Nghiên cứu phát triển loại hình du lịch văn hóa tâm linh tỉnh bình định

i
B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăCÔNGăNGH ăTP.ăHCM

KHịAăLU NăT TăNGHI P

NGHIểNăC UăPHÁTăTRI NăDUăL CHăV NăHịAă
TỂMăLINHăT NHăBỊNHă

Ngành:

NH

QU NăTR ăKINHăDOANH

Chuyên ngành: QU NăTR ăNGO IăTH

Gi ngăviênăh

NG

ngăd n : GS.TSă oƠnăTh ăH ngăVơn

Sinhăviênăth căhi n
MSSV: 1211140216

: Ph măTh ăKimăChi

L p:12DQN03

TP.ăH ăChíăMinh,ă2016


ii
B ăGIÁOăD CăVÀă ÀOăT O
TR

NGă

IăH CăCÔNGăNGH ăTP.ăHCM

KHịAăLU NăT TăNGHI P

NGHIểNăC UăPHÁTăTRI NăDUăL CHăV NăHịAă
TỂMăLINHăT NHăBỊNH

Ngành:

NH

QU NăTR ăKINHăDOANH

Chuyên ngành: QU NăTR ăNGO IăTH

Gi ngăviênăh

NG

ngăd n : GS.TSă oƠnăTh ăH ngăVơn

Sinhăviênăth căhi n
MSSV: 1211140216

: Ph măTh ăKimăChi
L p:12DQN03

TP.ăH ăChíăMinh,ă2016


iii

L IăCAMă OAN
Tôiăxinăcamăđoan:
Khoáălu năt tănghi păv iăđ ătƠiă“Nghiênăc uăphátătri ăduăl chăv năhóaătơmălinhă
t nhăBìnhă

nh”ălƠăcôngătrìnhănghiênăc uăc aăcáănhơnătôi,ăkhôngăsaoăchépăc aăb tăc ă

ai.
Tôiăxinăch uăm iătráchănhi măv ăcôngătrìnhănghiênăc uăc aăriêngămìnhă!
TP. H Chí Minh, ngày 04 tháng 8 n m 2016
Ng

i cam đoan


v

L IăC Mă N
Tr
th yăcôăTr

că h tă emă xină g iă l iă c mă nă chơnă thƠnhă nh tă đ nă toƠnă toƠnă th Quý
ngă

iăH căCôngăNgh ăThƠnhăPh ăH Chí Minh, Quý th yăcôăkhoaă

Qu nătr ăkinhădoanhăđƣăd yăd ,ătruy năđ tănh ngăki năth căquỦ báu cho em trong
su tăb năn măh căt păvƠărènăluy năt iătr

ng.

Em xin chơnăthƠnhăc mă năăGS.TS.ă oƠnăTh ăH ngăVơnăđƣăt nătìnhăh

ngă

d n,ăgiúpăđ ăvƠăt oăm iăđi uăki năchoăemăhoƠnăthƠnhălu năv nănƠy.
EmăxinăchơnăthƠnhăc mă năbanălƣnhăđ oăvƠăcácăanhăch ătrong S ăV năHóaăậ
Th ăThaoăậ Duăl chăt nh Bìnhă
t păs ,ăđ

nh đƣăt oăđi uăki năthu năl iăchoăemăđ

căth că

căti păxúcăth căt ,ăt nătìnhăgiúpăđ ătrongăvi căthuăth păs ăli u,ătƠiăli uă

cóăliênăquanăvƠăgópăỦătrongăvi căth căhi năđ ătƠi.

V iăv năki năth căh năh păvƠăth iăgianăth căt păng năng iăs ăkhôngătránhă
nh ngăthi uăsót.ăEmăr tămongănh năđ

cănh ngăỦăki năđóngăgóp,ăphêăbìnhăc aă

quỦăth yăcôăvƠăanhăch ătrongăS ăV năHóaăậ Th ăThaoăậ Duăl chăt năBìnhă

nh.

óăs ălƠăhƠnhătrangăquỦăgiáăgiúpăemăhoƠnăthi năki năth căc aămìnhăsauănƠy.
L iăcu iă cùng,ă xină c mă nă chaă m ,ă anhă ch ,ă b nă bèă đƣă h ă tr ă vƠă t oă đi uă
ki nătrongăsu tăquáătrìnhănghiênăc uăvƠăth căhi nălu năv nănƠy.
TP.ăH ăChíăMinh,ăngƠyă04ăthángă8ăn mă2016
Sinh viên


v
C NGăHÕAăXÃăH IăCH ăNGH AăVI TăNAM
căl păậ T ădoăậ H nhăphúc
---------

NH NăXÉTăTH CăT P
H và tên sinh viên : ……………………………………………………………
MSSV :

…………………………………………………………..

Khoá :

………………………………………………………….

1. Th iăgianăth căt p
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
2. B ăph n th căt p
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
3. Tinhăth nătráchănhi măv iăcôngăvi căvƠăỦăth căch păhƠnhăk ălu t
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ...
4. K tăqu ăth căt pătheoăđ ătƠi
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
5. Nh năxétăchung
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ
ầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầầ...
năv ăth căt p


vii
C NGăHÕAăXÃăH IăCH ăNGH AăVI TăNAM
căl păậ T ădoăậ H nhăphúc
---------

NH NăXÉTăTH CăT P
H và tên sinh viên : …………………………………………………………..
MSSV :

…………………………………………………………..

Khoá :

…………………………………………………….........

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
Gi ngăviênăh

ngăd n

vii

M CăL C
L IăM ă
CH

U ............................................................................................................. 1

NGăIă:ăC ăS ăLụăLU NăV ăDUăL CHăV NăHịAăTỂM ......................3

1.1ăNH NGăV Nă

ăV ăV NăHịAăTỂMăLINH.........................................3

1.1.1ăV năhóa .............................................................................................................. 3
1.1.2 Tâm linh ............................................................................................................. 4
1.1.3ăV năhóaătơmălinh ................................................................................................ 4
1.1.4ăBi uăhi năc aăv năhóaătơmălinh .......................................................................... 5
1.2ăNH NGăV Nă

ăVỆăDUăL CH ...........................................................6

1.2.1ăLỦăthuy tăliênăquanăđ năduăl ch .......................................................................... 6
1.2.1.1ăKháiăni măv ăduăl ch ....................................................................................... 6
1.2.1.2 Kháiăni măv khách duăl ch ............................................................................. 7
1.2.1.3 Cácălo iăhìnhăv ăduăl ch ................................................................................... 7
1.2.2ăụăngh aăc aăduăl chăđ iăv iăphátătri năkinhăt ă- xƣăh i ...................................... 8
1.2.3ă

ngăc ăduăl ch .................................................................................................. 8

1.3ăNH NGăV Nă

ăV ăV NăHịAăTỂMăLINH.........................................8

1.3.1ăDuăl chăv năhóaătơmălinh .................................................................................... 9
1.3.2ăM căđíchăduăl chăv năhóaătơmălinh. .................................................................. 10
1.3.3ă i măđ năc aăduăl chăv năhóaătơmălinh ............................................................ 10
1.3.4ăKháchăduăl chăv năhóaătơmălinh ....................................................................... 11
1.3.5ăS năph măduăl chăv năhóaătơmălinh .................................................................. 11
1.3.6 VaiătròăvƠăỦăngh a c aăvi căphátătri năduăl chăv năhóaătơmălinh ...................... 11
1.4ăM IăQUANăH ăGI AăV NăHịAăTỂMăLINHăVÀăDUăL CH ..................12
1.5ăS ăHÀIăLÒNGăKHÁCHăHÀNG ..........................................................12
1.6ăDUăL CHăTỂMăLINHă ăVI TăNAM ....................................................13
1.6.1ă

căđi măvƠăxuăh

1.6.2 Ph

ngăh

TịMăT TăCH

ngăphátătri năduăl chăv năhóaătơmălinhăt iăVi tăNam ....... 13

ngăphátătri năduăl chătơmălinhăt iăVi tăNam ................................. 15
NGăI .......................................................................................................15

2.1ăT NGăQUANăBỊNHă

NH ................................................................16

2.1.1 i uăki năt ănhiên ............................................................................................ 16


DANH M C CÁC KÝ HI U, CH

VI T T T

DLVHTL

Du l chăv năhóaătơmălinh

DLVH

Du l chăv năhóa

VHTL

V năhóaătơmălinh

Dl

Du l ch

KDL

Khu du l ch

NSL XH

N ngăsu tălaoăđ ng xã h i

TP

Thành ph

DN

Doanh nghi p

XT- QB

Xúc ti n, qu ng bá

CQ

Chính quy n


DANH M C CÁC B NG S

D NG

B ng 2.1 Hi n tr ng c s l u trú trên toàn đ a bàn t nh Bình
B ng 2.2 : Hi n tr ng ch t l
Hình 2.3: S l

nh ....................... 27

ng các c s l u trú du l ch t nh Bình

ng c s kinh doanh l hành t nh Bình

nh 2015...28

nh t n m 2013 – 2015 ....

................................................................................................................................... 30
B ng 2.4 : Hi n tr ng khách du l ch t nh Bình

nh 2012 – 2015 ........................... 31

B ng 2.5 : Doanh thu du l ch theo c c u t nh Bình

nh n m 2013 – 2015 .......... 32

B ng 2.6 Th ng kê m c đích chuy n đi c a du khách .............................................. 41
B ng 2.7 M c đ đ ng ý c a du khách ..................................................................... 45


DANH M C BI Uă
Bi u đ 2.1 C c u kinh t t nh Bình
Bi u đ 2.2 Hi n tr ng ch t l

S

D NG

nh n m 2015 .............................................. 17

ng c s l u trú t nh Bình

nh n m 2015 ............ 28

Bi u đ 2.3 – 2.5 : C c u doanh thu theo lo i hình du l ch n m 2013 – 2015 ....... 32
Bi u đ 2.6 Bi u đ t l gi i tính c a m u ghiên c u ............................................. 39
Bi u đ 2.7 Bi u đ t l trình đ h c v n c a m u đi u tra .................................... 39
Bi u đ 2.8 Bi u đ t l ngh nghi p c a m u đi u tra .......................................... 40
Bi u đ 2.9 Bi u đ t l v nhóm tu i c a m u đi u tra ......................................... 40
Bi u đ 2.10 Bi u đ th hi n m c đích chuy n đi c a du khách ............................. 41
Bi u đ 2.11 Bi u đ th hi n t l m c thu nh p/tháng c a du khách .................... 41
Bi u đ 2.12 T l tôn giáo tín ng

ng c a du khách .............................................. 42

Bi u đ 2.13 T l th i đi m đi du l ch VHTL c a du khách .................................... 42
Bi u đ 2.14 T l hình th c du l ch c a du khách ................................................... 42
Bi u đ 2.15 T l % t n su t đi du l ch c a du khách trong 1 n m ........................ 43
Bi u đ 2.16 Th ng kê và t l % thôn tin tr

c chuy n đi ..................................... 43

Bi u đ 2.17 T l % v ho t đ ng c a du khách t i đi m du l ch ......................... 44
Bi u đ 2.18 T l % v lo i chình c s l u trú c a du khách ............................... 44
Bi u đ 2.19 M c đ đ ng ý v đ c đi m t nhiên .................................................. 46
Bi u đ 2.20 M c đ đ ng ý c a du khách v tài nguyên và s n ph m DLVHTL ... 46

Bi u đ 2.21 S đ ng ý c a du khách v ti n nghi du l ch ....................................... 46
Bi u đ 2.22 Th hi n s đ ng ý v c s h t ng c a du khách ............................. 47
Bi u đ 2.23 S đ ng ý c a du khách v s h tr c a CQ đ a ph

ng .................. 47

Bi u đ 2.24 S hài lòng c a du khách ..................................................................... 48


1

L IăM ă

U

1. Lý do ch n đ tài
Trongă nh ngă n mă g nă đơy. DLVHTL đƣă vƠă đangă tr ăthƠnhă xuă h ngă ph bi nă
c aăduăl chă toƠnăth gi i.ăH năn a,ăDLVHTL cònă đ căxemălƠăs năph m đ că thùă
c aăcácăn căđangăphátătri n. Cùngăv iăs ăthayăđ iănh năth căth ăgi iăquanăvƠăs ă
phátătri năc aănh ngătônăgiáo,ăcácălo iăhìnhăth căduăl chăv năhóaătơmălinhăvƠăduăl chă
hƠnhă h ngăngƠyă c ngă cƠngă phátă tri n.ă Lo iă hìnhă DLVHTL đƣ vƠă đang tr ăthƠnhă
m tăhìnhăth căduăl chăđemăl iăhi uăqu ăchoăđ tăn c.
T iăVi tăNamăđơyălƠălo iăhìnhăkháăm iăm .ă ăcácăn cătrênăth ăgi iăthìăduăl chă
v nă hóaă tơmă linh th ngă g nă li nă v iă tônă giáoă thìă ă Vi tă Nam, DLTL h ngă v ă
ngu năc i,ăv ăl chăs ,ăt ătiên.ă căbi tăVi tăNamălƠăn iăcóănhi uăti măn ngăvƠăth ă
m nhăđ ăphátătri năDLVHTL v iăb ădƠyăl chăs ,ăv năhóaăg năv iătruy năth ng,ătônă
giáo,ă tínăng ngăđaă d ngă vƠă phongă phú,ă l ă h iă dơnă giană đ căt ă ch că quanhă n mă
trênăph măv ăc ăn c. Vi tăNamăđangăch ngăki năs ăraăđ iăvƠăphátătri năngƠyăcƠngă
nhi uăđi măDLTL ăh uăh tăcácăđ aăph ng,ăvùng,ămi nătrênăph măviăc ăn c, tiêu
bi uă nh :ă nă Hùngă (Phúă Th );ă Yênă T ă (Qu ngă Ninh),ă Chùaă H ngă (HƠă N i)ầ

N măb tăđ cănhuăc uăc aăđôngăđ oăng iădơn,ăcácăcôngătyăduăl chăl ăhƠnhăđƣăđ uă
t ăvƠoăl nhăv căduăl chătơmălinh.ăDLVHTL khôngăch ăđ năthu nălƠăho tăđ ngăhƠnhă
h ng,ătônăgiáoătínăng ngăthu nătúyămƠăcònălƠăđ ngăl căthúcăđ yăs ăgiaoăl uăv nă
hóaăvƠăphátătri năkinhăt ă- xƣăh i.
Bìnhă nhăn mătrongăvùngăDuyênăh iănamătrungăb ,ălƠăm nhăđ tă“ aălinhănhơnă
ki t”,ăcóătƠiănguyênăduăl chăt ănhiênăc ngănh ănhơnăv năđaăd ngăvƠăphongăphú.ăV i
231ădiătíchătrongăđóăv iăh nă33ădiătíchăl chăs ă - v năhóaăđ căx păh ngăc păqu că
gia,ăh nă50ădiătíchăl chăs ă- v năhóaăđ căx păh ngăc păt nhăđƣăt oănênănhi uăs nă
ph măduăl chăđ căs căh păd năkháchăduăl chăn iăđ aăl năkháchăqu căt .ăBìnhă nhă
cònăt ăhƠoălƠăcáiănôiăc aăphongătrƠoăkh iăngh aănôngădơnăTơyăS n,ăquêăh ngăng iă
áoă v iă Quangă Trungă ậ Nguy nă Hu ,ă quêă h ngăc aă cácă lo iă hìnhă ngh ă thu t,ă quêă
h ngăc aănh ngăl ăh iătruy năth ngăđ măđƠăb năs cămi năđ tăVõ.ăKèmătheoăđóălƠă
cácăđi uăki năv ăv ătríăđ aălỦ,ăc ăs ăv tăch t,ăcôngătácăqu nălỦ,ăs ăhi uăkhách đ că
quan tâm vƠăthơnăthi năc aăng iădơnăđ aăph ng đ iăv iăduăkhách.ăNhìnăchungăđƣă
nhi uăd ăánăđ uăt ăphátătri năduăl chănh ngăh uăh tă ăquiămôănh ăl ,ăho căđ uăt ă
ch aăt i,ăch aăcóănhi uăs năph măđ căs c khácăbi tăsoăv iănh ngăvùngăkhác,ăch aă
đápă ngăđ cănhuăc uăvƠăs ăk ăv ngăc aăduăkhách,ănhi uăv năđ ăch aănghiênăc uă
k ăd năt iăvi căítăthuăhútăkháchăduăl chăđ năBìnhă nh.
C nă c ă vƠoă nghiênă c uă th că tr ngă vƠă tínhă c pă báchă c aă v nă đ ,ă tácă gi ă đƣă l aă
ch nă “Nghiênă c uă phátă tri nă lo iă hìnhă duă l chă v nă hóaă tơmă linhă t nhă Bìnhă nh”ă
nh mă tìmă raă nh ngă đ nhă h ngă vƠă gi iă phápă đ ă nơngă caoă hi uă qu ă khaiă thácă s nă
ph măduăl chăv năhóaătơmălinhăc aătinhătrongăth iăgianăt i.


2

2. M c tiêu nghiên c u
- Phơnătíchăhi nătr ngăduăl chăt nhăBìnhă

nh.

- Nghiênăc uăti măn ngăphátătri năduăl chăv năhóaăt nhăBìnhă
-

nh.

ánh giáăđ căm căđ ăhƠiălòng/đ ngăỦăc aăduăkháchăn iăđ aăđ iăv iăduăl chăv năhóaă
tơmălinhăt nhăBìnhă nh.

- D aătrênăcácănh ngăkhóăkh năvƠăth cătr ngăduăl chăđ ăxu tănh ngă gi iăphápănơngă
caoăm căđ ăhƠiălòngăc aăduăkháchăvƠăphátătri nălo iăhìnhăduăl chăv năhóaătơmălinhă
t nhăBìnhă nh.
it

3.
it

ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài

ng nghiên c u :

- TƠiănguyênăv năhóaătơmălinhăt nhăBìnhă
t nhăBìnhă nh.

nh. Diăs năv năhóaăv tăth ăvƠăphiăv t th ă

- Cácăt ăch c,ăqu nălỦ,ăc ăs ăv tăch t,ăs năph măduăl chăv năhóaătơmălinh.
- TƠiăli u,ăhìnhă nhăth căt ăcácăho tăđ ngăduăl chăv năhóaătơmălinh.
Ph m vi nghiên c u
- Ph măvi khôngăgian:ăNghiênăc uăth căt ăti năhƠnhătrênăđ aăbƠnăt nh Bìnhă

- Ph măviăth iăgiană:ăS ăli u,ătƠiăli uăđ
Ph

4.

nh.

căthuăth păt ă2010ăđ nănay.

ng pháp nghiên c u

- Ph ngăphápă thuă th pă d ă li u:ă S ăli uă th ă c pă đ căthuă th pă quaăbáoă cáoă c aă S ă
V năHoaăậ Th ăThaoăậ Duăl chăt nhăBìnhă nhăt ăn m2010 - 2015.ăS ăli uăs ăc pă
ph c v ăchoăđ ătƠiăđ căthuăth păb ngăcáchăph ngăv nătr căti pă143 du khách trên
đ aăbƠnăt nhăBìnhă nh.
- Ph ngăphápă th ngă kêă môă t ă đ ă phơnă tíchă m că đ ă hƠiă lòng/đ ngă Ủă c aă duă khách.ă
ThangăđôăLikertă5ăm căđ ăđ căs ăd ngăđ ăđoăl ngăm căđ ăhƠiălòng/đ ngăỦ c aă
duăkháchăđ iăv iăt ngăy uăt ăc uăthƠnhănênăs năph măduăl chăBìnhă nh. Mô hình
m că đ ă c mă nh nă (SERVPERFă ậ Serviceă Performance)ă doă Cronină vƠă Tayloră đ ă
xu tăn mă1992.ăMôăhìnhăđánhăgiáăch tăl ngăd chăv ăd aăvƠoăm căđ ăc mănh năc aă
kháchăhƠngăsauăkhiăđƣăs ăd ngăd chăv ,ăm căđ ăc mănh năcaoăthìăch tăl ngăd chă
v ăt tăvƠăng căl i.
5. K t c u c a đ tài bao g m 3 ph n
Ch

ng 1: C s lý lu n v du l ch v n hóa tâm linh

Ch

ng 2: ánh giá th c tr ng du l ch v n hóa tâm tinh t nh Bình

nh

Ch ng 3: M t s gi i pháp đ xu t nh m phát tri n du l ch v n hóa tâm t nh
Bình nh


3

CH
NGăIă:ăC ăS ăLụăLU NăV ăDUăL CHăV NăHịAăTỂM LINH
1.1 NH NGăV Nă ăV ăV NăHịAăTỂMăLINH
1.1.1ăV năhóa
V năhóaălƠăkháiăni mămangăn iăhƠmăr ngăv iăr tănhi uăcáchăhi uăkhác nhau liên
quanăđ năm i m tăđ iăs ngăv t ch tăvƠătinhăth năc aăconăng i.
Choăđ nănayăs ăl ngăđ nhăngh aăv ăv năhóaăkhôngăbi tăđƣăt ngălênăbaoănhiêu.ă
Nên vi căđ ăđiătìmăm tăđ nhăngh aă“chính xác” và “đ yăđ ” v ăv năhóaăđ căm iă
ng iăcôngănh n,ălƠăđi uăkhóăkh năvôăcùng!
N mă 1871,ă E.Bă Tyloră đ aă raă đ nhă ngh a:ă “V n hóa hay v n minh, theo ngh a
r ng v t c ng i h c, nói chung g m có tri th c, tín ng ng, ngh thu t, đ o đ c,
lu t pháp, t p quán và m t s n ng l c và thói quen khác đ c con ng i chi m
l nh v i t cách m t thành viên c a xã h i”.
M tă đ nhă ngh aă khácă c aă F.Boasă choă r ngă “V nă hóa”ă lƠă t ngă th ă m tă nhómă
ng iăv aăcóătínhăt păth ăv aăcóătínhăcáănhơnătrongăm iăquanăh ăv iămôiătr ngăt ă
nhiênăc aănhau.
ă Vi tă Nam,ă v nă hóaă c ngă đ că đ nhă ngh aă r tă khácă nhau.ă H ă Chíă Minhă cho
r ng “Vì l sinh t n c ng nh m c đích c a cu c s ng, loài ng i m i sáng t o và
phát ra ngôn ng , ch vi t, đ o đ c, pháp lu t, khoa h c, tôn giáo, v n h c, ngh
thu t và nh ng công c sinh ho t h ng ngày v m t n, và các ph ng th c s
d ng. Toàn b nh ng sáng t o và phát minh đó t c là v n hóa”.ăCáchăđ nhăngh aă

v năhóaănƠyăl iăcóănhi uăđi măg năgi ngăv iăquanăni măhi năt iăc aăUNESCOăv ă
v năhóaătheoăcácăkhíaăc nhăsau:ă“Ph c th , t ng th nhi u m t, nét riêng bi t, đ c
tr ng riêng v tinh th n và v t ch t, kh c h a nên b n s c, ngh thu t, v n ch ng,
và nh ng quy n c b n c a con ng i, h th ng giá tr , cách ng x và s giao
ti p”.
HayătheoăTr năNg căThêmă(2000):ă“V n hóa là m t h th ng h u c các giá tr
v t ch t và tinh th n do con ng i sáng t o và tích l y qua quá trình ho t đ ng
th c ti n, trong s t ng tác gi a con ng i v i môi tr ng t nhiên và xã h i.ăV iă
cácăđ cătr ngăc aănóălƠătínhăh ăth ng,ătínhăgiáătr ,ătínhănhơnăsinhăcƠătínhăl chăs .
C ngătheoăPh tăgiáo:ă“V n hóa là m t m u th c t p h p ki n th c, tín ng ng
và thái đ ng x c a con ng i. Nh th , v n hóa bao g m ngôn ng , t t ng,
ni m tin, t p quán, lu t t c, th ch , công c , k thu t, ngh thu t, nghi l và các
thành t liên h khác".
Songă d aă trênă nh ngă đ nhă ngh aă v ă v nă hóaă hi nă nayă r tă đaă d ng.ă M iă đ nhă
ngh aăđ ăc păđ nănh ngăd ngăth căvƠănh ngăl nhăv căkhácănhauătrongăv năhóaăđ ă
xácăđ nhăm tăkháiăni măv năhóaănh măthu năti năchoăvi căthuăth păvƠăphơnătíchăd ă
li uăkhiănghiênăc uă"V n hóa là s n ph m c a loài ng i, v n hóa đ c t o ra và
phát tri n trong quan h qua l i gi a con ng i và xã h i. Song, chính v n hóa l i


4

tham gia vào vi c t o nên con ng i, và duy trì s b n v ng và tr t t xã h i. V n
hóa đ c truy n t th h này sang th h khác thông qua quá trình xã h i hóa".
1.1.2 Tâm linh
T ăsauăkho ngăm tăhaiăth păk , “Tâm linh” tr thƠnhăm tăt ăth ngăxuyênă
dùngăt iătrênăc aămi ngăc aănhi uăng i.ăXungăquanhăv năđ ă“Tâm linh” cònănhi uă
Ủăki năch aăđ căth ngănh t. i uăđóăđ căth ăhi năngayă ăkháiăni mătơmălinh.
Theo sách “V năhóaăgiaăđìnhăVi tăNamăvƠăs ăphátătri n” vi t: “Trong đ i s ng con
ng i, ngoài m t hi n h u còn có m t tâm linh. V m t cá nhân đã nh v y, mà m t

công c ng (gia đinh, làng xã, dân t c) c ng nh v y. N u m t hi n h u c a đ i
s ng con ng i có th nh n th c qua nh ng tiêu chu n c th s mó đ c, đánh giá
đ c qua nh ng c th nh t đ nh thì v m t tâm linh bao gi c ng g n v i cái gì đó
r t tr u t ng, r t mong lung, nh ng l i không th thi u đ c m i con ng i.
Con ng i s d tr thành con ng i, m t ph n c n b n là do có đ i s ng tâm linh.
Ngh a là tuân theo nh ng giá tr b t ngu n t cái thiêng liêng, cái bí n, nh ng giá
tr t o thành đ i s ng tâm linh c a nó”.
Sách "CácăL tăMa hóa thân“ăậ b năd chăvi năv năhóaăngh ăthu tăxu tăb n,ăcóăb nă
vi tă r ngă :ă “Tâm linh có ngh a là thanh khi t thoát kh i m i bi u hi n k c th i
gian sáng t o, ý ngh a c a đi u này ch có th nh n bi t khi nào trí tu hay tâm thúc
h ng ngo i quay v v i ch t tâm linh”.
Cònă quană đi mă Ph tă giáo thì nh ă th ă nƠo?ă Theoă Ph tă giáo,ă conă ng iă đ că hìnhă
thành t ăn mău n.ăConăng iălƠăch ănhơnăôngăc aănghi p,ălƠăng iăt aăt ănghi p.ă
Doăđóăkhôngăcóălinhăh năb tăt ,ătùyătheoănghi pănhơn,ănghi păqu ămƠăsauăkhiăm ngă
chungăđ căsanhăvƠoăđ iăs ngănƠyăho căđ iăs ngăkhác.ăT ătơmălinhătheoăPh tăgiáoă
thìăl iăđ căhi uănh ălƠăm tăcu căhƠnhătrìnhăn iătơm,ăconăđ ngătr ăv ăv iăt ăthơnă
tuăt o,ăt ăthơnăch ngăng ,ăthƠnhăt uăNi tăbƠn.
T ănh ngăđ nhăngh aătrên,ăchúngătaăcóăth ăt ngăk tănh ăsau:ă“Tâm linh là m t hình
thái ý th c c a con ng i. Nói đ n tâm linh là nói đ n nh ng gì tr u t ng, cao
c , v t qua c m nh n c a t duy thông th ng và g n li n v i ni m tin thiêng
liêng trong cu c s ng”.
1.1.3ăV năhóaătơmălinh
C ngănh ăv năhóaăth ăthao,ăv năhóaăduăl ch,ăv năhóaătơmălinhălƠăm tăm tăho tă
đ ngăv năhóaăc aăxƣăh i,ăđ căbi uăhi năraănh ngăkhíaăc nhăv tăch tăho cătinhăth n,
mangănh ngăgiáătr ăthiêngăliêngătrongăcu căs ngăth ngăngƠyăvƠătrongăcu căs ngătínă
ng ngătônăgiáo,ăth ăhi nănh năth c,ătháiăđ ă(eădè,ăs ăhƣiăhayăhuy nădi u)ăc aăconă
ng i.
V năhóaătơmălinhăđƣăđ ăl iăbi tăbaoăgiáătr ăv năhóaăv tăch t.ă óălƠănh ngăki nă
trúcăngh ăthu t,ănh ngăkhôngăgianăthiêngăliêngănh ăđ năđƠi,ăđìnhăchùa,ămi uăm o,ă
nhƠăth ...ăNh ngăgiáătr ăv năhóaătinhăth năđóălƠănh ngănghiăl ,ănh ngăỦăni măthiêngă

liêng trong tâm th căconăng i.ăT ăđóătaăth yăv năhóaătơmălinhăbaoăg măc ăv năhóaă
h uă hìnhă vƠă v nă hóaă vôă hình.ă Nh ngă phoă t ngă Ph tă lƠă h uă hình,ă nh ngă Ủă ni mă


5

thiêngăliêngăv ăđ căPh tălƠăvôăhìnhătrongăđ uăconăng i.ăMôăt ,ăbátăh ngălƠăh uă
hìnhă nh ngă nh ngă quană ni m,ă Ủă th c,ă ni mă thƠnhă kínhă thiêngă liêngă c aă conă cháuă
khiănh ăv ăc iăngu năl iălƠăvôăhình.ăNh ngăỦăni măthiêngăliêngăv ătr iăđ tăc ngăt nă
t iăvôăhìnhătrongăđ uăócăconăng i.ă ngăth iăv năhóaătơmălinh c ngăbaoăg măc ă
v năhóaăhƠnhăđ ngăb iănóălƠăs ăth ăhi n,ăh uăhìnhăhóaănh ngăỦăni măvôăhình.
1.1.4ăBi uăhi năc aăv năhóaătơmălinh
- Tơmălinhătrongăcu căs ngăhƠngăngƠy
Trongăcu căs ngăc aăm iăconăng i,ăm iăcáănhơnăchúngătaăluônăt năt iăđ iă
s ngătơmălinh,ăc ngăđƣăcóăỦăni măvƠăthamăgiaăm tăho tăđ ngătơmălinhănƠoăđó.ăChính
nh ngă bi uă hi nă cu că s ngă th ngăngƠyă ch ă khôngă đơuă xaă l hìnhă thƠnhă nênă v nă
hóaătơmălinh.ă iăs ngătơmălinhăkhôngăph iălúcănƠoăc ngăb căl ,ănóăch ăbi uăhi nă
khiăconăng iăcóăni mătinăthiêngăliêngăkhiăg păth iăgianăthiêng,ăkhôngăgianăthiêng.
Gi ngănh ăvƠoămùngă1ăT tăng iătaăth ngăđiăchùaăxinăl că,ăxinăcơuăđ ăb ngălòngă
thƠnhăvƠăni mătinăv ăm tăn măm iăt tăđ păh n,ăsungătúcăh n. Khiăchúngătaăđ năquêă
BácăhayăvƠoăvi ngăl ngăBác,ălúcă yăd ngănh ăd yălênătrongătaămƣnhăli tăh năni mă
tinăthiêngăliêngănh ă năNg i.
- Tơmălinhătrongăv năh căngh ăthu t
Tơmălinhătrongăsángătácăv năh căngh ăthu tălƠănh ngăhìnhă nhă,ăbi uăt ngă
thiêngăliêngănƠoăđóăđ căth ăhi nătrongătácăph m,ălƠmăkh iăd yănh ngăxúcăc măcaoă
quỦămangăgiáătr ătinhăth năc aăconăng i.
HayălƠăs ăth ngăhoaătrongăni mătinăthiêngăliêngăv ăChúa,ăPh t,ăth năthánhăđƣă
đ ăl iăbaoăgiáătr ăki nătrúcăngh ăthu t.
- V ăth ăgi iătơm linh
Nhi uă ng i choă r ngă “tâm linh” lƠă kháiă ni mă ch ă nh ngă hi nă t ngă liênă

quan đ năth ăgi iălinhăh năc aăconăng iăsauăkhiăch t,ăg năli năv iănh ngăbi uăhi nă
huy năbí,ăd ăth ngăvƠăđ mămƠuăs cămêătín.
Cóăm tăs ăỦăki năchoăr ng,ătơmălinhăhayăv năhóaătơmălinhălƠăm tăph mătrùă
đ căbi tăbaoăhƠmăgiáătr ătinhăth năphongăphú,ăcaoăsiêuăc aăconăng i,ăcaoăh năkháiă
ni măđ iăs ngătinhăth n.ăVìăth ămƠăm iăng iăs ăcóăs ăhi uăbi tăvƠănhìnănh năv ăth ă
gi iătơmălinhăkhácănhau.ăNhi uăng i ngh ăr ngăth ăgi iătơmălinhălƠăm tăth ăgi iăg nă
v iămaăqu ăth năthƠnh.ăH ăchoăr ngămaăqu ăcóăth ăh iăconăng iăcònăth nălinhăthìă
phùăh ăconăng iăvƠănóăluônăluônăt năt iătrongăth ăgi iămƠăchúngătaăs ngăm tăcáchă
khôngăhi năh u.ăCònăng căl iănhi uăng iăkhôngătinăr ngătrênăđ iănƠyăcóămaăqu ă
th năthánhăăh ăxemătơmălinhănh ăm tănétăđ păv năhóaă,ălƠăm tătruy năth ngă.
Cóăth ănóiăt t c ănh ngăbi uăhi năliênăquanăđ năđ iăs ngătơmălinhăconăng iăs ăt oă
nênăv năhóaătơmălinh. aăph năth ăgi iăv năhóaătơmălinhăc aăng iăVi tătaăđ căxơyă
d ngătheoămôăhìnhă“d ng sao,ăơmăv yăậ tr năsao,ăơmăv y”.
T ăth iănguyênăth yă choăđ năxƣăh iăphongăki n,ăth gi iătơmălinhă c aăng iăVi tă
đ c hìnhădungătheoăm tămôăhìnhăt ăch căgi aă“pheăThi n” và “phe Ác”.


6

C ngăgi ngănh ăng iădơnăcóăcáchăngh ădơnăgian là khiăs ngălƠmăvi căthi nă
thìăs ălênăthiênăđƠngăhayăv ăcõiăc căl căcònăng căl iăn uălƠmăđi uăácăăthìăs ăph iă
xu ngăđ aăng căvƠăch uăs ăch ngăph tăc aă“DiêmăV ng”. VƠăh ăluônătinăr ngăkhiă
ng iăthơn,ăôngăbƠăt ătiênăm tăđiăthìălinhăh năv năluônăbênăc nhăconăcháuăđ ăch ngă
giám,ăphùăh ,ăđ ătrìăchoăconăcháu.
Nh v y,ăVHTL cóănh ngăm tătíchăc căkhôngăth ăph ănh nătrongăđ iăs ngă
c ngă đ ng.ă óă lƠă s iă dơyă c ă k tă c ngă đ ng,ă l uă gi ă truy nă th ng,ă giáoă d că lòngă
nhơnăái,ăv ătha,ăỦăth căh ngăthi n.ăCácătônăgiáoăkhácănhauăv ăgiáoălỦăsongăđ uăg pă
nhauă ătinhăth năbácăái,ăkhoanădung,ătri tălỦănhơnăb n.ăV năhóaătơmălinhălƠăch ăd aă
v ăm tătinhăth n,ăxoaăd uănh ngăđauăth ngăm tămát,ăđemăl iăni mătinăvƠoănh ngă
đi uăt tăđ p,ăcaoăc ,ăthiêngăliêng,ăgiúpăconăng iăchi năth ngăn iăs ăhƣiătr căcáiă

ch t,ăđemăl iăs ăthanhăth n,ăcơnăb ngăchoătơmăh n.ăChínhăy uăt ăv năhóaătơmălinhă
đƣăt oănênăchi uăsơu,ăs căs ngăchoăn năv năhóaăc ngăđ ng,ădơnăt c.
1.2 NH NGăV Nă ăV ăDUăL CH
1.2.1ăLỦăthuy tăliênăquanăđ năduăl ch
1.2.1.1ăKháiăni măv ăduăl ch
T ăgi aăth ăk ă19,ăduăl chăb tăđ uăphátătri năm nhăvƠăngƠyănayăđƣătr ăthƠnhă
m tăhi năt ngăkinhăt ăxƣăh iăph ăbi n.ăNhi uăn căđƣăl yăch ătiêuăđiăduăl chăc aă
dơnăc ălƠăm tătrongănh ngătiêuăchíăđánhăgiáăch tăl ngăcu căs ng.ăTuyănhiên,ăkháiă
ni mă“Duăl ch”ăđ căhi uăr tăkhácănhauăt iăcácăqu căgiaăkhácănhauăvƠăt ănhi uăgócă
đ ăkhácănhau.
D iăconăm tăc aăGuer Freuler thì “Du l ch v i ý ngh a hi n đ i c a t này
là m t hi n t ng c a th i đ i chúng ta, d a trên s t ng tr ng v nhu c u khôi
ph c s c kho và s thay đ i c a môi tr ng xung quanh, d a vào s phát sinh,
phát tri n tình c m đ i v i v đ p thiên nhiên”.
TheoăcácănhƠăkinhăt ,ăduăl chăkhôngăch ălƠăm tăhi năt ngăxƣăh iăđ năthu nămƠă
nóăph iăg năch tăv iăho tăđ ngăkinhăt .ăNhƠăkinhăt ăh căPicara- Edmod đ aăraăđ nhă
ngh a:ă “Du l ch là vi c t ng hoà vi c t ch c và ch c n ng c a nó không ch v
ph ng di n khách vãng lai mà chính v ph ng di n giá tr do khách ch ra và c a
nh ng khách vãng lai mang đ n v i m t túi ti n đ y, tiêu dùng tr c ti p ho c gián
ti p cho các chi phí c a h nh m tho mãn nhu c u hi u bi t và gi i trí”.
TheoăLu tăduăl chăVi tăNam:ă“Du l ch là ho t đ ng c a con ng i ngoài n i
c trú th ng xuyên c a mình nh m tho mãn nhu c u tham quan, gi i trí, ngh
d ng trong m t kho ng th i gian nh t đ nh”.
1.2.1.2ăKháiăni măv ăkháchăduăl ch
 Theo t ch c Du l ch th gi i (WTO), khách du l ch bao g m:
+ Kháchăduăl chăqu căt ă(International tourist):
- Kháchăduăl chăqu căt ăđ nă(Inboundătourist):ălƠănh ngăng iăt ăn căngoƠiăđ nă
duăl chăm tăqu căgia.

7

Kháchăduăl chăqu căt ăraăn căngoƠiă(Outboundătourist):ălƠănh ngăng iăđangă
s ngătrongăm tăqu căgiaăđiăduăl chăn căngoƠi.
+ Kháchăduăl ch trongăn că(Internalătourist):ăG mănh ngăng iălƠăcôngădơnăc aă
m tăqu căgiaăvƠănh ngăng iăn căngoƠiăđangăs ngătrênălƣnhăth ăqu căgiaăđóăđiă
duăl chătrongăn c.
+ Kháchăduăl chăn iăđ aă(Domesticătourist):ăBaoăg măkháchăduăl chătrongăn căvƠă
kháchăduăl chăqu căt ăđ n.ă ơyălƠăth ătr ngăchoăcácăc ăs ăl uătrúăvƠăcácăngu nă
thuăhútăkháchătrongăm tăqu căgia.
+ Kháchă duă l chă qu că giaă (Natională tourist):ă G mă kháchă duă l chă trongă n că vƠă
kháchăduăl chăqu căt ăraăn căngoƠi
 Theo Lu t du l ch c a Vi t Nam:
+ Kháchăduăl chălƠăng iăđiăduăl chăho căk tăh păđiăduăl ch,ătr ătr ngăh păđiăh c,ă
lƠmăvi căho căhƠnhăngh ăđ ănh năthuănh pă ăn iăđ n
+ Kháchăduăl chăqu căt ă(Internationalătourist):ălƠăng iăn căngoƠi,ă ng iăVi tă
Namăđ nhăc ă ăn căngoƠiăvƠoăVi tăNamăduăl chăvƠăăcôngădơnăVi tăNam,ăng iă
n căngoƠiăc ătrúăt iăVi tăNamăraăn căngoƠiăduăl ch
+ Kháchăduăl chăn iăđ aă(Domesticătourist): lƠăcôngădơnăVi tănamăvƠăng iăn că
ngoƠiăc ătrúăt iăVi tănamăđiăduăl chătrongăviăph mălƣnhăth ăVi tăNam.
1.2.1.3ăCácălo iăhìnhăduăl ch
C nă c ă vƠo cácă tiêuă th că phơnă lo iă khácă nhau,ă taă cóă cácă lo iă hìnhă duă l chă
khác nhau:
*ăC năc ăvƠoăph măviălƣnhăth ăc aăchuy năđi:
-Duăl chăqu căt :
- Duăl chăn iăđ a:
*C năc ăvƠoălo iăhìnhăl uătrú
- DLă ătrongăkháchăs n
- DLă ătrongămotel
- DLă ătrongănhƠătr

- DLă ătrongăLƠngăduăl ch
- DLă ăăCamping
*C năc ăvƠoăth iăgianăchuy năđi
- DL dài ngày
- DLăng năngƠy
*ăC năc ăvƠoăm căđíchăchuy năđi
- Duăl chăch aăb nh
- Duăl chăngh ăng iăgi iătrí
- Duăl chăth ăthao
- Duăl chăv năhoá
- Duăl chăcôngăv
- Duăl ch sinh thái
-


8

- Duăl chătônăgiáo
- Duăl chăth măh i,ăduăl chăquêăh ng
- Duăl chăquáăc nh
*C năc ăvƠoăđ iăt ngăđiăDL
- Duăl chăthanhăthi uăniên
- Duăl chădƠnhăchoănh ngăng iăcaoătu i
- Duăl chăph ăn ,ăgiaăđình,...
*C năc ăvƠoăph ngăti năv năchuy n KDL
- DLăb ngămáyăbay
- DLăb ngăôătô,ăxeămáy
- DLăb ngătƠuăho
- DLătƠuăbi n
- DLăb ngăthuy n,ăghe,ầ

*C năc ăvƠoăcáchăth căt ăch căchuy năđi:
- DLătheoăđoƠn:ăCóă/KhôngăthôngăquaăT ăch căDL
- DLăcáănhơn:ăCóă/KhôngăthôngăquaăT ăch căDL
*C năc ăvƠoăv tríăđ aălỦăn iăđ năDL:
-Duăl chăngh ănúi
-Duăl chăngh ăbi n,ăsôngăh
-Duăl chăđ ngăquê
-Duăl chăthƠnhăph ầ
Trongăcácăchuy năđiăDLăng iătaăth ngăk tăh păm tăs ălo iăhìnhăDLăv iănhau
1.2.2ăụăngh aăc aăduăl chăđ iăv iăphátătri năkinhăt ă- xƣăh i
i v i kinh t
+ Gópăph năt ngăGDP vƠăcơnăb ngăcánăcơnăthanhătoánăqu căt .
+ Thamăgiaătíchăc căvƠoăvi căphơnăph iăl iăTNQDăgi aăcácăvùngăc aăm tăqu că
gia.
+ Gópăph năc ngăc ăs căkh eăchoănhơnădơnălaoăđ ng,ăgópăph nălƠmăt ngăn ngă
su tălaoăđ ngăxƣăh i
+ Khuy năkhíchăvƠăthuăhútăv năđ uăt ăqu căt .
+ T ngă ngu nă thuă ngơnă sáchă choă cácă đ aă ph ngă vƠă qu că gia vƠă thúcă đ yă s ă
phátătri năc aăcácăngƠnhăkinhăt ăkhác.
+ M ămang,ăhoƠnăthi năc ăs ăh ăt ngăkinhăt ănh ăm ngăl iăgiaoăthôngăcôngă
c ng,ăm ngăl iăđi năn c,ăcácăph ng ti năthôngătinăđ iăchúng....
i v i xã h i
+ T oăraăcôngă năvi călƠmăchoăng iălaoăđ ng.
+ Duăl chălƠmăgi măt căđ ăđôăth ăhóaă ăcácăn căphátătri năvƠăh năch ăs ăt pă
trungădơnăc ăc ngăth ngă ănh ngătrungătơmădơnăc .


9

+ Duă l chă lƠă ph ngă ti nă tuyênă truy n,ă qu ng cáoă choă qu că giaă v ă thƠnhă t uă

kinhătê,săchínhătr ,ăconăng i,ăphongăt căt păquán,ăcácădanhălamăth ngăc nh,ă
cácădiătíchăv năhóaăl chăs ,ăcácălƠngăngh ătruy năth ng....
+ T ngă thêmă t mă hi uă bi tă chungă v ă xƣă h iă c aă ng iădơnă đ aă ph ngă thôngă
quaăkháchăduăl ch đ năt ăđ aăph ngăkhácăvƠăt ăn căngoƠi.
+ Duă l chă lƠmă t ngă thêmă tìnhă đoƠnă k tă h uă ngh ,ă m iă quană h ă hi uă bi tă c aă
nhơnădơnăgi aăcácăvùngăv iănhauăvƠăgi aăcácăqu căgiaăv iănhau...
1.2.3ă ngăc ăduăl ch
C nă c ă vƠoă vi că th ngă kêă vƠă nghiênă c uă nh ngă m că đíchă chínhă c aă cácă
chuy năhƠnhătrìnhăduăl ch,ăcácăchuyênăgiaăv ăduăl chăđƣăphơnălo iăthƠnhăcácănhómă
đ ngăc ăđiăduăl chăg năv iăcácăm căđíchăc ăth ănh ăsau
- Nhómă1:ă ngăc ăngh ăng iă(Pleasure)
iăduăl chăv iăm căđíchăngh ăng i,ăgi iătrí,ăph căh iătơmăsinhălỦ,ă ti păc năg năg iă
v iăthiênănhiên,ăthayăđ iămôiătr ngăs ng...
iăduăl chăv iăm căđíchăth ăthao
iăduăl chăv iăm căđíchăv năhóaăgiáoăd c
- Nhómă2:ă ngăc ăngh ănghi pă(Professional)
iăduăl chăv iăm căđíchătìmăhi uăc ăh iăkinhădoanhăk tăh păv iăgi iătrí
i duăl chăv iăm căđíchăth măvi ngăngo iăgiao
iăduăl chăv iăm căđíchăcôngătác
- Nhómă3:ăCácăđ ngăc ăkhácă(OtherătouristăMotivies)
iăduăl chăv iăm căđíchăth măvi ngăb năthơn
iăduăl chăv iăm căđíchăngh ătu nătr ngăm t
iăduăl chăv iăm căđíchăch aăb nh...
1.3ăNH NGăV Nă ăV ăV NăHịAăTỂMăLINH
1.3.1ăDuăl chăv năhóaătơmălinh
Hi nănay,ăcóăr tănhi u lo iăhìnhăduăl chăraăđ iănh măđápă ngăchoăduăkháchă
nh :ăduăl chăv năhóa,ăduăl chăngh ăd ng,ăduăl chăbi n,ăduăl chăMice...ă căbi tăcácă
côngătyăduăl chăl ăhƠnhăc ngăđangăh ngăđ năđ ăph căv ăvƠăđápă ngănhuăc uăthamă
quan,ăchiêmăbáiă,ăhƠnhăh ngăc aăkháchăduăl chăđóălƠăchínhălƠă“Duăl chăv năhóaătơmă
linh”.

VHTL đ căcoiălƠăm tăngu nătƠiănguyênăvôăgiáăđ ăphátătri năho tăđ ngăduă
l ch.ăDLVHTL trênăth ăgi i nóiăchungăvƠă ăVi t Nam nói riêngăđ uăcóănh ngăquană
ni măkhácănhauăvƠăchoăđ nănayăch aăcóăm tăkháiăni măchung,ăth ngănh t.ă iăv iă
Vi tăNam,ăkháiăni măv ălo iăhìnhăDLVHTL cònăt ngăđ iăm iăm ,ănh ngătrênăth că
t ălo iăhìnhăduăl chănƠyăđƣăđ cămanhănhaăhìnhăthƠnhăt ălơuăth ăhi nă ăcu căs ngă
tơmă linhă c aă conă ng iă th ngă ngƠyă nh ă điă l ă Ph t,ă điă thamă quană vƠă nghiênă c uă
nh ngăcôngătrìnhăki nătrúcăg năv iătínăng ngă,ătônăgiáoănh : Chùa,ă năth ,ăMi u,ă
NhƠăTh ...ăhayănh ngăchuy năhƠnhăh ng.


10

Cóăth ăhi uăDLVHTL lƠăs ăk tăh păvi că“duăl ch” v iă“v năhóaătơmălinh”.ă óălƠă
haiănhuăc uăxu tăphátăt ăduăl chăvƠănhuăc uătínăng ngăc năthi tătrongăđ iăs ngăc aă
conăng i.ă óălƠănétăđ păcu căs ngăđiăđôiăv iăs ăth ngăhoaătrongătơmăh n.
Theoă Th ngă t aă Thíchă oă oă thongă thamă lu nă Ho ngă phápă v i v nă đ ă duă
l chătơmălinhăôngăchoăr ng: “Du l ch tâm linh tìm hi u v n hóa, giá tr truy n th ng.
Th m vi ng b ng tâm trí và trái tim. Nuôi d ng và m r ng s hi u bi t h ng v
cái thi n, hòa h p v i thiên nhiên, đ ng lo i, chúng sinh. Nâng cao đ c giá tr tâm
h n, hi u rõ h n v tâm linh, c th đ i v i Ph t giáo chúng ta là hi u h n v chân
lý gi i thoát, giá tr chân th c c a cu c s ng hi n t i”.
1.3.2ăM căđíchăduăl chăv năhóaătơmălinh.
V iăb năch tăc aăDLVHTL lƠăkhaiăthácăcácăđ iăt ngătôn giáo, tín ng ngă
tơmă linhă vƠoă ho tă đ ngă duă l chă nh mă th aă mƣn cácă nhuă c uă tínăng ng,ătônă giáo,
thamăquan,ătìmăhi uăvƠănơngăcaoănh năth căc aăduăkhách,ăvi căphátătri năDLVHT s ă
cóănhi uătácăđ ngătíchăc căv ăm tătínăng ngă,ătônăgiáoăl năxƣăh i.ă
Quaănh ngăchuy năđi,ănh ngăchuy năhƠnhăh ng,ăđ cătr iămìnhăvƠoănh ngă
l ăh i,ăđ căt n m tăch ngăki năvƠăhìnhădungăv ăb iăc nhăl chăs ăraăđ iăvƠăphátătri nă
c aăcácătínăng ngătônăgiáo,ăbênăc nhăcácăgiáătr ăth măm ăv ăngh ăthu t,ăki nătrúcă
c aăcácădiătích,ăcôngătrình,ăki nătrúc.

Bênăc nhăđó, du khách s ăc m th yăđ căs thanhăt nh,ănh ănhƠng,ăth yăđ că
s ăanăl cătrongătơm,ăkhôngăv ngăđ ng,ăkhôngăsơnă,ăkhôngăsi,ăkhôngăch yătheoăd că
v ngăth păhènăc aăv tăch t,ăc aănh ngăxôăb ăđ iăs ngăth ngăngƠy.ă
Duăl chătơmălinhămangăl iăgiáătr ăc aătìnhăyêuăth ngăconăng iăth tăs ăchoăchínhă
b nă thơnă cáă nhơnă đó,ă đ ngă th iă m iă cáă nhơnă l iă mangă đ nă s ă bìnhă an,ă ană l că choă
nh ngăng iăthơn,ăng iăyêuăth ngăvƠăc ănh ngăng iăxungăquanhămình.
1.3.3ă i măđ năc aăduăl chăv năhóaătơmălinh
Theo Bruchvarov, “ i măduăl ch” lƠăc păth pătrongăh ăth ngăphơnăv ăduăl chă
g mă5ăc păt ăth păđ năcao:
i măduăl chă H tănhơnăduăl chă ti uăvùngăduăl chă Áăvùngăduăl chă vùng du
l ch.
Theoăquanăđi măMarketing: “ i m du l ch là 1 đ a đi m mà chúng ta có th c m
nhân đ c b ng đ ng biên gi i đ a lý, đ ng biên g i v chính tr hay đ ng biên
gi i v kinh t , có tài nguyên du l ch h p d n, có kh n ng thu hút và đáp ng nhu
c u c a khách du l ch”.
iă v iă lo iă hìnhă duă l chă v nă hóaă tơmă linh,ă đi mă đ nă duă l chă lƠă n iă g nă li nă v iă
nhi uădiătíchăg năv iătônăgiáo. C ăth ăthoăm căđíchăc aăduăkhách:
- Nh ngăngôiăchùaă(c ăn cătaăcóăh nă450ăngôiăchùaăđ căx păh ngădiătichăl chăs ă
v năhóaăqu căgia,ătòaăthƠnh,ăđ n,ăđƠiă,ăl ng,ăph ,ăkhuăt ngăni m,ăho căcácăho tă
đ ngăth ăcúng:ăth ăcúngăThƠnhăhoƠng,ăth ăm u,ăth ăcúngăt ăngh ,ăth ătamăph ,ă
th ătúăph ,ăth ăt ăpháp,ăth ăb năv ăb tăt ,ăth ădanhănhơn,ăanhăhùngădơnăt c,ăth ă


11

táoăquơn,ăth ăđ a)...Cácăho tăđ ngăchiêmăbái,ăc uănguy n,ăt ngăkinh,ăyoga,ăphápă
đƠm,ăthi nătrƠ,ăthamăv n,ăphápătho i, thi năca,ăthi năbuôngăth ,...
- Cácă l ă h iă tínăng ng,ă dơnă gian,ă Qu că gi ,ă l ă h iă đ nă hùng,ă L ă Vuă lan,ă l ă h iă
ThánhăGióngă(HƠăN i),ăl ăh iăvíaăbƠăTơyăNinh,ăl ăh iăT ăCáăÔngă(BìnhăThu n),ă
l ăh iăvìaăbƠăNúiăSamă(Chơuă c)...

1.3.4ăKháchăduăl chăv năhóaătơmălinh
Kháchăduăl chătơmălinhă ăVi tăNamăth ngăh iăt ăv ăcácăđi măduăl chătơmă
linhănh :ăđ n,ăchùa,ăđình,ăđƠi,ăl ngăt m,ătòaăthánh,ăkhuăth ăt ,ăt ngăni măvƠănh ngă
vùngăđ tălinhăthiêngăg năv iăphongăc nhăđ căs c,ăg năk tăv iăv năhóaătruy năth ng,ă
l iăs ngăđ aăph ng.ă ăđó,ăduăkháchăti năhƠnhăcácăho tăđ ngăthamăquan,ătìmăhi uă
v năhóaăl chăs ,ătri tăgiáo,ăc uănguy n,ăcúngă t ,ăchiêmă bái,ătriăơn,ăbáoăhi u,ăthi n,ă
thamăgiaăl ăh iầ
Theoă2ătácăgi ăHagă&ăJacksonă(2009)ăphơnălo iăkháchăduăl ch tơmălinhăbaoăg m:
+ Khách duăl chăhƠnhăh ng
+ Kháchăduăl chătônăgiáo
+ Kháchăduăl chăthíchănh ngăn iăđ căbi t
+ Kháchăduăl chăthíchăkhámăpháăv năhóa
+ Kháchăduăl chătr iănghi m
1.3.5ăS năph măduăl chăv năhóaătơmălinh
TheoăLu tăduăl chăVi tăNamă(đi uăl4ă ch ngă1):ă “S n ph m du l ch là t p
h p các d ch v c n thi t đ th a mãn nhu c u c a khách du l ch trong chuy n đi
du l ch”. Theoăquanăđi măMarketing:“S n ph m du l ch là nh ng hàng hóa và d ch
v có th th a mãn nhu c u c a khách du l ch, mà các doanh nghi p du l ch đ a ra
chào bán trên th tr ng, v i m c đích thu hút s chú ý mua s m và tiêu dùng c a
khách du l ch”.
Cácăy uăt ăc aăs năph măduăl chăbaoăg m:ăđi măthuăhútăkhách;ăkh ăn ngăti pă
c năc aăđi măđ n;ăcácăti nănghiăvƠăd chăv ăc aăđi măđ n;ăhìnhă nhăc aăđi măđ n;ă
giáăc ăhƠngăhóa,ăd chăv ăc aăđi măđ n.
S năph măduăl chăv năhóaătơmălinhămangănh ngăđ căđi m c aăs năph măduă
l chăv năhóa:ăcó tínhăb năv ng,ăb tăbi năcao. Mangăn ngăd uă năc aăc ngăđ ngădơnă
c ăb năđ a,ănh măph căv ăđ iăs ngăsinhăho tăv năhóa,ătinhăth năc aăc ădơnăb năđ a;
S năph mămangăn ngăđ nhătính,ăkhóăxácăđ nhăđ nhăl ng,ăgiáătr ăc aăs năph mămangă
tínhăvôăhình,ăth ăhi năquaă năt ng,ăc mănh n.
1.3.6 VaiătròăvƠăỦăngh aăc aăvi căphátătri năduăl chăv năhóaătơmălinh
- Duă l chă tơmă linhă t oă vi că lƠmă vƠă thuă nh pă tr că ti pă choă ng iă dơnă đ a

ph ng,ăgópăph năchuy năd chăc ăc uăkinhăt ănôngăthônăt ănôngănghi păsang
k tăh păduăl chăd chăv .
- V iătri tălỦăđ oăPh tăc ngănh ăcácătônăgiáoăkhácălƠăs ngăđ iăđ păđ o, duăl chă
tơmă linhă ch ă đ ngă vƠă tíchă c că trongă vi că b oă v ă môiă tr ngă vƠă đóng góp
thíchăđángăvƠoăphátătri năb năv ng.ă


12

Duăl chătơmălinhămangăl iănh ngăgiáătr ătr iănghi măthanhătaoăchoădu khách,
nh năth căvƠăt năh ngănh ngăgiáătr ăv ătinhăth năgiúpăchoăconăng i đ tăt iă
s ăcơnăb ng,ăc căl cătrongătơmăh nănh ătheoătri tălỦăt ă- bi ậ h ă- x ăc a đ oă
Ph tầă Nh ngă giáă tr ă yă cóă đ că nh ă duă l chă tơmă linhă vƠă đóngă gópă quan
tr ngăvƠoăs ăanăl c,ăh nhăphúcăvƠăch tăl ngăcu căs ngăc aădơnăsinh.
- Duăl chătơmălinhăgiúpăđ tăt iăs ăphátătri năcơnăb ngăv ăcácăy uăt ăkinh t ă- xã
h i.
1.4ăM IăQUANăH ăGI AăV NăHịAăTỂMăLINHăVẨăDUăL CH
TheoăNgôă căTh nhă(2013)ăchoăr ng:ă“Phát tri n du l ch tâm linh chính là
khai thác y u t truy n th ng v i t m phát tri n cao h n. Trong b i c nh kinh t th
tr ng, vi c đ u t cho du l ch tâm linh ph i đ cao ch t l ng, hình th c ph c v ,
v a đ t đ c nhu c u th ng th c t nhiên c a du khách, v a thu đ c l i nhu n,
t o công n vi c làm cho ng i dân b n đ a”.
Tuyănhiên,ăNgôă căTh nhăc ngăc nhăbáoăv năhóaăph iăhƠiăhòaăv iădu l ch,ă
n uăkhôngăduăl chătơmălinhăs ătr ăthƠnhăy uăt ăpháăho iăv năhóa:ă“Trong cu c s ng
hi n nay không có gì ch t n t i m t đ c. Nh ng chúng ta ph i ch n ph ng án
đ c nhi u h n là m t. B n thân du l ch và v n hóa không ph i là hai th đ i l p
n u anh làm t t. Con ng i làm cho nó đ i ch i nhau. Làm t t du l ch thì chúng ta
v a thu đ c khách, thu đ c ti n, đ ng th i có đi u ki n đ làm v n hóa. N u
không làm t t thì chính du l ch tiêu di t v n hóa”. V năhóaătơmălinhăs ăth iăh năchoă
diăs n.ăDuăl chătơmălinhăhayăb tăc lo iăhìnhăduăl chănƠoăkhác s ăv ngăch căh năn uă

d aăvƠoănh ngă y uăt ăv n hóa.ăDoăv y,ăvi căk tăh păgi aăduăl chăvƠăv năhoáătơmă
linhălƠăh ngăđiăc năs hƠiăhoƠ,ăvƠăh năh tălƠăđ măb oănh ngăgiáătr ăv năhoáătruy nă
th ng,ăgiáătr ătơm linhătrongăm iăho tăđ ngăduăl ch.
1.5ăS ăHẨIăLÕNGăKHÁCH HÀNG
Cóănhi uăđ nhăngh aăkhácănhauăv ăs ăhƠiălòngăc aăkháchăhƠngăc ngănh ăcóă
kháănhi uătranhălu năv ăđ nhăngh aănƠy.ăNhi uănhƠănghiênăc uăchoăr ngăs ăhƠiălòngă
lƠăs ăkhácăbi tăgi aăkìăv ngăc aăkháchăhƠngăvƠăc mănh năth căt ănh năđ c.ăTheoă
Fornell (1995)ăs ăhƠiălòngăho căs ăth tăv ngăsauăkhiătiêuădùng,ăđ căđ nhăngh aănh ă
lƠăph nă ngăc aăkháchăhƠngăv ăvi căđánhăgiáăb ngăc mănh năs ăkhácănhauăgi aăk ă
v ngătr căkhiătiêuădùngăv iăc mănh năth căt ăv ăs năph măsauăkhiătiêuădùngănó.
Hoyer và MacInnis (2001) choăr ngăs ăhƠiălòngăcóăth ăg năli năv iăc măgiácăch pă
nh n,ăh nhăphúc,ăgiúpăđ ,ăph năkhích,ăvuiăs ng.
Theo Zeithaml & Bitner (2000) “S hài lòng c a khách hàng là s đánh giá
c a khách hàng v m t s n ph m hay m t d ch v đã đáp ng đ c nhu c u và
mong đ i c a h ”.
Kotleră(2000),ăđ nhăngh aă“S hài lòng nh là m t c m giác hài lòng ho c
th t v ng c a m t ng i b ng k t qu c a vi c so sánh th c t nh n đ c c a s n
ph m (hay k t qu ) trong m i liên h v i nh ng mong đ i c a h ”.
-


13

S ăhƠiălòngăc aăkháchăhƠng lƠăvi căkhácăhƠngăc năc ăvƠiănh ngăhi uăbi tăc aă
mìnhă đ iă v iă m tă s nă ph mă hayă d chă v ă mƠă hìnhă thƠnhă nênă nh ngă đánhă giáă ho că
phánăđoánăch ăquan.ă óălƠăm tăd ngăc măgiácăv ătơmălỦăsauăkhiănhuăc uăc aăkháchă
hƠngăđ căth aămƣn.ăS ăhƠiălòngăc aăkháchăhƠngăđ căhìnhăthƠnhătrênăc ăs ănh ngă
kinhănghi m,ăđ căbi tăđ cătíchăl yăkhiămuaăs măvƠăs ăd ngăs năph măhayăd chăv .ă
SauăkhiămuaăvƠăs ăd ngăs năph măkháchăhƠngăs ăcóăs ăsoăsánhăgi aăhi năth căvƠăk ă
v ng,ăt ăđóăđánhăgiáăđ căhƠiălòngăhayăkhôngăhƠiălòng.

Nh ă v y,ă cóă th ă hi uă đ călƠă c mă giácă d ă ch uă ho că cóă th ă th tă v ngăphátă
sinhăt ăvi căng iămuaăsoăsánhăgi aănh ngăl iăíchăth căt ăc aăs năph măvƠănh ngă
k ăv ngăc aăh .Vi căkháchăhƠngăhƠiălòngăhayăkhôngăsauăkhiămuaăhƠngăph ăthu că
vƠoăvi căh ăsoăsánhăgi aănh ngăl iăíchăth căt ăc aăs năph măvƠănh ngăk ăv ngăc aă
h ătr căkhiămua.ăKháiăni măs năph mă ăđơyăđ căhi uăkhôngăch ălƠăm tăv tăth ăv tă
ch tăthôngăth ngămƠănóăbaoăg măc ăd chăv .
nhăngh aănƠyăđƣăch ărõăr ng,ăs ăhƠiălòngălƠăs ăsoăsánhăgi aăl iăíchăth căt ă
c mănh năđ căvƠănh ngăk ăv ng.ăN uăl iăíchăth căt ăkhôngănh ăk ăv ngăthìăkháchă
hƠngăs ăth tăv ng.ăCònăn uăl iăíchăth căt ăđápă ngăv iăk ăv ngăđƣăđ tăraăthìăkháchă
hƠngăs ăhƠiălòng.ăN uăl iăíchăth căt ăcaoăh năk ăv ngăc aăkháchăhƠngăthìăs ăt oăraă
hi năt ngăhƠiălòngăcaoăh năho călƠăhƠiălòngăv tăquáămongăđ i.
1.6ăDUăL CHăTỂMăLINHă ăVI TăNAM
1.6.1ă căđi măvƠăxuăh ngăphátătri năduăl chăv năhóaătơmălinhăt iăVi tăNam
- c đi m:
Duăl chăv năhóaătơmălinhăt iăVi tăNamălƠăkháiăni măkháăm iăm ăvƠăkháăxaăl .
N uănh ăcác n cătrênăth ăgi iăg năli năv iăduăl chătônăgiƠoăthìă ăVi tăNamă
duăl chăv năhóaăh ngăv ăc iăngu n,ăv ăl chăs ăth ăcúngăt ătiên.ăT căth ăt ătiênăv nă
cóă t ă lơuă đ i,ă đ că bi tă nh ngă n mă g nă đơy,ă chùa,ă đ n,ă mi uă lƠă tơmă đi mă thuă hútă
kháchăhƠnhăh ngăvƠăduăkháchăn căngoƠi.ă iăv iăng iăViejt,ăvi căđiăl ăchùaănh ă
m tăthóiăquenăđ ăth aămƣnănhuăc uătínăng ng,ăv iămongămu nănh ngăđi uăt tăđ pă
choăgiaăđình.
ngăth iăL ăh iătruy năth ngăc ngălƠăm tătrongănh ngăhi năt ngăv năhóaă
đ căđáoăc aăng iăVi t,ăt ălơuăđóng vaiătròăquanătr ngătrongăđ iăs ngătinhăth năc aă
xƣă h i.ă Ng iă dơnă th ngă t pă trungă vƠoă m tă d pă nh tă đ nhă đ ă th că hi nă cácă nghiă
th că b ă tái,ă dơngă lênă th nă linhă nh ă l iă c mă nă đƣă phùă h ,ă ch ă cheă vƠă c uă mongă
nh ngăh ngăơnăv ăsau.ă ơyăc ngălƠăcáchămƠăconăng iăg iăg măni mătinăc aămìnhă
đ nă th nă linhă thôngă quaă nhi uă nghiă th că khácă nhauă đ ă tìmă đ căn iăbámă víuă tinhă
th năkhiămƠăcu căs ngăđangăđ yăr yănh ngăr iăro,ăb ăt c.ă i năhìnhănh ă oăM uă
Vi tăNamăch aăph iălƠăm tătônăgiáo,ăth ănh ngănhi uăvùngăthánh đ aălƠănh ngăkhuă
v căth ăcácă“Bà” c ăth ănh ăl ăh iăđ năBƠăChúaăKhoă(B căNinh),ăl ăh iă i năHònă

Chénă (Hu ),ă l ă h iă Thápă BƠă Ponagară (Nhaă Trang),ă l ă h iă BƠă Thiênă H uă (Bìnhă
D ng),ă l ă h iă Linhă S nă Thánhă M uă (Tơyă Ninh),ă l ă víaă BƠă Chúaă X ă Núiă Samă


14

(Chơuă căậ An Giang)ầăHayătínăng ngăth ă căThánhăTr năv iăl ăh iă năTr nă
đangălƠăm tătrongănh ngăl ăh iăl nătrongăn c.
Duăl chătơmălinhă ăVi tăNamăg năv iănh ngăho tăđ ngăth ăthaoătinhăth nănh ă
thi n,ă yogaă h ngă t iă s ă cơnă b ng,ă thanhă tao,ă siêuă thoátă trongă đ iăs ngătinhă th n.ă
cătr ngăvƠătiêuăbi uă ăVi tăNamămƠăkhôngăn iănƠoăcóăđóălƠăThi năpháiăTrúcălơmă
YênăT .
Vi tăNamălƠăn iăcóănhi uăt nhăthƠnhăph ălƠăn iăc aănhi uăanhăhùngănhơnăki tă
trongăl chăs ănênăvi cătínăng ng,ăth ăcúng,ătriăơnăđ ăghiănh ăcôngă năc aăcácăv ăanhă
hùngădơnă t căcóă côngă toăl năv iăđ tă n c,ădơnăt cătr ăthƠnhăduăl chăvèăc iă ngu nă
dơnăt căv iăđ oălỦău ngăn cănh ăngu n.ă căbi tătínăng ngăth ăHùngăV ngălƠă
đ nhăcaoălƠăs ăth ngăhoaăc aătínăng ngădơnăgianăVi tăNamăđ căUNESCOăcôngă
nh nălƠădiăs năphiăv tăth ăđ iădi nănhơnălo i.
NgoƠiăraăduăl chătơmălinhă ăVi tăNamăcònăcóănh ngăho tăđ ngăg năv iăy uăt ă
linhăthiênăvƠănh ngăđi uăhuy năbí.
- Xu h ng phát tri n du l ch tâm linh Vi t Nam
Vi tăNamăcóănhi uăti măn ngăvƠăth ăm nhăđ ăphátătri năduăl chătơmălinh,ăth ă
hi nă ă b ă dƠyă v nă hóaă g nă v iă truy nă th ng,ă tônă giáo,ă tínă ng ngă vƠă s ă đaă d ng,ă
phongăphúăc aăcácăth ngătíchătônăgiáoăc ngănh ăs ăl ngăl năcácătínăng ng,ăl ăh iă
dơnăgianăđ căt ăch căquanhăn mătrênăph măviăc ăn c.ăBênăc nhăđó,ănhuăc uăduă
l chătơmălinhăc aăng iăVi tăNamăđangătr ăthƠnhăđ ngăl căthúcăđ yăduăl chătơmălinhă
phátătri n.
Theoăcácăchuyênăgiaăv ăNghiênăc uăvƠăB oăt nătínăng ngăVi tăNamăthìăkhaiă
thácăduăl chăv năhóaătơmălinhălƠăm tăh ngăđiăm i.ăTuyănhiên,ăc ngăc năph iăcóăs ă
k tăh păhƠiăhòaăgi aăv năhóaăvƠăduăl ch.ăDuăl chătơmălinhăl yă y uăt ăv năhóaălƠmă

nènăt ng.
Nhuă c uă vƠă duă l chă tơmă linhă ngƠyă cƠngă đaă d ngă vƠă thuă hútă nhi uă duă kháchă
trongăvƠăngoƠiăn căkhôngănh ngănh ngăho tăđ ngăg năv iătônăgiáoămƠăngƠyăcƠngă
m ăr ngăh năt iăcácăho tăđ ng,ăsinhăho tătinhăth n,ătínăng ngăc ătruy năc aădơnă
t căvƠănh ngăy uăt ălinhăthiêngăkhác.Bênăc nhăđóăcònăg năli năv iănh ngăho tăđ ngă
v iănh ngăgiáătr ăv năhóaăphiăv tăth ămangăđ măd uă nădơnăt cănh ăchèo,ăhátăv n,ăcaă
trù.ă ơyălƠănh ngălo iăhìnhăv năngh ădơn gianăđ căs căg năli năv iătínăng ng.ăHo tă
đ ngăduăl chătơmălinhăngƠyăcƠngăch ăđ ng,ăcóăchìuăsơuăvƠătr ăthƠnhănhuăc uăkhôngă
th ăthi uătrongăđ iăs ngătinhăth năc aăđ iăb ăph nănhơnădơn.
Hoatăđ ngăkinhădoanh,ăđ uăt ăvƠoăduăl chătơmălinhăngƠyăcƠngăm nh,ăth ăhi nă
ăquyămô,ătínhăch tăho tăđ ngăc aăcácăkhu,ăđi măduăl chătơmălinh.ăNgƠyăcƠngănhi uă
cácă đi mă duă l chă tơmă linhăraă đ iăvƠă phátă tri nă t iă cácă đ aă ph ng,ăvùngă mi nă trênă
ph măviăc ăn c,ătiêuăbi uănh :ă năHùngă(PhúăTh ),ăYênăT ă(Qu ngăNinh);ăChùaă
H ngă(HƠ N i);ăPhátăDi mă(NinhăBình);ăNúiăBƠă en,ăThánhăTh tăCaoă Ơiă(Tơyă
Ninh);ă Chùaă Báiă ínhă (Ninhă Bình);ă Mi uă BƠă Chúaă (Ană Giang);ă Cônă S nă ậ Ki pă
B că(H iăD ng)ầ


15

1.6.2 Ph ngăh ngăphátătri năduăl chătơmălinhăt iăVi tăNamă
Vi tă Namă cóă nhi uă ti mă n ngă vƠă th ă m nhă phátă tri nă duă l chă tơmă linh- th ă
hi nă ăb ă dƠyă v nă hóaă g nă v iătruy nă th ng,ă tônă giáo,ă tínăng ng.ăS ă đaă d ngă vƠă
phongăphúăcácăth ngătíchătônăgiáoăvƠăv iăs ă l ngăl năcácătínăng ng,ăl ăh iădơnă
giană đ căt ă ch că quanhă n mă trênă ph mă viă c ă n c.ăNhuă c uă tơmă linhăc aă ng iă
Vi tăNamăđangătr ăthƠnhăđ ngăl căthúcăđ yăduăl chătơmălinhăphátătri n.ăNgƠyănayăduă
l chătơmălinhă ăVi tăNamăđangătr ăthƠnhăxuăh ngăph ăbi n:
S ăl ngăkháchă duă l chă tơmă linhăngƠyă cƠngă t ng,ă chi mă t ă tr ngă l nă trongă c ăc uă
kháchăduăl ch,ăđ căbi tălƠăkháchăn iăđ a.ăNgoƠiăra,ăho tăđ ngăkinhădoanh,ăđ uăt ăvƠoă
duăl chătơmălinhăc ngă đ căđ yă m nhăth ă hi nă ăquyă mô,ătínhăch tăho tăđ ngăc aă

cácăkhu,ăđi măduăl ch.ăRaăđ iăvƠăphátătri năngƠyăcƠngănhi uăcácăđi măduăl chătơmă
linhă ăcácăđ aăph ng,ăvùng,ămi nătrênăkh păc ăn c,ătiêuăbi uănh :ă năHùngă(Phúă
Th );ă Yênă T ă (Qu ngă Ninh);ă Chùaă H ngă (HƠă N i);ă Phátă Di m,ă Chùaă Báiă ínhă
(Ninhă Bình);ă Núiă BƠă en,ă Thánhă th tă Caoă Ơiă (Tơyă Ninh);ă iă Namă V nă Hi nă
(BìnhăD ng);ă Mi uă BƠăChúaăX ă(Ană Giang);ăCôngăS n-Ki p B că(H iă D ng);ă
TơyăThiênă(V nhăPhúc);ă năTr n- Ph ăD yă(Namă nh)...
TịMăT TăCH
NG 1
Duăl chătơmălinhăngƠyăcƠngăđ căxƣăh iăti păc năvƠănhìnănh nătíchăc căc ăv ăkhíaă
c nhăkinhăt ăvƠăxƣăh i.ăNhƠăn căngƠyăcƠngăquanătơmăh năđ iăv iăphátătri năduăl chă
tâmă linhă vƠă coiă đóă lƠă m tă trongă nh ngă gi iă phápă đápă ngă đ iă s ngă tinhă th nă choă
nhơnădơnăđ ngăth iăv iăvi căb oăt n,ătônăvinhănh ngăgiáătr ătruy nă th ng,ăsuyătônă
nh ngăgiáătr ănhơnăv năcaoăc . Ho tăđ ngăduăl chătơmălinhăngƠyăcƠngăch ăđ ng,ăcóă
chi uăsơuăvƠătr thƠnhănhuăc uăkhôngăth ăthi uătrongăđ iăs ngătinhăth năc aăđ iăb ă
ph nănhơnădơn.ăă