Nghiên cứu một số đặc điểm của vết thương mạn tính và hiệu quả điều trị của ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân (Luận án tiến sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ QUỐC PHÒNG

HỌC VIỆN QUÂN Y

NGUYỄN TIẾN DŨNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM
CỦA VẾT THƢƠNG MẠN TÍNH VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ
CỦA GHÉP TẾ BÀO GỐC TỪ MÔ MỠ TỰ THÂN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

HÀ NỘI, NĂM 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ QUỐC PHÒNG

HỌC VIỆN QUÂN Y

NGUYỄN TIẾN DŨNG

NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM
CỦA VẾT THƢƠNG MẠN TÍNH VÀ HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ
CỦA GHÉP TẾ BÀO GỐC TỪ MÔ MỠ TỰ THÂN
Chuyên ngành : NGOẠI BỎNG
Mã số : 62 72 01 28

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN
1. PGS.TS. ĐINH VĂN HÂN
2. PGS.TS. QUẢN HOÀNG LÂM

HÀ NỘI, NĂM 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi với sự hướng
dẫn khoa học của tập thể cán bộ hướng dẫn.
Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và được công bố một phần
trong các bài báo khoa học. Luận án chưa từng được công bố. Nếu có điều gì
sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà nội, ngày 20 tháng 04 năm 2018
Tác giả

NGUYỄN TIẾN DŨNG


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ, ký hiệu viết tắt trong luận văn
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Danh mục các hình

ĐẶT VẤN ĐỀ …………………………………………………………….

1

CHƢƠNG 1: TỒNG QUAN TÀI LIỆU ………………………………..

3

1.1.Quá trình liền vết thương …………………………………..............

3

1.2. Một số đặc điểm vết thương mạn tính …………………….............

7

1.3. Một số biện pháp chăm sóc, hỗ trợ điều trị vết thương ……….......

17

1.4. Trị liệu tế bào điều trị vết thương ……………………………........

20

1.5. Tế bào gốc và ghép tế bào gốc từ mô mỡ điều trị vết thương mạn tính

23

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ….

34

2.1. Đối tượng nghiên cứu ………………………………………..........

34

2.2. Vật tư, thiết bị và chất liệu nghiên cứu .....…………………….......

34

2.3. Phương pháp nghiên cứu …………………………………….........

36

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu ………………………………….............

36

2.3.2. Số bệnh nhân nghiên cứu..........................................................

37

2.3.3. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm lâm sàng tại chỗ vết
thương mạn tính ……………………………………….........

39

2.3.4. Nghiên cứu ghép tấm tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ………...

44

2.3.5. Phương pháp nghiên cứu một số đặc điểm cận lâm sàng......

51

2.3.6. Phương pháp xử lý số liệu ...………………………………....

53


Trang
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ………………………

54

3.1. Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng vết thương mạn tính ..

54

3.1.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu ………………….......

54

3.1.2. Đặc điểm lâm sàng tại chỗ vết thương mạn tính ……………

55

3.1.3. Một số đặc điểm cận lâm sàng ở thời điểm T0 ........................

63

3.2. Kết quả ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân điều trị vết thương mạn tính
3.2.1. Một số đặc điểm của bệnh nhân tại thời điểm T1 ………........

70
70

3.2.2. Biến đổi lâm sàng tại chỗ vết thương mạn tính sau ghép tế
bào gốc từ mô mỡ tự thân .......................................................

72

3.2.3. Một số chỉ số máu ngoại vi và vi khuẩn bề mặt vết thương
mạn tính sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân … ………...

82

3.2.4. Hình thái cấu trúc vết thương mạn tính trên tiêu bản nhuộm
H&E sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ……………......

85

3.2.5. Siêu cấu trúc vết thương mạn tính trước và sau ghép tế bào
gốc từ mô mỡ tự thân trên kính hiển vi điện tử truyền qua ....

90

3.2.6. Kết quả và thời gian điều trị vết thương mạn tính ……….......

95

3.2.7. Tác dụng không mong muốn khi ghép tế bào gốc từ mô mỡ

95

CHƢƠNG 4: BÀN LUẬN ………………………………………….........

97

4.1. Đặc điểm nhóm bệnh nhân nghiên cứu …………………………...

97

4.2. Đặc điểm tại chỗ vết thương mạn tính ………………………….....

98

4.2.1. Một số đặc điểm chung ……………………………………....

98

4.2.2. Đặc điểm vùng cận tổn thương của vết thương mạn tính ........

99

4.2.3. Đặc điểm nền vết thương mạn tính ………………………......

101

4.2.4. Cấu trúc vi thể và siêu cấu trúc vết thương mạn tính ……......

106

4.2.5. Đặc điểm nhiễm khuẩn tại chỗ vết thương mạn tính …….......

108


Trang
4.2.6. Một số chỉ số sinh hóa và huyết học của bệnh nhân có vết
thương mạn tính ........................................................................................
4.3. Kết quả ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ………………..........

109
110

4.3.1. Nhóm bệnh nhân được ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân và
đặc điểm vết thương mạn tính trước ghép tế bào gốc từ mô
mỡ tự thân ...............................................................................

110

4.3.2. Biến đổi da vùng cận tổn thương của vết thương mạn tính
sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân …...............................

115

4.3.3. Biến đổi nền vết thương mạn tính sau ghép tế bào gốc từ mô
mỡ tự thân ................................................................................

117

4.3.4. Biến đổi cấu trúc và siêu cấu trúc vết thương mạn tính sau
ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ….....................................

122

4.3.5. Đặc điểm nhiễm khuẩn tại chỗ vết thương mạn tính sau ghép
tế bào gốc từ mô mỡ tự thân …...…………………................

128

4.3.6. Kết quả điều trị và tác động không mong muốn khi ghép tế
bào gốc từ mô mỡ tự thân ………………………………......

130

KẾT LUẬN ……………………………………………………………....

133

KIẾN NGHỊ ………………………………………………………….......

135

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN
CỨU CỦA ĐỀ TÀI LUẬN ÁN .................................................................

136

TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................

137

PHỤ LỤC

152


DANH MỤC CÁC CHỮ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

TT

Phần viết tắt

Phần viết đầy đủ

1

DNA

Deoxyribo Nucleic Acid

2

DMEM

Dulbecco's modified Eagle medium

3

EGF

Epidermal growth factor
(Yếu tố tăng trưởng biểu bì)

4

FGF

Fibroblast growth factor
(Yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi)

5

G-CSF

Granulocyte-colony stimulating factor- G-CSF
(Yếu tố kích thích tạo cụm bạch cầu hạt)

6

GOT

Glutamate oxalate transaminase

7

GPT

Glutamate pyruvat transaminase

8

HGF

Hepatocyte growth factor
(Yếu tố tăng trưởng tế bào gan)

9

IL

Interleukin

10

IGF

Insulin-like growth factor
(Yếu tố tăng trưởng giống Insulin)

11

KGF

Keratinocyte growth factor
(Yếu tố tăng trưởng tế bào sừng)

12

LVT

Liền vết thương

13

MMPs

Matrix metalloproteinases

14

PDGF

Platelet derived growth factor
(Yếu tố tăng trưởng nguồn gốc tiểu cầu)

15

TGF-α, -β

Transforming growth factor –α, -β
(Yếu tố tăng trưởng chuyển dạng alpha, beta)

16

TNF

Tumour necrosis factor

(Yếu tố hoại tử khối u)


DANH MỤC CÁC CHỮ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

TT

Phần viết tắt

Phần viết đầy đủ

17

TBG

Tế bào gốc

18

TBGM

Tế bào gốc từ mô mỡ

19

VEGF

Vascular endothelial growth factor
(Yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu)

20

VT

Vết thương

21

VTMT

Vết thương mạn tính


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng

Tên bảng

Trang

3.1

Các bệnh kết hợp của bệnh nhân ……………………………….

54

3.2

Số lượng vết thương mạn tính trên một bệnh nhân …………….

56

3.3

Tình trạng viêm cấp tính tại chỗ vết thương mạn tính .......…….

56

3.4

Tình trạng xơ chai, tăng sản và ẩm ướt da vùng cận tổn thương
của vết thương mạn tính ………..................................................

57

3.5

Tình trạng biểu mô hóa tại chỗ vết thương mạn tính ..................

59

3.6

Nhiệt độ vùng cận tổn thương của vết thương mạn tính và da lành

59

3.7

Diện tích, độ sâu và mô tại chỗ tích vết thương mạn tính ……..

60

3.8

Số lượng, màu sắc dịch tiết và pH bề mặt vết thương mạn tính

61

3.9

Một số chỉ số huyết học máu ngoại vi ….........…………….......

63

3.10

Một số chỉ số sinh hóa máu ngoại vi …………...……………....

64

3.11

Phân bố các chủng vi khuẩn trên bề mặt vết thương mạn tính

64

3.12

Số lượng vi khuẩn/ 1cm2 bề mặt vết thương mạn tính ..………

65

3.13

Độ sâu vết thương mạn tính được ghép tế bào gốc từ mô mỡ
tự thân ……..................................................................................

3.14

Tình trạng xơ chai, tăng sản và độ ẩm da vùng cận tổn thương
của vết thương mạn tính sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

3.15

75

Biến đổi mô và đặc điểm dịch tiết tại chỗ vết thương mạn tính
sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân …………………………

3.17

72

Tình trạng biểu mô hóa và nhiệt độ da vùng cận tổn thương của
vết thương mạn tính sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân .......

3.16

71

79

Biến đổi pH bề mặt vết thương mạn tính sau ghép tế bào gốc từ
mô mỡ tự thân ………………………………………………….

80


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng

Tên bảng

3.18

Sự thay đổi diện tích vết thương mạn tính sau ghép tế bào gốc

Trang

từ mô mỡ tự thân ……………………………………………….

81

3.19

Biến đổi số lượng hồng cầu và bạch cầu máu ngoại vi ...............

82

3.20

Biến đổi men gan trước và sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

82

3.21

Những can thiệp giúp vết thương mạn tính liền hoàn toàn .........

95

3.22

Tác dụng không mong muốn khi ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

95

4.1

Thời gian điều trị vết thương mạn tính bằng các biện pháp khác nhau

132


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ

Tên biểu đồ

Trang

1.1

Quá trình liền vết thương và vai trò của tế bào gốc trung mô

24

3.1

Nguyên nhân trực tiếp gây nên vết thương mạn tính

55

3.2

Phân bố vị trí vết thương mạn tính tại thời điểm T0

55

3.3

Phân bố vị trí vể thương mạn tính được ghép tế bào gốc từ
mô mỡ thự thân tại thời điểm T1 ..............................................

3.4

Tỷ lệ phần trăm kích thước vết thương mạn tính giảm theo
thời gian sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ......................

3.5

83

Biến đổi số lượng vi khuẩn/ cm2 bề mặt vết thương mạn tính trước
và sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ............................................

3.7

81

Chủng vi khuẩn bề mặt vết thương mạn tính trước và sau
ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ............................................

3.6

71

84

Sự biến đổi nguyên bào sợi, mạch máu tân tạo và tế bào viêm
sau ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ......................................

85


DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình

Tên hình

Trang

1.1

Cơ chế tạo dịch tiết tại chỗ vết thương …………………………….

10

1.2

pH của vết thương cấp tính, vết thương mạn tính và quá trình liền
vết thương theo thời gian ..................................................................

12

1.3

Tế bào gốc trung mô biệt hóa thánh các loại mô khác nhau .............

25

1.4

Tê bào gốc trong mô mỡ …………………………………………...

27

1.5

Vai trò của tế bào gốc từ mô mỡ trong tái tạo và phục hồi da ……..

29

1.6

Quy trình lấy mô mỡ, xử lý mô, nuôi cấy tạo tấm tế bào, chuẩn bị
nền vết thương và ghép cho bênh nhân …………………………….

31

2.1

Tấm tế bào gốc từ mô mỡ tự thân trong transwell………………….

35

2.2

Xác định kích thước vết thương bằng phần mềm Image Pro Plus
4.5 chế độ polygon ............................................................................

42

2.3

Xác định pH tại chỗ vết thương mạn tính bằng giấy quỳ .................

44

2.4

Vị trí phẫu thuật lấy mô mỡ trên người bệnh ...................................

45

2.5

Mô mỡ được lấy từ bệnh nhân và bảo quản mô mỡ .........................

46

2.6

Quá trình tạo tấm tế bào gốc từ mô mỡ ............................................

46

2.7

Thủ thuật ghép tấm tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ..................................

48

3.1

Bệnh nhân có trên ba vết thương mạn tính .......................................

56

3.2

Đặc điểm viêm cấp tính tại chỗ vết thương mạn tính .......................

57

3.3

Đặc điểm xơ chai và tăng sản da vùng cận tổn thương của vết
thương mạn tính …………………………………………………...

58

3.4

Đặc điểm độ ẩm da vùng cận tổn thương của vết thương mạn tính .

58

3.5

Đặc điểm màu sắc dịch tiết tại chỗ vết thương mạn tính …………..

62

3.6

Đặc điểm màu sắc dịch tiết tại chỗ vết thương mạn tính ......…......

62

3.7

Đặc điểm pH bề mặt vết thương mạn tính ...……………………….

63

3.8

Vi thể vết thương mạn tính khi mới vào viện .......………………....

66


DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình

Tên hình

Trang

3.9

Vi thể vết thương mạn tính khi mới vào viện ...................................

66

3.10 Vi thể vết thương mạn tính khi mới vào viện ...................................

66

3.11 Vi thể vết thương mạn tính khi mới vào viện ...................................

67

3.12 Vi thể vết thương mạn tính khi mới vào viện ...................................

67

3.13 Siêu cấu trúc vết thương mạn tính khi mới vào viện ........................

68

Siêu cấu trúc vết thương mạn tính khi mới vào viện ........................

69

3.15 Siêu cấu trúc vết thương mạn tính khi mới vào viện ........................

69

3.16 Siêu cấu trúc vết thương mạn tính khi mới vào viện ........................

70

3.14

3.17

Biến đổi vùng cận tổn thương của vết thương mạn tính sau ghép tế
bào gốc từ mô mỡ tự thân .................................................................

3.18

73

Biến đổi vùng cận tổn thương của vết thương mạn tính sau ghép tế
bào gốc từ mô mỡ tự thân ................................................................

74

3.19

Hình ảnh biểu mô hóa một phần bờ mép vết thương ........................

76

3.20

Hình ảnh kích thước vết thương thu nhỏ nhưng không thấy biểu mô hóa

77

3.21

Hình ảnh biểu mô hóa xung quanh bờ mép vết thương ...................

78

3.22

Biến đổi pH bề mặt vết thương mạn tính ..........................................

80

3.23

Vi thể vết thương mạn tính trước khi ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

86

3.24

Vi thể vết thương mạn tính trước khi ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

87

3.25

Vi thể vết thương mạn tính sau 7 ngày ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

88

3.26

Vi thể vết thương mạn tính sau 15 ngày ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

89

3.27

Vi thể vết thương mạn tính sau 20 ngày ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân

89

3.28

Siêu cấu trúc mảnh sinh thiết mô vết thương mạn tính trước khi
ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ....................................................

3.29

90

Siêu cấu trúc mảnh sinh thiết mô vết thương mạn tính trước khi
ghép tế bào gốc từ mô mỡ tự thân ....................................................

91


Luận án đủ ở file: Luận án full