KHẢO sát hệ VI SINH vật dạ cỏ và các CHỈ TIÊU SINH lý máu của bò THỊT NUÔI BẰNG KHẨU PHẦN THỨC ăn hỗn hợp kết hợp bổ SUNG dầu đậu NÀNH

TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG

PH

NG TRANG

KH O SÁT H VI SINH V T D C VÀ CÁC CH TIÊU
SINH LÝ MÁU C A BÒ TH T NUÔI B NG KH U PH N
TH C N H N H P K T H P B SUNG
D U
U NÀNH

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

n Th , 5/2012


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

S

PH

NG D NG

NG TRANG

KH O SÁT H VI SINH V T D C VÀ CÁC CH TIÊU
SINH LÝ MÁU C A BÒ TH T NUÔI B NG KH U PH N
TH C N H N H P K T H P B SUNG
D U
U NÀNH

n Th , ngày….tháng….n m 2012
CÁN B H

NG D N

C n Th , ngày….tháng….n m 2012
DUY T B MÔN

TS. NGUY N TR NG NG

n Th , ngày….tháng….n m 2012
DUY T C A KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: CH N NUÔI - THÚ Y

KH O SÁT H VI SINH V T D C VÀ CÁC CH TIÊU
SINH LÝ MÁU C A BÒ TH T NUÔI B NG KH U PH N
TH C N H N H P K T H P B SUNG
D U
U NÀNH

Giáo viên h

ng d n :

Sinh viên th c hi n:

TS. Nguy n Tr ng Ng

S Ph

ng Trang

MSSV: 3082767
L p CN – TY 34

C n Th , 5/2012


L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân. Các s li u, k t qu
trình bày trong lu n v n là trung th c và ch a t ng
c ai công b trong các công
trình lu n v n nào tr c ây.

Sinh viên th c hi n

S

PH

NG TRANG


IC M

N

Tr i qua nh ng n m h c t p và rèn luy n d i mái tr ng
i H c C n Th , nay
tôi g i l i bi t n sâu s c n quý th y cô và các b n trong su t th i gian qua.
Tôi luôn ghi nh công n ba m ã nuôi d ng, ch m sóc cho tôi và là ch d a
v ng ch c cho tôi trong nh ng n m h c t p xa nhà.
Xin g i l i bi t n sâu s c n th y Nguy n Tr ng Ng và cô Nguy n Th H ng
Nhân ã h t lòng gi ng d y, ng viên, h ng d n nhi t tình và giúp
tôi trong

su t quá trình th c hi n tài lu n v n t t nghi p.
Tôi xin c m n cô c v n Nguy n Th Tuy t Nhung ã quan tâm, lo l ng l p ch n
nuôi thú y khóa 34 trong nh ng n m qua.
Xin chân thành c m n quý th y cô b môn Ch n Nuôi và b môn Thú y ã t n tình
d y d , truy n t nh ng ki n th c và kinh nghi m quý báu cho tôi.
Xin g i l i c m n chân thành n anh Nguy n Thi t ã nhi t tình ch d n và giúp
tôi trong su t quá trình làm lu n v n.
Cu i cùng tôi xin c m n các b n ch n nuôi thú y khóa 34 ã
trong th i gian hoc t p v a qua.

ng viên, giúp

tôi


CL C
I CAM

OAN .......................................................................................................... i

IC M

N ................................................................................................................ ii

C L C ..................................................................................................................... iii
DANH M C CH

VI T T T ...................................................................................... vi

DANH M C B NG VÀ BI U

TÓM L

............................................................................... vii

C................................................................................................................... vii

CH

NG 1

TV N

........................................................................................... 1

CH

NG 2 C S LÝ LU N ..................................................................................... 2

2.1

C

M BÒ LAI SIND ..................................................................................... 2

2.2

C

M CHUNG C A GIA SÚC NHAI L I .................................................... 2

2.3 S L

C D C C A B .................................................................................... 2

2.3.1 Protozoa ................................................................................................................ 2
2.3.2 Vi khu n................................................................................................................ 5
2.3.3 N m....................................................................................................................... 6
2.4 QUÁ TRÌNH TIÊU HÓA

D C ........................................................................ 7

2.4.1 S tiêu hóa x trong d c ..................................................................................... 7
2.4.2 S tiêu hóa tinh b t trong d c ............................................................................. 7
2.4.3 S tiêu hóa glucid hòa tan trong d c .................................................................... 7
2.5 M T S
2.5.1

NH H

NG C A PROTOZOA............................................................ 8

i v i qu n th vi khu n và n m trong d c ....................................................... 8

2.5.2 Hi u qu c a vi c lo i b protozoa lên ho t
2.5.3 nh h

ng c a lo i b protozoa d c

ng trong d c ................................ 8

n n ng su t c a

ng v t nhai l i ............ 9

2.6 SINH LÝ MÁU........................................................................................................ 9
2.6.1 Ch c n ng c a máu .............................................................................................. 9
2.6.2 Thành ph n c a máu.............................................................................................. 10
2.6.2.1 Huy t t

ng........................................................................................................ 10

2.6.2.2 Thành ph n h u hình .......................................................................................... 11
2.7 TH C N THÔ XANH........................................................................................... 14
2.7.1 C lông tây ............................................................................................................ 14


2.7.2 C voi.................................................................................................................... 15
2.7.3 Rau mu ng ............................................................................................................ 15
2.7.4 C m m xanh ........................................................................................................ 15
2.7.5 C ch .................................................................................................................... 16
2.7.6 Th c n tinh .......................................................................................................... 16
CH

NG 3 PH

3.1 PH

NG TI N VÀ PH

NG PHÁP THÍ NGHI M .............................. 17

NG TI N THÍ NGHI M ............................................................................... 17

3.1.1

a

m và th i gian ti n hành thí nghi m ............................................................ 17

3.1.2

it

ng thí nghi m............................................................................................. 17

3.2 PH

NG PHÁP THÍ NGHI M .............................................................................. 17

3.2.1 B trí thí nghi m.................................................................................................... 17
3.2.2 Các ch tiêu theo dõi và cách thu th p s li u ......................................................... 17
3.2.3 Cách x lý s li u .................................................................................................. 18
CH

NG 4 K T QU TH O LU N .......................................................................... 19

4.1 NH H NG U NG VÀ KHÔNG U NG D U TRÊN S L NG PROTOZOA
VÀ VI KHU N D C ................................................................................................ 19
4.1.1 S l

ng protozoa d c ........................................................................................ 19

4.1.2 S l

ng vi khu n d c ........................................................................................ 20

4.1.3 S thay

iv s l

ng protozoa và vi khu n qua các th i

m thí nghi m .......... 20

4.2 NH H NG C A U NG VÀ KHÔNG U NG D U TRÊN CÁC CH TIÊU SINH
LÝ MÁU........................................................................................................................ 22
4.2.1 nh h

ng c a vi c u ng và không u ng d u trên các ch tiêu sinh lý máu............ 22

4.2.2 S thay

is l

ng b ch c u qua các th i

m ................................................... 24

4.2.3 S thay

is l

ng h ng c u qua các th i

m .................................................. 24

4.2.4 S thay

i n ng

4.2.5 S thay

i t l ph n tr m hematocrit qua các th i

4.2.6 S thay

is l

hemoglobin qua các th i

ng ti u c u qua các th i

m ............................................... 25
m ...................................... 26

m .................................................... 26


CH

NG 5 K T LU N VÀ

NGH ........................................................................ 27

5.1 K T LU N.............................................................................................................. 27
5.2

NGH ................................................................................................................. 27

TÀI LI U THAM KH O .............................................................................................. 28
PH L C


DANH M C CH

VI T T T

Ch vi t t t

Ch vi t

HCT

Hematorit

HGB

Hemoglobin

KUD

Không u ng d u

NT

Nghi m th c

P/E

Protein/n ng l

PLT

Ti u c u

RBC

ng c u

UD

ng d u

WBC

ch c u

y

ng

DANH M C B NG VÀ BI U

B ng và

T a b ng và b ng

Trang

bi u
ng 4.1
ng 4.2

ng 4.3

nh h ng c a u ng và không u ng d u trên s l
(Log10/ml)

ng protozoa d

nh h ng c a u ng và không u ng d u trên s l
(Log10/ml)

ng vi khu n d

Các ch tiêu sinh lý máu c a bò có và không b sung.

19

20
23

Bi u

4.1

thay i s l ng protozoa và vi khu n qua các th i
bò không u ng d u (Log10/ml)

m khi

Bi u

4.2

thay i s l ng protozoa và vi khu n qua các th i
bò u ng d u (Log10/ml)

m khi

Bi u

4.3

S thay

is l

ng b ch c u c a máu bò qua các th i

m

24

Bi u

4.4

S thay

is l

ng h ng c u c a máu bò qua các th i

m

25

Bi u

4.5

S thay

i n ng

Bi u

4.6

S thay

i t l hematocrit c a máu bò qua các th i

Bi u

4.7

S thay

is l

hemoglobin c a máu bò qua các th i

ng ti u c u c a máu bò qua các th i

m

m

21
22

25
26

m

26

TÓM L

C

tài
c ti n hành v i m c tiêu kh o sát s thay i v s l ng protozoa và vi
khu n d c cùng v i các ch tiêu sinh lý máu c a bò th t nuôi b ng kh u ph n th c
n h n h p k t h p b sung d u u nành. Thí nghi m
c th c hi n trên 6 bò lai
Sind v i 2 nghi m th c và 3 l n l p l i. c 2 nghi m th c, bò
c nuôi v i kh u
ph n g m c t i và th c n h n h p (2%/ kg th tr ng), s khác bi t là nghi m
th c 2 có b sung d u nành (cho bò u ng 1 l n, 6 ml/kg th tr ng) tr c khi b t u
thí nghi m. Các ch tiêu
c thu th p và ánh giá các th i
m 5, 30, 60 và 90
ngày sau khi u ng d u.
K t qu cho th y, vi c b sung th c n h n h p m c cao nh h ng không có ý
ngh a th ng kê n s phát tri n c a vi khu n d c (P > 0,05) kh u ph n u ng
d u so v i không u ng d u, m c dù có s khác bi t (P < 0,05) v s l ng protozoa
th i
m 5 và 30 ngày c a thí nghi m. C th s l ng protozoa t i th i m 5
ngày sau khi u ng d u nghi m th c 1 và 2 t ng ng là 5,87 và 4,95 x log10 /ml,
n th i m 90 ngày s l ng protozoa ã h i ph c tr l i và lên n 6,03 và 5,95
x log 10/ml kh u ph n có và không có d u.
i v i các ch tiêu sinh lý máu, không
có s khác bi t (P > 0,05) gi a 2 nghi m th c v s l ng b ch c u, h ng c u,
n ng

hemoglobin và t l hematocrit, m c dù bò không u ng d u các ch s
này có xu h ng cao h n. Tóm l i, trong kh u ph n có b sung 2% th c n h n
h p, vi c b sung d u u nành không mang l i hi u qu rõ ràng v s l ng vi
khu n d c và các ch tiêu sinh lý máu c a bò th t.


CH

NG 1.

TV N

n c ta c ng nh các n c ang phát tri n, ngành ch n nuôi trâu bò g n li n v i
ngành tr ng tr t, do ó r m và ph ph m cây tr ng th ng óng vai trò quan tr ng.
Nh ng v n
t ra là dân s ngày càng gia t ng, nhu c u th t
ngày càng nhi u.
Trong khi ó di n tích ng c t nhiên ngày càng thu h p, ngu n ph ph m b
hoang phí ho c s d ng ch a phù h p vì v y c n có bi n pháp thích h p s d ng
ngu n ph ph m có hi u qu
có th thay th t l c trong kh u ph n c a trâu bò.
Tuy nhiên, y u t gi i h n c a các lo i th c n là hàm l ng nit , cacbonhydrat,
lipid th p, hàm l ng x cao, t l tiêu hóa kém do không cân i các d ng ch t
(t s P/E). Các m t h n ch này
c kh c ph c b ng nhi u bi n pháp x lý r m r
b ng hóa ch t, b sung các lo i d ng ch t thoát qua…và m t trong nh ng bi n
pháp
c i thi n t s P/E c a d ng ch t h p thu là lo i b protozoa trong d c ,
trong ó cho bò u ng d u m t l n v i li u cao là m t trong nh ng cách hi u qu và
d th c hi n.

Theo Hungate (1966), Ikwuegbu và Sutton (1982) và Murphy et al., (1990), m c
cao lipid trong kh u ph n có th gây c cho protozoa trong d c . Nghiên c u c a
Nguy n Th H ng Nhân et al., (2001) và Mom Seng et al., (2001) cho th y d u u
nành có tác d ng làm gi m b t l ng protozoa trong d c , t ng l ng vi khu n, t
ó làm t ng kh n ng phân gi i d ng ch t c a vi khu n, t ng tiêu hóa x , gi m
CH4, t ng h s tiêu hóa toàn ph n c ng nh nh h ng n m t s ch tiêu, thành
ph n c a máu bò. Tuy nhiên, tùy vào t ng u ki n nuôi d ng và ngu n th c n,
hi u qu c a vi c u ng d u s khác nhau.
tài “Kh o sát h vi sinh v t d c và
các ch tiêu sinh lý máu c a bò th t nuôi b ng kh u ph n th c n h n h p k t
h p b sung d u u nành
c th c hi n v i m c tiêu nh m theo dõi s thay
i s l ng protozoa, vi khu n và các ch tiêu sinh lý máu c a bò khi có ho c
không b sung d u u nành.

CH

NG 2. C

S

LÝ LU N


2.1

C

M BÒ LAI SIND

Bò lai Sind thu c nhóm bò U,
c lai t o Vi t Nam t nh ng n m 1923 - 1924
trên c s bò cái vàng Vi t Nam v i bò c n
. Là bò kiêm d ng
c dùng
cày kéo, l y th t và s a. Qua nhi u n m nhân thu n, các c
m s n xu t ã n
nh. Bò lai Sind có nh ng c
m g n gi ng v i bò Sind nh : u dài, trán d ,
tai c p, y m phát tri n, có u vai, mình ng n, lông màu vàng m ho c cánh ván,
b n chân cao và r n ch c. N ng su t th t khi tr ng thành t tr ng l ng: Bò c
n ng 300 - 400 kg, bò cái n ng 270 - 280 kg, t l th t x kho ng 49%.
2.2

C

M CHUNG C A GIA SÚC NHAI L I

c
m n i b t c a gia súc nhai l i là có ng tiêu hóa phát tri n, có nh ng khoang
phình to
t o ra môi tr ng giúp cho vi sinh v t lên men carbohydrat và các s n
ph m cây tr ng khác
s n sinh ra ch y u là acid béo bay h i, CH4, CO2, và n ng
ng (ATP) cho sinh tr ng và phát tri n c a vi sinh v t. Gia súc nhai l i có th s
d ng th c n nhi u x v i m t l ng l n là nh vào: C u t o b máy tiêu hóa, môi
tr ng d c , s nhai l i, h vi sinh v t d c .
2.3.

L

CD C

BÒ

D c là m t túi to nh t, chi m 2/3 dung tích d dày có s c ch a l n 100 - 150lít.
Th c n có th l u l i trong ó m t th i gian t 2 - 24 gi và th c n còn sót l i có
khi lên n 3 - 4 ngày. Theo T.R.Preston và R.A.Leng (1991), môi tr ng d c ph
thu c vào: Lo i và kh i l ng th c n n vào, s nhào tr n theo chu k thông qua
co bóp d c , s ti t n c b t và nhai l i, s chuy n d ch các ch t xu ng b máy
tiêu hóa, s h p thu các ch t dinh d ng t d c . Môi tr ng trung tính d c
luôn
c duy trì do pH d c
c u ch nh liên t c b i các quá trình lên men.
G m nhi u loài và
c chia ra các nhóm chính là: Nguyên sinh
ng v t
(protozoa), vi khu n (bacteria), vi n m. Các nhóm vi sinh v t s ng c ng sinh và
phân chia ch c n ng v i nhau ho c ôi khi c ng t ng tác nhau. M i nhóm có c
i m s d ng ch t dinh d ng khác nhau trong quá trình lên men và nhu c u sinh
tr ng c a chúng c ng òi h i m t s nét riêng nh pH, các mu i khoáng và
vitamin trong d c .
2.3.1 Protozoa
Protozoa xu t hi n trong d c khi gia súc b t u n th c n th c v t thô. Sau khi
và trong th i gian bú s a d dày tr c không có protozoa. Protozoa không thích
ng v i môi tr ng bên ngoài và b ch t nhanh. Trong d c protozoa có s l ng
kho ng 105 - 10 6 t bào/g ch t ch a d c . Có kho ng 120 loài protozoa trong d c .
m i loài gia súc có s loài protozoa khác nhau.

Protozoa trong d c
c phân chia thành 2 nhóm. M t nhóm thu c b Holotricha,
nhóm kia thu c b Oligotricha. Ph n l n
ng v t nguyên sinh thu c nhóm
Holotricha có c m là
ng xo n g n mi ng có tiêm mao, còn t t c ch còn
l i c a c th có r t ít tiêm mao.
Protozoa có m t s tác d ng chính sau:
- Tiêu hóa tinh b t và
ng: Tuy có m t vài lo i protozoa có kh n ng phân
gi i xenluloza nh ng c ch t chính v n là
ng và tinh b t, vì th mà khi gia súc
n kh u ph n nhi u b t
ng thì s l ng protozoa t ng lên.
- Xé rách màng t bào th c v t: Tác d ng này có
c thông qua tác ng c
h c và làm t ng di n tích ti p xúc c a th c n, do ó mà th c n d dàng ch u tác
ng c a vi khu n.
- Tích l y polysaccarit: Protozoa có kh n ng nu t tinh b t ngay sau khi n.
Polysaccarit này có th
c phân gi i v sau ho c không b lên men d c mà
c phân gi i thành
ng n và
c h p thu ru t.
u này không nh ng
quan tr ng i v i protozoa mà còn có ý ngh a dinh d ng cho gia súc nhai l i nh
hi u ng m ch ng phân gi i
ng quá nhanh làm gi m pH t ng t, ng th i
cung c p n ng l ng t t cho nhu c u c a b n thân vi sinh v t d c trong nh ng
th i gian xa b a n.

- B o t n m ch n i ôi c a các axit béo không no: Các axit béo không no
m ch dài quan tr ng i v i gia súc (linoleic, linolenic)
c protozoa nu t và a
xu ng ph n sau c a
ng tiêu hóa
cung c p tr c ti p cho v t ch , n u không
các axit béo này s b làm no hóa b i vi khu n.
Tuy nhiên g n ây nhi u ý ki n cho r ng protozoa trong d c có m t s tác h i
nh t nh:
- Protozoa không có kh n ng s d ng NH3 nh vi khu n. Ngu n nit áp ng
nhu c u c a chúng là nh ng m nh protein th c n và vi khu n. Nhi u nghiên c u
cho th y protozoa không th xây d ng protein b n thân t các amit
c. Khi m t
protozoa trong d c l n thì m t s l ng l n vi khu n b protozoa th c bào.
M i protozoa có th th c bào 600 - 700 vi khu n trong m t gi
m t
vi khu n
9
10 /ml d ch d c . Do có hi n t ng này mà protozoa ã làm gi m hi u qu s d ng
protein nói chung. Protozoa c ng góp ph n làm t ng n ng
ammoniac trong d c
do s phân gi i protein c a chúng.
- Protozoa không t ng h p
c vitamin mà s d ng vitamin t th c n hay
do vi khu n t o nên, do ó làm gi m r t nhi u vitamin cho v t ch . S l ng
protozoa thay i tùy vào cách nuôi d ng, kh u ph n th c n. Khi cho n th c n
nhi u x , ít
ng thì l ng vi sinh v t protozoa th p (kho ng 105 con/ml d c ),

ng c l i kh u ph n n ít x và nhi u
ng thì l ng protozoa s t ng lên 4 x 105
con/ml d c . Protozoa có kho ng 100 loài, sinh s n r t nhanh, m i ngày sinh ra
kho ng 4 - 5 th h v i m t 1 tri u con/1g th c n d c .
Ng i ta th a nh n r ng, protozoa òi h i n ng l ng dùy trì cao và chúng n m t
m t s l ng l n vi khu n (Coleman, 1975) và làm t ng tu n hoàn nit trong d c
(Leng và Nolan, 1972) thông qua nit amoniac n nit vi sinh v t n nit
amoniac.
Trong m t thí nghi m B : c u không có protozoa có t c
sinh tr ng cao h n
37% so v i c u có protozoa khi n cùng kh u ph n r m x lý ki m. G n ây
Australia, Brid và Leng (1984), thông báo r ng lo i b protozoa c u làm t ng sinh
tr ng lông 35% khi ch cho n r m x lý amoniac và t ng 24% khi r m x lý
amoniac có b sung c linh l ng và b t khô d u bông.
Nguyên sinh ng v t n kho ng 90% protein vi khu n trong d c . Cho nên khi d
c
c lo i b nguyên sinh ng v t ã có s
áp ng t t trên s phân h y
cellulose, kh n ng tiêu hóa th c n t ng
c l ng protein thoát qua và gi m
amoniac d c (Jouany và Ushida, 1999). Itabashi et al (1989) còn ch ng minh
c r ng s hi n di n c a nguyên sinh ng v t làm gi m l ng peptid trôi xu ng
ru t. Nitrogen th i theo phân và n c ti u c ng
c t ng khi gia súc
c lo i b
nguyên sinh ng v t. Jouany và Ushida (1999) k t lu n r ng vi c lo i b nguyên
sinh ng v t ch có khi kh u ph n th p m và giàu n ng l ng.
Bauchop (1979) cho r ng h sinh thái vi sinh v t d c r t ph c t p và ph thu c
nhi u vào kh u ph n. Gi a các loài có quan h c ng sinh c a s phân chia ch c
ng. Bacteria k khí là tác nhân chính lên men carbohydrat và thành ph n t bào

th c v t. Các protozoa a s k khí có kh n ng phân gi i cellulose nh ng c ch t
chính c a chúng là
ng và tinh b t.
i v i bò, t c
sinh tr ng bò n c thì ít protozoa, không có protozoa t c
ng tr ng cao h n bò có protozoa là 50%. nh h ng chính c a s v ng m t
protozoa trong d c làm t ng t l P/E trong s n ph m lên men. Vì v y, có th k t
lu n r ng, gi m protozoa trong d c có l i cho ch n nuôi.
Protozoa c a d dày tr c loài nhai l i
c chia thành 2 nhóm: M i nhóm trong ó
thu c b trùng lông th a hay là Oligotricha, nhóm kia thu c b trùng lông u hay
là Holotricha. Ph n l n c th
ng v t nguyên sinh thu c b Holotricha có ph
tiêm mao, còn b Oligotricha có c
m là
ng xo n g n mi ng c bi t có
tiêm mao l n h n, còn t t c ch còn l i c a c th có r t ít tiêm mao. S l ng và
thành ph n loài phù thu c nhi u vào i u ki n dinh d ng c a con v t. Khi trong
kh u ph n càng nhi u protid s làm gi m s l ng ng v t nguyên sinh d c ,
c bi t là kh u ph n ít x (Christiamsen và et al, 1969).


2.3.2 Vi khu n
Vi khu n xu t hi n trong d c loài nhai l i t l a tu i còn non, m c dù chúng
c
nuôi cách bi t ho c cùng v i m chúng. Thông th ng vi khu n chi m s l ng l n
nh t trong VSV d c và là tác nhân chính trong quá trình tiêu hóa ch t x . T ng s
vi khu n trong d c th ng là 10 9 - 1010 t bào/g ch t ch a d c . Trong d c vi
khu n th t do chi m kho ng 30%, s còn l i bám vào các m u th c n, trú ng
các n p g p bi u mô và bám vào protozoa. Trong d c có kho ng 60 loài vi

khu n ã
c xác nh. S phân lo i vi khu n d c có th
c ti n hành d a vào
ch t mà vi khu n s d ng hay s n ph m lên men cu i cùng c a chúng. Sau ây
là m t s nhóm vi khu n d c chính:
- Vi khu n phân gi i cellulose: Vi khu n phân gi i cenlulose có s l ng r t
l n trong d c c a nh ng gia súc s d ng kh u ph n giàu cellulose. Nh ng loài vi
khu n phân gi i cellulose quan tr ng nh t là Bacteroides succinogenes, Butyrivibrio
fibrisolvens, Ruminoccocus flavefaciens, Ruminoccocus albus, Cillobacterium
cellulosolvens.
- Vi khu n phân gi i hemicellulose: Hemicellulose khác cellulose là ch a c
ng pentoza và hexoza và c ng th ng ch a axit uronic. Nh ng vi khu n có kh
ng thu phân cellulose thì c ng có kh n ng s d ng hemicellulose. Tuy nhiên,
không ph i t t c các loài s d ng
c hemicellulose u có kh n ng thu phân
cellulose. M t s loài s d ng hemicellulose là Butyrivibrio fibrisolvens,
Lachnospira multiparusvà Bacteroides ruminicola. Các loài vi khu n phân gi i
hemicellulose c ng nh vi khu n phân gi i cellulose u b c ch b i pH th p
- Vi khu n phân gi i tinh b t: Trong dinh d ng carbohydrat c a loài nhai l i,
tinh b t ng v trí th hai sau cellulose. Ph n l n tinh b t theo th c n vào d c ,
c phân gi i nh s ho t ng c a VSV. Tinh b t
c phân gi i b i nhi u loài
vi khu n d c , trong ó có nh ng vi khu n phân gi i cellulose. Nh ng loài vi
khu n phân gi i tinh b t quan tr ng là Bacteroides amylophilus, Succinimonas
amylolytica, Butyrivibriofibrisolbvens, Bacteroides ruminantium, Selenomonas
ruminantium và Steptococcus bovis.
- Vi khu n phân gi i
ng: H u h t các vi khu n s d ng
c các lo i
polysaccharid nói trên thì c ng s d ng

c
ng isaccharid và
ng
monosaccharid. Celobiose c ng có th là ngu n n ng l ng cung c p cho nhóm vi
khu n này vì chúng có men beta - glucosidase có th thu phân cellobiose. Các vi
khu n thu c loài Lachnospira multiparus, Selenomonas ruminantium u có kh
ng s d ng t t hydratcacbon hoà tan.
- Vi khu n s d ng các axit h u c : H u h t các vi khu n u có kh n ng s
d ng axit lactic m c dù l ng axit này trong d c th ng không áng k tr nh ng


tr ng h p c bi t. M t s có th s d ng axit succinic, malic, fumaric, formic hay
acetic. Nh ng loài s d ng axit lactic là Veillonella gazogenes, Veillonella
alacalescens, Peptostreptococcus elsdenii, Propioni bacterium và Selenomonas
lactilytica.
- Vi khu n phân gi i protein: Trong s nh ng loài vi khu n phân gi i protein
và sinh amoniac thì Peptostreptococus và Clostridium có kh n ng l n nh t. S
phân gi i protein và axit amin
s n sinh ra amoniac trong d c có ý ngh a quan
tr ng c bi t c v ph ng di n ti t ki m nit c ng nh nguy c d th a amoniac.
Amoniac c n cho các loài vi khu n d c
t ng h p nên sinh kh i protein c a b n
thân chúng, ng th i m t s vi khu n òi h i hay
c kích thích b i axit amin,
peptit và isoaxit có ngu n g c t valine, leucine và isoleucine. Nh v y c n ph i có
m t l ng protein
c phân gi i trong d c
áp ng nhu c u này c a vi sinh
v td c .
- Vi khu n t o metan: Nhóm vi khu n này r t khó nuôi c y trong ng nghi m,

cho nên nh ng thông tin v nh ng VSV này còn h n ch . Các loài vi khu n c a
nhóm này là Methano baccterium, Methanoruminantium, Methano forminicum.
- Vi khu n t ng h p vitamin: Nhi u loài vi khu n d c có kh n ng t ng h p
các vitamin nhóm B và vitamin k.
Trong d c vi khu n g m các nhóm chính sau: Vi khu n d ng t do trong d ch d
c chi m kho ng 30%, vi khu n bám vào các m u th c n chi m kho ng 70%, vi
khu n trú ng
các n p g p bi u mô, vi khu n bám vào protozoa (ch y u lo i sinh
khí metan).
Th c n liên t c chuy n kh i d c cho nên ph n l n vi khu n bám vào th c n s
b tiêu hóa i. Vì v y s l ng vi khu n d ng t do trong d ch d c r t quan tr ng
xác nh t c
công phá và lên men th c n. Vi khu n t do này ph thu c vào
các ch t dinh d ng hòa tan, ng th i c ng có m t s l ng vi khu n di chuy n
(transit) t m u th c n này n m u th c n khác.
Trong d c có kho ng 60 loài vi khu n ã
c xác nh. S phân lo i vi khu n d
c có th
c ti n hành d a vào c ch t mà vi khu n s d ng hay s n ph m lên
men cu i cùng c a chúng.
2.3.3 N m
N m trong d c thu c d ng y m khí. N m là vi sinh v t u tiên xâm nh p và tiêu
hóa thành ph n c u trúc th c v t b t u t bên trong. Ch c n ng c a n m trong d
c là: M c tr i phá v c u trúc thành t bào th c v t, làm gi m
b n ch t c a c u
trúc này, góp ph n làm t ng s phá v các mãnh th c n trong quá trình nhai l i. S
phá v này góp ph n t o u ki n cho bacteria và men c a chúng bám vào c u trúc


t bào và ti p t c quá trình phân gi i cellulose. M t khác n m c ng ti t ra các lo i

men tiêu hóa x . Ph c h p men tiêu hóa c a n m d hòa tan h n so v i men c a vi
khu n. Chính vì th n m có kh n ng t n công các ti u ph n th c n c ng h n và
lên men chúng v i t c
nhanh h n so v i vi khu n. Nh v y s có m t c a n m
giúp làm t ng t c
tiêu hóa x . i u này c bi t có ý ngh a i v i vi c tiêu hóa
th c n x thô b lignin hóa.
2.4. QUÁ TRÌNH TIÊU HÓA

D C

2.4.1 S tiêu hóa ch t x trong d c
Thành ph n x th c v t g m cellulose, hemicellulose và pectin, trong ó cellulose
có giá tr dinh d ng ch y u có hàm l ng cao trong t bào th c v t, bi n ng t
20 - 40%. Khi già hàm l ng cellulose gi m cùng lúc vi c hóa lignin càng cao và
nh th t l tiêu hóa gi m i v i th c v t già.
ch phân gi i cellulose nh sau:
Cellulose phân thành nh ng
n nh h n nh enzym epolymease. Các
n nh
ó d i tác d ng c a enzym β glucosidase phân c t t o thành oligosaccharide và
cellobiose. Sau ó enzym cellobiase phân gi i nh ng h p ch t này thành glucose và
các acid béo bay h i.
2.4.2 S tiêu hóa tinh b t trong d c
Trong s bi n d ng carbohydrat, tinh b t
c xem là nh ng ch t quan tr ng sau
cellulose. Tinh b t là polysaccharide g m 2 thành ph n: Amylose và amylopectin.
Hai enzym ph bi n nh t
th y phân tinh b t là α amylase và β amylase. α
amylase th y phân tinh b t thành các extrin phân th p.

Amylase vi khu n thu c ki u α amylase. Vi khu n phân ti t α amylase phân gi i
tinh b t thành
ng maltose. Sau ó maltose b phân gi i thành glucose d i tác
d ng c a maltose. M t ph n nh glucose
c h p thu còn a s
c vi sinh v t
lên men.
2.4.3 S tiêu hóa glucid hòa tan trong d c
Các glucid hòa tan ch a trong th c n th c v t có th chi m n 30% v t ch t khô
c a th c n. S lên men
ng g n nh t i a ngay sau khi b sung vào ch t ch a
d c .
u ó cho th y r ng các enzym tác ng lên c ch t này ã có s n trong
môi tr ng do vi sinh v t ti t ra. Nhi u công trình nghiên c u ã xác nh n là vi
khu n d c lên men maltose, glucose t o thành acid acetic, acid propionic và
nh ng acid có m ch cacbon dài h n.
V b n ch t quá trình bi n
i
ng thành acid pyruvic
t t c lo i
monosaccharid u gi ng nhau, nó là m t trong nh ng s n ph m trao i trung gian
quan tr ng. V sau nó có th bi n i theo các con
ng khác nhau thành các s n


ph m chuy n hóa cu i cùng: Acid lactic, acid propionic, CO2, H2, CH4. M c dù
ngu n carbohydrat n vào r t ph c t p nh ng k t qu c a s lên men là m t h n
h p n gi n g m: Các acid béo bay h i và CO2.
2.5. M T S
2.5.1

NH H

NG C A LO I B

PROTOZOA

i v i qu n th vi khu n và n m trong d c

Có b ng ch ng rõ ràng xác nh n s tác ng t ng h áng k gi a protozoa và vi
khu n, protozoa n và tiêu hóa vi khu n, lo i ra xác trôi n i trong d ch d c
(Hungate, 1966; Coleman, 1975). Chính vì v y mà làm gi m l ng vi khu n bám
vào th c n. V i nh ng lo i th c n d tiêu hóa thì i u này không có ý ngh a l n,
song i v i th c n khó tiêu th i gian tiêu hóa th c n s t ng lên.
Vi c lo i b protozoa làm gia t ng s l ng vi khu n d c là do ng v t nguyên
sinh tiêu th vi khu n nh là m t ngu n nit và nucleic acid. K t qu nghiên c u
c a Teather (1984) cho th y gi a l ng protein vi khu n và protozoa có m i t ng
quan ngh ch, trong khi ó protein protozoa và t ng protein vi sinh v t có m i t ng
quan thu n. Vì v y, thay i v tiêu hóa và lên men trong d c t vi c kh
protozoa có th
c gi i thích là do thay i v phân b loài vi khu n trong d c
và nh ng nh h ng tr c ti p do s v ng m t protozoa.
S t ng s l ng vi khu n phân gi i tinh b t sau khi kh protozoa (Kurihara et al.,
1978) có th
c gi i thích ho c b i s lo i tr s c nh tranh dinh d ng gi a vi
khu n và protozoa trong tiêu th tinh b t, ho c b i s kh protozoa không có l i
cho s phân gi i tinh b t c a vi khu n. Trái l i vi khu n phân gi i cenllulose trong
d c
c kh protozoa ít h n trong d c ch a
c làm bi n i.

B ng ch ng rõ ràng nh t v các m i quan h qua l i gi a protein và vi khu n là lo i
b protozoa làm bi n i s tiêu hóa và s t o thành methane. Theo Preston và
Leng (1986) thì s kh protozoa làm t ng s l ng n m trong d c .
Tác ng t ng h gi a các vi sinh v t trong d c r t ph c t p và không ph i luôn
có l i cho v t ch . S l ng l n protozoa trong d c làm gi m kh n ng s n xu t
c a con v t thông qua vi c làm th p t l axit amin và n ng l ng s n ph m h p
thu trong quá trình tiêu hóa. M t
u r t quan tr ng n a là protozoa làm gi m s
ng vi khu n và n m trong d c gia súc n th c n nhi u x và do v y làm gi m
t l tiêu hóa th c n thô.
2.5.2 Hi u qu c a lo i b protozoa lên ho t

ng trong d c

u l ng c a v t ch t t d c
n tá tràng có quan h
n n ng l ng sinh ra là
ATP trong s lên men. Nghiên c u g n ây (Preston và Leng, 1987) ã ch ra r ng
nh ng ng v t b kh protozoa cho n ch t x ch t l ng th p, vi n m có th thay
th ph n nào protozoa trong d hóa x .


Lo i b protozoa trong d c không có tác ng lên toàn b ho t tính tiêu hóa tinh
b t và các h p ch t
ng trong su t ng tiêu hóa c a ng v t nhai l i (Jouany và
Senaud, 1979). Protozoa d tr tinh b t và các h p ch t
ng trong th c n có liên
quan n kh n ng chuy n hóa axit lactic b i vi khu n (Chamberlain et al, 1983).
Tuy nhiên kh n ng m c a protozoa có th v t tr i h n khi các ng v t
c

cho n nh ng lo i th c n ch a lúa m ch r i trên n n t
c cho n t do. Trong
i u ki n này, pH c a d c có th có giá tr th p (d i 5,0) và có nh ng nh h ng
m nh lên vi c lo i protozoa (Eadie và Mann, 1970).
2.5.3
l i

nh h

ng c a lo i b protozoa d c

n n ng su t c a

ng v t nhai

nh h ng c a vi c lo i b protozoa n t l tiêu hóa có k t qu trái ng c khi cho
n
ng hòa tan hay tinh b t có hàm l ng cao trong kh u ph n. Tính toán kh u
ph n b t kì nào c n ph i chú ý n tác ng t ng h gi a protozoa, vi khu n và
n m. Không còn bàn cãi gì n a s có m t m t l ng l n protozoa trong d c ã
làm thay i t s P/E trong s n ph m tiêu hóa. Ng i ta th a nh n r ng, protozoa
òi h i n ng l ng duy trì cao và chúng n m t m t s l ng l n vi khu n
(Coleman, 1975) và làm t ng tu n hoàn nit trong d c thông qua nit amoniac
n nit vi sinh v t. T ó d n n s d ng ATP không có hi u qu , ngh a là gi m
YATP và gi m P/E.
2.6. SINH LÝ MÁU
2.6.1 Ch c n ng c a máu
Máu là môi tr ng quan tr ng c a n i môi tr ng.
i v i các ng v t n bào,
các quá trình trao i ch t

c th c hi n qua màng t bào, i v i các ng v t a
bào s trao i ch t thông qua m t ch t trung gian là máu (máu có ch c n ng sinh
lý r t quan tr ng).
Ch c n ng dinh d ng: Máu em các d ng ch t h p thu t ru t n các t ch c
hay các mô nuôi d ng các b ph n, c quan (glucose, acid amin, acid béo...)
Ch c n ng hô h p: Máu mang oxygen t ph i
n ph i.

n các mô và mang CO2 t các mô

Ch c n ng bài ti t: Máu mang các ch t bài ti t t các t bào hay các mô
ngoài qua h th ng ti t ni u (urê, uric acid).
Ch c n ng n i ti t: Máu mang các kích thích t t các tuy n n i ti t
quan có liên h
kích thích s ho t ng c a các c quan này.

th i ra
n các c

i u hòa thân nhi t: Máu mang nh ng ch t sinh nhi t trong c th ra ngoài
s thoát nhi t.

gây


i u hòa s cân b ng n

c: Gi a các thành ph n khác nhau trong c th .

Ch c n ng b o v c th : Ch ng s xâm nh p c a vi trùng, virus, các m m b nh t

bên ngoài vào nh các protid c bi t g i là các kháng th và các b ch c u trong
máu.
Các ch c n ng khác: Duy trì áp su t th m th u,

u hòa

pH máu.

Máu là ch t l ng, s t, màu , v m n h i tanh do ch a nhi u acid béo bay h i.
quánh máu th ng trong kho ng 3 - 6, ch y u do hàm l ng protid huy t t ng và
h ng c u quy t nh. Vì v y hàm l ng h ng c u trong m t th tích máu càng nhi u
và
quánh càng l n. M t khác, protid huy t t ng cao thì
quánh c ng t ng.
quánh c a máu nh h ng n s c c n c a máu trong m ch nên nh h ng n
huy t áp.
T tr ng c a máu ch y u ph thu c vào hàm l ng h ng c u. T tr ng máu c a bò
cái là 1,043 và bò c là 1,061.
pH máu c a m t s loài gia súc có ph n ng
ki m y u.
pH c a máu vào kho ng 7,35 - 7,50. Trong i u ki n bình th ng,
pH máu thay i r t ít (0,1 - 0,2). Khi pH máu thay i t 0,2 - 0,3 trong kho ng
th i gian dài, gia súc có th b trúng c toan ho c ki m. bò
pH c a máu là
7,50.
Áp su t th m th u c a máu t o nên do hàm l ng mu i hòa tan trong máu và hàm
ng protid (áp su t th keo, ch chi m m t ph n nh ). Các lo i mu i th ng là
NaCl, NaHCO3...Áp su t th m th u do các mu i t o nên g i là áp su t th m th u
tinh th . Áp su t th m th u huy t t ng bình th ng khác nhau trong t ng loài gia
súc. i v i bò áp su t th m th u là 0,936.

Máu chi m 1/13 tr ng l ng c a c th , h i t ng gia súc s sinh. Máu m ch
qu n và tim g i là máu tu n hoàn. Ph n còn l i d ng d tr trong các kho máu:
Máu lách 16%, gan 20%, da 10%.
Nh v y máu tu n hoàn trong c th chi m kho ng ½ t ng l ng máu, ph thu c
vào tình tr ng ho t ng c a c th . S thay i kh i l ng máu ch u nh h ng
b i h th n kinh, ngoài ra các tuy n n i ti t và các nhân t khác c ng tham gia u
hòa l ng máu trong c th . bò máu chi m 8,04% th tr ng.
2.6.2 Thành ph n c a máu
Máu là m t mô liên k t c bi t g m hai thành ph n: Ph n
45% th tích, ph n l ng là huy t t ng chi m 55% th tích.
2.6.2.1 Huy t t

c là h ng c u chi m

ng

Huy t t ng là m t ch t l ng có màu vàng nh t,
pH kho ng 7,35, t tr ng 1,023.
Màu vàng c a huy t t ng do s c t m t bilirubin t o nên. loài nhai l i, màu này


do s c t carotene, gia c m do s c t xantophylle. Trong huy t t ng n c chi m
90 - 92%, v t ch t khô 8 - 10%. Trong v t ch t khô có protid, glucid, lipid và ch t
khoáng, các s n ph m phân gi i protid, glucid, các men, kích thích t , vitamin, các
th mi n d ch và các s c t .
2.6.2.2 Thành ph n h u hình
H ng c u
i v i gia c m, l ng thê, cá, bò sát, h ng c u có hình b u d c có nhân, l i hai
m t, kích thích l n h n loài h u nh .
i v i loài h u nh , h u h t h ng c u hình

tròn, không nhân, lõm gi a, t ng di n tích ti p xúc v i O2 và CO2. Di n tích h ng
c u n u tính theo t l so v i th tr ng thì g n gi ng nhau các loài kho ng
30m2/kg th tr ng. T ng s di n tích b m t h ng c u r t l n kho ng 2.500 m2.
T ng h ng c u riêng l có màu vàng, t ng ám h ng c u màu .
ng kính h ng
c u khác nhau gi a các loài, bi n ng t 4 và 8 µ m (0,004 - 0,008), c tr ng cho
t ng loài.
H ng c u
c b c b i m t màng m ng ngoài, bên trong là s n t bào ch t, còn
g i là c t huy t c u, là lipoprotein. C t huy t c u có hình m ng l i, x p, ng m y
hemoglobin.
Thành ph n hóa h c c a h ng c u
c:

65 – 68 %

Ch t khô:

32 – 35%

Ch t h u c :

95 – 98%

Ch t vô c :

2 – 5%

Hàm l

75 – 85% (ch t h u c )

ng Hb:

Ch c n ng chính c a h ng c u là chuyên ch O2 và CO2 t ph i n các c quan và
ng c l i. Trong 100cc máu có 20cc oxygene thì ch có 0,3cc oxygene d ng hòa
tan, ph n còn l i k t h p v i Hb. Do ó, trong tr ng h p xu t huy t nhi u, ch
truy n vào c th huy t t ng và huy t thanh không
mà ph i truy n c huy t
ng và h ng c u. H ng c u còn i u hòa
pH c a máu (Tr nh H u H ng và
Công Hu nh, 2001)
S l ng h ng c u có trong m t n v máu (th ng là ml hay mm 3)
c vi t t t là
RBC. H ng c u c a t ng loài gia súc bi n thiên tùy tình tr ng c th , tùy thu c vào
tu i tác, phái tính, di truy n nòi gi ng, tình tr ng dinh d ng, tình tr ng ho t ng
c a gia súc. Các loài gia súc khác nhau RBC c ng khác nhau, bò là 7,2 tri u/mm3
máu. RBC c ng ph n ánh ph m ch t con gi ng. RBC thay i trong các i u ki n
c th . RBC càng nhi u thì s c s ng con v t càng t t. Vì v y, vi c xác nh RBC


c a m i gia súc có ý ngh a quan tr ng. RBC t ng chút ít sau b a n, vào mùa l nh,
khi lao ng n ng, khi m t m hôi ho c
cao h n 700mm so v i m t bi n,
th ng g p trong các tr ng thái m t n c do tiêu ch y, nôn nhi u, s t, các b nh
truy n nhi m c p tính có s t cao ho c thi u d ng khí. RBC gi m khi u ng nhi u
c, các tr ng thái b nh lý nh : xu t huy t, các b nh gây thi u máu, viêm ph i
thùy, trúng c, suy t y ( Nguy n Th Kim ông và Nguy n V n Thu, 2009).
i s ng trung bình c a h ng c u trong máu ngo i vi là 120 ngày. Theo th i gian,
màng h ng c u s m t tính m m d o và cu i cùng h ng c u s v khi i vào các

mao m ch nh c a lách. Hb phóng thích t các h ng c u và s b th c bào b i các
i th c bào c
nh c a gan, lách, t y x ng. i th c bào s phóng s t vào máu.
S t này cùng v i s t t th c n do ru t non h p thu
c v n chuy n d i d ng
transferrin n t y x ng
t o h ng c u m i ho c n gan và các mô khác
d
tr d i d ng ferritin và hemosiderin. Ngoài ra, ph n globin c a Hb c ng
c
chuy n hóa nh các protein khác trong c th t o thành các acid amin, sau ó
c
s d ng t ng h p protein cho c th (Hoàng V n Ti n et al., 1995).
B ch c u
B ch c u là nh ng t bào máu có nhân và bào t ng. B ch c u có kích th c thay
i t 9 - 18 µ m
ng kính, có kh n ng di ng theo ki u amip và có th chui ra
kh i thành m ch. B ch c u chia thành nhi u lo i d a vào hình dáng, c u trúc và
cách b t màu ph m nhu m. Hai lo i b ch c u chính là b ch c u không h t (lâm ba
c u, b ch c u n nhân l n) và b ch c u có h t (ái toan, ái ki m, trung tính)
(Hoàng V n Ti n et al., 1995).
i s ng b ch c u: B ch c u sau khi r i t y t ng l u hành trong máu kho ng 4 - 8
gi r i xuyên m ch vào t ch c và t n t i thêm kho ng 4 - 5 ngày. Khi b ch c u
th c hi n ch c n ng b o v c th c a mình, ch ng h n ch ng nhi m trùng thì nó s
ch t s m h n. (Tr n C , 1975).
Ch c n ng chung c a b ch c u là ch ng l i các tác nhân l xâm nh p vào c th do
b ch c u có các c tính thích h p v i ch c n ng này. B ch c u có ch c n ng
xuyên m ch do b ch c u t bi n i hình d ng
chui qua gi a các t bào n i mô
m ch máu vào t ch c xung quanh. Ngoài ra, b ch c u còn v n ng theo ki u

amip
n các t ch c c n nó. Ch c n ng hóa ng ng b ch c u là b ch c u b
h p d n n v trí t n th ng khi có các hóa ch t
c gi i phóng ra b i t bào t n
th ng ho c vi khu n và khi có các ph c h p mi n d ch. B ch c u còn có ch c
n ng th c bào là b t các v t l
a vào trong bào t ng r i tiêu hóa chúng. Tuy
nhiên, không ph i lo i b ch c u nào c ng có y
các c tính trên. B ch c u h t
trung tính và i th c bào th hi n
c y
các c tính này nh t (Tr n Th
Minh Châu, 2005).


S l ng b ch c u (WBC): Bình th ng b ch c u trung tính trong máu kho ng
7000/mm3 maú. B ch c u th ng ít h n kho ng 1000 l n so v i h ng c u và
c
3
tính theo n v nghìn/mm máu. Các loài ng v t khác nhau WBC c ng khác
nhau, i v i bò 7 - 10 nghìn/mm3 máu (Nguy n Th Kim ông & Nguy n V n
Thu, 2009). WBC th ng ít n nh và ph thu c vào tr ng thái sinh lý c a c th ,
chúng th ng t ng sau khi n, khi ang v n ng, khi con v t có thai, trong các
b nh nhi m khu n c p tính do vi trùng, trúng c do c t , viêm c p tính, viêm
m , và trong nhi u tr ng h p nhi m trùng khác… WBC gi m trong các tr ng
h p suy t y, các b nh do virus (d ch t , cúm…), trúng c do hóa ch t. WBC c ng
gi m th p khi ti p xúc v i các hóa ch t gây ung th . Trong tr ng h p b nh lý,
WBC t ng m nh khi b viêm nhi m có s xâm nh p c a vi khu n, v t l … Và gi m
khi b suy t y, b nhi m phóng x . Vì v y, xác nh WBC có ý ngh a l n trong ch n
oán (Tr n Th Minh Châu, 2005).

Công th c b ch c u là t l % các lo i b ch c u trong máu. Có nhi u lo i công th c
nh ng trên lâm sàng th ng s d ng công th c b ch c u thông th ng. S thay i
t l các lo i b ch c u giúp các nhà lâm sàng ch n oán b nh. các loài gia súc
khác nhau công th c b ch c u c ng khác nhau (Nguy n Th Kim ông & H a V n
Chung, 2005). Trong cùng m t loài công th c b ch c u t ng i n nh nh ng s
thay i do m t s y u t nh b nh t t. Trong các b nh v nhi m trùng thì b ch c u
trung tính, b ch c u n nhân s t ng lên t ng t. (Tr n C , 1975).
Hemoglobin
C u t o: Hemoglobin, thành ph n c u t o quan tr ng, quy t nh ch c n ng c a
h ng c u. HGB là m t protein màu: Chromoprotein có tr ng l ng phân t 70.000.
HGB chi m kho ng 95% hàm l ng protein h ng c u, và kho ng 35% kh i l ng
h ng c u. Nó
c c u t o b i m t phân t globin (96%) và 4 phân t Heme (4%).
M i phân t globin g m 4 m ch polypeptid, hai m ch α ch a m i m ch 141 acid
amin và hai m ch β ch a m i m ch 146 acid amin, chúng x p i x ng 4 Heme
g n trên l ng c a 4 m ch peptid ó.
Globin có b n ch t protid nên mang tính c tr ng cho t ng loài, s khác v ki u
HGB gi a các loài c u trúc khác nhau c a globin. C ng chính vì v y, ki u HGB
mang c tr ng di truy n c a ph m gi ng. Trong ch n nuôi ng i ta có th xác nh
gi ng qua ki u HGB c a t ng cá th .
V c u trúc c a Heme thì gi a các loài không thay i. Heme
c c u t o b ng
m t vòng protoporphirin g m 4 vòng pyrol n i v i nhau qua c u metyl và m t
nguyên t s t mang hóa tr 2. T Fe2+c a Heme chia ra hai m ch n i ph , m t m ch
n i v i globin, m t m ch k t h p và phân ly d dàng v i O2 và CO2 ph thu c vào
phân áp c a khí ó.


M i nguyên t s t có th k t h p m t phân t oxy, vì v y HGB có th k t h p t i a
b n phân t oxy. HGB có màu

t i khi bão hòa v i oxy, nh ng
th m khi
không k t h p v i oxy. Máu
ng m ch th ng bão hòa oxy nên có màu
t i.
Hematorit
Hematocrit là dung tích h ng c u. ây là % th tích máu mà các t bào máu (ch
y u là h ng c u) chi m. Hct t ng khi có n c trong t bào ho c trong tr ng thái b
s c, m t n c, m t huy t t ng, a h ng c u. Hct gi m th ng g p trong tr ng thái
thi u máu, suy dinh d ng ( Tr n Th Minh Châu, 2005).
Ti u c u
Ti u c u là nh ng ti u th nh không nhân, có hình c u tròn và b u d c,
ng kính
2 - 3 µ , có m t màng bao b c dày kho ng 20nm, trong bào t ng có h t ch a
thrombokinase và serotonin. Trong máu loài h u nh có 100.000 - 600.000 ti u
c u/mm3.
ng v t s sinh ít ti u c u h n ng v t tr ng thành. Trong m t s
b nh truy n nhi m và khi b choáng quá m n thì s l ng ti u c u gi m. Trong quá
trình tiêu hóa và gia súc mang thai ti u c u t ng.
Ti u c u tham gia c l c vào c th ch ng ông máu. Khi b th ng, ti u c u ch y
theo dòng máu và va ch m vào v t th ng v gi i phóng ra serotomin làm co m ch
ông máu và thrombokinase m
u cho c ch gây ông máu. Ti u c u d dính
vào các ch t khác và dính vào nhau t o thành nút ch n khi ch y máu, nên có ch c
ng ng n ng a xu t huy t khi màng m ch máu b t n th ng. Trong c ch ng n
ch n v t l , vi trùng xâm nh p vào c th , ti u c u cô l p các v t này tr c khi
chúng b th c bào. Ti u c u ch s ng 3 - 5 ngày. Khi già b tiêu h y lách, gan.
2.7. TH C N THÔ XANH
2.7.1 C lông tây (Bracharia multica)
Lo i c thân bò trên m t t, r nhi u, thân dài 0,6 - 2,0m, lá to b n, có lông. Gi ng

c này có ngu n g c t Châu Phi. Chúng thu c gi ng c a niên, giàu protein, d
tr ng, ch u
c t m t. Vi t Nam, c lông tây
c nh p tr ng Nam B t
m 1987 t i các c s bò s a, nay ã tr thành cây m c t nhiên kh p hai mi n
Nam B c. Sau 1,5 - 2 tháng tr ng thì có th thu ho ch l a u. T ó c kho ng 30
ngày thì thu ho ch
c m t l n, tr mùa khô ph i h n hai tháng m i c t
c nên
thu ho ch lúc c cao 50 - 60cm và khi thu ho ch thì nên c t cách m t t 5 - 10cm.
C lông tây r t thích h p tr ng các vùng ng b ng, n ng su t có thay i nhi u,
có n i t 120 t n/ha trong 5 l n c t. Chúng ta có th tr ng c lông tây
t bùn
l y, t ru ng, t bãi, b ê, ven h ao, b sông su i. Có th s d ng c lông tây
cho gia súc d i d ng c t i ho c ph i khô (Nguy n Thi n, 2003).