Toán 3-Nguyễn Hồng Chiên

Nguyễn Hồng Chiên- Phát huy tính tích cực của HS... .- THCS Vinh quang-2003-2004
***************************************************************************
I. Lý do chọn đề tài:
+ theo bài nói chuyện của giáo s Nguyễn Kỳ (tại hội thảo khoa học về đổi
mới phơng pháp dạy học - trờng CĐSP Hải Phòng) (nay là: ĐHSP - HP).
Việc tiếp cận phơng pháp và đổi mới phơng pháp dạy và học thể hiện trên
tam giác giáo dục gồm 3 cực:
Trò
Thầy Tri thức
Trên thế giới hiện nay quy về 3 mô hình giáo dục cơ bản:
Mô hình 1: Thầy làm trung tâm
Mô hình 2: Trò làm trung tâm
Mô hình 3: Tri thức làm trung tâm
Việt Nam chọn cho mình mô hình giáo dục thứ 2.
"Bộ chủ trơng ngay trong năm học này (1998 - 1999) tập trung chỉ đạo cải
tiến phơng pháp giảng dạy và học tập ở các ngành học, bậc học, cấp học theo hớng
tích cực hoá hoạt động học tập, phát huy tính chủ động sáng tạo và năng lực tự học
của học sinh, xem đây là giải pháp cơ bản để nâng cao chất lợng giáo dục (bộ tr-
ởng Bộ giáo dục và đào tạo Nguyễn Minh Hiển trả lời phóng vấn của báo "khuyến
học" - tháng 9/1978).
+ Theo chủ trơng chung của Bộ giáo dục và đào tạo dới ự triển khai của các
cơ sở môn toán - làm thế nào để đáp ứng với yêu cầu hiện nay về đổi mới phơng
pháp giáo dục, nâng cao chất lợng toàn diện , thì mỗi thầy cũng cần phải có sự
thay đổi trong nhận thức và hoạt động dạy của mình.
Với những lý do nh vậy là một giáo viên dạy môn toán ở bậc THCS tôi cũng
không khỏi "trăn trở" trong những tiết dạy của mình. Trong bản "kinh nghiệm"
giáo dục này tôi mạnh dạn trình bày việc tôi đã "tích cực hoá hoạt động học tập
của học sinh trong 1 giờ dạy hình học 9 cụ thể trong bài "Góc ở tâm" nh thế nào ".
Cở sở lý luận.
Quy luật của quá trình nhận thức là:
"Từ trực quan sinh động đến t duy trừu tợng, rồi từ t duy trừu tợng trở về thực

tiễn. Dó là con đờng biện chứng của nhận thức chân lý thực tế khách quan"
1
Nguyễn Hồng Chiên- Phát huy tính tích cực của HS... .- THCS Vinh quang-2003-2004
***************************************************************************
Những quá trình nhận thức của học sinh có đạt đợc hiệu quả cao hay không
còn phụ thuộc vào tính tích cực, chủ động của chủ thể. Trong khi chỉ đạo quá trình
học tập giáo viên phải nắm đợc động cơ hoạt động học tập của học sinh.
Học sinh có thể học tập dới ảnh hởng của hai loại động cơ đó là động cơ bên
trong và động cơ bên ngoài, trong đó:
-Động cơ bên ngoài là những yêu cầu của cha mẹ, của giáo viên, của bạn
bè,...
-Động cơ bên trong là sự hứng thú đối với môn học, sự hăng say lòng mong
muốn hiểu biết, nâng cao trìng độ văn hoá của bản thân, ý thức đợc tầm quan
trọng của kiến thức cần đạt trong sự tiếp thu môn học.
Động cơ học tập quyết định tính bền vững của sự chú ý của học sinh trong
học tập. Hiệu quả của quá trình dạy học chỉ đạt đợc kết quả cao khi học sinh có
động cơ bên trong cao hơn động cơ bên ngoài.
Bởi vậy trong giảng dạy ngời giáo viên cần linh hoạt sở dụng những biện
pháp khác nhau để nâng cao hứng thú và sợ chú ý của học sinh với bài học đặc
biệt là sử dụng đồ dùng trực quan, những bài toán vui, những bài toán mang tính
thực tế cao, đồng thời tạo ra những tình huống có vấn đề đối với học sinh. Khi đã
thu hút đợc sự chú ý và hứng thú của học sinh sẽ làm cho các em chủ động nắm đ-
ợc kiến thức chắc chắn, bền vững tạo nên nền tảng kiến thức vững chắc làm cơ sở
cho sự phát triển kiến thức ở mức độ cao hơn, hoàn chỉnh hơn, vàđó cũng là một
trong những yếu tố tích cực giúp học sinh phát triển và hoàn thiện nhân cách cuả
bản thân.
Cơ sở thực tiễn
1.Đối với học sinh
Hiện nay trong nhà trờng phổ thông, nói chung trình độ học sinh không đồng
đều: Có học sinh khá giỏi, học sinh trung bình, có học sinh yếu kém. Mặt khác

còn nhiều học sinh lời học, lời t duy trong quá trình học tập, các em có thói quen
thụ động, quen nghe, ghi chép và nhớ tái hiện kiến thức thầy dạy gì trò hiểu đó,
không chủ động tìm hiểu bài học.
Đối với bộ môn toán nhiều học sinh THCS nói riêng còn sợ bộ môn toán, vì
các em coi toán học là một bộ môn rất khó, khô khan, nên cha có đợc phơng pháp
học tập phù hợp với trình độ của bản thân, cha có những hoạt động đích thựcđể
chủ động chiếm lĩnh kiến thức.
Trong chơng trình phổ thông, trong sách giáo khoa và sách bài tập có nhiều
bài tập từ dễ đến khó với nhiều dạng bài khác nhau. Trong khi đó thời gian học tập
2
Nguyễn Hồng Chiên- Phát huy tính tích cực của HS... .- THCS Vinh quang-2003-2004
***************************************************************************
trên lớp thì chủ yếu là giành cho lý thuyết, vì có quá nhiều thông tin kiến thức
trong một tiết học nên đã hạn chếđến việc rèn kĩ năng giải bài tập và t duy sáng
tạo của học sinh không đợc thực hành nhiều trên lớp.
2-Đối với giáo viên
Trong tình hình hiện nay, việc đổi mới phơng pháp dạy học đã đợc đa vào
giảng dạy và đẫ có nhiều giáo viên chú ý vận dụng phơng pháp mới nhng hiệu quả
cha cao. Nhìn chung giáo viên còn nặng về truyền thụ kiến thức mà ít chú ý đến
việc rèn luyện khả năng độc lập t duy và tìm tòi sáng tạo nghiên cứu của học sinh
nên hiệu quả của giờ học cha cao.
II. Nội dung đề tài:
+ Nh chúng ta đã biết "tích cực hoá hoạt động của học sinh" dựa trên nguyên
tắc giáo viên tổ chức hớng dẫn - học sinh tự tìm hiểu, phát hiện và giải quyết vấn
đề trên cơ sở tự giác - đợc tạo khả năng và điều kiện chủ động trong hoạt động
nhận thức.
Dấu hiệu đặc trng của t tởng tổ chức cho học sinh "học tập tích cực" là tạo đ-
ợc sự thu hút, kích thíhc động cơ bên trong của học sinh đó là nhu cầu học tập,
hứng thú học tập, nói cách khác là tạo đợc tình huống có vấn đề.
Khai thác đợc kiến thức, kỹ năng vốn có của học sinh, tạo đợc khả năng

trong quá trình tự khám phá kiến thức, kỹ năng vốn có của học sinh, tạo đợc khả
năng trong quá trình tự khám phá kiến thức mới.
Tối đa hoá sự tham gia của ngời học và tối thiểu hoá sự can thiệp của ngời
dạy.
Hết sức coi trọng vai trò to lớn của việc rèn kỹ năng.
+ T tởng - mục đích của quá trình đổi mới phơng pháp dạy học nh vậy. Vậy
với bài cụ thể "Góc ở tâm - cung tròn" làm thế noà.
Bài "góc ở tâm - cung tròn " là bài đầu của chơng: "Góc và đờng tròn", nội
dung chơng này chủ yếu nêu quan hệ giữa góc và đờng tròn, mà góc ở tâm đờng
tròn là một trờng hợp.
Làm thế nào để học sinh phải phân biệt trờng hợp này với các trờng hợp
khác, học sinh phải nắm chắc khái niệm "góc ở tâm". Từ đó hiểu đợc rằng số đo
các cung tơng ứng với các góc ở tầm thì bằng số đo góc ở tâm, học sinh phải nắm
đợc 2 cung bằng nhau là 2 cung có cùng số đo trong cùng 1 đờng tròn hoặc 2 đ-
ờng tròn bằng nhau, phân biệt rõ độ dài cung và số đo cung.
Nắm chắc định lý cộng cung;
3
Nguyễn Hồng Chiên- Phát huy tính tích cực của HS... .- THCS Vinh quang-2003-2004
***************************************************************************
Đây là 1 bài tơng đối dài, nếu không có phơng pháp dạy thích hợp dễ cháy
giáo án hoặc không khắc sâu đợc kiến thức cho học sinh.
Bài tơng đối nhiều định nghĩa. Định nghĩa lại dài, không khéo, không gây đ-
ợc hứng thú cho học sinh thì bài dạy dễ trở lên khô khan, nhàm chán, học sinh
thấy ngại với 1 định nghĩa dài, nhiều ý, dễ nhầm lẫn giữa độ dài cung và số đo
cung.
Để chuẩn bị kiến thức cho bài mới tôi yêu cầu học sinh về nhà chuẩn bị trớc
các câu hỏi sau:
1. Định nghĩa góc, số đo độ lớn của góc đợc quy ớc thế nào ?
2. Khi nào có công thức cộng góc (câu hỏi này để chuẩn bị phần định lý về
điểm nằm trên cung tròn).

- Học sinh lên bảng trả lời các câu hỏi đã cho và giáo viên nhắc lại cho học
sinh. Khi nói đến góc phải chú ý đến đỉnh cạnh và số đo (điều này giúp cho học
sinh về quan hệ giữa góc và đờng tròn dễ hơn ).
Để giới thiệu chơng và đặt vấn đề cho bài dạy tôi yêu cầu học sinh tự vẽ
nhanh các vị trí của góc với đờng tròn học sinh có thể vẽ đợc nhiều hoặc ít, song
chung qui lại về 3 trờng hợp cơ bản. E
A B B D' G'
A C D
G
+ Giáo viên nhận xét phần việc của học sinh đã làm sau đó dùng bảng phụ đã
vẽ sẵn 3 trờng hợp nêu trên để học sinh trực giác dễ hơn và chú ý hình vẽ nên dùng
2 màu khác nhau đối với đờng tròn và góc.
+ Giáo viên giới thiệu bài:
Trong chơng chúng ta sẽ lần lợt nghiên cứu các vị trí tơng đối của góc với đ-
ờng tròn và quan hệ giữa chúng . Trong bài hôm nay ta nghiên cứu trờng hợp 1:
Góc có đỉnh trùng tâm đờng tròn còn gọi là góc ở tâm.
Nh vậy rõ ràng dới sự hớng dẫn định hớng của thầy, học sinh đã tự tìm ra các
vị trí tơng đối của góc với đờng tròn mà học sinh sẽ phải tìm hiểu hay nói cách
khác giáo viên đã khai thác đợc kỹ năng vốn có của học sinh tạo đợc khả năng
trong qúa trình tự khám phá kiến thức mới.
Việc làm trên khác với trớc, tôi và một số đồng nghiệp đã làm:
4
Nguyễn Hồng Chiên- Phát huy tính tích cực của HS... .- THCS Vinh quang-2003-2004
***************************************************************************
- Giới thiệu ngay cho học sinh thấy các vị trị tơng đối giữa góc và đờng tròn.
- Hoặc yêu cầu học sinh lên bảng vẽ 1 góc sao cho đỉnh của góc trùng với
tâm đờng tròn và giáo viên nói góc nh vậy là góc ở tâm với cách thứ nhất học sinh
không tự làm đợc sẽ dễ quên, khó gây ấn tợng và nh vậy học sinh đã bị áp đặt.
Với cách thứ 2 giới thiệu bài nh vậy vào bài cũng không tự nhiên mà lại
không khái quát đợc toàn chơng.

Với cách làm nh trên của tôi học sinh dễ dàng định nghĩa đợc thế nào là góc
ở tâm và học sinh vẽ ngay đợc ít nhất là trờng hợp góc ở tâm là góc nhọn vào vở
của mình.
m
B A
Giáo viên vẽ lại hình trên bảng (trờng hợp góc
nhọn), tôi dùng phấn mầu để vẽ góc ở tâm. Dùng phấn
mầu để làm nổi bật đợc hình mà ta đang quan tâm, học
sinh khi học cha cần đọc nội dung mà đã nhận biết đợc
phần nào bằng trực giác. Đó là việc tôi nghĩ cần trở
thành thói quen. (Điều này nhiều giáo viên ít quan tâm
đến do ngại hoặc không có thói quen).
Để học sinh có kiến thức chắc về góc ở tâm, xác định đợc góc nào là góc ở
tâm (góc chắn cung AnB hay AmB) giáo viên có câu hỏi:
- Số đo góc ở tâm xác định trong khoảng nào ? (đã đợc chuẩn bị ở phần kiểm
tra bài cũ O < 180
0
).
- Nh vậy góc ở tâm trong trờng hợp trên chắn cung nào ?
- Trờng hợp góc ở tâm bằng 180
0
nh thế nào - học sinh lên bảng vẽ ? và hỏi
tiếp: "Góc ở tâm trong trờng hợp này chắn cung nào" ? (học sinh dễ dàng trả lời đ-
ợc).
- Góc ở tâm cắt đờng tròn tạo ra những cung tròn vậy số đo của các cung tròn
đợc xác định nh thế nào? - giáo viên chuyển tiếp vào phần 2.
Phần 2 gồm 2 định nghĩa về số đo cung tròn và so sánh cung tròn. Định
nghĩa dài, học sinh dễ nhầm lẫn.
Do vậy khác với trớc đã làm: cho học sinh đứng dậy đọc dồi giáo viên thuyết
trình lại, tôi đã cho học sinh tự nghiên cứu nội dung.

Lần lợt nghiên cứu định nghĩa 1 trớc (để 1 chút thời gian) giáo viên hỏi: định
nghĩa nêu lên những vấn đề gì ?
5