007). Ngoài ra trái và h t b
nhi m c ng là ngu n phát sinh m m b nh.
1.2 Bi n pháp phòng tr
1.2.1 Bi n pháp canh tác
V sinh

ng ru ng, luân canh v i các cây tr ng khác (V Tri u Mân, 2007; Than và

ctv., 2008). D n s ch tàn d cây tr ng b nh t v tr

c, ph i luân canh v i các lo i

cây tr ng khác h cà t ít nh t hai n m (Ph m V n Biên và ctv., 2003; Agrios, 2005).
X lý h t gi ng trong n

c 520C trong 2 gi ho c trong KMnO4 0,1% t 1–2 gi ( V

Tri u Mân, 2007). Lo i b trái b b nh, di t s ch c d i trong v

n, ru ng ph i thoát

c t t, ch n các gi ng có th i gian thu ho ch ng n, tránh va ch m t o v t th
vi c s d ng gi ng kháng

ng,

c cho là bi n pháp ít t n kém và cho hi u qu cao nh t

(Than và ctv., 2008a). Hi n nay ã phát hi n m t s loài t có kh n ng kháng l i b nh
thán th nh ng v n ch a cho hi u qu cao trong vi c h n ch b nh, m t s gi ng nh
Capsicum annuum và Capsicum baccatum cv. PBC80 có kh n ng kháng l i b nh thán
th

(Kim và Chung, 2004).

1.2.2 Bi n pháp hóa h c
S d ng các lo i thu c tr n m nh Score, Mancozeb (0,2%), Bavistin (0.1%), h n
h p Bordeaux (0,5–1 %), Blitox 50 ho t ch t là

ng oxychloride, Daconil, Benomyl

(CABI, 2007),… c n k t h p bi n pháp hóa h c v i các bi n pháp khác

t ng c

ng

hi u qu phòng tr b nh.
1.2.3 Bi n pháp sinh h c
Nhi u bi n pháp sinh h c ã

c áp d ng trong vi c h n ch b nh thán th trên t.

Vi khu n Pseudomonas cepacia B37w có kh n ng c ch s phát tri n c a n m
Colletotrichum truncatum (Karen và ctv., 1994). Vi khu n Pseudomonas fluorescens
có kh n ng ki m soát b nh thán th tr

c và sau khi thu ho ch (Agrios, 2005).

8


Vi khu n Bacillus subtilis

c phân l p t vùng r cây t có kh n ng

i kháng n m

Colletotrichum capsici gây b nh thán th trên t (Bharathi và ctv., 2004). Bacillus
amyloliquefaciens MET0908 có kh n ng

i kháng n m Colletotrichum lagenarium

(Kim và Chung, 2004).
1.3 Phòng tr sinh h c b nh cây tr ng b ng vi khu n vùng r
1.3.1 Khái ni m phòng tr sinh h c
Bi n pháp phòng tr sinh h c b nh cây là i u khi n môi tr
v t

i kháng m t cách thích h p,

gi m m t s c a m m b nh xu ng d
xu t hi n

m c

ng, cây tr ng và vi sinh

t o nên m t th cân b ng sinh h c c n thi t, giúp
i ng

nh , không gây nh h

ng gây h i. Nh

ó b nh cây tr ng ch

ng quan tr ng v m t kinh t (Ph m V n

Kim, 2005).
1.3.2 Khái ni m vi khu n vùng r kích thích t ng tr

ng cây tr ng

PGPR (Plant Growth Promoting Rhizobacteria) là vi khu n
tr ng. Có kh n ng thúc
dinh d

nh c

vùng r c a cây

y s phát tri n c a cây tr ng thông qua làm t ng s h p thu

ng và h n ch s phát tri n c a m m b nh c a cây tr ng (Yang và ctv., 2008;

Lugtenberg và Kamilova, 2009).
PGPR giúp t ng kh n ng h p thu dinh d

ng nh N, P, K, Ca và Na (Han và Lee,

2005). PGPR còn có kh n ng ti t ra các phytohormones nh : cytokinin, auxin,
gibberellin, idol – acetic acid (IAA)… giúp thúc
tr ng. Ngoài PGPR còn c nh tranh môi tr

y s phát tri n tr c ti p c a cây

ng s ng, dinh d

ng, làm gi m m t s

m m b nh b ng cách ti t siderophores, ti t ra các h p ch t nh ch ng n m , HCN…,
ti t ch t kháng sinh ngoài ra PGPR còn có kh n ng kích thích tính kháng b nh l u
d n (ISR) cây tr ng (Han và Lee, 2005; Yang và ctv., 2009).
PGPR ch

y u thu c các nhóm vi khu n Pseudomonas, Rhizobium, Bacillus,

Arthrobacter, Azospirillum, Serratia, Alcaligenes, Acinetobacter, Burkholderia,
Enterobacter, Erwinia, Flavobacterium,…(Han và Lee, 2005; Fernado và ctv., 2006;
Tilak và ctv., 2005).
1.3.3 Vai trò c a vi khu n vùng r trong phòng tr sinh h c b nh cây tr ng
Trong môi tr
dinh d

ng t nhiên các vi sinh v t luôn có s c nh tranh v i nhau v oxy, ch t

ng, môi tr

sinh ho c các ch t

ng s ng. Trong quá trình phát tri n chúng ti t ra các ch t kháng
c tiêu di t k thù, khi môi tr
9

ng thu n l i nhóm vi sinh v t này


phát tri n l n áp nhóm vi sinh v t khác, các quá trình này di n ra liên t c trong
t

t

n cân b ng sinh h c.

PGPR không nh ng giúp t ng kh n ng h p th

dinh d

ng nh

N, P, K, Ca,

Na…(Han và Lee, 2005). Các phytohormones nh : cytokinin, auxin, gibberellin,
ethylene, idol – acetic acid (IAA)…, kích kháng b nh cây tr ng (ISR)
b nh trong

iv in m

t (Soilborn diseases) (Han và Lee, 2005; Yang và ctv., 2009), mà còn

giúp phòng tr b nh trên tán lá cây (ariborn diseases). Vai trò c a PGPR

c bi t

n

qua m t s ch t (siderophores, ch t ch ng n m, HCN), ti t các enzym (dehydrogenase,
photphatase, nitrogenase,…). Nhi u lòai PGPR ang
ích th

c phát tri n r ng v i m c

ng m i nh B. subtilis và Bacillus spp. (Choudhary và Johri, 2009).

Hi u qu c a vi khu n vùng r trong phòng tr sinh h c
VKVR giúp gi m các b nh do n m Pythium, Rhizoctonia, Phytophthora, Slerotinia,
Fusarium… nh

c ch s hình thành h ch n m, tiêu di t s i n m và bào t ngh trong

t…(Wei và ctv., 1991; Agios, 2005).
Theo Kim và ctv., (2010) vi khu n Bacillus subtilis CMB32 có kh n ng c ch n m
Colletotrichum gloeosporioides Vi khu n Pseudomonas fluorescens và vi khu n
Bacillus subtilis ng d ng trong phòng tr sinh h c n m Colletotrichum sp. trên tán lá
cây (Than và ctv., 2008a).

ng d ng Pseudomonas putida có tác d ng c ch s i n m

và s hình thành h ch n m Fusarium solani f. sp. phaseoli …(Wei và ctv., 1991).
Pseudomonas fluorescens BL915 phòng tr n m Rhizoctonia solani (Thomas và
ctv., 1994).
1.4

Vai trò c a vi khu n Pseudomonas spp. trong phòng tr sinh h c b nh

cây
1.4.1

c

m c a vi khu n Pseudomonas spp.

Pseudomonas spp. là vi khu n hình que hi u khí (m t s loài có th s ng y m khí), có
m t ho c nhi u roi
tr ng,

c c, ít di

ng v t và con ng

ng (Haas và Défago, 2005). M t s loài gây h i cây

i, s ng trong

loài có l i phát tri n trên môi tr

t, n

c ng t và c môi tr

ng bi n, m t s

ng nuôi c y có ch a ít s t có kh n ng phát hu nh

quang màu vàng xanh là nhóm vi khu n Pseudomonas fluorescens kích th
0,5_1 x 1,5_4 µm (Agrios, 2005).

10

c kho ng

1.4.2

ch c a vi khu n Pseudomonas spp. trong c ch m m b nh ti t kháng

sinh và ti t enzyme
Pseudomonas spp. có th sinh ra m t s ch t kháng sinh nh phenazines, phenazine-1carboxyclic acid, 2,4-diacetyl phloroglucinol, pyoluteorin, pyrrolnitrin (Fernado và
ctv., 2006). Ngoài ra Pseudomonas GRC2 còn ti t ra HCN và m t s ch t kháng sinh
(Gupta và ctv., 2001). Theo Gupta và ctv (2006) Pseudomonas aeruginosa

i kháng

v i n m Sclerotinia sclerotiorum nh có kh n ng ti t chitinase.
Kích kháng b nh cây tr ng
Theo Ph m V n Kim (2005), trong t bào c a cây thu c gi ng nhi m v i b nh v n có
gien ti t các ch t giúp cây tr ng ch ng l i v i m m b nh, tuy nhiên do
gi ng là các gien này th

ng b

c tính c a

c ch nên phát huy tác d ng ch m, cho nên khi b

m m b nh xâm nhi m r i t bào m i b t

u ti t ch t kháng, các ch t này

c sinh ra

ch m nên không có tác d ng kháng b nh. PGPR có kh n ng kích kháng b nh cây
tr ng kháng l i các lo i b nh do n m, vi khu n và c virus…(Liu và ctv., 1995). Theo
Siddiqui (2006) PGPR kích thích tính kháng b nh cây tr ng thông qua làm v ng vách
t bào bi u bì hình thành các hàng rào b o v callose, lignin, phenolic, s gia t ng ho t
tính c a các enzym nh

chitinase, peroxidase, polyphenoloxidase, phenylalanine

ammonia lyase ho c gia t ng các phytoalexin (Loon và ctv., 1998; Siddiqui, 2006).
Vi khu n P. putida 89B-27 có kh n ng kích kháng ch ng l i b nh thán th do n m
Colletotrichum orbiculare trên d a leo (Liu và ctv., 1995). Pseudomonas
fluorescens 89B-27 có kh n ng kích kháng làm gi m b nh kh m do virus CMV
(Cucumber mosaic virus) trên d a leo (Raupach và ctv., 1996)…
C nh tranh tr c ti p
Theo Ph m V n Kim (2005), các vi sinh v t trong
v oxy, dinh d

t luôn có s c nh tranh nhau

ng và không gian s ng. Trong quá trình c nh tranh chúng có th

ti t ra các ch t kháng sinh hay ch t

c tiêu di t k

ch. Pseudomonas fluorescens

3551 phân l p t vùng r cây bông v i có kh n ng ti t ra siderophore c ch s phát
tri n c a n m Pythium ultimum (Loper, 1988).

11