SKKN xac dinh cach ve bieu do dia 9

Sáng kiến kinh nghiệm Năm học: 2008 - 2009
sáng kiến kinh nghiệm
"phơng pháp xác định - cách vẽ biểu đồ trong bài tập
địa lý lớp 9 - THCS"

A. phần mở đầu
Sách giáo khoa Địa lý lớp 9 (theo chơng trình đổi mới) đợc biên soạn theo
tinh thần cung cấp các tình huống, các thông tin đã đợc lựa chọn để giáo viên có
thể tổ chức, hớng dẫn cho học sinh tập phân tích, tổng hợp và xử lý thông tin,
tạo điều kiện cho học sinh trong quá trình học tập vừa tiếp nhận đợc các kiến
thức, vừa rèn luyện đợc các kỹ năng và nắm đợc phơng pháp học tập.
Bên cạnh các bài học chính, bài đọc thêm, chơng trình địa lý lớp 9 có 11
bài thực hành và sau mỗi bài học đều có phần câu hỏi và bài tập để củng cố kiến
thức và kĩ năng của học sinh. Các bài thực hành Địa lý và phần bài tập Địa lý tr-
ớc đây thờng bị xem nhẹ mặc dù nó rất quan trọng.
Hiện nay, dạy học đợc coi là quá trình phát triển của bản thân học sinh,
việc học tập không chỉ là quá trình lĩnh hội kiến thức có sẵn mà còn là quá trình
học sinh tự khám phá, tự tìm đến với kiến thức mới nhờ sự giúp đỡ, hớng dẫn
của giáo viên. Quá trình này đợc thể hiện rất rõ trong các bài thực hành Địa lý
và các bài tập Địa lý lớp 9.
Trong các bài thực hành và phần bài tập Địa lý lớp 9, sách giáo khoa
không còn chỉ là tài liệu trình bày các kiến thức có sẵn để học sinh dựa vào đó
xác định, vẽ biểu đồ rồi trả lời câu hỏi. Do đó cùng với việc đổi mới về kiến
thức, chơng trình sách giáo khoa thì cần phải có sự đổi mới về phơng pháp để tổ
chức các hoạt động học tập tự giác, tích cực và độc lập của học sinh. Để học
sinh có thể tự xác định và vẽ đợc biểu đồ và làm trọn vẹn đợc các bài tập Địa lý.
Với phơng pháp và kinh nghiệm của bản thân, tôi mạnh dạn xin đa ra Ph-
ơng pháp xác định - cách vẽ biểu đồ trong bài tập địa lý lớp 9 - THCS để đồng
nghiệp tham khảo và rất mong nhận đợc sự đóng góp của các đồng nghiệp để
bài viết đợc hoàn thiện hơn.
B. Phần nội dung

1
Thực hiện: Triệu Thị Thu Thủy
Trờng THCS An Thủy
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học: 2008 - 2009
I. cơ sở khoa học.
Trong quá trình hội nhập nền kinh tế ngày nay, giáo dục đợc coi là một
lĩnh vực rất quan trọng và luôn đi trớc một bớc trong sự phát triển kinh tế của
mỗi quốc gia. Vì vậy vấn đề chất lợng dạy - học nói chung và dạy học Địa lý
nói riêng ngày càng trở thành mối quan tâm chung của các nhà s phạm cũng nh
các nhà quản lý giáo dục và xã hội. Đảng và nhà nớc ta đã khẳng định: Giáo
dục là quốc sách hàng đầu, đầu t cho giáo dục là đầu t cho phát triển. Điều đó
đã đợc thể hiện trong các Nghị quyết của Trung ơng.
Nghị quyết TW 4 khoá VII đã chỉ rõ phải Đổi mới phơng pháp dạy học ở
tất cả các cấp học, bậc học. Kết hợp học với hành, học tập với lao động sản
xuất, thực nghiệm và nghiên cứu khoa học, gắn nhà trờng với xã hội. áp dụng
những phơng pháp giáo dục hiện đại để bồi dỡng cho học sinh năng lực t duy
sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề.
Nghị quyết TW2 khoá VIII tiếp tục khẳng định phải Đổi mới phơng pháp
giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp t duy
sáng tạo của ngời học. Từng bớc áp dụng các phơng pháp tiên tiến và phơng tiện
hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên
cứu cho học sinh.
Xuất phát từ những yêu cầu thực tiễn của xã hội môn Địa lí trong nhà tr-
ờng nói chung và môn Địa lí lớp 9 nói riêng không ngừng cải tiến chơng trình,
cải tiến phơng pháp dạy học nhằm đạt đợc hiệu quả cao nhất. Trong đó "phơng
pháp xác định - cách vẽ biểu đồ trong bài tập địa lí lớp 9" đóng vai trò quan
trọng, nó có nhiệm vụ củng cố, rèn luyện kĩ năng Địa lí cho học sinh một cách
thuần thục và chắc chắn hơn .
Việc xác định - và cách vẽ biểu đồ trong bài tập, bài thực hành Địa lí giúp
cho học sinh củng cố kĩ năng vẽ biểu đồ đã học ở lớp 8 mà còn vận dụng những

kiến thức đã học vào nhận xét và giải thích biểu đồ đã vẽ đợc. Từ đó làm cho
học sinh có cách nhìn nhận đánh giá các sự vật, hiện tợng một cách đúng đắn,
chính xác và khách quan.
Theo cấu trúc chơng trình, hầu nh sau mỗi bài học ở Địa lí lớp 9 đều có
một bài tập hoặc một bài thực hành vẽ biểu đồ. Đây là một thuận lợi rất lớn giúp
giáo viên thực hiện tốt các phơng pháp và biện pháp rèn luyện kĩ năng Địa lí
cho học sinh trong quá trình dạy học. Từ đó học sinh nhận thức tri thức một
cách khách quan đồng thời học sinh thấy rõ những thuận lợi và khó khăn về các
vấn đề Địa lí ở nớc ta.
II. cơ sở thực tiễn.
Trong các môn học ở nhà trờng THCS đều vận dụng rất nhiều các bài tập,
bài thực hành. Mỗi môn học có một số dạng bài tập với đặc thù riêng, đối với
môn Địa lý cũng vậy. ở đây tôi chỉ xin đa ra một phần trong tổng hợp phần bài
tập Địa lý đó là dạng bài tập vẽ biểu đồ.
2
Thực hiện: Triệu Thị Thu Thủy
Trờng THCS An Thủy
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học: 2008 - 2009
Bài thực hành vẽ biểu đồ giúp cho học sinh trong quá trình học tập tiếp thu
đợc kiến thức từ đơn giản đến phức tạp. Cũng qua đó mà học sinh bồi dỡng
thêm năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn.
Rèn luyện kĩ năng thực hành cho học sinh ở các môn học là một quá trình
phối hợp nhiều mặt, thể hiện trong chơng trình, nội dung của các môn học trong
đó có môn Địa lý. Song để rèn luyện đợc kĩ năng đó học sinh cần nhận biết đợc
yêu cầu bài ra, xác định hớng, cách làm bài sau khi đọc kĩ bài.
Qua các bài thực hành, bài tập đó giúp cho giáo viên hệ thống các loại biểu
đồ, phân loại các dạng bài tập biểu đồ. Qua đó tạo điều kiện cho giáo viên phát
huy khả năng giảng dạy bài thực hành và hớng dẫn học sinh làm bài tập Địa lý
lớp 9. Học sinh nhận thức đợc các loại biểu đồ: dạng cột, tròn, đờng, miền Xác
định đợc kiểu biểu đồ khi đọc bất kì một bài tập thực hành nào.

Vì vậy "phơng pháp xác định - cách vẽ biểu đồ trong bài tập địa lý lớp 9"
yêu cầu học sinh phải làm việc độc lập, tích cực để xác định đợc yêu cầu của
bài thực hành, từ đó xác định đợc cần vẽ loại biểu đồ nào cho phù hợp.
III. Thực trạng của vấn đề
1. Những khó khăn khi thực hiện phơng pháp xác định - cách vẽ biểu
đồ trong bài tập địa lý lớp 9
- Đa số học sinh xem môn Địa lí là môn phụ, do đó ít chú ý đến học tập bộ
môn này. Kết quả cho thấy điểm tổng kết của các em phần lớn chỉ đạt điểm
trung bình, nhiều em học môn Địa lí khá, giỏi nhng khi giáo viên lấy đội tuyển
bồi dỡng học sinh giỏi thì các em không tham gia vì cho rằng đây chỉ là môn
học phụ. Từ đó giáo viên dạy Địa lí làm sao phát huy đợc năng lực của mình khi
phơng pháp dạy học đợc đổi mới, đồ dùng dạy học phong phú, đa dạng...
- Qua điều tra khảo sát ở các trờng hầu hết học sinh đều cho rằng, phơng
pháp xác định - cách vẽ biểu đồ trong bài tập địa lý lớp 9 là quá bình thờng và
quá dễ. Nhng trong thực tế, khi thực hiện thì đây là một điều không dễ dàng.
Một khó khăn nữa là việc rèn luyện kĩ năng này chỉ chiếm một thời lợng
rất ít trong 1 tiết dạy do đó đòi hỏi học sinh phải nghiên cứu trớc các yêu cầu
mà bài tập hoặc bài thực hành mà giáo viên đã giao cho, nhng nhiều em cha
thực sự tập trung và quan tâm đến yêu cầu mà giáo viên đã giao nên đây cũng là
khó khăn lớn đối với giáo viên khi thực hiện dạy một bài thực hành vẽ biểu đồ
hoặc một bài tập vẽ biểu đồ, do đó:
- Học sinh không xác định đợc yêu cầu của đề bài.
- Học sinh không xác định đợc kiểu biểu đồ sẽ vẽ là gì và việc xử lí bảng
số liệu (nếu có).
- Học sinh cha vẽ đợc biểu đồ thích hợp và đúng với yêu cầu đề bài.
- Kỹ năng vẽ biểu đồ của học sinh còn lúng túng.
- Học sinh cha nắm đợc các bớc tiến hành khi vẽ biểu đồ.
Từ đó tỉ lệ học sinh đọc và phân tích bảng số liệu, xác định loại biểu đồ
thích hợp đối với bài yêu cầu thấp, số lợng học sinh xác định ngay đợc cách vẽ
3

Thực hiện: Triệu Thị Thu Thủy
Trờng THCS An Thủy
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học: 2008 - 2009
biểu đồ đúng chiếm tỉ lệ không cao. Do đó, tôi đã tiến hành khảo sát phơng
pháp xác định - cách vẽ biểu đồ trong bài tập địa lý lớp 9 cho học sinh lớp 9
2
tr-
ờng THCS An Thủy, kết quả nh sau:
Lớp T/số học sinh Biết xác định và vẽ đúng Cha biết cách xác định
9
2
41 9 32
% 100 21,9 78,1
Vì vậy mà kết quả bài tập trong quá trình điều tra cha cao, cụ thể:
Lớp TS học sinh Điểm giỏi Điểm khá Điểm TB Điểm yếu, kém
9
2
41 3 6 10 22
Tỷ lệ
%
100 7,3 14,6 24,4 53,6
Từ những lí do trên chính là thực trạng cần giải quyết, tháo gỡ. Giải quyết
tháo gỡ đợc nó nhất định chất lợng dạy và học môn Địa lí ngày càng đợc nâng
cao.
2. Một số u điểm của giáo viên dạy Địa lí ở các trờng THCS
Qua khảo sát thực tế và tiến hành dự giờ các bài có vẽ biểu đồ, tôi nhận
thấy:
- Phần lớn giáo viên có quan niệm đúng về chức năng của một bài tập, bài
thực hành vẽ biểu đồ thể hiện trong việc chuẩn bị chu đáo về giáo án, yêu cầu,
mục đích của bài tập là gì, biểu đồ thể hiện yếu tố nào của đối tợng địa lí. Đây

là phần không những rèn luyện kĩ năng kiến thức mà còn củng cố những kiến
thức đã học ở trong bài, từ đó học sinh xây dựng đợc các mối liên hệ Địa lí.
- Hầu hết giáo viên biết vận dụng sáng tạo, khoa học các kĩ năng rèn luyện
cho học sinh theo phơng pháp dạy học tích cực, do đó đã phát huy đợc tính t
duy độc lập cho học sinh, giúp học sinh nắm chắc nội dung của bài học và rèn
luyện tốt kĩ năng cho các em.
IV. Các biện pháp chủ yếu để giải quyết vấn đề
1. Để làm tốt việc xác định "Phơng pháp xác định - cách vẽ biểu đồ
trong bài tập địa lý lớp 9" cho cho học sinh
- Trong giảng dạy, giáo viên cần lựa chọn các phơng pháp tích cực trên cơ
sở coi trọng nhận thức của học sinh, tăng cờng vai trò tổ chức lĩnh hội, khám
phá kiến thức. Trong giờ giảng, giáo viên giành nhiều thời gian cho học sinh tự
làm việc với sách giáo khoa, biểu đồ, lợc đồ và với các thiết bị học tập khác để
học sinh tự chủ động tìm ra kiến thức mới dới sự hớng dẫn của giáo viên. Tất cả
các khâu này, giáo viên phải thể hiện chu đáo, tỉ mĩ, hết sức cụ thể trong bài
soạn, hớng dẫn học sinh ôn lại những kiến thức đã học để vận dụng vào giải
thích sau khi vẽ biểu đồ.
4
Thực hiện: Triệu Thị Thu Thủy
Trờng THCS An Thủy
Sáng kiến kinh nghiệm Năm học: 2008 - 2009
- Trong một tiết thực hành vẽ biểu đồ, giáo viên phải hớng dẫn học sinh
chuẩn bị đầy đủ các đồ dùng cần thiết cho tiết học: máy tính cá nhân, thớc kẻ,
compa... để giúp học sinh chủ động trong khi vẽ biểu đồ.
2. Biện pháp thực hiện
* Giới thiệu cách vẽ - xác định biều đồ Địa lý lớp 9
Để xác định đợc yêu cầu bài ra và tiến hành vẽ biểu đồ, học sinh cần hiểu
khái niệm biểu đồ.
2.1. Khái niệm
Biểu đồ là một hình vẽ cho phép mô tả một cách dễ dàng động thái phát

triển của một hiện tợng (nh quá trình phát triển kinh tế qua các năm), mối t-
ơng quan về độ lớn giữa các đại lợng (so sánh sản lợng thủy sản giữa các vùng
kinh tế) hoặc cơ cấu thành phần của một tổng thể (cơ cấu ngành của nền kinh
tế).
Các loại biểu đồ rất phong phú, đa dạng. Mỗi loại biểu đồ thể hiện nhiều
chủ thể khác nhau, nên khi vẽ biểu đồ cần đọc kĩ yêu cầu đề ra, xác định chủ
thể thể hiện trên biểu đồ (động thái phát triển, so sánh tơng quan độ lớn hay thể
hiện cơ cấu) để chọn loại biểu đồ thích hợp nhất.
2.2. Các loại biểu đồ
- Các loại biểu đồ bao gồm:
+ Biểu đồ hình cột (cột đơn, cột kép, cột chồng, thang ngang).
+ Biều đồ hình tròn (hoặc hình vuông).
+ Đồ thị (đờng biểu diễn).
+ Biểu đồ kết hợp (cột + đờng).
+ Biểu đồ miền.
a. Biểu đồ hình cột (thang ngang)
- Sử dụng biểu hiện trạng thái phát triển so sánh tơng quan về độ lớn giữa
các đại lợng hoặc thể hiện cơ cấu thành phần của một tổng thể.
- Biểu đồ hình cột sử dụng để thể hiện tơng quan về độ lớn giữa các đại l-
ợng.
* Yêu cầu:
+ Chọn kích thớc biểu đồ phù hợp với khổ giấy
+ Các cột khác nhau về độ cao (tùy theo số liệu đề bài), còn bề ngang phải
bằng nhau.
+ Tên biểu đồ.
b. Biểu đồ hình tròn (hình vuông)
- Biểu đồ hình tròn (vuông) thờng đợc dùng để thể hiện cơ cấu thành phần của
một tổng thể.
5
Thực hiện: Triệu Thị Thu Thủy

Trờng THCS An Thủy