ĐIỀU TRA THÀNH PHẦN LOÀI cá KINH tế và HIỆN TRẠNG NGHỀ cá VŨNG VEN BIỂN TỈNH bến TRE

TR

NG

I H C C N TH

KHOA TH Y S N

NGUY N TH C M NHUNG

U TRA THÀNH PH N LOÀI CÁ
KINH T VÀ HI N TR NG NGH CÁ
VÙNG VEN BI N T NH B N TRE

LU N V N T T NGHI P

IH C

NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ

2009
i


TR

NG

I H C C N TH

KHOA TH Y S N

MÔN QU N LÝ VÀ KINH T NGH CÁ

NGUY N TH C M NHUNG

U TRA THÀNH PH N LOÀI CÁ
KINH T VÀ HI N TR NG NGH CÁ
VÙNG VEN BI N T NH B N TRE

CÁN B

H

NG D N

Ts. TR N

C

NH

LU N V N T T NGHI P

IH C

NGÀNH QU N LÝ NGH CÁ

2009
ii

IC MT
Hoàn thành lu n v n t t nghi p, tôi xin c m n th y Tr c
n và giúp
tôi trong su t quá trình th c hi n tài.

c

nh ã h

ng

Xin chân thành c m n th y Nguy n V n Th ng ã t o
tôi trong quá trình h c t p c ng nh th c hi n tài.

u ki n thu n l i cho

Cám n các quý th y cô trong khoa Thu S n ã truy n
quá trình h c t p.

t ki n th c trong su t

Xin cám n s giúp
c a các anh ch S Th y s n B n Tre, Chi c c B o v
Ngu n l i Th y s n B n Tre, Phòng NN & PTNN huy n Ba Tri, Phòng NN &
PTNN huy n Bình
i, Ban qu n lý C ng cá An Th y, Ban qu n lý C ng cá
Bình Th ng và các ch ph ng ti n cùng bà con ng dân t i a ph ng.
i l i c m n n các b n trong khoa Thu s n, các b n cùng l p ã giúp
trong su t khoá h c c ng nh trong th i gian làm lu n v n t t nghi p.

tôi

Cu i cùng xin g i c m n n gia ình và ng i thân ã t o m i u ki n thu n
i nh t c v v t ch t l n tinh th n tác gi hoàn thành bài lu n v n này.
n Th , tháng 05 n m 2009
Sinh viên th c hi n

Nguy n Th C m Nhung

iii


TÓM T T
tài
u tra thành ph n loài cá kinh t và hi n tr ng ngh cá vùng ven
bi n t nh B n Tre”
c th c hi n t i hai huy n Ba Tri và huy n Bình i c a
nh B n Tre t tháng 02/2009 n tháng 04/2009 nh m xác nh các loài cá kinh
c a t nh. T ó ánh giá l i ngu n l i cá kinh t
a ph ng ng th i
ng c ng b o v và phát tri n ngu n l i th y s n c a t nh. N i dung c a
tài
là u tra thành ph n các loài cá phân b
vùng ven bi n t nh B n Tre t ó xác
nh loài nào là loài cá kinh t . Kh o sát
c ti n hành thông qua vi c s d ng
n câu h i so n s n và ph ng v n tr c ti p ch ph ng ti n khai thác c a 3
ngh (l i kéo ôi: 15 m u, l i kéo n:15 m u, l i vây ánh sáng: 15 m u)
thu th p thông tin.
t qu

u tra cho th y có 12 loài cá kinh t phân b
vùng ven bi n t nh B n
Tre. Trong ó cá Ng (Auxis thazard), cá ng (Nemipterus virgatus), s n l ng
cá Mú (Epinephelus areolatus), cá ù (Pennahia argentata), cá Ch Vàng
(Selaroides leptolepis), cá M i (Saurida elongata), , cá Bò (Aluterus
monoceros), cá
c (Silago sihama), cá
i (Dasyatis zugei), cá Phèn
(Upeneus moluccensis), cá Chai (Platycephalus indicus) và cá H (Trichiurus
lepturus). K t qu
u tra c ng cho th y chính nh ng loài cá kinh t ã giúp c i
thi n i s ng c a ng dân ngày càng sung túc v i l i nhu n thu
c là khá
cao. Tuy nhiên, khó kh n hi n nay là vi c phát tri n tàu thuy n ánh b t quá m c
làm cho ngu n l i cá kinh t b suy gi m. Vì v y c n có nh ng chính phát tri n
tàu thuy n h p lý h n n a
b o v ngu n l i cá kinh t nói riêng và ngu n l i
th y s n c a t nh nói chung.

iv


CL C
Trang
TÓM T T........................................................................................................ iv
C L C......................................................................................................... v
DANH SÁCH B NG...................................................................................... vii
DANH SÁCH HÌNH...................................................................................... viii
DANH M C T

VI T T T ........................................................................... x

PH N I
TV N
..................................................................................... 1
1.1 GI I THI U ............................................................................................. 1
1.2 M C TIÊU C A
TÀI ........................................................................ 2
1.3 N I DUNG
TÀI ................................................................................ 2
PH N 2 T NG QUAN TÀI LI U .................................................................. 3
2.1 T NG QUAN V NGU N L I TH Y S N TRÊN TH GI I............ 3
2.2 T NG QUAN V NGU N L I TH Y S N VI T NAM ................. 5
2.3 TÌNH HÌNH NGÀNH TH Y S N
BSCL ........................................ 7
2.4
U KI N T NHIÊN T NH B N TRE............................................... 8
2.5 NGU N L I TH Y S N T NH B N TRE.......................................... 11
2.6 THÀNH PH N CÁC LOÀI CÁ PHÂN B
T NH B N TRE.......... 12
2.7 KHÁI NI M V M T KINH T TÀI NGUYÊN ................................. 19
PH N 3 V T LI U VÀ PH
NG PHÁP NGHIÊN C U ......................... 22
3.1 A
M NGHIÊN C U .................................................................... 22
3.2 PH
NG PHÁP THU S LI U ........................................................... 22
3.2.1 Chu n b bi u m u............................................................................ 22
3.2.2 M u ph ng v n ................................................................................ 22
3.2.3 Ph ng pháp

u tra l y s li u ...................................................... 22
3.2.4 Ph ng pháp xác nh các loài cá kinh t ........................................ 23
3.2.5 Ph ng pháp xác nh tình hình khai thác ....................................... 23
3.3 PH
NG PHÁP PHÂN TÍCH VÀ X LÝ S LI U........................... 23
PH N 4 K T QU VÀ TH O LU N.......................................................... 24
v


4.1 T NG H P V TÌNH HÌNH KHAI THÁC TH Y S N T NH B N
TRE .............................................................................................................. 24
4.1.1 S n l ng khai thác th y s n ........................................................... 24
4.1.2 Ph ng ti n khai thác ...................................................................... 25
4.1.3 Ng c và nguyên lý khai thác......................................................... 26
4.2 KH O SÁT THÀNH PH N LOÀI CÁ KINH T VÀ S N L NG
KHAI THÁC ................................................................................................ 27
4.2.1 Thành ph n các loài cá khai thác ..................................................... 27
4.2.2 Nh n nh c a ng dân v s n l ng khai thác................................ 35
4.2.3 Nh n nh c a ng dân v m c thu nh p c a ngh .......................... 37
4.3 H CH TOÁN KINH T M T CHUY N I BI N ............................... 39
4..3.1 Chi phí c
nh................................................................................ 39
4.3.2 Chi phí bi n i ............................................................................... 40
4.3.3 T ng thu nh p .................................................................................. 41
4.4.3 L i nhu n......................................................................................... 41
PH N 5 K T LU N VÀ

XU T ............................................................. 43

TÀI LI U THAM KH O.............................................................................. 45

PH L C........................................................................................................ 47

vi


DANH SÁCH B NG
Trang
ng 2.1 S n l

ng h i s n khai thác t i các ng tr

ng 2.2 Di n bi n s n l
ng 2.3 S n l
ng 2.4 S l
ng 2.5: S n l

ng th y s n n

ng ch y u ....................... 4

c ng t t i các châu l c ..................... 4

ng th y s n khai thác phân theo ngành ho t

ng .................... 6

ng tàu thuy n toàn t nh B n Tre............................................... 11
ng khai thác th y s n c a toàn t nh ....................................... 11

ng 4.1 Thành ph n các loài cá khai thác b ng l

i kéo ôi ........................... 28

ng 4.2: Thành ph n các loài cá khai thác b ng l

i kéo

ng 4.3: Thành ph n các loài cá khai thác b ng ngh l
ng 4.4: Thành ph n các loài cá khai thác thu

n ......................... 29
i vây ánh sáng......... 29

c t 45 m u ph ng v n...... 30

ng 4.5: Giá bán c a các loài cá khai thác ...................................................... 31
ng 4.6: S n l

ng và giá bán cúa các loài cá kinh t .................................... 32

ng 4.7 Chi phí c

nh c a l

i kéo ôi ........................................................ 39

ng 4.8 Chi phí c

nh c a l

i kéo

ng 4.9 Chi phí c

nh c a l

i vây ánh sáng ............................................... 40

n ....................................................... 39

ng 4.10 Chi phí bi n

i c a tàu l

i kéo ôi ............................................... 40

ng 4.11 Chi phí bi n

i c a tàu l

i kéo

ng 4.12 Chi phí bi n

i c a tàu l

i vây ánh sáng....................................... 41

n .............................................. 40

ng 4.13 Doanh thu c a các lo i tàu khai thác................................................ 41
ng 4.14 L i nhu n c a các lo i tàu khai thác ................................................ 41

vii


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 2.1 V trí các c ng cá và b n cá

t nh B n Tre ........................................ 10

Hình 4.1 T ng s n l ng khai thác th y s n c a toàn t nh B n Tre (2004-2008)
......................................................................................................................... 24
Hình 4.2 Th ng kê tàu thuy n toàn t nh B n Tre .............................................. 25
Hình 4.3 Các lo i ngh khai thác ch y u c a t nh B n Tre .............................. 26
Hình 4.4: L

i kéo

n .................................................................................... 27

Hình 4.5: L

i kéo ôi ..................................................................................... 27

Hình 4.6 Cá H (Trichiurus lepturus)............................................................... 33
Hình 4.7 Cá M i (Saurida elongata) ................................................................ 33
Hình 4.8 Cá Mú (Epinephelus areolatus).......................................................... 33
Hình 4.9 Cá Phèn (Upeneus moluccensis)......................................................... 33

Hình 4.10 Cá Ch Vàng (Selaroides leptolepis) ................................................ 33
Hình 4.11 Cá Ng chù (Auxis thazard) ............................................................. 33
Hình 4.12 Cá ù b c (Pennahia argentata)...................................................... 34
Hình 4.13 Cá

c b c (Silago sihama)............................................................. 34

Hình 4.14 Cá L

ng (Nemipterus virgatus) ...................................................... 34

Hình 4.15 Cá

i (Dasyatis zugei) ................................................................. 34

Hình 4.16 Cá Chai (Platycephalus indicus) ...................................................... 34
Hình 4.17 Cá Bò (Aluterus monoceros) ............................................................ 34
Hình 4.18 Nh n nh c a ng dân v s n l ng khai thác so v i nh ng n m
tr c................................................................................................................. 35
Hình 4.19 Nh n nh c a ng dân v s n l ng khai thác c a 1 m l i so v i
nh ng n m tr c ngh l i cào ôi .................................................................. 36
Hình 4.20 Nh n nh c a ng dân v s n l ng khai thác c a 1 m l i so v i
nh ng n m tr c ngh l i cào n ................................................................. 36
viii


Hình 4.21 Nh n nh c a ng dân v s n l ng khai thác c a 1 m l i so v i
nh ng n m tr c ngh l i vây ánh sáng ......................................................... 37
Hình 4.22 Nh n

nh c a ng dân v m c thu nh p c a ngh cào ôi............... 37

Hình 4.23 Nh n

nh c a ng dân v m c thu nh p c a ngh vây ánh sáng...... 38

Hình 4.24 Nh n

nh c a ng dân v m c thu nh p c a ngh cào

ix

n.............. 38


DANH M C T
NN & PTNT

VI T T T

Nông nghi p và Phát tri n nông thôn

BSCL

ng b ng sông C u Long

NTTS

Nuôi tr ng th y s n

x


PH N I
TV N
1.1 GI I THI U
Bi n ông Vi t Nam có di n tích 3.447 ngàn km2 và chi u dài b bi n là 3.260
km tr i d c t Móng Cái n Hà Tiên v i
sâu trung bình là 1.140m. Do ó
Vi t Nam có ngu n l i sinh v t bi n khá d i dào v i kho ng 11.000 loài ng
v t và th c v t bi n trong ó riêng cá bi n có h n 2000 loài, thu c 717 gi ng,
178 h . V i ti m n ng m t n c và ngu n l i th y s n phong phú, Vi t Nam
hoàn toàn có th và c n thi t ph i phát tri n th y s n thành m t ngành kinh t
m i nh n c a khu v c nông, lâm, th y s n trên c s thu n l i ch y u là kh
ng khai thác th y s n di n ra quanh n m. Hi n nay th y s n
c xem là
ngành kinh t ch l c c a t n c v i nhi u chính sách u ãi
phát tri n và
nh ng bi n pháp b o v ngu n l i th y s n c a nhà n c nh m a th y s n
phát tri n b n v ng. Trong ó khai thác th y s n ã và ang óng góp s n l ng
hàng n m r t áng k vào công cu c phát tri n th y s n nói chung.
V i 65 km chi u dài b bi n thiên nhiên ã u ãi t o thành cho B n Tre h n
60.000 ha có kh n ng nuôi tr ng th y s n c 3 vùng sinh thái m n, l , ng t và
vùng bi n c quy n g n 24.000 km2 v i hàng tr m gi ng loài th y s n a d ng
phong phú. Cùng i u ki n t nhiên h t s c thu n l i thì ho t ng khai thác
th y s n c ng
c y m nh. T ng s tàu ánh b t th y s n trong t nh n m
2006 t ng lên 3.050 chi c, công su t bình quân 106 CV/tàu. Trong ó, s tàu
khai thác xa b là 870 chi c, chi m 28,5% t ng s tàu ánh b t thu s n c a t nh.
S n l ng khai thác ven b t ng i n nh, m t s ho t ng khai thác xa b

nh : l i vây, câu m c, l i rê, l i kéo u t khá.
c t ng s n l ng khai
thác trong 1 tháng t 7.650 t n th y s n các lo i. H n 100.000 lao ng ngh cá
thông minh c n cù, v i tay ngh truy n th ng và kinh nghi m ang ngày êm
bám ng tr ng thông qua các ho t ng nuôi tr ng, khai thác, b o v và phát
tri n ngu n l i th y h i s n góp ph n phát tri n kinh t xã h i và xây d ng i
s ng gia ình ngày càng m no h nh phúc n ( www.vncold.vn ). Do ó, th y
s n là m t ngành kinh t ch l c t nh B n Tre vì v y vi c tìm hi u và quy
ho ch vùng khai thác nh ng loài cá có giá tr kinh t s giúp nâng cao h n i
s ng c a ng i dân và b o v
c ngu n l i th y s n trong t nh. ó là lý do
tài i u tra thành ph n loài cá kinh t và hi n tr ng ngh cá vùng ven bi n
t nh B n Tre”
c ti n hành.

1


1.2 M C TIÊU C A

TÀI

tài
c th c hi n nh m xác nh thành ph n các loài cá kinh t phân b
vùng ven bi n t nh B n Tre nh m ánh giá ngu n l i cá kinh t
a bàn nghiên
c u ng th i làm c s cho các nghiên c u ti p theo v nuôi tr ng, qu n lý và
khai thác ngu n l i th y s n c a t nh.
1.3 N I DUNG

TÀI

•

i u tra thành ph n các loài cá phân b
vùng ven bi n t nh B n Tre. T
ó xác nh các loài cá có giá tr kinh t phân b trong t nh B n Tre.

•

i u tra m c
phong phú c a các loài thông qua ng c khai thác, s n
ng khai thác (CPUE), mùa v khai thác.

•

ánh giá hi n tr ng ngh cá c a t nh qua l i nhu n c a chuy n i bi n.

2


PH N 2
NG QUAN TÀI LI U
2.1 T NG QUAN V NGU N L I TH Y S N TRÊN TH GI I
Hi n nay, m t s vùng bi n, m t s qu c gia, s n l ng khai thác ang ti p t c
ng lên, nh ng nhìn chung trên ph m vi toàn c u, FAO a ra nh n nh không
m y l c quan v ngu n l i th y s n th gi i. Theo ánh giá m i ây c a FAO,
h u nh 50% ngu n l i h i s n trên th gi i ã b khai thác t i gi i h n và không
còn kh n ng t ng s n l ng; 25% ngu n l i ã b khai thác quá gi i h n cho
phép. Nh v y, ch còn 25% ngu n l i h i s n trên th gi i còn kh n ng t ng

s n l ng khai thác.
Tr c ó các chuyên gia c ng a ra các ánh giá g n nh v y: Kho ng 47-50%
ngu n l i h i s n b khai thác t i gi i h n cho phép; 25-27% còn có kh n ng
ng c ng
và t ng s n l ng khai thác; 15-18% ngu n l i b khai thác quá
gi i h n cho phép; 9-10% ngu n l i b c n ki t và ang có nguy c nhi u loài b
tuy t ch ng.
G n ây, c ng có m t s d báo c a FAO

a ra các d báo c th h n nh sau:

• Ngu n l i ã hoàn toàn c n ki t: 1%
• Ngu n l i b c n ki t: 9%
• Ngu n l i b khai thác quá gi i h n cho phép: 18%
• Ngu n l i ã khai thác t i gi i h n cho phép: 47%
• Ngu n l i còn kh n ng phát tri n: 21%
• Ngu n l i ít

ng

n: 4%
(Ngu n: Mai Vi t V n,2006)

Theo s phân chia c a FAO, trên th gi i có 25 ng tr ng khai thác th y s n,
Trong ó có 6 khu v c n i a và 19 khu v c bi n (Mai Vi t V n,2006). Sau ây
là s li u th ng kê s n l ng khai thác h i s n t i m t s ng tr ng ch y u
m 1999.

3

B ng 2.1 S n l
Tên ng tr

ng h i s n khai thác t i các ng tr

ng

S nl

Tây B c Thái Bình D

ông B c

ng

i Tây D

ng

Trung Tây Thái Bình D
ông n
Tây n
Trung

D
D
ng

ng (tri u t n) % s n l

ng

Tây Nam Thái Bình D

ng ch y u

ng

ng
ng

ng th gi i

24,1

25,9

14,1

15,2

10,5

11,3

9,7

10,4

4,5

4,8

3,9

4,2

i Tây D

ng

3,6

3,9

ông B c Thái Bình D

ng

2,6

2,8

2,5

2,7

Tây Nam

i Tây D

ng

(Ngu n: Mai Vi t V n,2006)
Riêng v th y s n n i
vai trò v th c a nó
ng th y s n n

a thì gia t ng liên t c và v ng ch c ti p t c kh ng
i v i nhân lo i. D

i ây s là b ng nói lên di n bi n s n

c ng t t i các châu l c.

B ng 2.2 Di n bi n s n l

ng th y s n n
S nl

L c

nh

c ng t t i các châu l c

ng th y s n n

c ng t khai thác (tri u t n)

a
1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

Châu Á

3,7

3,4

4,3

4,5

4,6

5,0

5,2

Châu Phi

1,8

1,7

1,9

1,8

1,9

2,0

2,0

Châu Âu

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

0,4

Châu Nam M

0,3

0,3

0,3

0,3

0,3

0,3

0,3

4


2.2 T NG QUAN V NGU N L I TH Y S N

VI T NAM

T
u th p niên 80 c i cách kinh t
Vi t Nam, Vi t Nam ã t

c nh ng
ti n b áng k trong phát tri n kinh t , l nh v c công nghi p t ng 13%, nông
nghi p t 4,5%. Th y s n là ngành kinh t m i nh n c a t n c, xu t kh u
sang M t 100 lên 550 tri u USD (1985-1995). Trong ó 60% t khai thác,
40% t nuôi tr ng. Trong nh ng n m t 1994-1997 th y s n óng góp 3% trong
t ng s n ph m qu c n i (GDP), t c
phát tri n t 891 ngàn t n lên 1,97 tri u
t n giai o n 1999-2000, s n l ng th y s n nuôi tr ng cung c p 40% kh u ph n
dinh d ng cho ng i Vi t Nam (Ngu n: Tr n V n Vi t và Tr ng Hoàng Minh,
2008). m 2004, t ng s n l ng th y s n xu t kh u t giá tr 1,5 t ô-la M ,
ng 23% so v i n m 2000; n u xét trong su t giai
n 2000-2004 thì xu t kh u
th y s n th gi i t ng 17,3%. V s l ng thì t ng s n l ng th y s n t i xu t
kh u n m 2004 t 38% t ng s n l ng khai thác và nuôi tr ng. (Tr n c nh,
Mai Vi t V n và Tr n V n Vi t l c d ch và t ng h p t báo cáo c a FAO
2006). Tình hình khai thác th y s n trong 9 tháng u n m 2008 ã
t
1.582.000 t n, t 75% k ho ch n m, t ng 0,2 % so v i cùng k n m 2007;
trong ó t ng s n l ng khai thác h i s n t 1.4737.000 t n, b ng 76% k ho ch
m.
Ngu n l i h i s n
Bi n Vi t Nam n m trong khu v c nhi t i gió mùa, khu h cá bi n Vi t Nam
thu c khu h
ng v t n
-Tây Thái Bình D ng. Do v y, cá bi n Vi t Nam
không ch r t phong phú, a d ng v thành ph n loài, mà còn r t c tr ng cho cá
bi n nhi t i v nh ng c
m sinh v t h c.
ã có nhi u công trình công b
Vi t nam xác nh

c là 2036 loài cá
(Nguy n Nh t Thi, Tr n nh,1999). Có kho ng 130 loài cá có ý ngh a kinh t .
S loài cá áy và g n áy (70,1%) chi m u th so v i s loài cá n i (29,9%). S
loài mang tính ch t g n b (67,8%) nhi u h n so v i loài mang tính ch t i
ng (32,2%).V thành ph n và ngu n g c khu h cá bi n Vi t Nam r t g n v i
các vùng lân c n có ngu n g c xu t phát t qu n o Malaysia, ây là khu v c
giàu loài nh t c a bi n th gi i.

5


B ng 2.3 S n l

ng th y s n khai thác phân theo ngành ho t

ng

Khai thác bi n
m

T ng s

Khai thác n i
T ng s

Cá

1990

728,5

653,2

615,8

75,3

1991

801,1

694,2

614,6

106,9

1992

843,1

730,0

627,4

113,1

1993

911,9

785,3

660,0

126,6

1994

1.12,9

946,3

712,5

174,6

1995

1.195,3

990,3

722,1

205,0

1996

1.278,0

1.058,7

808,2

219,3

1997

1.315,8

1.098,7

835,3

217,1

1998

1.357,0

1.155,2

856,7

201,8

1999

1.526,0

1.341,6

974,7

211,4

2000

1.660,9

1.419,6

1.075,3

241,3

2001

1.724,8

1.481,2

1.120,5

243,6

2002

1.802,6

1.575,6

1.189,6

227,0

2003

1.856,1

1.647,1

1.227,5

209,0

2004

1.940,0

1.733,4

1.333,8

206,6

2005

1.987,9

1.791,1

1.367,5

196,8

2.001,7

1.808,1

1.356,5

193,6

b 2006

a

(Ngu n: T ng c c th ng kê,2007)

6


Hi n nay, tình tr ng khai thác ven b quá m c nên chính ph ã có nh ng n l c
gi m s c ép khai thác ven b và thúc y khai thác xa b . Tuy nhiên, hi n nay
các loài th y s n c a
c ta ang b áp l c l n e d a nh môi tr ng s ng b
thu h p d n, n n khai thác mang tính h y di t, cá h sinh thái b tàn phá mang
tính v vét c a con ng i. Vì v y, chúng ta c n có nh ng gi i pháp m nh m và

k p th i
gi gìn ngu n l i th y s n còn l i, tái t o ngu n l i th y s n m t i
trong th i gian s p t i.
2.3 TÌNH HÌNH NGÀNH TH Y S N

BSCL

Vùng BSCL có di n tích t nhiên kho ng 39.747 km2, chi m 12% di n tích c
c, di n tích vùng bi n c quy n kinh t r ng kho ng 360.000 km2, chi m
37% t ng di n tích vùng c quy n kinh t c a c n c và hàng tr m o l n
nh thu c hai ng tr ng tr ng
m là ông và Tây Nam b . Toàn vùng có
kho ng 750 km chi u dài b bi n (chi m kho ng 23% t ng chi u dài b bi n
toàn qu c) v i 22 c a sông, c a l ch và n 800.000 ha bãi tri u (70-80% là bãi
tri u cao). Mùa khô
m n n c bi n ven b cao 20-30o/oo, mùa m a 5-20o/oo,
thâm nh p m n theo các sông nhánh vào n i ng nhi u n i n 40- 60km. i u
ki n nh v y ã t o nên nh ng vùng t ng p n c qui mô l n v i b n ch t l y
m n và a d ng v ki u môi tr ng sinh thái (m n, l , ng t), c ng nh các h
th ng canh tác t ng i ng nh t, ôi khi không phân bi t
c b ng a gi i
hành chính, nh : vùng t giác Long Xuyên,
ng Tháp M i, bán o Cà
Mau.... i u ki n giao thoa m n, l , ng t c ng ã t o nên m t vùng sinh thái c
thù, hi m th y trên th gi i, r t thu n l i cho phát tri n s n xu t th y s n hàng
hoá t p trung.
Tr l ng cá bi n 2 ng tr ng ông và Tây Nam b kho ng 2.582.568 t n,
chi m 62% c a c n c. Kh n ng cho phép khai thác t i a kho ng trên
1.000.000 t n, trong ó cá áy kho ng 700.000 t n, cá n i trên 300.000 t n.
Ngu n l i h i s n phong phú v i kh n ng khai thác áng k so v i c n c: cá

62%, tôm sú và tôm he 66%, tôm s t và tôm chì 61%, m c ng 69% và m c
nang 76%. Tính theo u ng i kh n ng cá bi n có th khai thác là 61kg/n m,
trong khi c n c ch có 21kg/n m. Ngoài ra, vùng bi n ven b c a BSCL còn
có ti m n ng b o t n khá cao kéo theo kh n ng phát tri n m t s ngành ngh
th y s n m i
chuy n i ngh nghi p cho ng dân, nh : nuôi thích nghi,
câu/ ánh cá gi i trí g n v i du l ch sinh thái....
m 2006, s n l ng NTTS vùng BSCL t kho ng 1.200.000 t n, b ng trên
70% s n l ng NTTS toàn qu c. Cùng v i NTTS, ho t ng khai thác th y s n
c ng t
c k t qu quan tr ng, s n l ng khai thác không ng ng t ng. N m

7


2006, s n l ng khai thác c a vùng BSCL t kho ng 850.000 t n, b ng
kho ng 40% t ng s n l ng khai thác c n c, trong ó trên 80% khai thác t
bi n. Trong 13 t nh BSCL, có 8 t nh tham gia Ch ng trình vay v n óng tàu
khai thác h i s n xa b (Ti n Giang, B n Tre, Trà Vinh, Sóc Tr ng, Long An, Cà
Mau, B c Liêu, Kiên Giang). Tuy nhiên vào n m 2008, t i các vùng bi n mi n
Nam, do th i ti t u tháng không thu n l i, giá c các lo i h i s n v n m c
th p nên vi c khai thác t hi u qu không cao. Vì v y, v n còn nhi u tàu không
ra kh i (t i B n Tre, kho ng 70% ngh l i vây ánh sáng ng ng ho t ng, t i
B c Liêu, kho ng 60% tàu thuy n ra kh i khai thác h i s n).
2.4 I U KI N T

NHIÊN T NH B N TRE

B n Tre là m t trong 13 t nh ng b ng sông C u Long. Nhìn trên b n , t nh
B n Tre có hình r qu t, mà u nh n n m th ng ngu n, các nhánh sông l n

gi ng nh nan qu t xòe r ng ra phía ông v i di n tích t nhiên là: 2.315 km2,
c hình thành b i cù lao An Hoá, cù lao B o, cù lao Minh và do phù sa c a 4
nhánh sông C u Long b i t mà thành (g m sông Ti n dài 83 km, sông Ba Lai
59 km, sông Hàm Luông 71 km, sông C Chiên 82 km).. Phía b c giáp t nh Ti n
Giang, có ranh gi i chung là sông Ti n, phía nam giáp t nh Trà Vinh, phía tây
giáp t nh V nh Long, có ranh gi i chung là sông C Chiên, phía ông giáp bi n
ông (www.bentre.gov.vn).
•

i m c c b c c a B n Tre n m trên v

•

i m c c nam n m trên v

•

i m c c ông n m trên kinh

•

i m c c tây n m trên kinh

9048' B c.

10020' B c.
106048' ông.
105057' ông.

V i h th ng sông ngòi n i a ch ng ch t

c b t ngu n t h th ng sông
Mêkông
ra bi n ông thông qua b n c a sông l n C Chiên, Ba Lai, Hàm
Luông và C a i, v i t ng chi u dài h n 382 km k t h p v i 65 km b bi n;
thiên nhiên ã u ãi t o thành cho B n Tre h n 60.000 ha có kh n ng nuôi
tr ng th y s n c 3 vùng sinh thái m n, l , ng t và vùng bi n c quy n g n
24.000 km2 v i hàng tr m gi ng loài th y s n a d ng phong phú.
Khí h u
T nh B n Tre ch u nh h ng c a gió mùa ông B c t tháng 12 n tháng 4
m sau và gió mùa Tây Nam t tháng 5 n tháng 11, gi a 2 mùa gió Tây Nam

8


và ông B c là 2 th i k chuy n ti p có h ng gió thay i vào các tháng 11 và
tháng 4 t o nên 2 mùa rõ r t. Mùa gió ông B c là th i k khô h n, mùa gió Tây
Nam là th i k m a m. H ng n m, m t tr i i qua thiên nh 2 l n (16 tháng 4
và 27 tháng 7). L ng b c x khá d i dào, trung bình t t i 160kcal/cm2. V i v
trí n m ti p giáp v i bi n ông, nh ng B n Tre ít ch u nh h ng c a bão, vì
n m ngoài v
th p (bão th ng x y ra t v
15o b c tr lên). Ngoài ra, nh
có gió t li n, nên biên
dao ng ngày êm gi a các khu v c b gi m b t
Nhi t
B n Tre n m trong mi n khí h u nhi t i gió mùa c n xích o, nh ng l i n m
ngoài nh h ng c a gió mùa c c i, nên nhi t
cao, ít bi n i trong n m,
o
nhi t

trung bình h ng n m t 26–27 C. Trong n m không có nhi t
tháng
o
nào trung bình d i 20 C.
L

ng m a

Mùa m a t tháng 5 n tháng 10, các tháng còn l i là mùa khô. L ng m a
trung bình n m t 1.250 - 1.500mm. Trong mùa khô, l ng m a vào kho ng 2
n 6% t ng l ng m a c n m.
Ch

th y tri u

Vùng bi n B n Tre thu c ph m vi khu v c bán nh t tri u không
ngày u có 2 l n n c lên, 2 l n n c xu ng. Chênh l ch gi a
nh ng ngày tri u l n có th t 2,5 t i 3,5 m. Chênh l ch gi a
nh ng ngày tri u kém th ng d i ho c x p x 1 m. Biên b h
ng th ng l n g p 1,5 l n n 2 l n k tri u kém, song v
tri u u chênh l ch này không l n.

u. H u h t các
nh – chân tri u
nh – chân tri u
ng ngày k tri u
i vùng bán nh t

Trong m i chu k n a tháng, b t u là 1,2 ngày tri u kém, n gi a chu k là
tri u c ng, cu i chu k là 1,2 ngày tri u kém. K n c c ng th ng x y ra

sau ngày không tr ng ( u tháng âm l ch) ho c ngày tr ng tròn (r m, kho ng 2
ngày).

9


a
m
ph ng v n

a
m
ph ng v n

Hình 2.1 V trí các c ng cá và b n cá

10

t nh B n Tre


2.5 NGU N L I TH Y S N T NH B N TRE
Theo s nơng nghi p và phát tri n nơng thơn t nh B n Tre trong báo cáo “Tình
hình th c hi n Ngh quy t H ND t nh v phát tri n kinh t - xã h i n m 2008 và
nhi m v , gi i pháp th c hi n n m 2009”
B ng 2.4 S l

ng tàu thuy n tồn t nh B n Tre

VT

2004

2005

2006

2007

2008

1- Tàu thuy n
- Tổng công suất
tàu thuyền
- Bình quân
CV/chiếc
- Số lượng tàu
thuyền
- Tàu khai thác thủy
sản xa bờ
B ng 2.5: S n l

CV

247.800 306.652 332.029 376.833 484.576

CV/T

120

110

107

118

110

Tàu

2.065

2.797

3.096

3.204

4.422

Tàu

740

842

877

969

1.126

ng khai thác th y s n c a tồn t nh
VT

2004

2005

2006

2007

2008

2- Sản lượng đánh bắt

Tấn

71.751 74.039 75.699 76.226 80.141

- Tôm

Tấn

- Cá

Tấn

55.516 55.438 54.397 54.039 63.588

- Mực và thủy sản
khác

Tấn

10.614 13.902 16.740 17.507 15.075

5.621

4.699

4.562

4.680

1.478

D a vào báo cáo “Tình hình th c hi n Ngh quy t H ND t nh v phát tri n
kinh t - xã h i n m 2008 và nhi m v , gi i pháp th c hi n n m 2009”. Hi n nay
t ng s tàu thuy n khai thác th y s n tồn t nh ã ng ký là 4.447 tàu, cơng su t
bình qn 110CV/tàu; trong ó s tàu khai thác xa b
ng ký là 1.320 tàu. S n
ng khai thác n m 2007 c kho ng 80.141 t n.

11


2.6 THÀNH PH N CÁC LOÀI CÁ PHÂN B

T NH B N TRE

2.6.1 Cá H (Trichiurus lepturus)
Tên th
Tên

ng g i ti ng ti ng Vi t: Cá H
a ph

ng: Cá H , Cá ao, Cá H

u r ng

Tên ti ng Anh: Largehead hairtail
Tên khoa h c: Trichiurus lepturus (Linnaeus, 1785)
c
m hình thái: Mõm nh n, nhô ra. Mi ng tr c, hàm trên t t i ph n sau
c a m t. R ng tách bi t thành r ng l n, nh
c hai hàm, không có r ng nanh.
Bóng b i hình c cà r t v i 23-26 ôi nhánh ph . Vây l ng có 10-11 tia c ng
theo m t rãnh, ph n th hai c a l ng có m t tia c ng và 27-31 tia m m. Vây
ng c ng n, ng n h n 2/3 chi u dài u. Vây h u môn có 2 tia c ng và 7-8 tia
m m, tia th hai t ng i dài và kh e, dài h n 1/3 chi u dài u. Vây uôi l i
d ng thoi.
ng bên ch y n g c vây uôi. Toàn thân màu vàng n vàng da
cam, rõ nh t là ph n b ng và các vây ng c, vây b ng, vây h u môn và vây uôi.
Ph n tia m m c a vây l ng màu nh t m có các vân xiên en (ch m ho c d i)
ch y h ng lên và h ng ra phía sau hông cá. Ph n tia c ng và vây l ng màu
t i.
Nguyên li u : khai thác

Vùng phân b : V nh B c B , mi n Trung và Nam B
Mùa v khai thác : Quanh n m, t p trung vào các tháng 11- 4 và 7-8
Ng c khai thác : l
Kích th

i kéo, câu

c khai thác: 600 -900 mm

2.6.2 Cá Mú (Epinephelus areolatus)
Tên ti ng Anh: Spotted grouper
Tên khoa h c: Epinephelus areolatus
Vùng phân b : V nh B c B , vùng bi n mi n Trung và Nam B
Mùa v khai thác: quanh n m
Ng c khai thác: câu, l
Kích th

i kéo

c khai thác: 45-220 mm

12


2.6.3 Cá M i (Saurida elongata)
Tên th
Tên

ng g i ti ng Vi t: Cá m i th
a ph

ng

ng: Cá M i, cá Th ng.

Tên khoa h c: Saurida elongata (Bloch & Schneider, 1795)
Tên ti ng Anh: Slender lizardfish, Lizardfish, True lizardfish.
c
m hình thái: Thân dài, hình tr , h i h p bên, gi a thân h i phình to. u
thân t ng i dài, h i d p b ng. Chi u dài thân g p 6,1-8,4 l n chi u cao thân
và g p 3,9-4,3 l n chi u cao u. Mõm dài v a ph i, tù. M t tròn, to, m màng
m t r t phát tri n nhung không che l p b m t. Mi ng r ng, h i xiên, hai hàm dài
b ng nhau. R ng nhi u, nh n, s c, h i cong, l n nh không u nhau. Khe mang
r t r ng, l c mang ng n, nh , d ng kim, mang gi phát tri n. V y tròn, h i d
r ng. V y
ng bên rõ ràng, th ng. Vây l ng r ng, t ng i dài, kh i
m
c a vây l ng n m ngang v i vi n sau g c vây b ng. Vây m phát tri n, phía
trên vây h u môn. Vây h u môn ng n. Vây ng c t ng i r ng, mút vây ng c
t quá g c vây b ng. Vây b ng r ng. L ng màu nâu nh t, b ng màu tr ng.
Phân b : Vùng n

c phía ông Nam

sâu 20-175m.

Mùa v khai thác: quanh n m.
Ng c khai thác: l

i kéo áy, câu.

2.6.4 Cá Phèn
] Cá Phèn m t s c (Upeneus moluccensis )
Tên ti ng Anh: Goldband goatfish
Tên khoa h c: Upeneus moluccensis
c
m hình thái: Cá có chi u dài 80-190 mm, s ng t p trung vùng n c sâu
30m, ch t áy ch y u là cát pha bùn. Cá th ng s ng theo àn l n, th c n là
ng v t phù du, ng v t áy và sinh v t phù du. Kh n ng thích ng c a cá
phèn r t l n i v i
u ki n môi tr ng xung quanh. Mùa hè cá phân b r i rác
c ba mi n bi n B c, Trung và Nam B . Mùa thu cá di chuy n xu ng phía Nam.
Mùa ông cá ch y u s ng t p trung khu v c phái Nam. Cá có s c sinh s n
m nh, quanh n m.
Vùng phân b : V nh B c B , vùng bi n Trung và Nam B
Mùa v khai thác : quanh n m

13


Ng c khai thác : l
Kích th

i kéo áy

c khai thác : 150 mm, có th

t kích th

c 250 mm

] Cá Phèn hai s c (Upeneus sulphureus)
Tên ti ng Anh: Yellow goatfish
Tên khoa h c: Upeneus sulphureus
Vùng phân b : V nh B c B , vùng bi n mi n Trung và Nam B
Mùa v khai thác: quanh n m
Ng c khai thác : L
Kích th

i kéo áy

c khai thác: 120 -150 mm

2.6.5 Cá Ch Vàng (Selaroides leptolepis)
Tên th
Tên

ng g i ti ng Vi t: Cá ch vàng
a ph

ng: Cá ch vàng

Tên ti ng Anh : Yellow stripe trevally
Tên khoa h c : Selaroides leptolepis (Valenciennes, 1833)
c
m hình thái: Thân hình thoi, d p bên. Vi n l ng và vi n b ng cong u.
u dài, d p bên. M t tròn, màng m không phát tri n, ph n tr c ph
n vi n
m t, ph n sau n ng t . Mi ng h i ch ch, h ng lên trên. R ng nhô, hàm
i có m t hàng, hàm trên x ng lá mía và x ng kh u cái không có r ng.

Màng n p mang không li n v i c.
ng bên hoàn toàn. Phía tr c c a vây
ng có m t gai m c ng c. Tia vây l ng th nh t y u, vây l ng th hai dài,
th p. Vây ng c dài, v t qua kh i
m c a vây h u môn. Vây h u môn ng
d ng v i vây l ng th hai. ph n l ng màu xanh xám, ph n b ng màu tr ng. D c
thân có m t d i màu vàng ch y t vi n n p mang n vi n trên b p uôi.
Vùng phân b : V nh B c B , vùng bi n mi n Trung và ông, Tây Nam B
Mùa v khai thác : quanh n m
Ng c khai thác : l
Kích th

i kéo, l

i vây, mành, vó

c khai thác : 90-121 mm

2.6.6 Cá ù b c (Pennahia argentata)
Tên th

ng g i ti ng Vi t: Cá ù b c

14


Tên

a ph

ng: Cá ù

Tên ti ng Anh: Silver croaker
Tên khoa h c: Pennahia argentata (Houttuyn, 1782)
c
m hình thái: Thân dài, h p bên, khá cao, mi ng xiên và r ng. Hàm trên
t t i vi n m t sau. Hàm d i ng n h n 1/2 chi u dài u. R ng phân bi t rõ
ràng thành r ng l n và r ng nh
c 2 hàm. Không có r ng nanh i n hình.
Bóng b i hình c cà r t v i 25-27 ôi nhánh ph phân nhánh. Vây l ng có 9-10
tia c ng, ti p theo là m t khe th p, ph n th hai c a vây l ng có m t tia c ng và
25-28 tia m m. Vây ng c khá dài, b ng kho ng 1/4 chi u dài tiêu chu n.. Vây
h u môn có 2 tia c ng và 7-8 tia m m, tia c ng th hai t ng i y u. Vây uôi
l i d ng thoi tù.
ng bên ch y n g c vây uôi.
Ngu n nguyên li u : Khai thác
Vùng phân b : V nh B c B , vùng bi n Trung B và ông Nam B
Mùa v khai thác : quanh n m
Ng c khai thác: l

i kéo áy, l

i rê

Kích th

c khai thác : 180 -200 mm

2.6.7 Cá

c b c (Silago sihama)

Tên ti ng Anh : Silver sillago
Tên khoa h c : Silago sihama (Forskal, 1775)
Ngu n nguyên li u : khai thác.
Vùng phân b : T p trung nhi u
Bình Thu n

vùng bi n mi n Trung, nh t là

Mùa v khai thác : quanh n m
Ng c khai thác : l
Kích th

c khai thác : 150-200mm

2.6.8 Cá L
Tên th
Tên

i kéo áy, câu

ng vây uôi dài (cá

ng g i ti ng Vi t: cá L
a ph

ng: Cá

ng c ) (Nemipterus virgatus)

ng

ng

Tên ti ng Anh: Golden threadfin bream
Tên khoa h c: Nemipterus virgatus (Tanaka, 1916)

15

Phan Thi t,