Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua dạy trẻ kể lại chuyện

1 of 128.

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

ĐỒNG THỊ HỒNG NHUNG

PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO
TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA
DẠY TRẺ KỂ LẠI CHUYỆN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Tiếng Việt

HÀ NỘI - 2014

i

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


2 of 128.

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC

ĐỒNG THỊ HỒNG NHUNG

PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO
TRẺ MẪU GIÁO LỚN THÔNG QUA
DẠY TRẺ KỂ LẠI CHUYỆN
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Tiếng Việt

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học
TS. LÊ THỊ LAN ANH

HÀ NỘI - 2014

ii

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


3 of 128.

LỜI CẢM ƠN
Em xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trường ĐHSP Hà Nội 2,
các thầy cô giáo khoa Giáo dục Tiểu học và các thầy cô giáo trong khoa Ngữ
văn đã giúp đỡ em trong quá trình học tập tại trường và tạo điều kiện cho em
thực hiện khóa luận tốt nghiệp.
Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo - TS. Lê Thị Lan
Anh là người đã tận tình hướng dẫn chỉ bảo em trong quá trình học tập,
nghiên cứu và hoàn thành khóa luận này.
Trong quá trình nghiên cứu không thể tránh được những thiếu sót và
hạn chế, em kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của thầy cô giáo và các
bạn để đề tài được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, Ngày 08 tháng 05 năm 2014
Sinh viên

Đồng Thị Hồng Nhung

iii

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


4 of 128.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi; những số
liệu và kết quả trong khóa luận là hoàn toàn trung thực. Đề tài chưa được
công bố trong bất cứ một công trình khoa học nào.
Hà Nội, Ngày 08 tháng 05 năm 2014
Sinh viên

Đồng Thị Hồng Nhung

iv

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


5 of 128.

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................................1
2. Lịch sử vấn đề...................................................................................................................2
3. Mục đích nghiên cứu .....................................................................................................4

4. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................................4
5. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................................4
6. Nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................5
8. Cấu trúc khóa luận..........................................................................................................5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI ...............................................................6
1.1. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo lớn liên quan đến việc tiếp
nhận truyện và kể lại chuyện..........................................................................................6
1.1.1. Cơ sở sinh học ...........................................................................................................6
1.1.2. Cơ sở tâm lý ...............................................................................................................6
1.2. Cơ sở giáo dục học ................................................................................................... 13
1.2.1. Giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo ............................................................ 13
1.2.2. Tiết học ở trường mẫu giáo ............................................................................. 14
1.2.3. Các nguyên tắc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học ...................... 14
1.3. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua hoạt động dạy
trẻ kể lại chuyện ................................................................................................................ 16
1.3.1. Khái niệm kể chuyện ........................................................................................... 16
1.3.2. Thuận lợi và khó khăn của việc phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt
động kể lại chuyện ........................................................................................................... 19
1.3.3. Vai trò của hoạt động dạy trẻ kể lại chuyện đối với việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi ........................................................................................... 21
v

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


6 of 128.

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VỀ VIỆC DẠY TRẺ KỂ LẠI CHUYỆN .............. 22
2.1. Thực trạng chung ..................................................................................................... 22

2.2. Thực trạng về khả năng kể lại chuyện của trẻ mẫu giáo lớn ở trường
mầm non Hoa Sen............................................................................................................. 22
2.2.1. Khái quát về quá trình điều tra thực trạng dạy trẻ kể chuyện diễn
cảm ở lớp mẫu giáo lớn.................................................................................................. 22
2.3. Tiềm năng phát triển của hoạt động dạy trẻ kể lại chuyện trong
trường mầm non Hoa Sen ............................................................................................. 34
CHƯƠNG 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY TRẺ MẪU GIÁO 5 - 6 TUỔI KỂ
LẠI CHUYỆN ....................................................................................................................... 36
3.1. Những vấn đề lưu ý trong việc dạy trẻ kể lại chuyện .............................. 36
3.2. Biện pháp dạy trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi kể lại chuyện ................................... 37
3.2.1. Một số phương pháp chung cho trẻ làm quen vơi tác phẩm văn học
.................................................................................................................................................. 37
3.2.2. Biện pháp tạo môi trường hoạt động cho trẻ kể lại chuyện ............... 38
3.2.3. Một số biện pháp dạy trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi kể lại chuyện ............... 40
3.3. Thực nghiệm .............................................................................................................. 44
3.3.1. Địa bàn thực nghiệm ........................................................................................... 44
3.3.2. Mục đích thực nghiệm ........................................................................................ 44
3.3.3. Yêu cầu đối với thực nghiệm ........................................................................... 44
3.3.4. Tiêu chí đánh giá thực nghiệm ở hai nhóm (thực nghiệm và đối
chứng).................................................................................................................................... 44
3.3.5. Tiến hành thực nghiệm ...................................................................................... 45
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................................... 56
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 58

vi

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


7 of 128.

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Mầm non là bậc học đầu tiên, đặt nền móng cho sự phát triển của con
người. Trong đó việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua việc đọc và kể lại
tác phẩm văn học là trang bị cho trẻ nhận thức thế giới xung quanh và mở
rộng quan hệ với mọi người, mặt khác ở lứa tuổi mẫu giáo việc giúp trẻ phát
triển ngôn ngữ là hết sức to lớn và là một nhiệm vụ cấp thiết của gia đình và ở
các lớp mẫu giáo. Ngôn ngữ phục vụ cho tất cả mọi thành viên trong xã hội,
từ việc lao động học tập đến giải trí vui chơi. Có thể thấy rằng trong bất kì
lĩnh vực nào con người cũng cần có ngôn ngữ. Ngôn ngữ không thể tồn tại
bên ngoài xã hội loài người và không thể bị tiêu diệt khi xã hội loài người còn
tồn tại. Vì vậy mỗi con người từ thời thơ ấu việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ
là vô cùng quan trọng.
Hơn thế, ngôn ngữ còn có vai trò quyết định trong việc hình thành nhân
cách trẻ. Vì vậy việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ bằng cách dạy trẻ kể lại
chuyện là một vấn đề rất quan trọng mà các các trường mẫu giáo đang quan
tâm, thực hiện nhằm góp phần đào tạo giáo dục toàn diện nhân cách trẻ sau
này. Đó là sự mở cửa cho trẻ những bước đi chập chững đầu tiên vào thế giới
những giá trị phong phú chứa đựng trong tác phẩm văn học. Sự tiếp xúc đầu
tiên của trẻ mẫu giáo với tác phẩm văn học được chọn lọc, nhất là những câu
chuyện kể sẽ kích thích ở trẻ sự nhạy cảm thẩm mỹ, sự phát triển ngôn ngữ trí
tuệ. Văn học góp phần hình thành tình cảm đạo đức cho trẻ, ở lứa tuổi mẫu
giáo việc hình thành phát triển hoạt động văn học là một hình thức quan trọng
để phát triển tính tích cực cá nhân, tính độc lập sáng tạo của trẻ.
Trẻ thơ lứa tuổi bắt đầu của sự nhận thức và những tình cảm mãnh liệt,
giữa các em và những câu chuyện, các nhân vật trong truyện có sự đồng điệu

1

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


8 of 128.

về tâm hồn và tính cách, các em thích nghe kể chuyện và thích kể lại chuyện.
Dạy trẻ kể lại chuyện là một dạng thức tiết học tổ chức cho trẻ tự hoạt động
văn học nghệ thuật. Tổ chức cho trẻ hoạt động trong đó có tự hoạt động văn
học nghệ thuật sẽ làm giàu nhân cách trẻ. Chỉ có để trẻ hoạt động thì mới phát
triển được tính tích cực cá nhân, giúp trẻ cảm thụ văn học đặc biệt là những
câu chuyện một cách rõ nét và có cảm xúc.
Thông qua việc kể lại chuyện giúp trẻ phát triển tư duy, biết yêu quý
cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể chuyện, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ
phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong phú, trẻ biết trình bày ý kiến, suy
nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó bằng chính ngôn ngữ của mình.
Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu phát triển toàn
diện cho trẻ mầm non, vì năng lực ngôn ngữ không phải là bẩm sinh di truyền
nên việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là rất cần thiết. Phát triển ngôn ngữ cho
trẻ thông qua việc dạy trẻ kể lại chuyện làm phong phú đời sống tinh thần trẻ,
đáp ứng nhu cầu giao tiếp của trẻ, nhờ đó trẻ lĩnh hội được thông tin và tình
cảm của người khác một cách chính xác. Đồng thời, nó còn là điều kiện giúp
trẻ phát triển tư duy, giúp trẻ tham gia các hoạt động vui chơi, học tập và phát
triển toàn diện. Vì lí do trên chúng tôi chọn đề tài: “Phát triển ngôn ngữ cho
trẻ mẫu giáo lớn thông qua dạy trẻ kể lại chuyện”.
2. Lịch sử vấn đề
Ngôn ngữ là sự sáng tạo kì diệu nhất của nền văn hóa loài người. Ngôn
ngữ chỉ sinh ra với xã hội và vì xã hội. Ngôn ngữ là công cụ để tư duy, giao
tiếp, là chìa khóa để nhận thức, là vũ khí để chiếm lĩnh cho kho tàng trí thức
của dân tộc và nhân loại. Bởi vậy, giáo dục phát triển ngôn ngữ giữ vai trò
đặc biệt quan trọng, nhất là đối với lứa tuổi mầm non, là lứa tuổi diễn ra sự

phát triển nhanh về nhiều lĩnh vực trong đó đáng chú ý hơn cả là lĩnh vực
ngôn ngữ và nhận thức. Đã từ lâu, ngôn ngữ của trẻ trước tuổi học là vấn đề

2

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


9 of 128.

được nhiều nhà khoa học trên thế giới và trong nước quan tâm nghiên cứu.
Các nhà khoa học trên thế giới như: L.X.Vưgôtxki, A.M.Leusina,
E.I.Tikhêêva. D.N.Ixtomina, Ph.A.Xôkhina; ở Việt Nam như: Nguyễn Xuân
Khoa, Nguyễn Huy Cẩm, Nguyễn Ngọc Anh, Lưu Thị Lan, Tạ Thị Ngọc
Thanh, Phan Thiều… Tất cả các nhà khoa học khi nghiên cứu về ngôn ngữ trẻ
em dù ở lĩnh vực tâm lí học hay giáo dục dọc đều rất quan tâm đến việc ngiên
cứu xác định phương pháp, biện pháp nào tốt nhất nhằm phát triển ngôn ngữ
cho trẻ. Trong quá trình khảo sát, nghiên cứu và tìm hiểu chúng tôi có được
tiếp xúc với một số công trình như sau:
1. Trong cuốn “Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học – một số vấn đề
lý luận và thực tiễn” của Hà Nguyễn Kim Giang, tác giả đã nhấn mạnh đến
việc phát huy tính tích cực của chủ thể tiếp nhận và đặc biệt chú ý đến
phương pháp đọc và kể chuyện có nghệ thuật, coi đó là phương pháp rất cơ
bản và chủ đạo trong quá trình cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học. Khi
nói đến nội dung của phương pháp kể chuyện tác giả đã đưa ra quan niệm về
việc kể chuyện cho trẻ một cách rất rõ ràng cụ thể và có tính chất quyết định
cho việc dạy trẻ kể lại chuyện.
2. Tác giả Hoàng Thị Thu Hương đề cập đến vấn để phát triển ngôn
ngữ mạch lạc cho trẻ thông qua hoạt động kể lại chuyện về sinh hoạt và tác
giả cũng đã đưa ra một số biện pháp dạy trẻ 5 - 6 kể lại chuyện giúp phát triển

lời nói mạch lạc ở trẻ độ tuổi này trong cuốn “Một số biện pháp dạy trẻ mẫu
giáo lớn kể chuyện về sinh hoạt nhằm phát triển lời nói mạch lạc”.
3. Trong cuốn “Các biện pháp phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 - 6
tuổi” của Nguyễn Thị Kim Oanh coi kể chuyện như một biện pháp phát triển
ngôn ngữ như một biện pháp hữu hiệu đối với trẻ em trước tuổi học nói chung
và trẻ từ 5 - 6 tuổi nói riêng.

3

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


10 of 128.

4. Trong cuốn “Sự phát triển ngôn ngữ của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
thông qua kể chuyện” của tác giả Hồ Lam Hồng đề cập đến ảnh hưởng của
các biện pháp kể chuyện khác nhau đến các hoạt động ngôn ngữ cũng như các
đặc điểm tâm lí của trẻ. Tác giả đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đưa kể
chuyện vào trong giảng dạy nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ trước tuổi học.
Nhìn chung việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ ở các độ tuổi được các nhà
nghiên cứu quan tâm nhiều mặt đa dạng và phong phú. Ở các công trình này
chúng tôi nhận thấy các tác giả đã quan tâm đến việc phát triển ngôn ngữ cho
trẻ qua hình thức kể chuyện nhưng chưa có công trình cụ thể nghiên cứu về
việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi qua hình thức kể lại chuyện. Tuy
nhiên các công trình nghiên cứu cũng đã góp phần rất lớn trong việc định
hướng cho đề tài. Vì vậy tôi mạnh dạn bước đầu nghiên cứu và đề xuất một số
biện pháp dạy trẻ mẫu giáo kể lại chuyện.
3. Mục đích nghiên cứu
Đề tài hệ thống hóa và đưa ra một số đề xuất nhằm phát triển ngôn ngữ
cho trẻ mẫu giáo lớn bằng phương pháp dạy trẻ kể lại chuyện.

4. Đối tƣợng nghiên cứu
Một số biện pháp dạy trẻ kể lại chuyện nhằm nâng cao chất lượng giáo
dục mầm non.
5. Phạm vi nghiên cứu
Ở đề tài này chúng tôi chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu một số biện
pháp dạy trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lí luận: trên cơ sở tổng hợp các tư liệu về lí thuyết có liên
quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lí luận cho việc xây dựng một hệ thống các
biện pháp dạy trẻ kể lại chuyên.

4

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


11 of 128.

- Nghiên cứu thực trạng để thấy được việc thực hiện dạng thức tiết học
này đạt kết quả như thế nào.
- Đề xuất một số biện pháp dạy trẻ kể lại chuyện nhằm phát triển ngôn
ngữ cho trẻ. Thực nghiệm sư phạm để đánh giá và kiểm tra giả thiết khoa học.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu
Chúng tôi sử dụng phương pháp: liệt kê, điều tra thực trạng, thực
nghiệm, phân tích, tổng hợp.
8. Cấu trúc khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận khóa luận gồm ba chương.
- Chương 1: Cơ sở lí luận của đề tài
- Chương 2: Thực trạng về việc trẻ kể lại chuyện
- Chương 3: Một số biện pháp dạy trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi kể lại chuyện

5

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


12 of 128.

CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI

1.1. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo lớn liên quan đến việc tiếp
nhận truyện và kể lại chuyện
1.1.1. Cơ sở sinh học
Ở trẻ 5 - 6 tuổi hệ thần kinh phát triển tương đối hoàn thiện, bộ não của
trẻ không khác người trưởng thành nhiều. Với trên một tỷ rưỡi tế bào thần
kinh và hàng vạn tế bào phụ trợ khác trong bán cầu đại não. Trẻ đã thể hiện
năng lực qua hoạt động tổng hợp lời nói, quan sát, chú ý, ghi nhớ, tưởng
tượng, tư duy. Ở lứa tuổi này trẻ đã nắm vững ngôn ngữ và sử dụng như một
hệ thống tín hiệu, điều này giúp cho trẻ hình thành nhiều hình thức thích nghi
phong phú với môi trường, làm giàu kinh nghiệm sống và làm cho trí tuệ của
trẻ phát triển hơn.
Khi có những kích thích tác động vào cơ thể (những cảm xúc vui buồn
giận dữ) thì có quá trình thần kinh tương ứng xuất hiện ở não và tạo nên
những biến đổi tương ứng trong toàn bộ cơ thể đặc biệt là sự thay đổi của
nhịp tim. Nhịp tim của lứa tuổi này là 120 lần/1 phút.
Đặc biệt là cơ quan phát âm cũng đã hoàn thiện, khả năng thính giác
phát triển mạnh, trẻ nghe rất tinh đó chính là tiền đề dạy trẻ nghe và nói. Sự
trưởng thành của hệ thần kinh và sự hoàn thiện của các cơ quan trong cơ thể
(tuần hoàn, hô hấp, vận động) cả về lượng lẫn về chất là điều kiện thuận lợi

cho sự tổ chức hoạt động cho trẻ.
1.1.2. Cơ sở tâm lý
* Tư duy
“Tư duy là một quá trình phản ánh những thuộc tính bản chất, những
mối liên hệ, quan hệ bên trong, có tính quy luật giữa sự vật và hiện tượng

6

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


13 of 128.

trong thế giới khách quan mà trước đó ta chưa biết” [8, tr 168 – 169]. Ở lứa
tuổi mẫu giáo lớn, tư duy trực quan hình tượng phát triển mạnh đó là điều
kiện thuận lợi nhất để giúp trẻ cảm thụ tốt những hình tượng nghệ thuật được
xây dựng trong các tác phẩm văn học. Những câu chuyện với những tình tiết
ly kỳ, hấp dẫn, những nhân vật với đầy đủ những tính cách khác nhau đã có
sức hấp dẫn, lôi cuốn trẻ làm trẻ say mê, hứng thú. Qua việc cảm thụ các tác
phẩm văn học vốn biểu tượng của trẻ mẫu giáo có thêm nhiều lòng ham hiểu
biết và nhận thức tăng lên rõ rệt. Vì vậy đề ra một số biện pháp dạy trẻ kể lại
chuyện xuất phát từ vấn đề này.
Các câu chuyện là một bộ phận của văn học mà văn học lại phản ánh
cuộc sống thông qua các hình tượng, các hình tượng văn học đã góp phần
kích thích sự phát triển tư duy của trẻ.
Tuy nhiên không thể bỗng dưng mà hình tượng văn học lại trở nên phù
hợp với đặc điểm tư duy của trẻ điều đó phụ thuộc rất nhiều vào người đem
văn học đến cho các em (đó là cô giáo) ở đây cô giáo phải làm cho những
hình tượng ấy trở nên sống động trước mặt trẻ. Trẻ có thể hình dung được
cảm nhận được toàn bộ nội dung câu chuyện, cảm nhận được những khung

cảnh, những sự kiện, những phẩm chất, tính cách của các nhân vật trong
truyện.
Sự phát triển mạnh mẽ của tư duy trực quan hình tượng thuận lợi cho
trẻ tự hoạt động nghệ thuật.
Để tư duy hình tượng phát triển mạnh mẽ hơn, suy luận được nhiều vấn
đề mới hơn, phụ thuộc vào quá tình tổ chức cho trẻ tự hoạt động vì chỉ có
trong hoạt động các phẩm chất tâm lý của trẻ mới được hình thành và phát
triển.
* Tưởng tượng

7

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


14 of 128.

Trí tưởng tượng là một năng lực của tư duy góp phần tích cực vào hoạt
động nhận thức.
Trí tưởng tượng là một đường dây nối liền những hiện tượng tưởng như
riêng rẽ, tách biệt nhau thành một mạch thống nhất. Ta biết rằng tưởng tượng
hình thành trong quá trình hoạt động của trẻ dưới ảnh hưởng nhất định của
điều kiện sống và giáo dục.
Đặc điểm tưởng tượng của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi là tưởng tượng tái
hiện và tưởng tượng sáng tạo.
Tưởng tượng sáng tạo là quá trình xây dựng nên những hình ảnh mới
chưa có trong kinh nghiệm cá nhân, cũng như chưa có trong xã hội và nó là
thành phần không thể thiếu được trong hoạt động sáng tạo nói chung và sáng
tạo văn học nghệ thuật của con người.
Đối với đặc điểm sáng tạo của trẻ thì ta phải coi là một sự biến đổi, tạo

ra một cái gì mới trên cơ sở những cái mà trẻ đã lĩnh hội được trong quá trình
hoạt động chứ không phải chỉ bó hẹp trong những phát minh sáng tạo ra
những tác phẩm vĩ đại của những vĩ nhân. Tức là thông qua việc kể chuyện
của cô mà trẻ có thể kể lại theo trí tưởng tượng riêng của trẻ chủ yếu là tưởng
tượng tái hiện, trẻ tưởng tượng dựa trên những ấn tượng đã có trước.
Tưởng tượng còn là nguyên nhân và kết quả, là phương tiện của sự lao
động của con người và chỉ ở con người mới có. Với trí tưởng tượng đã đưa trẻ
bay cao, bay xa đưa trẻ tới ước mơ sự khát vọng và là thứ quý giá nó thúc đẩy
khả năng sáng tạo của trẻ.
Ví dụ “Mơ ước có một tấm thảm biết bay để bay đi khắp quê hương,
đất nước”.
Những hình ảnh mà trẻ hình dung, tưởng tượng đều được thể hiện trong
cách thể hiện cử chỉ, điệu bộ của trẻ khi kể lại chuyện đó là trẻ đã thể hiện
được cách kể diễn cảm, sáng tạo qua lời kể của cô.

8

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


15 of 128.

Sự tưởng tượng đã giúp con người vượt lên trên thực tại và đạt tới
những điều kỳ diệu và nó trở thành động lực của sự phát triển văn hóa và
khoa học. Vì vậy giáo viên cần nhận thấy vị trí vai trò của tưởng tượng và
phải dựa vào thế mạnh của các câu chuyện cùng với biện pháp kể chuyện của
cô để khi đó cô biết khơi dậy ở trong lòng trẻ những cảm xúc, những mơ ước,
những hoài bão và tưởng tượng làm sinh động và hấp dẫn, kích thích trí tưởng
tượng của trẻ, kích thích khả năng tự tham gia hoạt động nghệ thuật và sáng
tạo của trẻ.

Căn cứ vào đặc điểm tưởng tượng của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi chủ yếu là
tưởng tượng tái hiện vì vậy mà việc kể diễn cảm của giáo viên cũng là một
yếu tố rất quan trọng để đưa trẻ làm chất liệu xây dựng nên những hình tượng
mới, những chi tiết hấp dẫn muôn màu, muôn vẻ.
Bởi vì trẻ có kinh nghiệm về kể chuyện, có biểu tượng, hình ảnh về câu
chuyện thì trẻ mới kể lại chuyện bằng trí tưởng tượng sáng tạo của mình được.
Kinh nghiệm của trẻ càng nhiều, hình ảnh biểu tượng của trẻ càng
phong phú thì tưởng tượng của trẻ càng đa dạng. Một số biện pháp dạy trẻ kể
lại chuyện nhằm bồi dưỡng tính tích cực tư duy, tính độc lập sáng tạo của trẻ.
* Ngôn ngữ
Ở trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi là thời kỳ trẻ có khả năng nắm vững và lĩnh
hội hai hình thức cơ bản của ngôn ngữ đó là ngôn ngữ nói và ngôn ngữ bên
trong việc nắm ngôn ngữ trong thực hành và thông hiểu được nhiều điều
người lớn nói. Đây là một đặc điểm vô cùng thuận lợi để đưa trẻ nghe kể
chuyện, trẻ lĩnh hội được ngôn ngữ trong câu chuyện. Từ đó trẻ có thể kể lại
chuyện bằng ngôn ngữ của mình.
Những câu chuyện cổ tích, thần thoại dân gian, đồng thoại đã lôi cuốn
sự yêu thích của trẻ. Vì nó đem đến cho trẻ nhiều ước mơ, nhiều tấm gương
tốt phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ của trẻ và trẻ cũng rất muốn nghe truyện,

9

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


16 of 128.

nếu như lời kể của cô giáo hấp dẫn sinh động và lôi cuốn được trẻ. Bằng
những biện pháp kể diễn cảm, cô lựa chọn lời kể ngắn gọn xúc tích tác động
đến tình cảm thẩm mỹ sẽ giúp cho quá trình tiếp nhận của trẻ được tốt hơn, trẻ

tiếp nhận cũng là sự cô đọng xúc tích hơn. Trẻ có thể kể lại chuyện bằng ngôn
ngữ của trẻ chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào ngôn ngữ của câu chuyện.
Với lời kể chuyện diễn cảm và sinh động cô đã làm cho câu chuyện như có
hồn, cô làm sống động trước mắt trẻ những hình ảnh, những quang cảnh của
câu chuyện như diễn ra trước mắt trẻ. Ví dụ khi kể chuyện “Sơn Tinh Thủy
Tinh” với giọng kể diễn cảm lúc dí dỏm, lúc hùng hồn… trẻ như thấy được
một chàng Sơn Tinh cao to lực lưỡng đầy nghị lực đang gọi gió gọi mây để
nâng núi lên cao tránh được sự trả thù của chàng Thủy Tinh trẻ thấy được
cảnh nước dâng lên, những con baba, thuồng luồng chết nổi trên mặt nước…
Hình ảnh cô công chúa con Vua Hùng đẹp kiều diễm.
Trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi không chỉ lĩnh hội được hai hình thức cơ bản
của ngôn ngữ mà trẻ còn nắm được ngữ âm, ngữ điệu trẻ biết sử dụng ngữ
điệu phù hợp với nội dung giao tiếp hay nội dung câu chuyện mà trẻ kể. Do
đó khi cô kể chuyện cho trẻ nghe thì việc kể đúng giọng điệu, ngữ điệu của
tác phẩm là rất quan trọng. Từ việc cô kể đúng sẽ giúp trẻ khi kể lại đúng
giọng điệu tác phẩm và sẽ giúp khả năng tưởng tượng của trẻ thêm phong
phú, góp phần hình thành nên những phẩm chất đạo đức tốt đẹp của trẻ, lòng
yêu thương con người, tính dũng cảm, lòng hiếu thảo…
Cô sáng tạo trong ngôn ngữ giúp trẻ phát triển óc tưởng tượng. Một yếu
tố quan trọng đóng vai trò không nhỏ trong quá trình tư duy sáng tạo ở nhiều
lĩnh vực như âm nhạc, hội họa, văn, toán… Ngữ âm, ngữ điệu trong các câu
chuyện cũng dễ hiểu, các sự việc, các nhân vật cũng gần gũi với trẻ và cũng
dễ bắt chước do đó rất phù hợp với đặc điểm ngôn ngữ của trẻ. Cùng với việc
nắm ngôn ngữ trong thực hành và khả năng hiểu ngôn ngữ từ vốn từ của trẻ

10

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag

17 of 128.

tăng lên một cách đáng kể (khoảng 2000 - 3000 từ). Trẻ biết sắp xếp các từ
thành một câu, biết dùng các câu nói để diễn đạt nguyện vọng, bày tỏ mong
muốn của mình. Hơn nữa trẻ không chỉ có khả năng nói được các câu, đủ
thành phần, đúng ngữ pháp mà còn có khả năng nói đươc những câu nói giàu
sắc thái biểu cảm.
Tất cả những đặc điểm đó gợi cho ta những liên tưởng tới khả năng kể
lại chuyện của trẻ, đặc biệt là kể lại chuyện diễn cảm.
* Chú ý - trí nhớ
Chú ý của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi chủ yếu là chú ý không chủ định. Trẻ
thường chú ý đến một đối tượng khi đối tượng gây kích thích mạnh hoặc gây
những ấn tượng, xúc cảm mới lạ nhất là tạo cho trẻ một sự hứng thú. Vì vậy
tổ chức dạy trẻ kể lại chuyện diễn cảm phải căn cứ vào đặc điểm này.
Một trong những đặc điểm của truyện viết cho thiếu nhi là các câu
chuyện có nội dung đơn giản, dễ hiểu, những chi tiết, sự kiện gần gũi với đời
sống của trẻ chú ý giáo dục những hành vi văn hóa đơn giản. Đôi khi những
câu chuyện chỉ là những lời giải thích đơn giản, dễ hiểu nhưng hết sức chính xác.
Việc kể cho trẻ nghe những câu chuyện một cách diễn cảm cho việc
phân tích và cảm nhận tác phẩm văn học một cách sinh động hơn, rõ nét và
truyền cảm hơn. Khi cho trẻ kể lại chuyện diễn cảm là để trẻ tự thể hiện mình
trước tác phẩm điều đó lôi cuốn sự chú ý - ghi nhớ của trẻ. Trẻ phải nhớ tên
các nhân vật trong truyện, nhớ tính cách của các nhân vật. Trong thực tế
chúng ta thấy rằng trẻ ghi nhớ một câu chuyện một bài thơ nào đó mà ghi nhớ
đó đi sâu vào hứng thú của trẻ thì trẻ nhớ rất lâu, ngược lại những điều mô tả
khô khan về các sự vật, hiện tượng trẻ sẽ quên ngay.
Do vậy căn cứ vào đặc điểm ghi nhớ, chú ý của trẻ thì cô giáo phải là
người tạo ra cho trẻ những hứng thú nhất là trong quá trình dạy trẻ kể lại
chuyện. Bằng sắc thái biểu cảm, bằng ngôn ngữ biểu cảm, cảm xúc của nhân

11

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


18 of 128.

vật trong tác phẩm cô giáo sẽ tác động đến nhu cầu tình cảm của trẻ để kích
thích khả năng chú ý - ghi nhớ của trẻ.
Muốn thu hút được sự chú ý - ghi nhớ của trẻ thì trong quá trình tổ
chức cho trẻ tự hoạt động nghệ thuật cô phải có những biện pháp, phương
pháp thủ thuật để lôi cuốn sự chú ý của trẻ. Từ chú ý thì trẻ mới ghi nhớ được
nội dung và các câu chuyện mà trẻ kể mới có “hồn”.
Ngoài ra ở trẻ mẫu giáo lớn đã xuất hiện ghi nhớ có chủ định. Nhưng
những gì ấn tượng thì trẻ ghi nhớ rất lâu. Những câu chuyện nội dung gần gũi
trẻ, những tấm gương trong sáng, những tính dũng cảm, tinh thần đoàn kết…
dễ lôi cuốn trẻ và trẻ yêu thích, ghi nhớ và thể hiện được những câu chuyện,
bài thơ một cách sáng tạo.
* Xúc cảm - tình cảm
Trẻ mẫu giáo rất giàu xúc cảm - tình cảm, mọi họat động và tư duy của
trẻ đều chi phối bởi tình cảm. Trẻ mẫu giáo luôn có nhu cầu đòi hỏi mọi
người xung quanh thể hiện tình cảm tốt đẹp đối với trẻ. Ngược lại trẻ cũng
muôn thể hiện tình cảm tốt đẹp của mình với mọi người xung quanh.Trẻ rất
xúc cảm với những cái mới của những sự vật hiện tượng xung quanh trẻ, nhất
là đối với những nhân vật trong truyện. Trẻ rất yêu thương anh nông dân hiền
lành thật thà trong câu chuyện “ Cây tre trăm đốt”… Trẻ còn có tình cảm tốt
đẹp và chân thành đối với các sự vật hiện tượng mà trẻ tiếp xúc hàng ngày.
Sự phát triển tình cảm của trẻ mẫu giáo còn được biểu hiện ra ở nhiều
mặt trong đời sống tinh thần của trẻ (thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ) trẻ biết rung
động trước cái đẹp trong cuộc sống xung quanh. Khi trẻ trực tiếp tiếp xúc với

cái đẹp khiến trẻ thấy gắn bó, thiết tha với con người và cảnh vật xung quanh,
kích thích trẻ làm những điều tốt lành để đem lại niềm vui hạnh phúc cho mọi
người. Ngôn ngữ văn học nhất là những câu chuyện gần gũi trẻ, nó có một
sức mạnh lôi cuốn trẻ ghê gớm tạo cho trẻ những cảm xúc mãnh liệt trước

12

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


19 of 128.

những nhân vật trong truyện. Đây là thời điểm thuận lợi để giáo dục thẩm mỹ
và tình cảm đạo đức cho trẻ. Sự phát triển mạnh những xúc cảm thẩm mỹ kết
hợp vơi sự ghi nhớ máy móc vốn có khiến cho đứa trẻ ở lứa tuổi này rất dễ
nhạy cảm trước những tác phẩm văn học nghệ thuật. Trẻ mẫu giáo tiếp nhận
và học thuộc rất nhanh những lời của các nhân vật trong truyện. Trẻ hòa nhập
nhanh chóng với tình cảm của nhân vật trong truyện đó là sự hòa đồng giữa
trẻ với thế giới nghệ thuật và hiện thực cuộc sống. Cho trẻ kể lại chuyện cũng
là làm giàu nhân cách của trẻ.
1.2. Cơ sở giáo dục học
1.2.1. Giáo dục thẩm mỹ cho trẻ mẫu giáo
Đối với trẻ mẫu giáo tuổi của sự hồn nhiên mơ ước và bắt đầu của mọi
cái đẹp. Việc giáo dục thẩm mỹ là một trong những nhiệm vụ của giáo dục
mẫu giáo nhằm góp phần phát triển toàn diện nhân cách cho trẻ.
Giáo dục thẩm mỹ là quá trình tác động có hệ thống vào nhân cách của
trẻ, nhằm phát triển ở trẻ năng lực cảm thụ và hiểu đúng đắn cái đẹp trong đời
sống xã hội, trong thiên nhiên, trong nghệ thuật giáo dục lòng yêu cái đẹp và
đưa cái đẹp vào đời sống một cách sáng tạo. Cái đẹp làm phong phú thêm
cuộc sống của trẻ góp phần giáo dục tính lạc quan yêu đời, có ảnh hưởng

đến việc hình thành mối quan hệ của các em với cuộc sống và những người
xung quanh.
Giáo dục thẩm mỹ giúp trẻ cảm thụ và nhận thức sâu sắc hơn những
hiện tượng của cuộc sống, giúp mở rộng thêm tầm mắt của trẻ, trau dồi cho
trẻ lòng ham hiểu biết. Ngược lại những biểu tượng của trẻ về thế giới năng
lực quan sát và xác định mối tương hỗ giữa các hiện tượng của cuộc sống,
việc ghi nhớ và tái hiện chúng sẽ làm sâu sắc hơn việc cảm thụ và xúc cảm
thẩm mỹ. Cảm xúc thẩm mỹ không những được xây dựng trên cơ sở cảm thụ

13

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


20 of 128.

cái đẹp mà còn trên cơ sở hiểu biết sâu sắc nội dung tưởng tượng nghệ thuật
của tác phẩm.
Giáo dục nghệ thuật là một bộ phận quan trọng của giáo dục thẩm mỹ.
Giáo dục trẻ bằng các phương tiện nghệ thuật là đối tượng của giáo dục nghệ
thuật, một bộ phận quan trọng của giáo dục thẩm mỹ .
Văn học nghệ thuật mang đến cho trẻ sự hiểu biết sâu sắc về cuộc sống,
làm cho trẻ rung động trước cái hay, cái đẹp với tình cảm trong sáng của con
người và biết lên án, tỏ thái độ với những cái xấu. Qua tác phẩm văn học trẻ
tiếp xúc với ngôn ngữ nghệ thuật đặc biệt là ngôn ngữ văn xuôi giàu cảm xúc
từ đó sẽ kích thích năng lực tự hoạt động nghệ thuật của trẻ.
Như vậy giáo dục thẩm mỹ và nghệ thuật cần tiến hành ngay ở lứa tuổi
mẫu giáo để ươm trồng những tài năng cho tương lai.
1.2.2. Tiết học ở trường mẫu giáo
Hoạt động chủ đạo của trẻ mẫu giáo là hoạt động vui chơi do đó cũng

như mọi tiết học khác dạy trẻ kể lại chuyện diễn cảm cũng phải tiến hành theo
phương châm “Học mà chơi, chơi mà học”.
Năng lực tự hoạt động nghệ thuật của trẻ chịu ảnh hưởng của những tác
động sư phạm. Do vậy để thực hiện dạng thức tiết học cô giáo phải nắm vững
được cơ sở khoa học của môn học, phải biết khêu gợi những thú kích thích,
thu hút trẻ tới tự lực tìm tòi, phát hiện sáng tạo nghệ thuật.
Thông qua tiết dạy trẻ kể lại chuyện diễn cảm qua cách thể hiện của cô
giáo giúp trẻ có những kỹ năng tự thể hiện nghệ thuật độc lập, sáng tạo chỉ
thông qua hoạt động các phẩm chất tâm lý của trẻ mới được hình thành và
phát triển.
1.2.3. Các nguyên tắc cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học
Ngoài những nguyên tắc chung cơ bản, cũng như các tiết học khác dạy
trẻ kể lại chuyện diễn cảm cần lưu ý đến các nguyên tắc sau.

14

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


21 of 128.

* Cho trẻ tham gia vào quá trình kể lại chuyện diễn cảm là đưa trẻ vào
hoạt động nghệ thuật
Qua quá trình kể chuyện bản thân trẻ sẽ nảy sinh mối giao cảm với các
nhân vật trong truyện. Từ nhu cầu thích thể hiện mình trẻ hòa mình vào tác
phẩm hóa thân vào các nhân vật. Để phát huy tính tích cực của trẻ cô giáo cần
chọn hình thức tiết học và ngoài tiết học, vận dụng phương pháp, biện pháp
sao cho phù hợp với đặc điểm tâm lý của trẻ để trẻ không chỉ tham gia tiếp
nhận mà còn hòa mình vào tác phẩm. Biết đánh giá các nhân vật trong truyện
mà cao hơn trẻ còn biết rung động trước những tấm gương, những hoạt động

tốt của các nhân vật trong tác phẩm. Muốn vậy phải tổ chức cho trẻ hoạt động
chuyển vào trong để tác phẩm tác động trực tiếp lên nhân cách của trẻ, biến
thành nội dung nhân cách bền vững.
* Nguyên tắc gợi cảm thẩm mỹ
Với tiết học dạy trẻ kể lại chuyện diễn cảm cần lựa chọn cách tiến hành
tạo nên không khí của hoạt động văn chương để kích thích hứng thú, thu hút
chú ý của trẻ.
Các câu chuyện phải mang tính nghệ thuật là tính giáo dục cao. Tính
cách các nhân vật trong chuyện, phải rõ nét đặc trưng.
Tính gợi cảm thẩm mỹ còn được thể hiện trong mối quan hệ giữa các
nhân vật trong truyện, trong nhịp điệu, ngữ điệu của câu văn… mà trẻ thể
hiện qua giọng kể của mình.
* Nguyên tắc vừa sức
Vừa không phải tạo ra sự phù hợp với khả năng hiện có của trẻ mà phải
hướng tới vùng phát triển gần nhất của trẻ, bằng nỗ lực đánh thức tiềm năng
của trẻ nhờ các phương pháp, biện pháp tác động tích cực trong dạy văn học.
Thực hiện nguyên tắc vừa sức đối với tiết dạy trẻ kể lại chuyện diễn
cảm cần chú ý, cô phải sử dụng biện pháp phù hợp với từng tiết học cụ thể để
gây hứng thú cho trẻ. Chú ý sử dụng các tác phẩm không quá dài, các nhân

15

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


22 of 128.

vật gần gũi với trẻ, đó là những việc làm tốt, những tấm gương sáng để cho
trẻ noi theo. Và như vậy khi lựa chọn tác phẩm văn học cần dựa trên hứng thú
và nhận thức của trẻ đưa đến cho trẻ những hiểu biết mới.

* Vấn đề tự hoạt động nghệ thuật của trẻ
Trong khi tiếp xúc với nghệ thuật làm theo ý kiến chủ động, chủ quan
của mình tức là trẻ đã tự tìm ra phương thức tự thể hiện mình trước 1 tác
phẩm và trẻ có thể tự kể một câu chuyện hay đọc một bài thơ… như vậy trẻ
phải trải qua quá trình tích lũy vốn văn học nghệ thuật nhất định, tức là trẻ
phải nghe kể câu chuyện đó nhiều lần. Có thể nói trẻ rất có khả năng trong
lĩnh vực này.
Từ việc tiếp xúc với những câu chuyện nhiều lần thì chính bản thân trẻ
sẽ nảy sinh mong muốn thể hiện lại câu chuyện đó hay là thích đóng vai một
nhân vật nào đó trong câu chuyện mà trẻ thích. Muốn thể hiện được trẻ phải
huy động tất cả trí tưởng tượng và ngôn ngữ của mình.
1.3. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ mẫu giáo lớn thông qua hoạt động dạy
trẻ kể lại chuyện
1.3.1. Khái niệm kể chuyện
Kể là một động từ biểu thị hành động nói. Văn kể chuyện là văn trong
truyện hoặc trong tiểu thuyết. Do đó, đặc điểm của văn kể chuyện cũng là đặc
điểm của truyện. Đặc trưng cơ bản của truyện là tình tiết, tức là có sự việc
đang xảy ra, đang diễn biến, có nhân vật với ngôn ngữ, tâm trạng, tính cách riêng.
Kể chuyện là một phương pháp trực quan sinh động bằng lời nói. Khi
cần thay đổi hình thức diễn giảng nhằm thu hút sự chú ý của người nghe,
người ta cũng xen kẽ phương pháp kể chuyện. Với các môn khoa học tự
nhiên, kể chuyện chuyện thường được dùng trong phần kể về tiểu sử tác giả,
miêu tả quá trình phát minh, sáng chế, quá trình phản ứng hóa học…

16

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


23 of 128.

Văn kể là một loại văn mà học sinh phải được luyện tập diễn đạt bằng
miệng hoặc bằng viết thành bài theo những quy tắc nhất định. Vì tính chất
phổ biến và ứng dụng rộng rãi của loại văn này nên nó trở thành loại hình cần
được rèn kĩ năng, kĩ xảo bên cạnh các loại hình văn miêu tả, văn nghị luận.
Có người hiểu đơn giản kể chuyện chỉ là kể chuyện dân gian, kể chuyện
cổ tích. Thực ra không hẳn như vậy, kể chuyện ở đây bao gồm việc kể nhiều
loại truyện khác nhau, kể cả truyện cổ và truyện hiện đại, nhằm mục đích giáo
dục, giáo dưỡng, rèn kĩ năng nhiều mặt của một con người. Sở dĩ có thể xác
định “kể chuyện” là một thuật ngữ vì nó có một kết cấu âm tiết ổn định, một
phạm trù ngữ nghĩa (còn gọi là khái niệm) nhất định. Lâu nay, thuật ngữ “kể
chuyện” vẫn được dùng với ý nghĩa kể một câu chuyện bằng lời, kể cả câu
chuyện có hình thức hoàn chỉnh, được in trên sách báo.
Kể là một hình thức hoạt động ngôn ngữ. Kể chuyện là hình thức thông
tin nhanh gọn, truyền cảm bằng ngôn ngữ. Kể chuyện là hình thức khởi đầu
của sự tích lũy tri thức khoa học, kinh nghiệm sống, nó có chức năng thông
tin. Ngôn ngữ này càng phát triển, số từ cơ bản tăng thêm, đời sống vật chất
và tinh thần trở nên phong phú thì kể chuyện không chỉ dừng ở mức độ thông
tin mà còn mang trong mình chức năng giải trí, hay cao hơn là chức năng
nghệ thuật.
Kể chuyện là một hình thức ngôn ngữ độc thoại, thuật bằng lời có logic,
có tình cảm về một sự kiện theo trình tự phát triển của nó. Khi kể chuyện, trẻ
phải tự lựa chọn ý tưởng, nội dung chuyện và hình thức ngôn ngữ, nhớ lại sự
kiện, sự vật hiện tượng từ những quan sát thế giới xung quanh theo trình tự
diễn biến sự việc trong một khoảng thời gian nhất định và diễn tả lại sự việc
đó bằng ngôn ngữ của mình. Trong khi kể chuyện trẻ lồng vào đó những suy
nghĩ, tình cảm, cảm xúc của mình - nghĩa là trẻ sử dụng ngôn ngữ bản thân để
bộc lộ những điều mà chính bản thân mình thấy, nhận biết và cảm xúc được.

17

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


24 of 128.

Kể chuyện được xem như là một hoạt động phát triển trẻ một cách tích hợp và
toàn diện các mặt nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm và tâm lí. Vì vậy người ta sử
dụng các hình thức kể chuyện khác nhau vào mục đích giáo dục, tùy thuộc
vào tâm lí lứa tuổi, vốn kinh nghiệm và mức độ phát triển ngôn ngữ ở trẻ.
Truyện kể là sản phẩm hoạt động tâm lí, bởi nó được trình bày theo một
cấu trúc nhất định, thống nhất với một ý tưởng nào đó sao cho người nghe có
thể hiểu được. Cấu trúc truyện kể được thực hiện nhờ những quá trình tâm
lí bên trong, phân tích, khái quát hóa, hệ thống hóa, nhớ lại các biểu tượng
và từ ngữ phù hợp, các cấu trúc câu…Rõ ràng truyện kể là sản phẩm hoạt
động tâm lí và hoạt động ngôn ngữ của cá nhân, nên nó phản án những đặc
điểm tâm lí thông qua ngữ điệu giọng nói, cách sử dụng từ, cấu trúc câu,
cấu trúc truyện kể…
Kể chuyện là một hình thức hoạt động ngôn ngữ của con người nhằm
mục đích giao lưu, trao đổi thông tin giữa con người với nhau. Trong hoạt
động này con người sử dụng phương tiện ngôn ngữ, thực hiện các thao tác
ngôn ngữ để bộc lộ nội tâm bên trong. Người kể chuyện sử dụng những hiểu
biết về ngôn ngữ của mình (vốn từ ngữ, cách thức phát âm, nguyên tắc xây
dựng câu, phong cách trình bày…) để diễn đạt, bày tỏ và chia sẻ những suy
nghĩ, ý tưởng, tâm tư tình cảm, cảm xúc, nhu cầu, mong muốn, tâm
trạng…của mình về đối tượng nào đó. Cùng một nội dung như nhau, mỗi
người có cách thức trình bày riêng bởi sự khác biệt về ngữ điệu giọng nói,
cách chọn lựa từ ngữ, cách sử dụng các loại câu.
Kể chuyện còn là một hình thức hoạt động tâm lí. Trước hết là nhu cầu
muốn được kể, được chia sẻ những suy nghĩ, cảm xúc của bản thân với người

khác, làm động lực thúc đẩy trẻ hoạt động. Để kể được chuyện phải có ý
tưởng, ý tưởng xuất phát từ nội dung bức tranh, từ một vật trẻ đang quan sát,
từ một chủ đề cô giáo đặt ra… Việc hình thành ý tưởng và xây dựng nội dung

18

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag


25 of 128.

chuyện là một quá trình suy nghĩ, quá trình tư duy. Từ ý tưởng của truyện, trẻ
tự xây dựng nội dung truyện sao cho người nghe có thể hiểu được. Trẻ gợi
nhớ lại những biểu tượng quen thuộc có liên quan đến câu chuyện định kể,
chọn lọc những từ ngữ phù hợp và sắp xếp chúng vào thành những cấu trúc
câu liên kết, liền mạch phù hợp với ý tưởng. Nội dung chuyện được diễn giải
theo một cấu trúc logic hợp lí. Từ những hoạch định ý tưởng đến trình bày, từ
những thao tác phân tích tổng hợp của tư duy đến việc hồi tưởng, nhớ lại
những từ ngữ của trí nhớ xảy ra ở trong óc con người, chúng được chuyển
thành những thao tác ngôn ngữ bên ngoài tạo nên lời nói. Tất cả các quá trình
tư duy, trí nhớ đó diễn ra trong mối quan hệ tương tác và liên quan chặt chẽ
với ngôn ngữ trong quá trình kể chuyện. Yếu tố cảm xúc đóng vai trò như nhu
cầu thúc đẩy và duy trì cảm hứng hoạt động, mặt khác nó phản ánh thái độ,
tâm trạng, tình cảm của cá nhân trước một sự vật, hiện tượng nào đó. Nhu cầu
này bày tỏ suy nghĩ đã kích thích các quá trình tâm lí: trí nhớ, tư duy, tưởng
tượng…hoạt động và biểu hiện dưới hình thức ngôn ngữ kể chuyện - ngôn
ngữ độc thoại. Vậy kể chuyện vừa là hình thức hoạt động ngôn ngữ vừa là
hình thức hoạt động tâm lí cá nhân.
1.3.2. Thuận lợi và khó khăn của việc phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt
động kể lại chuyện

Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một quá trình, quá trình này diễn ra
nhanh hay chậm, tốt hay xấu phụ thuộc phần nhiều vào nhà giáo dục. Việc
giáo dục phát triển lời nói trong cuộc sống hàng ngày cho trẻ có thể thực hiện
ngay tại gia đình và nhà giáo dục lúc này có thể là bố mẹ, ông bà những người
lớn tuổi nhưng để trẻ giao tiếp với xã hội và có thể phát triển toàn diện nhất
thì cần thiết phải cho trẻ làm quen với văn học. Hướng tới việc đào tạo ra
những con người mới tự tin, sáng tạo thì việc dạy trẻ kể lại chuyện giữ một vị

19

kho tai lieu -123doc-doc-luan an - luan an tien si -luan van thac si - luan van kinh te - khoa luan - tai lieu -Footer Pag