SO SÁNH bốn CÔNG THỨC PHÂN bón NPK KHÁC NHAU TRÊN bốn GIỐNG đậu NÀNH glycine max (l ) merrill tạị TRƯỜNG đại học cần THƠ vụ XUÂN hè 2010

TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
MÔN DI TRUY N GI NG NÔNG NGHI P
-----@ & ?-----

PH M TH VI N

SO SÁNH B N CÔNG TH C PHÂN BÓN NPK KHÁC NHAU
TRÊN B N GI NG
I TR

U NÀNH [Glycine max (L.) Merrill]
NG

I H C C N TH

XUÂN HÈ 2010

Lu n v n t t nghi p
Ngành: NÔNG H C

n Th - 2010


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
MÔN DI TRUY N GI NG NÔNG NGHI P

-----@ & ?-----

PH M TH VI N

SO SÁNH B N CÔNG TH C PHÂN BÓN NPK KHÁC NHAU
TRÊN B N GI NG
I TR

U NÀNH [Glycine max (L.) Merrill]
NG

I H C C N TH

V XUÂN HÈ N M 2010

Lu n v n t t nghi p
Ngành: NÔNG H C
CÁN B

H

NG D N

ThS. PHAN TH THANH TH Y

n Th - 2010


I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG

MÔN DI TRUY N GI NG NÔNG NGHI P
-----@ & ?-----

Lu n v n t t nghi p k s nông h c v i

tài:

SO SÁNH B N CÔNG TH C PHÂN BÓN NPK KHÁC NHAU
TRÊN B N GI NG
I TR

U NÀNH [Glycine max (L.) Merrill]
NG

I H C C N TH

XUÂN HÈ 2010

Do sinh viên Ph m Th Vi n th c hi n và
Kính trình lên h i

n p

ng ch m lu n v n t t nghi p c u xét.

C n Th , ngày….tháng…..n m 2010
NG

IH

NG D N KHOA H C

ThS. PHAN TH THANH TH Y


TR NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P VÀ SINH H C NG D NG
MÔN DI TRUY N GI NG NÔNG NGHI P
-----@ & ?-----

i

ng ch m lu n v n t t nghi p ã ch p thu n lu n v n t t nghi p k s nông

cv i

tài:
SO SÁNH B NCÔNG TH C PHÂN BÓN NPK KHÁC NHAU
TRÊN B N GI NG
I TR

U NÀNH [Glycine max (L.) Merrill]
NG

I H C C N TH

XUÂN HÈ 2010

Do sinh viên Ph m Th Vi n th c hi n và b o v

tr

c h i

ng vào

ngày……tháng …..n m 2010
Ý ki n c a h i

ng ch m lu n v n t t nghi p:

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
Lu n v n t t nghi p

ch i

ng ánh giá

n Th , ngày

m c: .........................................

tháng

Thành viên H i

...

n m 2010
ng

..

DUY T KHOA
Tr

ng Khoa Nông Nghi p & SH D

..


CL C

Ch

ng

i dung
Lý l ch s l c
ic mt
i cam oan
Danh sách hình
Danh sách b ng
Tóm l c

Ch

U

ng 1

Ch

ng 2

Ch

ng 3

L C KH O TÀI LI U
1.1 Tình hình s n xu t u nành
1.1.1 Th gi i
1.1.2 Vi t Nam
1.2 Giá tr kinh t và giá tr s d ng
1.2.1 Giá tr kinh t
1.2.2 Giá tr s d ng
1.3 c m c a m t s gi ng u
1.4 Nhu c u dinh d ng
1.4.1 Vai trò c a m, lân, kali i v i cây u nành
1.4.2 Bón phân cho cây u nành
1.5 Các y u t nh h ng n n ng su t và ch t l ng h t
u nành
1.5.1 Y u t ngo i c nh
1.5.2 Y u t sâu b nh
PH NG TI N - PH
NG PHÁP
2.1 Ph ng ti n thí nghi m
2.1.1 Gi ng
2.1.2 Phân bón và nông d c

2.1.3 Th i gian và a
m thí nghi m
2.2 Ph ng pháp thí nghi m
2.2.1 B trí thí nghi m
2.2.2 K thu t canh tác
2.2.3 Các ch tiêu theo dõi
2.2.4 Các ch tiêu sâu b nh
2.2.5 Phân tích s li u
K T QU TH O LU N
3.1 Ghi nh n t ng quát chung
3.1.1 Tình hình khu t thí nghi m
3.1.2 Tình hình th i ti t
3.1.3 Tình hình sinh tr ng c a các gi ng
3.1.4 Tình hình c d i
3.1.5 Tình hình sâu b nh
3.1.6 S
ngã

Trang
iii
iv
v
vi
vii
1
2
2
2
2
3

3
4
5
5
5
7
9
9
10
15
15
15
16
16
16
16
16
18
19
20
21
21
21
21
23
23
23
24

3.2

c tính nông h c
3.2.1 Ngày tr hoa
3.2.2 Th i gian sinh tr ng
3.2.3 Chi u cao lúc chín
3.2.4 Chi u cao óng trái
3.2.5 S cành h u hi u
3.2.6 S lóng trên thân chính
3.3 Các thành ph n n ng su t và n ng su t
3.3.1 S trái trên cây
3.3.2 S h t trong trái
3.3.3 Tr ng l ng 100 h t
3.3.4 N ng su t th c t
3.3.5 N ng su t lý thuy t
3.4 Phân tích ph i h p
Ch ng 4
K T LU N VÀ
NGH
4.1 K t lu n
4.2
ngh
TÀI LI U THAM KH O
PH CH
NG

24
24
24
25

25
26
27
27
28
28
31
31
32
34
36
36
36
37
40


iii

LÝ L CH S

L

C

Tên: Ph m Th Vi n

Gi i tính: n

Sinh ngày 20 tháng 11 n m 1989

Dân t c: kinh

Quê quán: xã Tân Phong, huy n Th nh Phú, t nh B n Tre
Tên cha: Ph m V n Ph

ng

Sinh n m 1955

Tên m : Võ Th H ng

Sinh n m 1960

E-mail:

Tóm t t quá trình h c t p:
-

t nghi p trung h c ph thông n m 2007, t i tr
thông oàn Th

-

Trúng tuy n vào tr

m, huy n Th nh Phú t nh B n Tre.
ng

i H c C n Th n m 2007

t nghi p k s Nông H c niên khóa 2007-2011

ng Trung h c ph


iv

IC MT
Kính dâng
Cha m

ã sinh ra và nuôi con khôn l n, ã h t lòng lo cho con nên ng

Xin t lòng bi t n sâu s c

n

- Cô Phan Th Thanh Th y, c m n cô ã t n tình h
ng viên em trong su t quá trình th c hi n

ng

i H c C n Th

ng d n, t o

u ki n và

tài nghiên c u này.

- Toàn th th y cô khoa Nông Nghi p và Sinh H c
tr

i.

ng D ng, toàn th th y cô

ã t n tình gi ng d y truy n

t cho tôi nh ng ki n

th c quý báo.
- C v n h c t p Nguy n L c Hi n, th y Nguy n Ph
trong su t quá trình h c t p t i tr

c

ng ã dìu d t em

ng.

Chân thành c m n!
- Chú Hùng, cô Thái Kim Tuy n ã giúp

tôi trong quá trình th c hi n

tài

thí nghi m.

p th l p Nông H c khóa 33, c m n các b n ã g n bó giúp
su t th i gian h c.

nhau trong


v

I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a b n thân tôi. Các s li u, k t
qu trình bày trong lu n v n t t nghi p là trung th c và ch a t ng
trong b t kì công trình lu n v n nào tr

c ai công

c ây.

Tác gi lu n v n

Ph m Th Vi n


vi

DANH SÁCH HÌNH

Hình

Tên hình

2.1

D ng h t c a b n gi ng

2.2

b trí thí nghi m

3.1

Chi u cao cây c a b n gi ng

Trang

u nành trong thí nghi m

15
17

u nành và b n công th c phân

26

bón
3.2

cành h u hi u c a b n gi ng

u nành

b n công th c phân

27

bón
3.3

lóng trên thân chính c a 4 gi ng

u nành và 4 công th c

28

phân bón
3.4

trái trên cây c a b n gi ng

u nành và b n công th c phân

29

bón
3.5

Ph n tr m trái 3 h t c a b n gi ng

u nành

b n công th c 30

phân bón
3.6

ng su t th c t c a b n gi ng

u nành và b n công th c phân 32

bón
3.7

ng su t lý thuy t c a b n gi ng

u nành

b n công th c phân

33

bón

3.8

ng su t th c t c a b n gi ng
bón

3.9

c tính trung bình qua 3 v

ng su t th c t c a b n gi ng
nghi m

u nành và b n công th c phân 35
u nành t i ba

a

m thí 35


vii
DANH SÁCH B NG

ng
1.1

a b ng
Di n tích tr ng

Trang

u nành c a m t s t nh

Vi t Nam t n m 2000- 3

2008.
1.2

nh h

ng c a các d ng phân
u nành d

m lên s ra hoa

6

c kh o sát

15

2.1

Ngu n g c 4 gi ng

2.2

S l

3.1

Tình hình th i ti t C n th t tháng 2

3.2

Ngày tr hoa, ngày chín, s cành, s lóng và chi u cao cây trung 25

ng phân bón cho t ng lô c a m i công th c

bình c a b n gi ng

u nành

03 l n bón

18

n tháng 5 n m 2010

22

ba công th c phân bón NPK khác

nhau
3.3

S trái trên cây và s h t trong trái c a b n gi ng

u nành

b n 29

công th c phân bón
3.4

Tr ng l

ng 100 h t, n ng su t th c t và n ng su t lý thuy t c a 31

n gi ng
3.5

u nành

ba công th c phân bón NPK khác nhau.

N ng su t th c t c a b n gi ng
i ba

a

m thí nghi m.

u nành

b n công th c phân bón 34


viii

PH M TH VI N. 2010. So sánh b n công th c phân bón NPK khác nhau trên
n gi ng u nành (Glycine max (L.) Merrill) t i tr ng
i h c C n Th , v
Xuân Hè 2010. Lu n v n t t nghi p k s Nông h c, khoa Nông Nghi p và Sinh
c ng D ng, tr ng
i H c C n Th . Ng i h ng d n: ThS. Phan Th
Thanh Th y.

TÓM L

C

tài: “So sánh b n công th c phân bón NPK khác nhau trên b n gi ng
nành (Glycine max (L.) Merrill) t i tr
2010

ng

i h c C n Th , v Xuân Hè

c th c hi n trong v Xuân hè t tháng 02/2010

Tr i Th c nghi m - Tr

ng

i h c C n Th

u nành. Thí nghi m

n tháng 05/2010 t i

ánh giá nh h

công th c phân bón NPK khác nhau lên s sinh tr
gi ng

u

ng c a các

ng và n ng su t c a các

c b trí theo th th c kh i hoàn toàn ng u nhiên,

ki u lô ph (split-plot) v i ba l n l p l i. Các lô chính là b n công th c phân bón
(P1:00-00-00, P2:40-30-30, P3:70-50-40 và P4:100-70-50) và các lô ph là b n
gi ng

u nành (Nh t 17A-7, MT

cho th y th i gian sinh tr
h t trong trái, tr ng l

ng 100 h t và n ng su t h t
176

760-4 sinh tr

h t trong trái cao,

517-8 và MT

760-4). K t qu

ng, chi u cao cây, s cành, s lóng, s trái trên cây,

gi a các gi ng. Gi ng MT

t/ha). Gi ng MT

176, MT

u có s khác bi t ý ngh a

t n ng su t cao nh t trong thí nghi m (4,115
ng m nh, phân cành nhi u, s trái trên cây và

c bi t là trái ba h t

ng th i không b nhi m b nh

m

ph n. Song do lúc thu ho ch g p m a nên n ng su t b gi m sút áng k (3,158
t/ha).

i v i các công th c phân bón, h u h t các

ngh a; tuy nhiên, bón phân có xu h

c tính

u khác bi t không ý

ng làm gia t ng chi u cao cây và s trái trên

cây nên có kh n ng làm gia t ng n ng su t h t.

1

U
u nành [Glycine max (L.) Merrill] là cây công nghi p ng n ngày
th i là cây th c ph m có giá tr dinh d
c dùng
t thô.

ng và giá tr kinh t cao. H t

chi t xu t protein, d u c ng nh
u nành

c tr ng khá nhi u n

c M (Caldwell, 1973).

n

c trao
c

c ta, cây

i mua bán d

ng

u nành

i d ng

khu v c Châu Á, Châu Âu và

u nành c ng

c tr ng khá ph

bi n, trong ó mi n B c chi m di n tích khá cao (60%) và mi n Nam kho ng
40% (Thang và Long, 2006).
Trong c c u chuy n
Long, vi c

a

i gi ng cây tr ng hi n nay

ng B ng Sông C u

u nành luân canh v i lúa là bi n pháp h u hi u giúp t ng thu

nh p cho nông dân,
u nành còn có

ng th i có th c t
c

t vòng

m là t t ng h p

i c a r y nâu. Ngoài ra, cây

c

m c a khí tr i nh vi khu n

Rhizobium japonicum s ng c ng sinh trên r . Bên c nh ó, thân, r , lá
có ch a nhi u

m nên sau khi thu ho ch ã

l i cho

tm tl

u nành

ng phân h u

áng k .
c dù

u nành có th tr ng

ph m ch t h t
nh t là li u l

c quanh n m; tuy nhiên, n ng su t và

u nành ph thu c nhi u vào mùa v , gi ng và k thu t canh tác,
ng phân bón. Chính vì v y, vi c ch n gi ng

t, n ng su t cao, ít nhi m sâu b nh,
cho t ng gi ng

có th

t

ng th i

u nành có

c tính

a ra công th c phân bón h p lý

c n ng su t t i a và gi m chi phí s n xu t là

yêu c u thi t y u.
Không ngoài m c ích trên,
NPK khác nhau trên b n gi ng

tài: “So sánh b n công th c phân bón
u nành”

2010 t i Tr i Nghiên c u và Th c nghi m tr
mu n tìm

ng

i h c C n Th v i mong

c gi ng t t, n ng su t cao, ít b nhi m sâu b nh,

công th c phân bón h p lý cho t ng gi ng
nành.

c th c hi n trong v Xuân Hè

ng th i

góp ph n nâng cao s n l

a ra
ng

u


2

CH

NG 1

C KH O TÀI LI U

1.1 TÌNH HÌNH S N XU T

U NÀNH

1.1.1 Th gi i
c dù quê h
tích tr ng

ng c a

u nành

u nành và 55% s n l

s n xu t 75 tri u t n
c xu t kh u. Các n
Qu c và n

ng

ông Nam Châu Á, nh ng 45% di n
u nành c a Th gi i n m

M .N

c

u nành trong n m 2000, trong ó h n m t ph n ba

c s n xu t

. Ph n l n s n l

xu t kh u, m c dù tiêu th

u nành l n khác là Brasil, Argentina, Trung

ng

u nành c a M ho c

u nành cho ng

i trên

nuôi gia súc, ho c

tn

c này ang t ng

lên.
u nành
cao. Ngoài ra,

c x p vào nhóm cây công nghi p ng n ngày có giá tr kinh t
u nành còn là m t trong tám lo i cây l y d u quan tr ng: c ,

nành, bông v i,

u ph ng, h

ng d

u

ng, c i d u, olive và d a; chi m

n 97%

ng d u trên th gi i (Ngô Th Dân và ctv., 1999). Di n tích tr ng

u nành

trên th gi i gia t ng nhanh chóng. N u nh trong các n m 1938-1940, di n tích
tr ng

u nành trên th gi i

t 12,4 tri u hecta thì

n n m 2002 ã t ng lên 74

tri u hecta (FAO, 2002). Cùng v i s m r ng di n tích, t ng s n l
nành trên th gi i c ng t ng v t. N u nh n m 1938 s n l
12,3 tri u t n thì

n n m 2002 ã gia t ng lên

ng

u

ng trung bình ch

t

n 168 tri u t n (FAO, 2002).

Theo th ng kê c a b Nông Nghi p Hoa K (USDA) trong n m 2007, s n l
u nành trên th gi i

t 219,8 tri u t n; trong ó s n l

70,4 tri u t n; chi m kho ng 32% s n l
Brazil c ng ã có b
1.1.2

u nành c a M là

u nành trên th gi i. Sau M ,

c phát tri n nh y v t trong s n xu t

u nành.

Vi t Nam

Theo t ch c L
nành

ng

ng

ng

ng Nông th gi i (FAO), n m 2006 di n tích tr ng

Vi t Nam là 185.000 ha, trong ó di n tích

mi n Nam là 40%.

u nành

(kho ng 65%), di n tích còn l i
Nguy n Trí Ng c (2006),

mi n B c chi m 60% và

c tr ng ch y u
vùng

u

vùng

t cao và

i núi

ng b ng (Thang và Long, 2006). Theo

n nay m i n m c n

c tr ng kho ng 200.000 hecta


3

u nành v i s n l
ng trong n

ng 300.000 t n. S l

c; vì v y,

u ra c a

ng này ch

u nành t

sông C u Long, các t nh có di n tích tr ng
Long, An Giang, trong ó

áp ng 25% nhu c u s

ng

i n

u nành l n là

ng Tháp có di n tích tr ng

ng 1.1: Di n tích tr ng

nh.

u nành c a m t s t nh

ng b ng

ng Tháp, V nh

u nành l n nh t.
Vi t Nam t n m 2000-

2008.
n v : Nghìn ha
2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

N
C
124,1 140,3 158,6 165,6 183,8 204,1 185,6 187,4
Hà N i
2,3
2,3
2,6
1,9
1,9
2,0
1,7
1,6
Hà Tây
12,5 12,2 14,9 16,0 19,0 27,5 31,8 33,6
nh Phúc
4,6
5,4
5,9
5,6
6,2
8,5
6,9
4,3
Hà Nam

2,3
2,3
2,7
3,0
3,5
6,2
7,7
8,2
Hà Giang
6,2
7,9
9,2
12,3 14,9 15,7 15,9 15,9
Cao B ng
6,9
7,0
7,0
7,2
7,3
7,6
6,4
6,2
Tuyên Quang
1,8
2,3
2,5
1,9
2,1
2,0
2,2

2,6
Lào Cai
3,6
4,3
4,7
5,0
5,2
5,3
5,6
5,7
ng S n
2,0
2,1
2,0
2,1
2,3
2,4
2,1
2,0
n La
9,5
10,0 10,8 12,2 13,2 12,1
9,2
9,2
kL k
15,0 15,4 21,0 22,6 11,7 11,5
9,6
9,4
k Nông
14,0 15,1 13,7 14,9

ng Nai
9,9
9,5
7,8
7,6
5,2
4,5
3,2
2,8
ng Tháp
3,2
5,9
7,2
7,6
10,4 11,5
6,7
7,3
An Giang
2,3
3,7
3,6
2,5
3,4
2,5
1,0
1,1
Ngu n: T ng c c th ng kê, 2010

1.2 GIÁ TR KINH T VÀ GIÁ TR S

b
2008
191,5
34,8
6,2
9,9
19,9
6,2
2,8
5,2
2,0
7,7
9,3
15,7
1,8
6,2
0,7

D NG

1.2.1 Giá tr kinh t
c dù lúa là cây tr ng ch l c và là ngu n l
tuy nhiên, g o không cung c p
là c a tr em v hàm l
là ngu n b sung

dinh d

ng cho nhu c u c th con ng

ng protein, ch t béo, vitamin và khoáng ch t.

y tri n v ng

i v i nh ng nh

Th Kim Ba và ctv, 2008). Ngoài giá tr dinh d
nành

ng th c chính c a n

c

c ta;
i, nh t
u nành

m trên c a g o (Tr n

ng cao, s n ph m t h t

u

c s d ng r t a d ng nh dùng tr c ti p h t thô ho c ch bi n thành

u ph , ép thành d u

u nành, làm bánh k o, s a

u nành, n

c gi i khát,


4

c ch m và áp ng nhu c u

m trong kh u ph n n h ng ngày c a ng

ng nh gia súc. M t khác, r cây

u nành có kh n ng c ng sinh v i vi khu n

t s n Rhizobium japonicum; vì th ,

u nành có kh n ng c

áng k t nit t do trong không khí t o thành h p ch t
id

ng cho

t

i

nh l

ng

m

m có ích, có kh n ng

v sau.

1.2.2 Giá tr s d ng
t

u nành ch a 8% n

béo, 35- 45% ch t

mv i

c, 5% ch t vô c , 15- 25% glucose, 15-20% ch t
các lo i amino acid c n thi t và nhi u sinh t ,

khoáng ch t nh Ca, Fe, Mg, P, K, Na, S (Nguy n

c Ý, 2007). Ngoài ra, h t

u nành còn có các vitamin A, B1, B2, D, E, F; các enzyme, sáp, nh a, cellulose
t c n thi t cho s phát tri n c a con ng
So v i th t

ng v t,

i, nh t là

u nành có nhi u ch t dinh d

phân tích c a các c quan y t , trong 100 g
27 gram

c th tr em.
ng h n. Theo k t qu

u nành có 411 calo; 37,6 g protein;

ng; 16,5 gram ch t béo; 244 mg Ca; 6,8 mg Fe; 0,89 mg sinh t B1

và 1,2 mg sinh t PP. Trong khi ó th t bò lo i ngon ch có 165 calo, 21 gram
m; 9 gram ch t béo; 10 mg calcium và 2,7 mg s t.
M t khác,
ch a m t l
ch t có trong
giúp

u nành

c xem là m t ngu n cung c p protein hoàn ch nh vì

ng áng k các amino acid không thay th c n thi t cho c th . Các
u nành nh amino acid, phytic acid, trypsin inhibitors và linoneic

u hoà nh p

p c a tim, có l i cho vi c h th p cholesterol (Nguy n

c

Ý, 2007)
Quan tr ng h n c là trong h t

u nành còn ch a m t hóa ch t t

ng t

nh kích thích t n estrogen mà nhi u công trình khoa h c ch ng minh là r t t t
trong vi c tr và ng a m t s b nh. ó là ch t isoflavones.
h t

u nành ng

i ta ã ch bi n hàng tr m lo i s n ph m khác nhau có

giá tr kinh t nh dùng làm th c ph m cho ng

i, th c n cho gia súc, dùng

trong y t , trong công nghi p hay dùng làm m ph m,…

các n

c phát tri n,

bánh d u nành tr thành thành ph n không th thi u trong th c n c a gia súc,
gia c m trong ch n nuôi công nghi p. Theo Ngô Th Dân và ctv. (1999), có

kho ng 25% kh u ph n th c n cho gia c m

M ch a b t

u nành.


5

1.3

C

MC AM TS

- MT

GI NG

U NÀNH

176: Th i gian sinh tr

ng: 78 – 82 ngày, chi u cao cây: 40-80 cm,

trái trên cây: 28-38 trái, tr ng l

ng 100 h t: 15-17 gram, n ng su t: 2,5-3,0

t/ha. V h t màu vàng sáng, thích nghi

t h i phèn (Tr n Th Kim Ba và ctv,

2008).
- MT 517-8: Th i gian sinh tr
phân cành khá, tr ng l

ng: 78- 82 ngày, chi u cao cây: 40-60 cm,

ng 100 h t: 18-20 gram. N ng su t: 1,96-3,5 t/ha. V h t

màu vàng sáng (Nguy n Ph

c

ng và ctv., 2009).

- Nh t 17A: Th i gian sinh tr
trái trên cây: 15-17 trái, tr ng l

ng: 80-85 ngày, chi u cao cây: 45-50cm, s

ng 100 h t: 14-16 gram, n ng su t: 1,8-2,0 t/ha.

- MT 760-4: Th i gian sinh tr
c thân to c ng, không

ng: 80-90 ngày, chi u cao cây: 50-60 cm,

ngã, kh n ng phân cành m nh, tr ng l

ng 100 h t

trung bình 17,7 gram, n ng su t: 1,97-3,5 t/ha, không nhi m b nh
Hàm l

ng protein trung bình 41,78% (Nguy n Ph

1.4 NHU C U DINH D
1.4.1 Vai trò c a
• Phân

c

m ph n.

ng và ctv., 2009).

NG
m, lân, kali

i v i cây

u nành

m:

Tác d ng c a

m

c th hi n qua vai trò c a nit . Nit tham gia vào

thành ph n acid amin, các h p ch t protein. Nit ch a nhi u trong các b ph n
non c a cây, nó thúc

y quá trình hình thành cành, lá. Giai

cây có hai lá chét phát tri n) ho t
Có th cung c p m t ít phân

ng c

nh

cung c p h n là phát tri n n t r và c
i v i cây
a

t và m c

nhu c u

m t vi khu n b t

m vào giai

nhanh. Tuy nhiên, n u bón quá nhi u phân

u nành, li u l

nh
ng phân

n cây con (khi
u x y ra.

n này s giúp cây sinh tr
ms d n

n cây s d ng

m c n bón tùy thu c vào

c ng sinh h u hi u v i vi khu n t o n t s n. Cây

u nành có nhi u n t s n h u hi u ch c n bón m t l

m vào giai
Thi u

n

u c a chu kì sinh tr

m cây s sinh tr

m

m.

phì

u nành có

m r t l n, nh t là khi cây phát tri n t t, có n ng su t cao. Trong tr

p cây

ng

ng

ng nh phân

ng.

ng ch m, còi c c, cành lá phát tri n kém, lá

vàng, trái b lép và r ng nhi u, tr ng l

ng h t gi m. Nh ng khi th a

m, cây s


6

phát tri n nhanh và m nh làm cây d

ngã, nh h

ng

n n ng su t và ch t

ng h t.
ng 1.2:

nh h

ng c a các d ng phân

ch i bên T l s m m hoa
CYT1
(ch i)
xu t hi n (%) (nmol/100g TL t

Chi u dài
m
ch i (cm)

ng

m lên s ra hoa

NO3-N

326

6,4

7,4

0,002

NH4-NO3

268

6,0

8,2

0,373

NH4-N

209

8,9

20,7

0,830

i)

1

CYT: Cytokinin

Ngu n: Guo và ctv. (1992)
• Phân Lân
Tác d ng c a phân lân th hi n

vai trò c a phospho.

i v i th c v t,

phospho gi vai trò quan tr ng trong vi c t o c th th c v t. Phospho tham gia
o v t ch t di chuy n (ADN, ARN...). Cây

phospho, b r phát tri n s m,

lông hút nhi u, là c s t o b r v ng ch c, cây hút dinh d
Lân giúp quá trình ra hoa, t o trái, làm h t
ng

u ch c, bóng h n. Thi u lân nh

n quá trình hình thành h t nên n ng su t gi m.

Khi bón lân vào
n vào dung d ch
nh h

ng và phát tri n t t.

ng x u

t, lân th

ng b keo

t; vì th , lân c n ph i

t h p th ngay, sau ó m i

c

c t p trung bón lót. Thi u lân s

n vi c hình thành r , n t s n và kh n ng c

nh

m. Cây

thi u lân, thân s nh , lá h p màu xanh t i, m t lá có nh ng ch m màu nâu, r
màu nâu, hoa và trái ít, n ng su t và ch t l
u nành tr ng
có ph n ng t t
hi u qu c a phân
bón vùi d
tr ng

i

ng h t gi m.

ng B ng Sông C u Long và mi n

i v i phân lân. Hi u qu c a phân lân cao t
m. Tuy nhiên, vì phân lân ít tan trong n

ng

u

ng v i

c, c n ph i

t, nên vi c s d ng phân lân có ph n b h n ch trong tr

u nành không làm

c

ng h p

t.

Phân lân có ý ngh a quan tr ng nh t vào th i k
cây s d ng nhi u lân nh t là t lúc b t
hoàn toàn.

ông Nam B

u ra trái

u sinh tr

n 10 ngày tr

ng. Th i k
c khi h t chín


7

• Phân kali
Vai trò c a phân kali c ng

c th hi n qua vai trò nguyên t kali

iv i

th c v t. Trong cây, kali c ng t n t i ch y u trong d ch bào (80%), m t ph n
nh

c các ch t keo c a t bào h p thu, còn kho ng 1% b gi l i trong ch t

nguyên sinh

t bào. Kali giúp quang h p ti n hành bình th

nhánh c a cây. Thi u kali hàm l

ng không prôtit t ng, s hình thành

prôtit gi m, cây y u lã, d b l i, b l p
Công Vinh, 2002). Cây h

ng, kali t ng s c
m

, cây d nhi m b nh h n (Nguy n

u thích h p v i n ng

kali cao, thi u kali s

chuy n hóa hydrat t d ng này sang d ng khác b ki m hãm.

ng glucoz

chuy n hóa thành saccaroz ch m ho c ình tr khi thi u kali.
u nành s d ng kali trong su t quá trình sinh tr
ng nhi u nh t trong th i k cây

ng, nh ng kali

u ra hoa, sau ó gi m d n

n tr

cs
c thu

ho ch kho ng 20 ngày.

1.4.2 Bón phân cho cây

u nành

Các lo i phân h u c và phân vô c
nhiên, li u l
tác.

u có th bón cho cây

ng phân bón tùy thu c vào

i v i phân
- Trên

m có th phân ra các tr

t m i tr ng l n

t s n nhân t o,

u ki n

t ai, gi ng và mùa v canh

ng h p sau ây:

u và không có áp d ng bi n pháp ch ng vi khu n

u nành không có n t s n, c n bón phân urê kho ng 100-150

kg/ha. Nên chia làm ba l n bón: L n th nh t bón ¼ l
ngày sau khi gieo; l n th hai bón ½ l
ba bón ¼ l

ng phân vào giai

- Trong tr
ng chia l

ng

- Trong tr

u nành. Tuy

ng h p cây

ng phân vào kho ng 10

ng phân vào lúc b t

n trái g n

t kích th

u tr hoa; l n th

c t i a.

u có ít n t s n, c n bón urê kho ng 100 kg/ha.

m ra làm ba l n bón theo t l nh

ã trình bày

trên.

ng h p có ch ng vi khu n n t s n cho h t gi ng lúc gieo, cây

u có nhi u n t s n to, t p trung g n c r và bên trong n t s n có màu h ng,
ch c n bón phân urê kho ng 40-50 kg/ha. Chia ½ l

ng phân ra bón vào kho ng

10 ngày sau khi gieo và ½ còn l i bón vào lúc b t

u tr hoa (Tr n Th Kim Ba

và ctv, 2008).
-

ng b ng sông C u Long, phân sunphat amon (phân SA) không thích

p v i các lo i

t ít nhi u b nhi m phèn. Tuy nhiên,

mi n ông Nam B và

8

trên các lo i
li u l

t không nhi m phèn có th dùng phân SA v i li u l

ng phân urê nói trên.

nên c n bón ít
giàu

u nành là cây có kh n ng c

m, có th không bón

m cho cây h

m (Nguy n Công Vinh, 2002).

u tr ng

m t khí tr i
nh ng

t t t,

m r t d m t và b r a trôi, nên chia ra

làm nhi u l n bón, m i l n bón v i s l

ng ít.

thúc, nh ng

m

iv i

nh

ng g p ôi

t x u c n bón lót

m ch y u
cây con có

c dùng

bón

u ki n h p thu d

dàng h n và phát tri n t t h n.
i v i phân lân, tùy thu c vào cách tr ng
làm

t mà ng d ng li u l

- Trong tr

kho ng 50

t hay không

ng và cách bón phân lân khác nhau cho

ng h p tr ng

bón vùi phân lân xu ng

u nành có làm

u nành không làm

t, do không có

t, nên ch có th s d ng m t l

n 100 kg super lân hay lân V n

u nành.
u ki n

ng phân lân nh

n (lân nung ch y),

tr n v i

tro tr u và phân h u c l p l b h t. Cách bón này cho hi u qu cao.
- Trong tr

ng h p tr ng

cao h n, kho ng 150

u nành có làm

t, s d ng li u l

n 200 kg cho m t hecta. Chia li u l

ng phân lân

ng phân nói trên ra

làm hai l n bón. Dùng 50 kg phân lân tr n v i tro tr u và phân h u c
h t; s còn l i dùng
u kho ng 5 cm,
Tuy t
tan trong n

bón lúc làm

l pl

t ho c bón vùi thành dãy dài cách hàng

sâu kho ng 10 cm, lúc gieo ho c khi cây ã m c.

i tránh bón phân lân trên m t ru ng vì phân lân h u nh không hòa
c

ng m xu ng

t, nên r cây không có kh n ng s d ng l

ng

phân này.
i v i kali, do

t

ng b ng sông C u Long t

th không c n bón thêm phân kali. Tuy nhiên,
xám, ch a ít kali h n, nên khi tr ng
kg KCl/ha. Có th áp d ng ph
m vào giai

i giàu kali nên có

mi n ông Nam B , nh t là

u nành c n bón phân kali v i li u l

t

ng 50

ng pháp bón lót ho c bón thúc cùng v i phân

n cây con và lúc b t

ng vàng t bìa lá lan vào.

ng

u tr hoa ho c khi phát hi n lá có hi n


9

1.5 CÁC Y U T
T

NH H

NG

N N NG SU T VÀ CH T L

NG

U NÀNH

1.5.1 Y u t ngo i c nh

²N

c

c là m t trong nh ng y u t hàng
quan tr ng
có th

i v i s sinh tr

u c a môi tr

ng và phát tri n c a cây

c x p vào lo i cây “khó tính” v nhu c u n

u nành. Cây

u nành

c, nó không ch u

úng l n h n. Vì th , c n có nh ng bi n pháp thích h p
in

ng, có ý ngh a r t

c

h n ch s b c thoát

c và ch ng úng cho cây (Tr n Th Kim Ba và ctv, 2008).
Theo M ng Hùng (1962), trong quá trình sinh tr

t c n thi t cho cây
úng

tu n

u nành là 60-90%.

u gieo h t thì h t th

t không

ho c

t b ng p

ng b n m m c t n công và th i. N ng su t

u nành gi m nghiêm tr ng nh t là khi
cùng c a giai

m

ng và phát d c, m

u nành b thi u n

n t o trái và trong th i gian b t

c vào tu n cu i

u t o h t.

² Ánh sáng
u nành thu c nhóm cây ngày ng n nên c ch hình thành n hoa c a
nành liên quan ch t ch t i quang k , ch y u là v i
trong ngày.

a s các gi ng

gi ng quang c m t
khi m c m m

u nành có

u ki n ngày dài sang

u

dài c a th i gian t i

c tính quang c m, khi chuy n các
u ki n ngày ng n thì th i gian t

n khi tr hoa c a cây b rút ng n l i. Do ó, khi tr ng các gi ng

u nành quang c m trong v Hè Thu có th i gian chi u sáng trong ngày dài thì

th i gian t khi m c m m
ch c ngày so v i v

n khi tr hoa c a cây b kéo dài t vài ngày

ông xuân tùy theo m c

nh y c m c a gi ng. M t khác,

th i gian chi u sáng trong ngày quá dài có th
phát tri n c a cây
nh h

ng

²
Cây
nhi u lo i

nh h

u nành nh làm gi m hàm l

ng

nh

n s sinh tr

ng và

ng ch t di p l c trong lá nên

n kh n ng quang h p c a cây; do ó, nh h

hình thành n t s n và kh n ng c

n vài

ng gián ti p

ns

m.

t ai
u nành không òi h i nghiêm ng t v

t ai, có th tr ng nhi u trên

t khác nhau. M c dù v y, không th ph nh n nh h

nh ngu n cung c p d

ng ch t,

t tr ng

u nành t t nh t là

ng c a
t th t nh , c

t


10

u

t t i x p, phì nhiêu, kh n ng gi

5,8-6,5.

ng b ng sông C u Long,

ch a nhi u sét, m t s n i
ng n ng su t (Lê Ng c C

m và thoát n
u nành th

c t t, pH trong kho ng

ng

c tr ng trên

t lúa,

t b nhi m phèn, pH th p; do ó, c n bón vôi
ng và ctv., 1990). Tuy nhiên, các gi ng khác nhau

có kh n ng thích ng v i các

pH

t khác nhau.

² Nhi t
ây là m t trong nh ng y u t chi ph i m nh
phát tri n c a cây

u nành và th

tr

ng c ng nh chu kì sinh tr

tr

ng c a cây

Nhi t

d

u nành

ng làm thay

i

n quá trình sinh tr

ng và

dài c a các giai

n sinh

ng c a cây. Nhi t

t i thích cho s sinh

i v i không khí là 24-34°C,

i 17°C và trên 35°C làm gi m tr ng l

ng su t (Tr n Th Kim Ba và ctv, 2008). Nhi t
y nhanh s tr hoa (Tr n Th

iv i

t là 22-27°C.

ng khô c a cây và gi m
cao h n 28°C có tác d ng

ng Tu n và ctv, 1983).

1.5.2 Y u t sâu b nh
² Sâu h i
w Dòi
Cây

c thân (Melanagromyza sojae)
u nành

giai

n 10-15 ngày sau khi gieo th

ng b dòi

c thân

n công. N u t n công s m, cây con có th ch t; n u t n công tr thì cây có th
ch t t ng nhánh ho c gi m s c t ng tr
trong thân, n thành

ng. Tách ôi thân cây ch t th y dòi n m

ng h m ngay gi a thân kéo dài t g c

n ng n cây. Có

th dùng thu c Basudin 10 H r i lúc gieo h t (1,5-2 kg/1000 m2) s b o v

c

cây

u

u ngay t lúc v a có hai lá

n

u tiên. C ng có th r i thu c khi cây

ã ra lá kép n u th y có nhi u ru i xu t hi n.
Cây

u nành có th ph c h i sau khi b dòi

ng này càng cao n u cây

cb id

phun thu c nên bón m t ít phân

m, t

c thân t n công tr và kh

ng t t v n
in

c

c và phân. Vì v y, sau khi

y

cho cây có s c ph c

i.
w Sâu n t p (Spodoptera litura)
Sâu th

ng xu t hi n khi cây có lá kép cho

lá. Sâu có màu s c thay

i theo tu i, t xanh l t

ng có hai hàng v t en hình bán nguy t không

n khi lá già, sâu n h t bi u bì
n xám en, d c hai bên s
u nhau. Riêng

n

t th 1 và


11

t th

8 c a b ng có hai ch m en to r t rõ. Kh n ng phá h i c a sâu r t m nh.

u trùng tu i 1, 2 và 3 th
ban ngày sâu chui xu ng

ng s ng trên cây, nh ng th

ng thì

t và ban êm l i chui lên

c n phá, khi

sâu cu n tròn l i, r i xu ng

t và n m b t

n tu i 4 tr
ng

m v a v hóa

c vài gi . Tr ng

n

ng.

m sâu n t p có màu xám en v i nhi u v t màu vàng r m và có
vi n ch y d c bìa cu i cánh. Cánh sau th

i

ng

ng có màu tr ng óng ánh xà c khi
c

t ng

d

i m t lá có ph l p

lông t màu vàng. Tr ng có màu vàng xanh, sau ó chuy n sang màu vàng và lúc
n n có màu en.
Bi n pháp phòng tr : Nên th m ru ng th
các

tr ng và sâu non m i n

thu c, ph i dùng n ng

ng xuyên

k p th i phát hi n

thu b t và di t tr . Lo i sâu này r t kháng

thu c cao h n các lo i sâu khác. Tuy nhiên, theo k t

qu thí nghi m thì t tu i 1

n tu i 3 sâu c ng d tr v i các lo i thu c nh

Catex 3,6 EC, Abamine 3,6 EC (B Nông Nghi p và Phát tri n Nông Thôn,
2006). Tu i 4 tr

i sâu có kích th

c l n, chui d

i

t nên khó di t. Ph i phun

thu c Catex 3,6 Ec, Shertin 3,6 EC (B Nông Nghi p và Phát tri n Nông Thôn,
2006) vào bu i chi u t i

n êm sâu chui lên n s b ng

c ch t. Có th

dùng bã

c m t ph n thu c, tr n v i m i cám và b t b p sau ó th m

nhão r i

t r i rác trong ru ng vào lúc chi u t i

nh sâu

t cho

các tu i 5 và 6

(Tr n Th Kim Ba và ctv, 2008).
uv
ph i

u b sâu n t p t n công nhi u thì sau khi thu ho ch nên cày x i

t di t sâu và nh ng.
w Sâu xanh da láng (Spodoptera exigua)
Sâu có kh n ng gây h i t khi cây

u còn nh

n khi cây tr hoa, t

trái. Sâu màu xanh, m t l ng tr n láng, có t p quán nh t r i xu ng
n u trùng t 10-19 ngày. Sâu hoá nh ng trong

t. Sâu nh

ng

t. Giai

n di p l c lá

ch a l i l p bi u bì tr ng, sâu tu i 2 n l ng lá thành nh ng l nh , sâu l n n
ng lá thành nh ng l l n h n. Sâu n c lá, hoa, trái non,
cao).

t non (n u m t s


12

w R y m m (Aphis glycines Matsumnura ho c Aphis craccivora Koch)
y th

ng t p trung vào ph n non c a cây, nh t là trái non, r y chích hút

t auxine làm cây t ng tr
w Sâu

ng ch m, phát tri n kém.

c trái (Etiella zinckenella)

ây là lo i côn trùng gây thi t h i nghiêm tr ng nh t trên cây
m

tr ng trên trái v a m i hình thành. Tr ng th

trên ng n, chùm hoa và trái non. Trên trái, tr ng th

ng

ng

c
c

u nành.

r i rác trên
t p trung

hai

u trái; n i có nhi u lông t thì s tr ng l i r t th p. Sau khi n m t ngày, sâu
nh t d t m t túi nh màu tr ng, m ng và n trong túi ó
mi ng sâu

n d n v trái. Khi

c ng, sâu chui vào bên trong trái b ng m t l r t nh và

l i túi

bên ngoài v trái. Sâu n m t ph n h t c a trái r i chuy n sang trái khác, nên
i con có th phá h i nhi u trái. Tách trái b

c ta th y có sâu

bên trong cùng

i phân th i ra.
i v i sâu

c trái phun thu c ng a t giai

n tr hoa tr v sau là ch

u. Phòng tr b ng cách phun m t trong các lo i thu c: Tungmectin 1,9 EC,
Kuraba 1,8 EC… (B Nông Nghi p và Phát tri n Nông Thôn, 2006). Sau khi tr
hoa nên phun ng a

nh k , 7 ngày/l n. Chú ý nên thay

i thu c và s d ng li u

ng theo khuy n cáo.
Nên luân canh

u nành v i lúa ho c các lo i cây tr ng khác

ngu n th c n c a sâu. N u sau khi thu ho ch ti p t c tr ng
ph i

t

c t

t

u nành, nên cày i,

di t nh ng.

² B nh h i
w B nh héo cây con (Rhizoctonia solani)
m gây h i ch y u
u ki n th i ti t nóng m,
ra hoa

n cây con t 1 – 2 tu n tu i, nh t là trong

m không khí cao. B nh có th t n t i

n khi cây

u trái.

Cây b nh
i, cây

giai

ph n thân giáp m t

t có màu nâu

, sau ó ch v t b nh teo

ngã và khô héo.

w B nh h t tím (Cercospora kikuchii)
nh xu t hi n trên lá, thân, trái và h t. Trên lá, v t b nh có góc c nh không
u, màu nâu h i

; tri u ch ng này càng bi u hi n rõ vào giai

n t ng tr

ng


13

cu i c a cây

u nành. Trên thân và trái, mô thân và trái ngã sang màu nâu

khi ã phát b nh. Trên h t, b nh nh thì
nh n ng thì các

m b nh xu t hi n

hay h ng sang tím

m, ho c tím

m b nh xu t hi n r i rác và không rõ;

y trên v h t, thay

t o thành các

i t màu tím nh t

ng vân trên v h t, th

ng

xu t phát t t . Sau ó, v h t b r ng n t, h t nh l i và b teo, h t s m t s c
y m m ho c có kh n ng n y m m nh ng b nh s lây nhi m qua r và di p
tiêu. Di p tiêu b nhi m b nh s cong l i, có màu nâu

và sau ó di p tiêu s b

.
w B nh

m ph n (Peronospora manshurica)

u ki n m

cao, sáng s m có s

ng mù, ngày n ng nóng, b nh phát

tri n m nh. B nh t n công ch y u trên lá, m t d
tr ng. Lúc

u xu t hi n nh ng

i lá có nhi u khu n ty màu

m tròn, màu xám tro, v sau v t b nh có hình

tròn ho c hình không rõ r t, màu nâu vàng, xung quanh vi n nâu th m, có ranh
gi i v i ph n xanh còn l i c a lá. B nh n ng làm lá b vàng và r ng s m nên nh
ng

n n ng su t.

Phòng tr b nh b ng cách s d ng gi ng kháng, cày vùi tàn d cây b nh,
kh h t v i Mancozed tr

c khi gieo ho c luân canh và s d ng các thu c tr

nh Folpan, Ridomil, Score, Dithan M, Antracol …
w B nh r (Phakopsora pachyrhizi)
nh gây h i ch y u trên lá, ôi khi trên thân, cu ng trái và trái. Trên lá,
t b nh

u tiên là nh ng

m nh vàng ho c

nâu, d n d n tâm v t b nh h i

nhô lên thành các gai r ( c hai m t lá nh ng rõ nh t là
quanh v t b nh th

n

i). Chung

ng có qu ng vàng. B nh n ng làm lá r ng s m, trái ít, h t

ng, B nh phát tri n thích h p
Giai

m td

nhi t

25-28°C và th i gian m

t kéo dài.

u ra hoa t o trái là th i k d nhi m b nh. N m b nh t n t i trên tàn

cây b nh và trong

t.

Phòng tr b ng cách v sinh

ng ru ng, thu d n tàn d cây b nh, luân

canh, dùng h t gi ng không mang m m b nh, s

d ng gi ng kháng ho c

dùng thu c hóa h c nh Tilt 250ND, Bumper 250EC, Appencarb super 50FL,...