ẢNH HƯỞNG của các mức độ bã KHOAI mì THAY THẾ tấm lên sự TĂNG TRƯỞNG của vịt XIÊM PHÁP GIAI ĐỌAN 5 đến 12 TUẦN TUỔI

TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

LÝ HOÀI ÂN

NH H
NG C A CÁC M C
BÃ KHOAI MÌ
THAY TH T M LÊN S T NG TR
NG C A V T
XIÊM PHÁP GIAI
N5
N 12 TU N TU I

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

n Th , 2011


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC M C
BÃ KHOAI MÌ
THAY TH T M LÊN S T NG TR
NG C A V T
XIÊM PHÁP GIAI
N5
N 12 TU N TU I

Gi ng viên h ng d n:
ThS. Ph m T n Nhã

Sinh viên th c hi n:
Lý Hoài Ân
MSSV: 3077043
p: CN K33

n Th , 2011


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

Tên

tài:

NH H
NG C A CÁC M C
BÃ KHOAI MÌ
THAY TH T M LÊN S T NG TR
NG C A V T
XIÊM PHÁP GIAI
N5
N 12 TU N TU I

C n Th , ngày…tháng…n m 2011
Duy t b môn

C n Th , ngày…tháng…n m 2011
Cán b h ng d n

ThS. Ph m T n Nhã

n Th , 2011


L I CAM OAN
Tôi xin cam oan nh ng s li u công b trong lu n v n này là hoàn toàn trung th c,
khách quan và không trùng l p v i b t c công b nào tr c ây.

Tác gi lu n v n

Lý Hoài Ân

-i-


IC MT
i u tiên, xin g i n cha m lòng kính yêu và bi t n sâu s c c a con! Cha m
nuôi d y con tr ng thành, luôn ng h
con hoàn thành t t vi c h c t p.
Xin trân tr ng bi t n th y Ph m T n Nhã ã t n tình h
su t quá trình th c hi n lu n v n t t nghi p.

ã

ng d n và d y b o trong

Tôi xin chân thành bi t n cô Nguy n Th H ng Nhân và các th y, cô B môn Ch n
Nuôi, Khoa Nông Nghi p & SH D Tr ng i H c C n Th ã nhi t tình giúp
gi ng d y và h ng d n trong quá trình h c t p.
Tôi xin chân thành cám n t t c các b n l p Ch n Nuôi – Thú Y khoá 33 ã h t lòng
giúp
cho tôi trong quá trình th c hi n tài.

Chân thành cám n !

Lý Hoài Ân

- ii -


DANH M C VI T T T
TN:

Thí nghi m

CP:

Protein thô

VCK:

t ch t khô

Ca:

Calci

P:

Phospho

C:

Nghi m th c

i ch ng

M15:

Nghi m th c thay th 15% bã khoai mì

M30:

Nghi m th c thay th 30% bã khoai mì

M35:

Nghi m th c thay th 35% bã khoai mì

M43:

Nghi m th c thay th 43% bã khoai mì

- iii -


TÓM L

C

Thí nghi m “ nh h ng c a các m c
bã khoai mì thay th t m lên s t ng
tr ng c a v t xiêm Pháp giai
n 5 n 12 tu n tu i”
c th c hi n t i p Long
Hoà 1, xã Long Hoà, huy n Phú Tân, t nh An Giang vào cu i n m 2011. Thí nghi m
c th c hi n trên 150 v t xiêm pháp giai
n t 5 n 12 tu n tu i. V t thí nghi m
c b trí theo th th c hoàn toàn ng u nhiên, g m 5 nghi m th c và 3 l n l p l i,
i n v thí nghi m có 10 v t xiêm pháp,
c cân i tr ng mái. Các nghi m th c
a thí nghi m có m c protein n nh 16%, và khác nhau s thay th t m b ng bã

khoai mì các m c
sau:
NT C: 65% t m, 0% bã khoai mì, 19%
ph n 16% protein.

u xanh, 15% b t cá, 1% premix. Kh u

NT M15: 42% t m, 15% bã khoai mì, 27%

u xanh, 15% b t cá, 1% premix. Kh u

ph n 16% protein.
NT M30: 19% t m, 30% bã khoai mì, 35%

u xanh, 15% b t cá, 1% premix. Kh u

ph n 16% protein.
NT M35: 11% t m, 35% bã khoai mì, 38%

u xanh, 15% b t cá, 1% premix. Kh u

ph n 16% protein.
NT M43: 0% t m, 43% bã khoai mì, 41%

u xanh, 15% b t cá, 1% premix. Kh u

ph n 16% protein.
t thí nghi m
t thí nghi m

c nuôi theo ph
c cho n t do.

ng th c an toàn sinh h c

ki m soát d ch b nh.

t qu thí ngh m t
c v t ng tr ng trong các nghi m th c thí nghi m l n l t
là: 38,50; 37,07; 35,57; 34,56; và 33,13 g/con/ngày, tiêu t n th c n các nghi m
th c thí nghi m: 144; 151; 152; 162 và 158 g/con/ngày và h s chuy n hoá th c n
các nghi m th c l n l t là: 3,31; 3,60; 3,78; 4,13 và 4,19.

- iv -


M CL C
Trang
I CAM OAN .....................................................................................................i
IC MT

..........................................................................................................ii

DANH M C VI T T T....................................................................................... iii
TÓM L

C ........................................................................................................... iv

C L C ................................................................................................................ v
DANH SÁCH BI U B NG .............................................................................. viii

DANH SÁCH BI U

....................................................................................... ix

DANH SÁCH HÌNH............................................................................................... x
Ch

ng 1

TV N

..........................................................................................1

Ch

ng 2 C S LÝ LU N....................................................................................2

2.1 GI I THI U V CÁC GI NG V T XIÊM......................................................2
2.1.1 V t xiêm Pháp...............................................................................................................2

2.1.2 V t xiêm n i a ................................................................................................4
2.1.3 V t xiêm c i ti n ...............................................................................................4
2.2

T

M VÀ C U T O SINH LÝ TIÊU HÓA C A V T ........................5

2.2.1 M và xoang mi ng..........................................................................................5
2.2.2 Th c qu n và di u ............................................................................................6

2.2.3 D dày và ru t...................................................................................................7
2.3 S

L A CH N TH C N VÀ TIÊU TH TH C N

V T..................10

2.3.1 Khái ni m v s tiêu th th c n...................................................................10
2.3.2 Các y u t
2.3.3 T c

nh h

ng

n tính ngon mi ng và s tiêu th th c n ............11

i c a th c n trong

ng tiêu hóa .................................................12

2.4 VAI TRÒ C A CÁC CH T DINH D
NG TRONG CH N NUÔI GIA
M .......................................................................................................................13
2.4.1 Vai trò carbohydrate.......................................................................................13

-v-


2.4.2 Vai trò protein ................................................................................................13

2.4.3 Vai trò ch t x ...............................................................................................14
2.4.4 Vai trò ch t béo ..............................................................................................15
2.4.5 Vai trò khoáng ...............................................................................................15
2.4.6 Vitamin............................................................................................................16
2.5 NHU C U DINH D

NG C A V T TH T .................................................16

2.5.1 Nhu c u protein ..............................................................................................17
2.5.2 Nhu c u acid amine ........................................................................................18
2.5.3 Nhu c u n ng l

ng .......................................................................................18

2.5.4 Nhu c u khoáng và vitamin ...........................................................................18
2.6 V SINH PHÒNG B NH CHO V T...............................................................19
2.6.1 V sinh th c n và v sinh môi tr

ng ch n nuôi ........................................19

2.6.2 Công tác phòng b nh......................................................................................20
Ch

ng 3 PH

3.1 PH

NG TI N VÀ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

NG TI N ...............................................................................................21

3.1.1 Th i gian và

a

m thí nghi m ........................................................................... 21

3.1.2 Chu ng tr i ............................................................................................................... 21
3.1.3 Th c n dùng trong thí nghi m .............................................................................. 21

3.1.4

ng v t thí nghi m .....................................................................................27

3.1.5 Thu c thú y ....................................................................................................27
3.1.6 D ng c thí nghi m .......................................................................................27
3.2 PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ...................................................................27

3.2.1 B trí thí nghi m ............................................................................................27
3.2.2 Ch m sóc nuôi d
3.3 PH

ng ....................................................................................29

NG PHÁP THEO DÕI CÁC CH TIÊU .............................................30

3.3.1 Ch tiêu t ng tr ng .........................................................................................30
3.3.2 Tiêu t n th c n và h s chuy n hoá th c n .............................................30
- vi -


3.3.3 Tình hình d ch b nh và t l hao h t .............................................................30
3.3.4 Quá trình m c lông c a v t ............................................................................31
3.3.5 X lý s li u ...................................................................................................31
Ch

ng 4 K T QU TH O LU N......................................................................32

4.1 KH N NG T NG TR NG ..........................................................................32
4.1.1 Ch tiêu t ng tr ng .........................................................................................32
4.1.2 Tiêu t n th c n và h s chuy n hoá th c n .............................................34
4.1.3 Tình hình d ch b nh và t l hao h t .............................................................37
4.1.4 Quá trình m c lông c a v t ............................................................................37
4.1.5 Hi u qu kinh t ..............................................................................................39
Ch

ng 5 K T LU N –

NGH ......................................................................40

5.1 K T LU N ................................................................................................................. 40
5.2

NGH ...................................................................................................................... 40

TÀI LI U THAM KH O ................................................................................................. 41

PH CH

NG

- vii -


DANH SÁCH BI U B NG
Trang
ng 2.1. Th tr ng bình quân c a v t xiêm Pháp lúc h th t (gram)

9 tu n tu i ....2

ng 2.2. Tr ng l ng các c quan và s hao phí lúc gi t m c a v t xiêm Pháp.
Con tr ng 12 tu n tu i (trung bình hai l n thí nghi m) .............................................3
ng 2.3. H s chuy n hóa th c n

a v t xiêm Pháp

70 ngày tu i .....................3

ng 2.4. M t s ch tiêu m kh o sát ...........................................................................4
ng 2.5. Th tr ng bình quân c a v t xiêm c i ti n lúc h th t (gram).......................5
ng 2.6. M t s enzyme phát hi n th y trong ng tiêu hóa c a gia c m...................8
ng 2.7.

dài các

n ru t

ng 2.9. Nhu c u dinh d

c phân chia trong

ng tiêu hóa c a v t ..........10

ng c a v t th t ................................................................17

ng 2.10. L ch phòng b nh cho v t b ng vaccine......................................................20
ng 3.1. Thành ph n dinh d
ng 3.2. Thành ph n d

ng c a th c n trong giai

n nuôi úm ..................22

ng ch t c a các th c li u dùng trong thí nghi m ............26

ng 3.3. B trí kh u ph n thí nghi m.........................................................................26
ng 3.4. B trí các nghi m th c c a thí nghi m .......................................................28
ng 4.1. Kh i l
ng 4.2. L

ng c a v t trong thí nghi m .........................................................32

ng th c n tiêu t n hàng ngày c a v t thí nghi m ...............................34

ng 4.3. H s chuy n hoá th c n c a v t trong thí nghi m ..................................35
ng 4.4. Quá trình m c lông c a v t xiêm .................................................................38

- viii -


DANH SÁCH BI U
Trang
Bi u

4.1. T ng tr ng hàng ngày c a v t TN .......................................................................32

Bi u

4.2. Tiêu t n th c n hàng ngày c a v t TN ..............................................................34

Bi u

4.3. H s chuy n hoá th c n gi a các nghi m th c TN .......................................36

- ix -


DANH SÁCH HÌNH
Trang
Hình 3.1. Chu ng tr i nuôi v t thí nghi m ...................................................................21
Hình 3.2. T m g o dùng trong thí nghi m ..................................................................23
Hình 3.3. T m

u xanh dùng trong thí nghi m..........................................................23

Hình 3.4. B t cá dùng trong thí nghi m .......................................................................24

Hình 3.5. Bã khoai mì....................................................................................................25
Hình 3.6. V t xiêm Pháp con 1ngày tu i .....................................................................27
Hình 3.7. V t xiêm Pháp 25 ngày tu i .........................................................................27
Hình 3.8. V t b trí trong lô thí nghi m........................................................................28
Hình 3.9. Chu ng nuôi v t
c thay n c và sát trùng th ng xuyên b ng vôi s ng.
.........................................................................................................................................29
Hình 4.1. V t xiêm pháp cu i thí nghi m.....................................................................39

-x-


CH

NG 1

TV N

Ch n nuôi v t th t r t ph bi n mi n Nam n c ta t bi t là
ng B ng Sông C u
Long, ngh ch n nuôi này ã t n d ng
c nhi u th c n thiên nhiên s n xu t ra kh i
ng th t áng k ph c v cho ng i tiêu dùng và xu t kh u.
t xiêm là loài th y c m
c a chu ng b i ph m ch t th t ngon, có giá tr kinh t cao.
t xiêm Pháp ang
c ch n nuôi r ng rãi m t s n i trong n c ta em l i không ít
i nhu n cho ng i dân vì chúng mau l n h n v t xiêm n i a, ch m ch p, ít i xa....V t
xiêm Pháp có kh n ng t n d ng nhi u lo i th c n s n có nh : rau c t nhiên, rau
mu ng, bã mì, bèo….

Vi c nuôi t xiêm pháp cho th y nh ng u i m h n h n so v i nuôi t xiêm a
ph ng. Tr ng l ng trung bình m t con t t 2,5-3kg (cá bi t có con h n 4kg) ch sau 4
tháng nuôi, trong khi ó
t
c tr ng l ng nh v y thì v t xiêm a ph ng ph i
nuôi n 6-7 tháng. H n n a, hi n nay giá v t xiêm Pháp khá cao, kho ng 50.000
ng/kg, trung bình m t con t kho ng 3kg thì ng i dân ã có 150.000 ng. Do ó,
ng i nuôi t xiêm pháp r t có lãi và ây là ngu n thu nh p không nh cho các h ch n
nuôi (Minh Khuê, t p san KH&CN, 2010). N c ta có n n nông nghi p phát tri n, hàng
m cho ra s l ng l n các ph ph m nông nghi p nh : t m, r m r , bã khoai mì, bã
mía...nh ng h u h t các lo i ph ph m này ch a
c t n d ng gây lãng phí.
Bã khoai mì (bã s n)
c th i ra trong quá trình s n xu t tinh b t khoai mì và t p trung
hi u t i
ng Nai, Gia Lai, Tây Ninh và Bình Ph c. Theo c tính m t nhà máy ch
bi n có công su t 30-100 t n/ ngày thì s s n xu t
c 7,5-25 t n tinh b t, kèm theo ó
là 12 - 48 t n bã. Th ph th i này th ng
c ph i khô thành t ng lu ng tr ng xoá trên
ng ru ng và dùng b sung cellulose cho gia súc, gia c m. Tuy nhiên, do khó tiêu và
không mùi nên bã không h p d n i v i v t nuôi. N u tr i m a trong vài ngày thì bã
khoai mì th i r a, b c mùi hôi th i. n khi tr i n ng lên thì n m m c c h i phát tri n
và theo gió phân tán kh p n i, nh h ng t i môi tr ng và s c kho con ng i (Sinh
c Vi t Nam, 2005). V i tình hình giá c th c n ch n nuôi ngày càng t ng nh hi n
nay thì vi c nghiên c u s d ng các lo i ph ph m nông nghi p
gi m chi phí s n xu t
là vi c làm c n thi t.
Xu t phát t nh ng nguyên nhân trên, chúng tôi th c hi n tài nh h ng c a các
c

bã khoai mì thay th t m lên s t ng tr ng c a v t xiêm Pháp giai
n5
n 12 tu n tu i” nh m theo dõi nh h ng c a vi c thay th t m g o b ng bã khoai mì
i v i v t xiêm Pháp, tìm ra kh u ph n t t h n, góp ph n nâng cao hi u qu cho ngh
ch n nuôi v t.

-1-


CH

NG 2

S

LÝ LU N

2.1 GI I THI U V CÁC GI NG V T XIÊM
2.1.1 V t xiêm Pháp
t xiêm Pháp
c công ty Grimand French cung c p nh p vào Tr
Th n m 1992 - 1993.

ng

iH cC n

t xiêm Pháp có c
m ngo i hình g n gi ng nh v t xiêm a ph ng. Màu s c lông
a v t xiêm Pháp (t i tr i v t Khoa Ch n Nuôi- Thú Y i H c C n Th , hi n nay thu c

Khoa Nông Nghi p) có 3 lo i chính:
Lo i th nh t m t ngày tu i có màu lông en, u, c , c và m t ph n cánh có tr ng,
tr ng có m en phía tr c, chân h i en hay có khoang tr ng, vàng.
Lo i th hai m t ngày tu i, u có m en toàn thân lông vàng, khi tr
có màu tr ng tuy n hay có m en trên u, m và chân có màu tr ng.

ng thành lông

Lo i th ba m t ngày tu i, lông toàn thân vàng, có m en
uôi, ôi khi ngay c
u, lo i này khi tr ng thành lông có màu r n tr ng, xám, chân tr ng, khoang tr ng, có
khi có m en m .
3 lo i này

u có màu m t h i xanh, thân hình to và dài h n v t

ng 2.1. Th tr ng bình quân c a v t xiêm Pháp lúc h th t (gram)
Gi i tính

Tr ng l

Tr ng + Mái

3052,20 ± 710

Tr ng

3714,00 ± 230

Mái

2422,00 ± 168

Ngu n: Tr nh H u Ph

c và Bùi Xuân M n ( 1993).

-2-

ng (g)

a ph

ng.

9 tu n tu i


ng 2.2. Tr ng l ng các c quan và s hao phí lúc gi t m c a v t xiêm Pháp. Con tr ng
12 tu n tu i (trung bình hai l n thí nghi m)
Ch tiêu
Tr ng l

Tr ng l
ng s ng

ng (g)

3855

Máu và lông

508

i quan

824

Thân th t

2524

Gan

49
132
79

u

162

Chân

127

b ng

81

Ngu n: LECLERCQ và CAVILLE (1984).

ng 2.3. H s chuy n hóa th c n

a v t xiêm Pháp

70 ngày tu i

Gi i tính

HSCHTA (kg VCK/ kg TT)

Tr ng

2,54

Mái

2,89

Tr ng + Mái

2,50

i

u ki n 3000kcal ME/kg (Le CANARD de BARBARIE, Banard SAUVEUR et Henri de CARVILLE).

-3-

2.1.2 V t xiêm n i

a

t xiêm còn
c g i là ngan, có ngu n g c xa x a Nam M cho n nay v n ch a
xác nh rõ v t xiêm
c nh p vào Vi t Nam t lúc nào. C ng có tài li u cho r ng v t
xiêm
c a t Thái Lan vào n c ta vào kho ng th k XIX (“La production du
canard au Vi t Nam” Sài Gòn, 1961).
t xiêm có u to, trán ph ng có nhi u lông, u có mào phát tri n con tr ng, mào to
và r ng h n con mái, c ng n, thân khá dài, l ng r ng, ng c n , cánh r ng và chúng có
th bay gi i h n các loài v t khác. Chân ng n, dáng i n ng n , chân có màu vàng, xanh
ho c en. Thân n m ngang so v i m t t. Màu s c lông c a v t xiêm có nhi u lo i: màu
en
c g i là v t xiêm ô, màu xám
c g i là v t xiêm xám, lo i lông tr ng tuy n
c g i là v t xiêm tr ng hay là v t xiêm cò.
tu i tr ng thành, v t xiêm mái n ng 2-2,5kg, v t xiêm tr ng n ng 3,5kg. V t xiêm
vào kho ng 6,5-7 tháng tu i, bi t p tr ng, nuôi và gi con t t, tr ng
c p t 33-36
ngày thì n , v t m i n m 3 l a, m i l a 12-15 tr ng /mái.
ng 2.4. M t s ch tiêu m kh o sát
Ch tiêu

Tr ng

Mái

P sau khi v t lông

89,7 %

89,0 %

P sau khi b lòng

75,5 %

75,8 %

Pb

63,3 %

68,4 %

u và chân

Ngu n: Theo báo cáo

u tra gi ng gia c m c a Tr

ng

i H c Nông Nghi p 4 và Vi n Ch n nuôi (1976-1977).

2.1.3 V t xiêm c i ti n

t F1 là con lai gi a v t Xiêm tr ng Pháp và v t Xiêm mái a ph ng. Qua th i gian
nuôi th nghi m và các k t qu nghiên c u cho th y v t F1 phát tri n t t, có t m vóc khá,
nuôi ít b nh t t, th t ngon và c bi t có kh n ng t n d ng t t th c n ph ph ph m
nông nghi p. V t xiêm C i ti n n ng su t n m gi a con a ph ng và con xiêm Pháp,
i n ng su t tr ng 100 - 200 tr ng/n m và kh i l ng l,7 – 2,5 kg/con mái v i 10 tu n
tu i và 3,5 - 4 kg/con tr ng 12 tu n tu i (Nguy n Th Kim ông, 2001).

-4-


ng 2.5. Th tr ng bình quân c a v t xiêm c i ti n lúc h th t (gram)
Gi i tính

Tu n tu i

Tr ng l

Tr ng + Mái

12

2955,71 ± 146

Tr ng

12

3781,81 ± 151

Mái

10

1998,00 ± 147

Ngu n: Tr nh H u Ph

2.2

C

ng (g)

c và Bùi Xuân M n (1993).

M VÀ C U T O SINH LÝ TIÊU HÓA C A V T

Các c quan tiêu hóa gia c m
c thích ng v i vi c tiêu hóa các th c n khác nhau
nh th c n có ngu n g c th c v t c ng nh
ng v t.
t ch c vi c cho n m t cách
thích h p c n ph i tính n s i qua r t nhanh c a th c n qua các c quan tiêu hóa
gia c m và c ng
làm vi c c a toàn b c a b máy tiêu hóa. Nh ng h n h p th c n
em s d ng c n ph i
c c u t o v i s tính toán v tu i và tr ng thái sinh lý c a gia
m. C u t o t ng quát b máy tiêu hóa c a gia c m bao g m các b ph n ch y u sau
ây: m , xoang mi ng, th c qu n, di u, d dày và ru t.
2.2.1 M và xoang mi ng

Gia c m l y th c n b ng m , m
bi t, hình dáng và
l nc am
loài.

c bao b c b i m t l p s ng c ng, có c u t o c
các loài chim và gia c m u r t khác nhau tùy theo

v t có m dài và d p, u m có m u c ng nh móng tay, rìa m có khía cho n c
thoát ra khi chúng l y th c n trong n c.
ng rãnh m trên có thêm nh ng r ng nh
ng s ng ho c nh ng mi ng nh dùng l c n c i qua và c n t rau c . Trong ch t
ng c a m có r t nhi u u dây th n kinh bao b c, có ch c ba, nh ng u này
cg i
là các ti u th xúc giác. Dây th n kinh còn có trên vòm mi ng c ng và d i l p bi u bì
a l i có vai trò không nh ng l y th c n mà còn
u khi n s phát tri n c a m phù
p v i lý tính c a th c n thay i theo tu i phát tri n c a v t. nh ng con mái ph n
ng m trên th ng có màu s c r c r h n nh ng con tr ng.

-5-


Xoang mi ng
Trong xoang mi ng có l i và m t h th ng tuy n n c b t, l i n m
áy khoang
mi ng, có hình d ng và kích th c t ng ng v i m . Trên b m t phía trên c a l i có
nh ng r ng r t nh hóa s ng h ng v c h ng. Chúng có kh n ng gi kh i th c n
trong mi ng và y chúng v phía th c qu n. Theo mép vi n c a l i có nh ng lông

ng và kim b ng s ng, nh ng lông c ng và kim này cùng v i nh ng t m nh bên c nh
m ngang m có tác d ng gi th c n l i khi l c n c.
m t gi i ph u, h th ng tuy n n c b t có th phân bi t làm 8 loài tuy n khác nhau:
tuy n hàm trên, tuy n c nh l m i, tuy n trên h u, tuy n gi a mi ng và h u, tuy n sau
xoang mi ng, tuy n d i l i, tuy n tr c thanh qu n, tuy n khóe mi ng. H th ng tuy n
c b t này phân ti t ra m t l ng l n n c b t bi n ng t 7 – 25 ml, tùy theo tính
ch t và l ng th c n ít hay nhi u,
pH kho ng 4 - 7,5, tác d ng ch y u c a tuy n
c b t ch y u là làm tr n d nu t th c n (D ng Thanh Liêm, 2004).
2.2.2 Th c qu n và di u
Th c qu n
ng th c qu n dài, tr c khi vào xoang ng c nó
c phình to ra t o thành m t cái túi
i là di u (di u gi ), sau ó nó tr l i nh ng th c qu n bình th ng
vào d dày
tuy n. Trên niêm m c su t ng th c qu n và di u có r t phong phú tuy n n c nh n. Có
lo i n m nông d i niêm m c g i là bi u mô (epithelium), có lo i n m sâu d i bi u mô
(sub-epithelium). Nh d ch nh n ti t ra nhi u mà nó làm cho r t tr n
gia c m d dàng
nu t th c n. Hình thái th c qu n và di u v t lúc ói không phân bi t gi a di u và th c
qu n. Khi v t n no thì nó phình to ra thành m t cái túi dài, vì th mà v t ng i ta nh i
th c n vào di u d dàng
Di u
Th c qu n c a v t có kh n ng giãn n d c theo kh p chi u dài (di u gi ).
Di u có nh ng ch c n ng sinh lý quan tr ng là d tr và
u ti t l ng th c n i vào
ng tiêu hóa, di u còn ti t ra d ch di u
th m t làm m m th c n, chu n b cho tiêu
hóa d dày sau này. Th c n
nguyên h t tr ng thái khô và c ng s n m trong di u

lâu h n, có th
n 18 gi , ng c l i th c n d ng b t có th ch t 1,5 n 2 gi .
u
này cho th y s có liên quan nhi u n qui trình k thu t qua các giai
n s n xu t c a
t (D ng Thanh Liêm, 2004). Trong di u gia c m pH dao ng trong kho ng 4,5 n
5,8. Di u
c phân b các dây th n kinh ph v . Khi kích thích dây th n kinh giao c m,

-6-


co bóp c vách di u c ng nh s co c a c th t
và y u i.

ch

i ra c a di u c ng b gi m b t

2.2.3 D dày và ru t
dày tuy n
m tr c d dày c , nó có dung tích r t bé. D dày tuy n là d ng ng ng n có vách dày,
ng
c n i v i d dày c b ng m t eo nh . Vách d dày tuy n c u t o g m màng nh y,
và màng mô liên k t. B m t c a màng nh y có nh ng n p g p d th y r t m và liên
c.
Th c n t di u r i vào d dày tuy n, th i gian th c n d ng l i
ây c ng r t ng n.
ây có các tuy n ti t ra HCl và enzyme pepsin b t u tiêu hóa protein.
Trong d dày tuy n có nhi u m t nh , m t th ng có th nhìn th y ó là c a

ng tuy n d ch v . Trong nang tuy n c ng có hai lo i t bào, m t lo i th t to ti
t lo i nh ti t ra pepsinogen. Th c n i qua ây
c th m t b i d ch v
c chuy n xu ng d dày c (m )
tiêu hóa ti p. M t khi d dày tuy n b
nh b nh d ch t , gumboro...thì kh n ng tiêu hóa protein c ng gi m.

ra c a các
t ra HCl và
và ti p t c
t n th ng

dày c
dày c có d ng hình a, h i b bóp phía c nh. Nó n m phía sau thùy trái gan và
chuy n nhi u h n v n a trái khoang b ng. So v i d dày tuy n thì d dày c có dung
tích l n h n, trong niêm m c d dày c có lót b i l p t bào s ng hóa r t c ng
ch ng
i s va p, xây xát khi m nghi n th c n, ph n d i l p t bào này là l p t bào t ng
sinh thay th cho l p t bào th ng bì bên trên b bào mòn. Trên b m t c a l p t bào
này có nhi u gai nh nhô lên, làm cho niêm m c tr nên nhám. Nh ng gai nh này
c
i là “r ng m ”, m i r ng m có m t tuy n nh n r t nh
bên c nh. Qua kh i t bào
ng sinh có mô c r t phát tri n, màu
s m. Nh có h th ng c này giúp cho m co
bóp m nh, nghi n nát th c n chu n b cho tiêu hóa ti p theo ru t.
Ru t non
Là m t ng dài có
3
n:

n r ng h p khác nhau, d a vào hình thái ru t non

c chia thành

n trên là ng l n r ng có d ng hình ch U g i là tá tràng (duodenum), s tiêu hóa hóa
c b i enzyme c th và s h p thu di n ra r t mãnh li t t i
n ru t này.
n ru t non gi a (jejunum) b t u t cu i tá tràng, n i
ra 4 ng tuy n (2 tuy n t
gan và 2 tuy n t t y t ng) n ch d u tích c a cu ng noãn hoàng.

-7-


n ru t non cu i (ileum) b t

u t cu ng noãn hoàng

n ngã t manh tràng.

i tác d ng c a các lo i enzyme t d ch v , d ch ru t, d ch t y và d ch m t i b ph n
các ch t dinh d ng nh ch t b t
ng, protein, lipid
c tiêu hóa và h p thu. Nh ng
nh th c n còn c ng ch a
c nghi n k
c a ng c l i d dày c nh vào s
nhu ng ng c c a ru t non
d dày c nghi n ti p. Vì l ó nên niêm m c ru t có

màu vàng c a m t.
Th i gian tiêu hóa ru t non kho ng 4 gi . S h p thu d
tá tràng, song m nh nh t
n không tràng.

ng ch t

ru t non b t

Qua nghiên c u, ng i ta phát hi n th y các enzyme trong ng tiêu hoá gia c m
hi n trong b ng 2.6:
ng 2.6. M t s enzyme phát hi n th y trong ng tiêu hóa c a gia c m

trí
Mi ng
Di u
dày tuy n

ch phân
ti t

Tên enzyme

N

n ph m th y

ch t enzym
tác ng

phân cu i cùng

Ptyalin (ít)

Tinh b t

Maltose (ít)

ch di u

Lactase

Lactose

Glucose. lactose

ch v

Pepsine

Protein

Pepton

Amylase

Tinh b t

Glucose

Lipase

Lipid

Acid béo. glycerin

Trypsine

Pepton

Acid amin

Enterokinase

Trypsinogen

Trypsin

Disacchrase

Disacchrarid

Monosacchrarid

Nucleaze

Acid nucleic

Ribosom desoxyribose

cb t

HCl
Tuy n t y

Ru t

D ch t y

ch ru t

Purin. purimid
Gan

ch m t

Acid m t

Lipid

ct m t
Ngu n: D

ng Thanh Liêm (2003) trích d n t Bell Freeman.

-8-

Lipid nh hóa thành h t
nh

ut
c th


h p thu các ch t dinh d ng trong
ng tiêu hóa gia c m r t kh n tr ng
u này
2
th hi n qua m t
lông nhung trên cm ru t non gia c m r t l n, ch t b t
ng tiêu
hóa nhanh và h p thu nhanh
n trên c a ru t non, protein phân gi i thành acid amin
ch m h n nên nó
c h p thu nhi u nh t
n k ti p.
Ru t già
c chia làm 3 ph n: manh tràng, h i tràng, tr c tràng.
Manh tràng (caecum) có c u t o chia nhánh i x ng r t phát tri n, ch ti p giáp gi a
ru t non và ru t già có van g i là van h i manh tràng
không cho th c n i ng c t
ru t già lên ru t non. manh tràng có quá trình lên men vi sinh v t, vì v y mà m t ph n
ch t x
c tiêu hóa t i ây. Song kh n ng tiêu hóa ch t x
gia c m r t có gi i h n.
manh tràng còn có quá trình t ng h p vitamin B12, vì l ó phân gia c m trong ch t
n chu ng là ngu n cung c p vitamin B12 r t phong phú.
t tràng (colon) và tr c tràng (rectum): K t tràng r t kém phát tri n nên không th y rõ
ràng v m t hình thái nh tr c tràng. K t tràng có tác d ng nhu ng ng c a ch t
ch a lên manh tràng và t manh tràng xu ng tr c tràng

i vào l huy t. M t
lông
nhung
ây r t th a th t nên h p thu các ch t dinh d ng c ng không nhi u. Tuy nhiên,
ây có quá trình h p thu ch t khoáng và n c t ng i m nh. Ngoài ra, nó còn h p
thu m t s s n ph m lên men nh m t s acid h u c m ch ng n, nh ng s l ng
c
xem nh không áng k .
huy t (cloaca): l huy t c a gia c m có c u t o g n gi ng nh m t cái túi,
ây g m
có các c a
vào c a ru t già, hai ng d n ni u,
ng sinh d c. Phân và n c ti u
c
tích t và n m l i l huy t m t th i gian,
ây c ng có quá trình h p thu mu i và n c
t m nh, vì v y làm cho phân c a gia c m
c khô i. N c ti u c ng cô ng l i
thành mu i urat màu tr ng
u c c phân. N u cho gia c m n d th a ch t m thì
mu i urat sinh ra nhi u làm cho phân màu tr ng nhi u, ng c l i cho n thi u m thì
phân có màu en nhi u h n.

-9-


ng 2.7.
Các

dài các

n ru t

c phân chia trong

n ru t

dài (cm)
22 – 38

Tá tràng (Duodenum)
n trên ru t non (Jejunum)

90 – 140

nd

10 – 18

i ru t non (Ileum)

10 - 20

Ru t già
ng chi u dài ru t
Ngu n: D

ng tiêu hóa c a v t

115 - 230

ng Thanh Liêm (2003) trích d n t Hoffman Wolker.

Gia c m có m c
trao i ch t và n ng l ng cao h n so v i ng v t có vú và
c
i b nhanh b ng nh ng quá trình tiêu hóa và h p thu các ch t dinh d ng trong th c
n. C ng
và tính ti n tri n nhanh c a các quá trình tiêu hóa gia c m
c xác nh
ng t c
i qua r t l n c a kh i l ng ch t tiêu hóa qua ng tiêu hóa. V i chi u dài
a ng tiêu hóa gia c m nói chung không l n, th i gian mà th c n tính t lúc cho n
n khi th i thành phân l huy t, kho ng t 2,5 gi
i v i gia c m ang
và 8 - 12
gi
i v i gia c m không (Bùi Xuân M n, 2007).
2.3 S

L A CH N TH C N VÀ TIÊU TH TH C N

V T

l a ch n th c n c a gia c m có liên quan n tính ngon mi ng c a gia c m. Tính
ngon mi ng l i có liên quan n s tiêu th th c n, t ó có nh h ng l n n s c s n
xu t c a gia c m.
2.3.1 Khái ni m v s tiêu th th c n
tiêu th th c n bi u th l ng th c n mà gia c m n
c trong m t ngày êm. S

tiêu th th c n khác v i s tiêu hao th c n và tiêu t n th c n ch : tiêu th th c n là
ng th c n th c ch t gia c m n
c, còn tiêu hao th c n ho c tiêu t n th c n là c
ng th c n gia c m n
c và l ng th c n r i
xu ng chu ng. Thông th ng
ng i ta quy nh: th c n tiêu th
d ng khô không khí có
m tiêu chu n 13%.
ng th c n tiêu th có quan h r t m t thi t v i s t ng tr ng c ng nh s c s n xu t
a gia c m.

- 10 -


2.3.2 Các y u t

nh h

ng

n tính ngon mi ng và s tiêu th th c n

Theo D ng Thanh Liêm (2003), s tiêu th th c n c a gia c m ph thu c r t nhi u y u
, có th chia thành 3 nhóm y u t chính sau ây: Y u t th c n, y u t c th và y u t
môi tr ng.
u t th c n
u trúc v t lý c a th c n, màu s c và ánh sáng có liên quan
Gia c
kh n

Bên c
ms

n s tiêu th th c n.

m quen n lo i th c n truy n th ng c a nó, c quan th giác r t phát tri n. Nó có
ng phát hi n, phân bi t
c th c n b i màu s c, hình d ng,
l n c a th c n.
nh ó th c n d p viên v i kích c phù h p theo tu i và
l n c a gia c m thì gia
thích n và n
c nhi u h n.

Thành ph n hoá h c c a th c n
Th c n h n h p
c pha tr n v i nhi u lo i theo t l tính toán sao cho m b o
c
cân b ng các ch t dinh d ng áp ng
cho nhu c u c a gia c m, không th a c ng
không thi u. ây là cách m b o t t nh t duy trì tính ngon mi ng b n v ng i v i gia
m. Ch có nh v y gia c m m i n
c nhi u, l n nhanh, s n xu t t t và th ch t kh e
nh. M t khác th c n c n
c b o qu n t t, gi
c mùi t nhiên c a nguyên li u.
Không b m và m c, không b nhi m c ch t c ng là y u t quan tr ng t o tính ngon
mi ng t t cho gia c m.
u t c th
Kh n ng v giác c a gia c m

ngon mi ng c a th c n còn ch u nh h ng b i kh n ng v giác c a gia c m. Kh
ng này ph thu c r t nhi u vào c
m c u t o c a gi ng và loài. L i gia c m
c
bao b c b i m t l p keratin d y m t trên. S phân b n th n kinh v giác r t th a th t,
vì th kh n ng v giác c a gia c m kém h n nhi u so v i ng v t có vú. Gia c m phân
bi t v ng t tinh vi h n ng i.
i v i v chua gia c m c ng r t nh y c m, không thích
th c n b lên men chua. Riêng v ng gia c m khó phân bi t
c.
Tình tr ng s c kh e và s c s n xu t
Gia c m kh e m nh (không m c b nh truy n nhi m, b nh ký sinh trùng, không b ngh n
do n dây thun, n lông) thì có tính ngon mi ng cao v i th c n. gi ng gia c m có
c s n xu t cao thì tính ngon mi ng v i th c n càng l n và ng c l i.
Nhi t

môi tr

ng

- 11 -


Môi tr ng nhi t
mát m , vùng nhi t
trung hòa, không quá nóng c ng không
nh quá thì gia c m có tính ngon mi ng nh t i v i th c n. Khí h u vào mùa hè và
mùa khô nhi t
chu ng nuôi th ng cao vào kho ng 30 - 35o C, gia c m có tính ngon
mi ng i v i th c n r t th p, th ng u ng nhi u n c, n ít th c n. C n cho gia c m

n vào lúc tr i mát, c n có bi n Pháp
làm h nhi t
chu ng. Có nh v y gia c m
i n h t kh u ph n n s n xu t bình th ng.
2.3.3 T c
c

i c a th c n trong

i c a th c n trong

ng tiêu hóa

ng tiêu hoá

c bi u th b ng

u t c th
Tùy theo giai
n sinh lý s n xu t khác nhau mà nó có nh h ng n t c
i c a th c
n.
i v i gia c m m c b nh
ng ru t i tiêu ch y thì t c
i c a th c n nhanh
n.
u t th c n
Các lo i th c n h t
nguyên nh h t thóc, h t b p…thì nó i trong
ch m h n th c n h n h p d p viên hay d ng cám.

ng tiêu hoá

Ch t x trong th c n: kh n ng tiêu hoá ch t x c a gia c m r t kém. N u trong th c n
có nhi u x thì nó kích thích niêm m c ru t làm cho ru t t ng c ng nhu ng. T ó t c
i c a th c n càng nhanh làm cho gia c m n nhi u h n, song kh n ng tiêu hoá gi m
th p làm cho ch s bi n chuy n th c n t ng lên, gi m th p hi u qu kinh t c a quá
trình ch n nuôi.
Th c n có nhi u mu i, có ch t chua, kích thích niêm m c ru t, làm cho ru t nhu
nhanh, th c n c ng i nhanh h n.

ng

Nh ng ch t nhu n tràng trong th c v t nh rau lang, rau mu ng c ng làm cho th c n i
nhanh. Trái l i nh ng ch t gây táo bón nh tanin làm cho th c n i ch m trong ng tiêu
hoá.
Cách th c cho n
u cho n nh m c thì th c n i ch m có tác d ng tiêu hoá các ch t dinh d ng t t
n. Tr ng h p cho n nhi u, cho n t do thì th c n i mau h n, t l tiêu hoá c ng
gi m.

- 12 -