Phan3 Chuong5.doc

PHÁƯN THỈÏ III:
GIẠO DỦC QUNG TRË THÅÌI K 1972 - 2000
CHỈÅNG V:
GII PHỌNG QUNG TRË - HAI HÃÛ THÄÚNG GIẠO
DỦC
Tiãúng sụng lãûnh gii phọng Qung Trë âỉåüc phạt
âi vo lục 11 giåì 30 phụt ngy 30/3/1972. Âáy l thåìi
khàõc lëch sỉí vé âải ca cüc khạng chiãún chäúng Mé
cỉïu nỉåïc trãn q hỉång Qung Trë.
Sau 1 thạng chiãún âáúu ngoan cỉåìng, dng cm,
cạc sỉ âon ch lỉûc cng våïi qn v dán Qung Trë
â láûp nãn nhỉỵng chiãún cäng vang däüi, viãút tiãúp
nhỉỵng trang sỉí ho hng trong lëch sỉí chäúng qn
xám lỉåüc ca dán täüc.
Ngy 01/5/1972 Qung Trë hon ton gii phọng
âạnh dáúu mäúc son v vang trong lëch sỉí chäúng ngoải
xám ca tènh nh (
1
). Ngy 05/6/1972 y ban nhán dán
cạch mảng Qung Trë âỉåüc thnh láûp. Chênh quưn
Cạch mảng âỉåüc thiãút láûp ngay trãn mnh âáút m
ngy häm qua thüc quưn kiãøm sọat ca Mé - Ngủy
l thàõng låüi to låïn vãư nhiãưu màût ca qn v dán ta.
Âáy l thàõng låüi cọ nghéa chiãún lỉåüc to låïn büc
k th phại k kãút Hiãûp âënh Pari tảo thãú v lỉûc cho
chiãún dëch Häư Chê Minh ton thàõng, gii phọng miãưn
Nam thäúng nháút âáút nỉåïc.
Tỉì thạng 6 âãún thạng 9 nàm 1972 qn v dán
Qung Trë cn phi tiãúp tủc mäüt cüc chiãún âáúu vä
cng oanh liãût chäúng chiãún dëch tại chiãúm Qung Trë.
K th â däüi xúng thë x nh bẹ Qung Trë mäüt

lỉåüng bom âản m cäng sỉïc cäng phạ ca nọ tỉång
âỉång våïi 7 qu bom ngun tỉí nẹm xúng Hẹrosima
(Nháût Bn) trong Âải chiãún thãú giåïi láưn II - 1945. Mäüt
1
chỏỳm nhoớ trón baớn õọử Tọứ Quọỳc toớa saùng aùnh haỡo
quang cuớa baỡi ca chuớ nghộa anh huỡng
_________________________________________________________
(
1
) Lởch sổớ aớng bọỹ Quaớng Trở. NXB chờnh trở quọỳc gia tỏỷp II. Trang 356
caùch maỷng laỡm cho quỏn vaỡ dỏn caớ nổồùc thóm phỏỳn
khờch trong cuọỹc khaùng chióỳn chọỳng Mộ cổùu nổồùc,
laỡm nổùc loỡng beỡ baỷn nm chỏu vóử chỏn lyù thồỡi õaỷi
"Khọng coù gỗ quờ hồn õọỹc lỏỷp tổỷ do"(
1
) goùp tióỳng noùi
quan troỹng trong cuọỹc õỏỳu tranh ngoaỷi giao, thuùc õỏứy
thóỳ trỏỷn tióỳn cọng giaỡnh õỏỳt, giổợ dỏn trong thóỳ trỏỷn
"hỗnh da baùo" sau Hióỷp õởnh Pari õổồỹc kyù kóỳt.
Ngaỡy 15 thaùng 6 nm 1972, taỷi truỷ sồớ tốnh uớy
Quaớng Trở (õoùng ồớ Trung Sồn, Do Linh) (
2
) õaợ coù cuọỹc
hoỹp quan troỹng õóử ra caùc nhióỷm vuỷ chuớ yóỳu sau khi
giaới phoùng Quaớng Trở tỏỷp trung sổùc ngổồỡi vaỡ cuớa caới
vỏỷt chỏỳt cho chióỳn dởch chọỳng taùi chióỳm thở xaợ
Quaớng Trở cuớa keớ thuỡ, õọửng thồỡi phaới tọứ chổùc õoùn dỏn
sồ taùn trồớ vóử, ọứn õởnh õồỡi sọỳng nhỏn dỏn, thaùo gồợ bom
mỗn, tng gia saớn xuỏỳt, khai hoang phuỷc hoùa mồớ rọỹng
dióỷn tờch vuỷ heỡ thu tỏỷp trung sổùc chọỳng õoùi, chọỳng

bóỷnh tỏỷt.
Vóử Giaùo duỷc, tốnh uớy chuớ trổồng coù phổồng aùn
tọỳi ổu cho vióỷc thaỡnh lỏỷp Ty Giaùo duỷc Quaớng Trở.
Phổồng chỏm laỡ ruùt giaùo vión chi vióỷn trổồùc õỏy õổồỹc
bọỳ trờ caùc cọng vióỷc khaùc trồớ laỷi Ngaỡnh, õọửng thồỡi
õỷt vỏỳn õóử vồùi Bọỹ, vồùi Khu uớy Vộnh Linh xin chi vióỷn
caùn bọỹ quaớn lyù, giaùo vión gioới, giaùo vión laỡ õaớng vión coù
nng lổỷc chuyón mọn, nghióỷp vuỷ gioới.
Họỹi nghở tốnh uớy cuợng khúng õởnh rũng: Giaùo
duỷc laỡ mọỹt bọỹ phỏỷn cuớa sổỷ nghióỷp caùch maỷng, laỡ
2
cäng củ quan trng ca chãú âäü âãø âo tảo, giạo
dủc khäng chè riãng cho thãú hãû tr m l ton x häüi,
giạo dủc cäng dán âáúu tranh chäúng k th v vỉån tåïi
lm ch tỉång lai khi âi vo ha bçnh xáy dỉûng.
Thãøtheo u cáưu ca tènh y Qung Trë, Khu y Vénh
Linh â lỉûa chn mäüt âäüi ng cạn bäü, giạo viãn gii
do tháưy Nguùn Kham, phọ Trỉåíng Ty vo chi
--------------------------------------------------------------------------------------
------
(
1
) Qn khu Bäún. Lëch sỉí khạng chiãún chäúng Mé cỉïu nỉåïc. Sạch â dáùn
(
2
) Lëch sỉí Âng bäü Qung Trë. Táûp II. Trang 241
viãûn cho giạo dủc. (háưu hãút l con em Qung Trë â
âỉåüc y ban nhán dán cạch mảng tènh tiãúp thán máût
tải trủ såí y ban nhán dán cạch mảng tènh âọng åí
Chåü Cáưu, Do Linh) (

1
). Tiãúng sụng åí chiãún trỉåìng thë
x Qung Trë váùn cn dỉỵ däüi nhỉng åí trủ såí Cạch
mảng mäüt khäng khê ha bçnh, pháún khåíi, thàõm tçnh
Bàõc - Nam, tçnh q hỉång, tçnh cm ca nhỉỵng chiãún
sé cạch mảng tri qua nhỉỵng nàm thạng gian lao cạch
biãût nay gàûp lải. Cạc âäưng chê lnh âảo tènh Häư S
Thn, Lã San trçnh by vàõn tàõt tçnh hçnh v u cáưu âi
kho sạt tçnh hçnh, nàõm lải lỉûc lỉåüng cạn bäü giạo
viãn âang ging dảy hồûc âang âm nhiãûm cạc cäng
viãûc khạc åÍ vng gii phọng v c vng giạp ranh tranh
cháúp. Lục chỉa gii phọng pháưn låïn giạo viãn xúng
huûn, xúng x thỉåìng âỉåüc bäú trê lm cäng tạc
Âon, lm Tun hún, Vàn họa. Thỉûc tãú sau ny do
u cáưu cäng tạc mäüt säú âäưng chê chuøn sang cạc
Ban ca Âng, chênh quưn v âon thãø; mäüt säú
âäưng chê trỉåíng thnh âm âỉång nhỉỵng cäng viãûc
quan trng ca tènh nhỉ cạc âäưng chê Dỉång Tụ Anh,
Phan Thanh Sån, Hi H, Ngä Ạnh Häưng, Âon Xn Long,
Ngä Xn An...
3
Sọỳ coỡn laỷi vổỡa tham gia chióỳn õỏỳu chọỳng õởch,
laỡm binh vỏỷn, tuyón truyóửn giaùc ngọỹ cho nhỏn dỏn, tọứ
chổùc caùc lồùp hoỹc cho thanh nión, dỏn quỏn du kờch vaỡ
caùn bọỹ hoaỷt õọỹng bờ mỏỷt. Trổồùc giaới phoùng bở cọ lỏỷp
vuỡng mióửn nón sổỷ lión laỷc vồùi nhau rỏỳt ờt. Vióỷc ngổồỡi
naỡo ngổồỡi õoù bióỳt. Nguọửn giaùo vión
chi vióỷn vaỡo Quaớng Trở laỡ nhổợng chióỳùn sộ kión
trung mọỹt loỡng theo aớng, theo caùch maỷng. Caùc õọửng
chờ Trổồng Thión, Trỏửn Lổồng Truyóửn, Nguyóựn Vn

ọng, Họử Ngoỹc Khai (Hióỷu trổồớng trổồỡng Nguyóựn Vn
Trọựi)... õaợ anh duợng hy sinh õóứ laỷi cho thóỳ hóỷ sau tỏỳm
gổồng quón mỗnh vỗ sổỷ nghióỷp giaùo duỷc, vỗ Quaớng Trở
quó hổồng. Sau khi nừm laỷi lổỷc lổồỹng õọỹi nguợ, tỗm
hióứu nguyóỷn voỹng cuớa nhỏn dỏn vuỡng mồùi õổồỹc giaới
phoùng, thọỳng kó sồ bọỹ õọỳi tổồỹng vaỡ
--------------------------------------------------------------------------------------
-------
(1) Lởch sổớ aớng bọỹ Quaớng Trở tỏỷp II. Saùch õaợ dỏựn
lổùa tuọứi, õoaỡn caùn bọỹ õaợ tham mổu cho Uy ban nhỏn
dỏn caùch maỷng tốnh caùc vỏỳn õóử lồùn cỏửn õổoỹc laỡm
ngay, õoù laỡ: Trong lổỷc lổồỹng nhỏn dỏn sồ taùn trồớ vóử coù
khaù õọng hoỹc sinh K8 maỡ aớng vaỡ Baùc Họử õaợ coù chuớ
trổồng õaỡo taỷo taỷi mióửn Bừc xaợ họỹi chuớ nghộa trong
nhổợng nm chióỳn tranh õaợ tọỳt nghióỷp cỏỳp II, cỏỳp III,
vaỡ lổỷc lổồỹng thanh nión xung phong coù trỗnh õọỹ cỏửn
õổồỹc õaỡo taỷo cỏỳp tọỳc ngaỡnh sổ phaỷm theo nhióửu
hóỷ khaùc nhau õóứ õaùp ổùng yóu cỏửu mồớ lồùp. Vỏỳn õóử
thổù hai laỡ vỏựn duy trỗ hai hóỷ thọỳng chổồng trỗnh: hóỷ
10 nm theo chổồng trỗnh mióửn Bừc vaỡ hóỷ 12 nm theo
chổồng trỗnh giaùo duỷc cuớa Chờnh phuớ caùch maỷng lỏm
thồỡi mióửn Nam cho phuỡ hồỹp vồùi thồỡi õióứm chuyóứn giao
lởch sổớ. Bổồùc quaù õọỹ cho nm hoỹc 1973-1974 taỷi vuỡng
giaới phoùng vỏựn thổỷc hióỷn chổồng trỗnh 12 nm, tón
4
goỹi vỏựn laỡ trổồỡng Trung hoỹc õóỷ nhỏỳt cỏỳp (cỏỳp II)
vaỡ Trung hoỹc õóỷ nhở cỏỳp (cỏỳp III). Vỏỳn õóử thổù ba laỡ
phaới chuớ õọỹng laỡm vióỷc vồùi Bọỹ, vồùi Sồớ Gờaùo duỷc Haỡ
Nọỹi, caùc Sồớ Giaùo duỷc Thanh Hoùa, Thaùi Bỗnh, Nam Haỡ...
xin chuyón vión vaỡ giaùo vión mỏửm non õóứ phaùt trióứn

ngaỡnh hoỹc Mỏửm non. ọửng thồỡi phaới õỏứy maỷnh cọng
taùc xoùa naỷn muợ chổợ vaỡ bọứ tuùc vn hoùa cho nhỏn dỏn,
õỷc bióỷt laỡ lổỷc lổồỹng thanh nión, caùn bọỹ. Trong hoaỡn
caớnh tro taỡn õọự naùt sau chióỳn tranh cỏửn phaới õọỹng
vión nhỏn dỏn, caùc lổỷc lổồỹng vuợ trang, caùc õoaỡn thóứ
giuùp sổùc dổỷng trổồỡng, õoùng baỡn ghóỳ, baớng õen, taỷo
õuớ chọự hoỹc cho con em. ọỳi vồùi giaùo vión chóỳ õọỹ cuợ,
nay theo Caùch maỷng cỏửn phaới õổồỹc hoỹc chờnh trở, bọửi
dổồợng nghióỷp vuỷ. Vỏỳn õóử cuọỳi cuỡng laỡ phaới nhanh
choùng thaỡnh lỏỷp Ty Giaùo duỷc Quaớng Trở - cồ quan quaớn
lyù chố õaỷo cho vióỷc phaùt trióứn giaùo duỷc.
Nhổợng tham mổu saùt thổỷc õoù õổồỹc laợnh õaỷo
tốnh õọửng yù vaỡ õaợ trổỷc tióỳp giuùp Giaùo duỷc nhióửu
vỏỳn õóử cuỷ thóứ nhổ quan hóỷ vồùi Bọỹ, vồùi caùc tốnh
baỷn, trổỷc tióỳp chố õaỷo caùc huyóỷn xỏy dổỷng trổồỡng
hoỹc vaỡ cồ sồớ vỏỷt chỏỳt lión quan.
Thaùng 8 nm 1972, hai lồùp sổ phaỷm cỏỳp tọỳc
õổồỹc tióỳn haỡnh khai giaớng. Ban õỏửu trổồỡng õỷt ồớ thọn
Vộnh Ninh (Bừc cỏửu ọng Haỡ) trổồỡng lồùp dổỷa vaỡo dỏn.
Sau õoù do tỗnh hỗnh chióỳn sổỷ ồớ thở xaợ Quaớng Trở bióỳn
õọỹng nón trổồỡng chuyóứn ra Do Lóự, Do Linh. Trong
chuyóỳn vaỡo thm Quaớng Trở nm 1972 Thổù trổồớng Ló
Chổồớng coù laỡm mọỹt baỡi thồ daỡi, trong õoù yù goỹi ngọi
nhaỡ sổ phaỷm cỏỳp tọỳc Quaớng Trở laỡ "Nhaỡ hoỹc trong
lổớa ". Sổ phaỷm cỏỳp tọỳc 10 + 03, 10 + 06 giaới phaùp
tỗnh thóỳ saùng taỷo cuớa nhổợng ngaỡy õỏửu giaới phoùng
õổồỹc Bọỹ Trổồớng Nguyóựn Vn Huyón khen ngồỹi khi Bọỹ
5