Tài chính với phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô thành phố hà nội ( Luận án tiến sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

BỘ TÀI CHÍNH

-------]^-------

LÊ MINH ĐỨC

tμi chÝnh víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n
vïng ven ®« thμnh phè hμ néi

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2014


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

BỘ TÀI CHÍNH

-------]^-------

LÊ MINH ĐỨC

tμi chÝnh víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n
vïng ven ®« thμnh phè hμ néi
Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng
Mã số

: 62.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS PHAN DUY MINH
2. TS NGUYỄN DUY PHONG

HÀ NỘI - 2014


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan bản luận án là công trình nghiên
cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án
là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Lê Minh Đức


MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU
Chương 1: TỔNG QUAN NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CÓ

LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1.1. Các quan điểm nghiên cứu chính
1.1.2. Các phương pháp nghiên cứu chính
1.2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
1.2.1. Trên thế giới
1.2.2. Ở Việt Nam
1.3. ĐÁNH GIÁ TỔNG QUAN NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU CÓ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.3.1. Những vấn đề đã được giải quyết cần kế thừa
1.3.2. Những vần đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu đối với đề tài
Tiểu kết chương 1
Chương 2: TÀI CHÍNH VỚI PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN
VÙNG VEN ĐÔ THỊ
2.1. CÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ THỊ
2.1.1. Kinh tế vùng ven đô thị
2.1.2. Công nghiệp nông thôn vùng ven đô thị
2.2. TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN
VÙNG VEN ĐÔ THỊ
2.2.1. Nhận thức về tài chính
2.2.2. Vai trò của tài chính với phát triển công nghiệp nông thôn vùng
ven đô thị
2.2.3. Các công cụ tài chính chủ yếu tác động đến quá trình phát triển
công nghiệp nông thôn

1
5
5
5
6

8
8
9
17
17
18
19
21
21
21
28
31
31
35
41


2.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ TRONG NƯỚC SỬ DỤNG TÀI
CHÍNH CHO PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN
2.3.1. Kinh nghiệm quốc tế và trong nước
2.3.2. Những bài học được rút ra
Tiểu kết chương 2
Chương 3: THỰC TRẠNG TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN CÔNG
NGHIỆP NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ HÀ NỘI THỜI GIAN QUA
3.1. KHÁI QUÁT CÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ HÀ NỘI
3.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội vùng ven đô Hà Nội
3.1.2. Tình hình phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô thành
phố Hà Nội trong thời gian qua
3.2. THỰC TRẠNG TÀI CHÍNH VỚI PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP
NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ HÀ NỘI

3.2.1. Về vốn đầu tư trực tiếp cho các cơ sở công nghiệp
3.2.2. Các chính sách tài chính khuyến khích ưu đãi phát triển công
nghiệp nông thôn vùng ven đô
3.2.3. Tài chính với những vần đề đào tạo nguồn nhân lực, mở rộng thị
trường, giải quyết lao động việc làm, giảm thiểu ô nhiễm môi
trường trong các làng nghề vùng ven đô
3.2.4. Chính sách xây dựng cơ sở hạ tầng
3.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TÀI CHÍNH VỚI PHÁT TRIỂN CÔNG
NGHIỆP NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ HÀ NỘI
3.3.1. Những kết quả đạt được
3.3.2. Những hạn chế tồn tại
3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế tồn tại
Tiểu kết chương 3
Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH THÚC ĐẨY
PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ THÀNH
PHỐ HÀ NỘI TRONG NHỮNG NĂM TỚI
4.1. QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN CÔNG
NGHIỆP NÔNG THÔN VÙNG VEN ĐÔ HÀ NỘI
4.1.1. Quan điểm chung về phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven
đô Hà Nội
4.1.2. Mục tiêu phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô Hà Nội
4.1.3. Định hướng phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô Hà Nội

47
47
56
58
60
60
60

67
86
86
89

91
94
96
96
99
100
102

104
104
104
107
109


4.2. GIẢI PHÁP TÀI CHÍNH ĐỂ PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP NÔNG
THÔN VÙNG VEN ĐÔ HÀ NỘI
4.2.1. Tăng cường huy động các nguồn lực tài chính để đầu tư phát triển
kinh tế - xã hội của Thành phố nói chung và có đủ nguồn lực tài
chính để phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô nói riêng
4.2.2. Hoàn thiện chính sách thuế trong đó chú ý khuyến khích phát
triển công nghiệp nông thôn nói chung và công nghiệp nông thôn
vùng ven đô Thành phố Hà Nội nói riêng
4.2.3. Tăng chi ngân sách Nhà nước cho đầu tư phát triển công nghiệp
nông thôn vùng ven Thành phố Hà Nội

4.2.4. Hoàn thiện cơ chế chính sách tín dụng thúc đẩy công nghiệp nông
thôn vùng ven đô phát triển theo hướng công nghiệp hóa, hiện
đại hóa
4.2.5. Thành phố cần đổi mới cơ chế, chính sách tạo môi trường đầu tư
thuận lợi, thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào phát
triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô
4.3. CÁC GIẢI PHÁP ĐIỀU KIỆN
4.3.1. Khẩn trương hoàn thành công tác quy hoạch phát triển công
nghiệp nông thôn vùng ven đô
4.3.2. Đẩy mạnh phân cấp quản lý kinh tế xã hội trong lĩnh vực phát
triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô
4.3.3. Tổ chức các hình thức hoạt động xúc tiến đầu tư vào vùng ven
đô; xây dựng, củng cố hệ thống khuyến công từ thành phố đến
các huyện và các xã
Tiểu kết chương 4
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

115

115

119
122

131

135
138
138
141

142
144
145
147
148
154


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

BCH
CNH, HĐH
DN
GTGT
GTSX
HĐND
HTX
KT-XH
LNTT
MTTQ
NCS
NN&PTNT

PTCN
SX
SXKD
TCDN
TCĐN
TCHGĐ
TCNN
TCTG
TCXH
TNHH
TP
TT
TTCN
TTKC
UBND
XHCN

Ban Chấp hành
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Doanh nghiệp
Giá trị gia tăng
Giá trị sản xuất
Hội đồng nhân dân
Hợp tác xã
Kinh tế - xã hội
Làng nghề truyền thống
Mặt trận Tổ quốc
Nghiên cứu sinh
Nông nghiệp và phát triển nông thôn
Phát triển công nghiệp

Sản xuất
Sản xuất kinh doanh
Tài chính doanh nghiệp
Tài chính đối ngoại
Tài chính hộ gia đình
Tài chính nhà nước
Tài chính thế giới
Tổ chức xã hội
Trách nhiệm hữu hạn
Thành phố
Trung tâm
Tiểu thủ công nghiệp
Trung tâm Khuyến công
Ủy ban nhân dân
Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC CÁC BẢNG TRONG LUẬN ÁN

Số hiệu

Nội dung

Trang

Bảng 3.1: Tốc độ tăng trưởng và đóng góp vào tăng trưởng của các ngành

61

Bảng 3.2: Nhu cầu vốn đầu tư

62

Bảng 3.3: Dự báo dân số Thủ đô Hà Nội

63

Bảng 3.4: Một số chỉ tiêu về lao động

64

Bảng 3.5: Tổng số làng nghề UBND thành phố Hà Nội công nhận đến năm 2013

69

Bảng 3.6: Tỷ lệ đóng góp GTSX làng nghề đối với GDP của TP Hà Nội

73

Bảng 3.7: Số lượng một số sản phẩm chủ yếu của các làng nghề

74

Bảng 3.8: Một số sản phẩm xuất khẩu của các làng nghề

75

Bảng 3.9: Giá trị xuất khẩu của thành phố Hà Nội

76

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ TRONG LUẬN ÁN

Số hiệu

Nội dung

Biểu đồ 3.1: Hiện trạng làng nghề thành phố Hà Nội

Trang
70

Biểu đồ 4.1: GTSX làng nghề trong tổng GTSX công nghiệp thành phố

113

Biểu đồ 4.2: Thu nhập bình quân

114

Biểu đồ 4.3: Giá trị sản xuất làng nghề

114

Biểu đồ 4.4: Quy hoạch phát triển làng nghề thành phố Hà Nội đến năm 2030

115

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Công nghiệp nông thôn có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát
triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, mỗi ngành, mỗi địa phương. Công nghiệp
nông thôn có quan hệ mật thiết với sự phát triển kinh tế - xã hội nông thôn. Là
“chìa khoá” của sự tăng trưởng kinh tế, là yếu tố tạo thành môi trường đầu tư của
các doanh nghiệp, các tổ chức và nó có quan hệ mật thiết với sự phát triển kinh
tế - xã hội ở nông thôn. Khái niệm “Công nghiệp nông thôn” mới chỉ nêu ra từ
những năm 70 của thế kỷ XX, nhưng trong thực tế thì công nghiệp nông thôn đã
được hình thành như một thực thể kinh tế độc lập với các trình độ phát triển khác
nhau, gắn liền với sự phát triển của nông nghiệp, nông thôn từ rất lâu. Nên vấn
đề phát triển công nghiệp nông thôn ngày càng thu hút sự chú ý của các nhà đầu
tư, các nhà kinh tế, các nhà hoạch định và thực thi chính sách.
Hiện nay ở nhiều nước trên thế giới, nhất là các nước đang phát triển, phát
triển công nghiệp nông thôn được coi là vấn đề tất yếu có ý nghĩa chiến lược lâu
dài. Đối với Việt Nam, là một nước với đặc điểm có nền nông nghiệp lâu đời,
nhưng hiện tại vẫn đang tiếp cận với công nghệ hiện đại, 70% dân số sống ở khu
vực nông thôn với một cơ cấu kinh tế độc canh, thuần nông, năng suất thấp. Từ
đó yêu cầu cấp bách là phải có những chính sách, cơ chế hợp lý để đẩy mạnh
phát triển công nghiệp nông thôn, làm chuyển dịch mạnh mẽ cơ cấu kinh tế, thực
hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đặc biệt, phát triển
công nghiệp nông thôn những vùng ven đô thị ngoài những đặc điểm chung của
các vùng nông thôn, còn có không ít những đặc thù, nên rất cần những chính
sách và cơ chế phù hợp, nhất là chính sách, cơ chế tài chính.
Nông thôn nói chung, vùng ven đô Hà Nội nói riêng có vị trí quan trọng
đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. Trong những năm qua,
các vùng nông thôn của Hà Nội trong trào lưu chung của cả nước đang thực hiện
công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đã có những kết quả bước đầu đáng

2
khích lệ. Tuy vậy, nhìn chung đây vẫn là vùng kinh tế chậm phát triển so với
tiềm năng và lợi thế vốn có của nó. Thực trạng đó do nhiều nguyên nhân, nhưng
một trong những nguyên nhân quan trọng nhất là chưa có được những chính
sách, cơ chế hợp lý, đặc biệt là chính sách và cơ chế tài chính với phát triển công
nghiệp nông thôn.
Nhận thức được điều đó NCS đã lựa chọn nghiên cứu đề tài “Tài chính
với phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô thành phố Hà Nội” cho bản
luận án tiến sỹ kinh tế của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu đề tài là thông qua việc hệ thống hóa và làm rõ thêm
những nhận thức lý luận về sử dụng tài chính thúc đẩy phát triển công nghiệp
nông thôn vùng ven các đô thị; khái quát thực trạng tài chính với phát triển công
nghiệp nông thôn vùng ven đô Hà Nội với những kết quả, ưu điểm cũng như
những hạn chế, nhược điểm và nguyên nhân của chúng để từ đó đề xuất các giải
pháp sử dụng hữu hiệu nhất tài chính thúc đẩy phát triển công nghiệp nông thôn
vùng ven đô Hà Nội trong thời gian tới.
Để đạt được mục đích nghiên cứu, các nhiệm vụ nghiên cứu cần phải thực
hiện là:
- Hệ thống hóa và làm rõ thêm những nhận thức lý luận về tài chính với
phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô thị;
- Khái quát hóa thực trạng tài chính đối với phát triển công nghiệp nông
thôn vùng ven đô Hà Nội trong thời gian qua;
- Phân tích, đánh giá thực trạng để chỉ ra những kết quả, ưu điểm cũng
như những hạn chế, nhược điểm và nguyên nhân của chúng trong việc sử dụng
tài chính với phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô Hà Nội;
- Khảo sát kinh nghiệm của một số địa phương và một số quốc gia trong
sử dụng tài chính phát triển công nghiệp nông thôn để từ đó rút ra các bài học
cần thiết cho Hà Nội;

3
- Đề xuất các giải pháp sử dụng tài chính một cách hữu hiệu nhất thúc đẩy
phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô thành phố Hà Nội trong những
năm tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận án là tài chính với phát triển công nghiệp
nông thôn vùng ven đô thị.
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Về không gian: Do tính đa dạng và phức tạp trong phân bố địa hình
nông thôn của thành phố Hà Nội, nên phạm vi nghiên cứu chủ yếu tập trung vào
một số huyện điển hình vùng ven đô Hà Nội;
Giới hạn với 3 công cụ tài chính cụ thể như: Chi ngân sách nhà nước,
thuế, tín dụng đối với phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô.
+ Về thời gian: Thực trạng tập trung khảo sát trong khoảng thời gian từ
năm 2008 đến năm 2012. Những định hướng cho đến năm 2020 và những năm
tiếp theo.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác Lênin, trong quá trình nghiên cứu đề tài đã kết hợp và sử dụng các phương pháp
chủ yếu sau đây:
- Điều tra thống kê một số cụm, khu công nghiệp, làng nghề tiểu thủ công
nghiệp truyền thống tại một số huyện vùng ven đô thành phố Hà Nội (Được tiến
hành ở huyện Đông Anh, Sóc Sơn, Gia Lâm, Từ Liêm, Thanh Trì, Thạch Thất,
Hoài Đức);
- Trao đổi, toạ đàm về tình hình phát triển công nghiệp nông thôn các
huyện, tỉnh;
- Thống kê, tổng hợp những thông tin có liên quan về kinh tế, xã hội, tài
chính… từ các cơ quan thống kê và các cơ quan ban ngành khác;
- Phân tích, đánh giá tình hình trên cơ sở các nguồn tài liệu điều tra, thu

thập được;


4
- So sánh, đối chiếu tình hình của đối tượng nghiên cứu với các đối tượng
khác có liên quan.
5. Kết cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
luận án kết cấu gồm 4 chương (140 trang).
Chương 1: Tổng quan những vấn đề nghiên cứu có liên quan đến đề tài
(16 trang)
Chương 2: Tài chính với phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô
thị (39 trang)
Chương 3: Thực trạng tài chính đối với phát triển công nghiệp nông thôn
vùng ven đô Hà Nội thời gian qua (44 trang)
Chương 4: Định hướng và giải pháp tài chính thúc đẩy phát triển công
nghiệp nông thôn vùng ven đô thành phố Hà Nội trong những năm tới (41 trang)


5
Chương 1
TỔNG QUAN NHỮNG VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. QUAN ĐIỂM VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1.1.1. Các quan điểm nghiên cứu chính
- Quan điểm hệ thống: Các lĩnh vực tự nhiên cũng như kinh tế xã hội vốn
là một thể thống nhất không thể tách rời. Công nghiệp nông thôn có vai trò rất
quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, mỗi
ngành, mỗi địa phương. Hơn thế nữa, các địa bàn nghiên cứu cũng có mối quan

hệ mật thiết với các vùng lãnh thổ chung quanh nó, thậm chí là không liền kề về
mặt địa lý nhưng có các mối quan hệ về kinh tế, xã hội. Hay nói cách khác, vùng
nghiên cứu vừa là một hệ thống kín nhưng lại là một hệ thống mở, chúng có mối
quan hệ khăng khít với nhau trong quá trình trao đổi vật chất và năng lượng. Bởi
vậy, khi nghiên cứu về lĩnh vực tài chính với phát triển công nghiệp nông thôn
vùng ven đô Thành phố nhất thiết phải đặt đối tượng nghiên cứu trong một chỉnh
thể thống nhất dựa trên quan điểm hệ thống.
- Quan điểm tổng hợp: Để đánh giá được thực trạng tài chính cũng như
định hướng các giải pháp nhằm phát triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô
thì cần có cái nhìn tổng quát từ nguyên nhân đến thực trạng và xu hướng phát
triển của vấn đề. Muốn vậy, người nghiên cứu phải nắm bắt được những thông
tin về tất cả các khía cạnh có liên quan đến lĩnh vực tài chính, bao gồm các
công cụ tài chính cũng như yếu tố tự nhiên, kinh tế xã hội trong vùng ven đô,
bởi lẽ nó có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau và cùng ảnh hưởng tới thực
trạng cũng như yếu tố phát triển công nghiệp nông thôn. Do đó, việc phân tích,
đánh giá tổng hợp đối với vấn đề là hết sức cần thiết.
- Quan điểm tiếp cận địa lý: Việc đánh giá thực trạng tài chính với phát
triển công nghiệp nông thôn vùng ven đô cần chú ý tới tính chất và mức độ theo
các thời kỳ khác nhau. Hơn nữa, lĩnh vực tài chính với phát triển công nghiệp


6
nông thôn cũng có sự khác biệt theo từng thời kỳ do đặc thù của cơ chế, chính
sách, thị trường… Mặt khác, trong quá trình nghiên cứu cũng cần có những
thông tin phải truy hồi quá khứ hay dự báo tương lai. Do vậy, khi nghiên cứu cần
chú ý tới tính chất địa lý của đối tượng theo thời gian và theo không gian để có
những đánh giá và dự báo đúng đắn.
- Quan điểm phát triển bền vững: Quá trình phát triển công nghiệp nông
thôn nói riêng và quá trình CNH, HĐH, phát triển kinh tế - xã hội nói chung của
Việt Nam cũng như các nước khác trên thế giới hiện nay đang đứng trước thách

thức lớn về lĩnh vực tài chính, vấn đề môi trường sinh thái, nếu không giải quyết
kịp thời vấn đề này thì sẽ không thể hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội
bền vững. Cần cân đối giữa tốc độ tăng trưởng kinh tế với việc sử dụng các
nguồn lực tài chính. Cụ thể là việc sử dụng công cụ tài chính, tài nguyên phải
nằm trong phạm vi chịu tải của chúng để chúng có thể khôi phục về số lượng và
chất lượng theo quy luật của tự nhiên. Nếu vượt quá “ngưỡng” cho phép thì khả
năng huy động nguồn lực, tự làm sạch, tự phục hồi sẽ không còn nữa, sẽ dẫn đến
sự mất cân đối nguồn lực, mất cân bằng hệ sinh thái, tạo điều kiện thúc đẩy sự
huỷ hoại nguồn lực, môi sinh của cộng đồng. Do đó, khi nghiên cứu, đánh giá
tác động của công cụ tài chính và môi trường hay quy hoạch bảo vệ môi trường
và quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế, xã hội, nhất thiết phải gắn với mục tiêu
vì sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững, tuy nhiên có đặt trong điều kiện cụ thể
của mỗi vùng, mỗi ngành, đặc biệt là vấn đề tài chính trong phát triển công
nghiệp nông thôn vùng ven đô mà có những tiêu chí phù hợp. Đối với các cụm
công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, làng nghề Hà Nội hiện nay, vấn đề phát triển
bền vững cần có sự kết hợp hài hoà giữa lợi ích kinh tế với lợi ích sinh thái; hài
hoà giữa mục tiêu kinh tế và mục tiêu văn hoá - xã hội..
1.1.2. Các phương pháp nghiên cứu chính
- Phương pháp thu thập, phân tích, tổng hợp tài liệu: Đây là một trong
những phương pháp tiền đề, cơ bản đối với bất cứ nghiên cứu nào. Các tài liệu
cần thu thập gồm các đề tài nghiên cứu và các thông tin liên quan tới địa bàn


7
nghiên cứu. Việc thu thập đầy đủ các số liệu không chỉ là cơ sở cho việc tiến
hành nghiên cứu được thuận lợi mà còn giúp người nghiên cứu định hướng rõ
ràng những nội dung cần làm rõ về đề tài. Công việc này được tiến hành trong
giai đoạn đầu tiên của luận án và có thể được bổ sung trong suốt quá trình
nghiên cứu.
- Phương pháp phân tích hệ thống: Đây là phương pháp chung cho nhiều

ngành khoa học. Mỗi hệ thống tự nhiên và kinh tế xã hội đều bao gồm nhiều bộ
phận cấu thành, chúng có mối liên hệ ràng buộc và tác động qua lại lẫn nhau.
Nghiên cứu sinh đã sử dụng phương pháp này để phân tích các mối quan hệ giữa
các hoạt động kinh tế xã hội với tài chính phát triển công nghiệp nông thôn vùng
ven đô thành phố Hà Nội.
- Phương pháp thực địa: Phương pháp này được sử dụng phổ biến trong
hầu hết các nghiên cứu khoa học, vì nó giúp thị sát tình hình thực tế, có cái
nhìn khách quan khi tiến hành nghiên cứu. Đồng thời bổ sung được những nội
dung, những thông tin mà các nghiên cứu trên tài liệu có thể chưa phản ánh
được hết. Ngay cả sau khi đưa ra kết quả vẫn cần đến khâu thực địa, khảo sát
thực tế để kiểm chứng những kết quả đó. Nghiên cứu sinh đã tiến hành khảo sát
một số Huyện vùng ven đô thành phố nhằm thu thập các thông tin, lấy mẫu
phân tích và phỏng vấn các hộ sản xuất kinh doanh về đầu tư cho phát triển
công nghiệp nông thôn.
- Phương pháp phỏng vấn nhanh: Phương pháp này giúp thu thập, cập
nhật thêm những thông tin chưa có tài liệu thống kê, hoặc muốn lấy ý kiến từ
cộng đồng hoặc các đối tượng có liên quan. Nghiên cứu sinh đã sử dụng phương
pháp này để thu thập các thông tin liên quan đến công nghiệp nông thôn, làng
nghề truyền thống vùng ven đô thành phố Hà Nội. Sau khi phỏng vấn cần tiến
hành phân tích, so sánh, tổng hợp các thông tin đã thu được.
- Phương pháp bản đồ, biểu đồ: Việc mô hình hoá các dữ liệu bằng các
biểu đồ, sơ đồ giúp các nội dung trình bày mang tính trực quan hơn, thể hiện rõ
hơn mối liên hệ giữa các yếu tố được trình bày. Phương pháp bản đồ được sử


8
dụng để thể hiện một số nội dung về mặt không gian như sự phân bố quy hoạch,
số liệu kinh phí đầu tư phát triển đối với lĩnh vực công nghiệp nông thôn vùng
ven đô Thành phố Hà Nội.
1.2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

1.2.1. Trên thế giới
Trên thế giới, từ những năm đầu của thế kỷ XX có một số công trình
nghiên cứu có liên quan đến Công nghiệp nông thôn như: “Nhà máy làng xã”
của Bành Tử (1922); “Mô hình sản xuất làng xã” và “Xã hội hoá làng thủ công”
của N.H Noace (1928). Năm 1964, Tổ chức WCCI (World crafts council
International - Hội đồng Quốc tế về nghề thủ công thế giới) được thành lập, hoạt
động phi lợi nhuận vì lợi ích chung của các quốc gia có nghề thủ công truyền
thống, Ngô Trà Mai (2008).
Đối với các nước châu Á, sự phát triển công nghiệp nông thôn là giải pháp
tích cực cho các vấn đề kinh tế xã hội ở nông thôn. Thực tế nhiều quốc gia trong
khu vực có những kinh nghiệm hiệu quả trong phát triển công nghiệp nông thôn,
điển hình là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Thái Lan; hay Nhật Bản
với sự thành lập “Hiệp hội khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống” là hạt
nhân cho sự nghiệp khôi phục và phát triển ngành nghề có tính truyền thống dựa
theo “Luật nghề truyền thống” của Trần Minh Yến (2003).
Có thể nói, công nghiệp nông thôn có quan hệ mật thiết với sự phát
triển kinh tế - xã hội ở nông thôn. Hiện nay ở nhiều nước, nhất là các nước
đang phát triển, công nghiệp nông thôn được coi là vấn đề tất yếu có ý nghĩa
chiến lược lâu dài. Việc nghiên cứu và phát triển công nghiệp nông thôn đã
được đặt ra từ lâu và phát triển mạnh về cả về lý luận và thực tiễn. Trên thế
giới, đã có nhiều công trình nghiên cứu về công nghiệp nông thôn được thực
hiện để phổ biến kiến thức, kinh nghiệm và hướng dẫn thực hành cho cộng
đồng và những người quan tâm. Dưới đây là một số bài viết, công trình
nghiên cứu đáng được quan tâm:


9
- Perspectives of rural industrialisation in Vietnam, proposal options from
East and China experiences (Triển vọng của Công nghiệp hóa nông thôn ở Việt

Nam, những gợi ý từ kinh nghiệm của Đông Á và Trung Quốc) của GS. Shigeru
Ishikawa. Nội dung của công trình đưa ra 2 mô hình chính là W.A.Lewis và
TVEs. Đặc điểm của mô hình Lewis là chuyển dịch lao động và lương thực thừa
từ khu vực nông thôn sang khu vực công nghiệp. Đồng thời đưa ra một số kết
luận ban đầu từ kinh nghiệm công nghiệp hóa của Nhật Bản và các nước Đông
Á như: Phát triển nông nghiệp ở vùng châu Á gió mùa, bắt đầu từ đầu tư cơ bản
về thủy lợi, là điều kiện đầu tiên để công nghiệp hóa thành công. Đối với phát
triển nông nghiệp, các mối quan hệ cộng đồng nông thôn đóng vai trò đặc biệt
quan trọng của mỗi quốc gia.
- Potentialities of rural industrialization in Vietnam: Lessons from china’s
experience (Tiềm năng công nghiệp hóa nông thôn ở Việt Nam, bài học rút ra từ
Trung Quốc) của Michiki Kikuchi - Đại học tổng hợp Hosei.
Phát triển công nghiệp nông thôn nhờ phát triển doanh nghiệp hương trấn
(TVEs) ở Trung Quốc được tiến hành rất linh động tùy thuộc vào thời gian,
không gian và cái nhân tố tác động. Các TVEs cũng hình thành và phát triển
trong các lĩnh vực kinh doanh mà doanh nghiệp Nhà nước chiếm ưu thế. Phong
trào mỗi làng một nghề nên được đầy mạnh đặc biệt đối với ngành nghề truyền
thống. Luận thuyết về luân chuyển toàn cầu có thể đem lại sự phát triển cho Việt
Nam theo kịch bản của chiến lược hướng tới xuất khẩu.
1.2.2. Ở Việt Nam
Ở Việt Nam, vấn đề công nghiệp nông thôn được đề cập đến qua nhiều
thời kỳ, với những khía cạnh và các mục đích khác nhau.
Về sách tham khảo. Có một số công trình như: “Làng nghề thủ công
truyền thống Việt Nam” của Bùi Văn Vượng, 1998. Tác giả đã tập trung trình
bày các loại hình làng nghề truyền thống như: Đúc đồng, kim hoàn, rèn, gốm,
trạm khắc đá, dệt, thêu, ren, giấy dó, tranh dân gian, dệt chiếu, quạt giấy, mây tre
đan, ngọc trai, làm trống. Ở đây chủ yếu giới thiệu lịch sử, kinh tế, văn hoá, nghệ


10

thuật, tư tưởng, kỹ thuật, các bí quyết nghề, thủ pháp nghệ thuật, kỹ thuật của
các nghệ nhân và các làng nghề thủ công truyền thống Việt Nam. Trong cuốn
“Bảo tồn và phát triển các làng nghề trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại
hóa” của Dương Bá Phượng (2001). Tác giả đã đề cập khá đầy đủ lý luận đến
thực trạng của làng nghề; từ đặc điểm, khái niệm, con đường và điều kiện hình
thành làng nghề, tập trung vào một số làng nghề ở mổ số tỉnh với các quan điểm,
giải pháp và phường hướng nhằm phát triển các làng nghề trong CNH, HĐH.
Cùng với hướng này còn có cuốn “Phát triển làng nghề truyền thống trong quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa” của Mai Thế Hởn (2003)
Các công trình nghiên cứu khác của một số tác giả, như “Phát triển làng
nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại
hóa” của Trần Minh Yến, (2003); "Làng Đại Bái - Gò Đồng Bắc Ninh; của Đỗ
Thị Hào, (1987); “Về hai làng nghề truyền thống Phú Bài và Hiền Lương” của
Bùi Thị Tân, (1999).
Về các bài viết. Trong lĩnh vực này các bài viết còn hơi ít cả số lượng và
nội hàm nghiên cứu. Các bài này chỉ mới nên được khái niệm, cách thức phân
loại công nghiệp nông thôn. Dưới đây là một số bài tiêu biểu.
- Ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong công nghiệp nông thôn nước
ta của GS. TS Nguyễn Đình Phan, ThS Đặng Thị Lan (Khoa học và tổ quốc số
20, 21 tháng 11/2004) giới thiệu công nghiệp nông thôn đóng vai trò quan trọng
trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và nông thôn. Để khu
vực này có thể phát triển nhanh chóng và phát huy mạnh mẽ tác động của mình
tới sự phát triển kinh tế nói chung, cần triển khai một cách tổng hợp nhiều biện
pháp kinh tế - kỹ thuật và tổ chức cả ở tầm vĩ mô và trong từng doanh nghiệp.
Trong các giải pháp này, đẩy mạnh việc ứng dụng tiến bộ công nghệ và phát huy
tối đa tác động của chúng là một trong những giải pháp hết sức cơ bản và then
chốt. Theo đánh giá của các chuyên gia thì trong thời kỳ bắt đầu công nghiệp
hóa như Việt Nam hiện nay khoa học công nghệ đóng góp 30 - 40% vào tăng
trưởng nông nghiệp và 40 - 50% trong tăng trưởng công nghiệp.

11
- Thực trạng và giải pháp phục hồi và phát triển làng nghề trong nông
thôn đồng bằng sông Hồng của GS.TS Nguyễn Thế Nhã (Tạp chí Kinh tế và
Phát triển) giới thiệu những làng nghề truyền thống ở nước ta, đó là những làng
nghề nổi tiếng đã tồn tại hàng trăm năm. Các làng nghề phát triển mạnh sẽ lân
sang các ngành bên cạnh và trở thành vùng nghề rộng lớn hơn. Việc khôi phục
và phát triển các làng nghề có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội
ở nông thôn. Trong những năm gần đây, các làng nghề đã đem lại nhiều hiệu quả
kinh tế - xã hội, đáng chú ý là:
+ Các làng nghề góp phần đáng kể vào sự gia tăng giá trị sản phẩm cho
các địa phương.
+ Các làng nghề đã tạo thêm nhiều việc làm, tăng thu nhập cho người lao
động. Các làng nghề ở đồng bằng sông Hồng, hàng năm đã thu hút khoảng gần
600 ngàn lao động vào làm các nghề phi nông nghiệp, chẳng những thu hút lao
động cho bản thân các hộ nghề, mà còn thu hút thêm lao động tại địa phương và
lao động từ các địa phương khác đến.
- Vốn với quá trình phát triển công nghiệp nông thôn khu vực đồng bằng
Sông Hồng của TS Lê Khắc Trí (Tạp chí Công nghiệp) giới thiệu khu vực đồng
bằng sông Hồng là một khu vực có vị trí địa lý, kinh tế, xã hội thuận lợi cho sự
phát triển công nghiệp nông thôn. Các tỉnh ở khu vực này đều tập trung hoặc bao
quanh khu vực sông Hồng, sông Thái Bình là những nơi có truyền thống văn hóa
lâu đời, có các làng nghề truyền thống rất phát triển, lại gần các trung tâm kinh tế
lớn của cả nước là Hà Nội, Hải Phòng, nên dễ giao lưu, tiếp cận được với thông
tin đa chiều, công nghệ hiện đại và thị trường rộng lớn. Để thực hiện công
nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn đòi hỏi phải có một số vốn
đáng kể và điều quan trọng hơn là phải sử dụng có hiệu quả số vốn này. Xuất
phát từ yêu cầu đó, bài viết của chúng tôi tập trung xem xét vấn đề huy động và
sử dụng vốn phục vụ quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông
thôn ở khu vực Đồng bằng sông Hồng một vùng nông nghiệp, nông thôn.

12
Về đề tài nghiên cứu: Đề tài khoa học về việc “Hoàn thiện các giải pháp
kinh tế tài chính nhằm khôi phục và phát triển làng nghề ở nông thôn vùng Đồng
bằng sông Hồng” của Học viện Tài chính, (2004); “Tiếp tục đổi mới chính sách và
giải pháp đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm của làng nghề truyền thống ở Bắc Bộ thời
kỳ đến năm (2010)” của Bộ Thương mại, (2003)… đặc biệt phải kể đến là đề tài
“Nghiên cứu về quy hoạch phát triển làng nghề thủ công theo hướng CNH nông
thôn ở nước CHXHCN Việt Nam” của Bộ NN&PTNT hợp tác cùng với Tổ chức
JICA của Nhật (2002), đã điều tra nghiên cứu tổng thể các vấn đề có liên quan đến
làng nghề thủ công nước ta về tình hình phân bố, điều kiện KT-XH của làng nghề,
nghiên cứu, đánh giá 12 mặt hàng thủ công làng nghề Việt Nam (về nguyên liệu,
thị trường, công nghệ, lao động…) của Trần Minh Yến, (2003).
Nhìn chung các tác giả đã làm rõ về khái niệm, lịch sử phát triển, đặc
điểm, thực trạng sản xuất và xu hướng phát triển của các làng nghề.
Gần đây, trong các nghiên cứu về làng nghề, vấn đề môi trường đang
được nhiều tác giả quan tâm, thực tế thì vấn đề này đang gây nhiều bức xúc và
nan giải đối với kinh tế xã hội nói chung.
Cuốn sách “Làng nghề Việt Nam và môi trường” của Đặng Kim Chi và
nnk, 2005. Đây là một công trình nghiên cứu tổng quát nhất về vấn đề làng
nghề và thực trạng ô nhiễm môi trường các làng nghề hiện nay. Tác giả đã nêu
rõ từ lịch sử phát triển, phân loại, các đặc điểm cơ bản làng nghề cũng như hiện
trạng kinh tế, xã hội của các làng nghề Việt Nam hiện nay. Cùng với đó là hiện
trạng môi trường các làng nghề (có phân loại cụ thể 5 nhóm ngành nghề chính).
Qua đó cũng nêu rõ các tồn tại ảnh hưởng tới phát triển kinh tế và bảo vệ môi
trường của làng nghề, nêu dự báo phát triển và mức độ ô nhiễm đến năm 2010,
một số định hướng xây dựng chính sách đảm bảo phát triển làng nghề bền vững
và đề xuất các giải pháp cải thiện môi trường cho từng loại hình làng nghề của
Việt Nam.

Qua nghiên cứu của tác giả “100% mẫu nước thải ở các làng nghề được
khảo sát có thông số vượt tiêu chuẩn cho phép. Môi trường không khí bị ô nhiễm


13
có tính cục bộ tại nơi trực tiếp sản xuất, nhất là ô nhiễm bụi vượt tiêu chuẩn cho
phép (TCCP) và ô nhiễm do sử dụng nhiên liệu than củi. Tỷ lệ người dân làng
nghề mắc bệnh cao hơn các làng thuần nông, thường gặp ở các bệnh về đường
hô hấp, đau mắt, bệnh đường ruột, bệnh ngoài da. Nhiều dòng sông chảy qua các
làng nghề hiện nay đang bị ô nhiễm nặng; nhiều ruộng lúa, cây trồng bị giảm
năng suất do ô nhiễm không khí từ làng nghề”.
Bên cạnh đó còn có rất nhiều các công trình nghiên cứu của các tác giả
khác về tình trạng môi trường và sức khoẻ tại các làng nghề.
Nghiên cứu về “Những vấn đề về sức khoẻ và an toàn trong các làng nghề
Việt Nam” các tác giả Nguyễn Hồng Tú, Nguyễn Thị Liên Hương, Lê Văn
Trinh (2005) đã nêu một số nét về lịch sử phát triển làng nghề Việt Nam. Môi
trường và sức khoè người lao động. An toàn sản xuất làng nghề, các biện pháp
phòng ngừa. Chăm sóc và nâng cao sức khoẻ cho người lao động làng nghề.
Cuốn “Nghiên cứu nguy cơ sức khoẻ ở các làng nghề tại một số tỉnh phía
bắc và giải pháp can thiệp” (Nguyễn Thị Liên Hương, 2006) cho thấy tình trạng
sức khoẻ các làng nghề phía Bắc đều trong tình trạng báo động. Tỷ lệ người lao
động có phương tiện bảo hộ đạt tiêu chuẩn vệ sinh lao động thấp (22,5%); 100%
các hộ sản xuất chế biến lương thực, thực phẩm nước thải không qua xử lý, đổ
thẳng ra cống rãnh. Nồng độ các chất khí gây ô nhiễm trong môi trường (H2S,
NH3…) có đến 3/5; 1/5 mẫu không đạt yêu cầu. Tỷ lệ người mắc bệnh hô hấp
chiếm 34,7%, bệnh về da chiếm tới 37,3%...
Ngoài ra còn có nhiều nghiên cứu khác về các khu vực làng nghề địa
phương như nghiên cứu về môi trường lao động một số làng nghề Nam Định của
Trần Văn Quang và các cộng sự (2001); nghiên cứu về môi trường, sức khoẻ
làng nghề chế biến thuốc nam Thiết Trụ (Hưng Yên) của Đan Thị Lan Hương

(Lê Đức Thọ, 2008)…
Những đề tài này nhìn chung đã giải quyết được vấn đề lý luận cơ bản về
các làng nghề, hiện trạng và xu hướng phát triển, vấn đề ô nhiễm môi trường và


14
một số giải pháp. Nhưng các đề tài đi sâu vào một làng nghề nào đớ thì hầu như
chưa nghiên cứu một cách toàn diện nhất. Mỗi khu vực làng nghề có những điều
kiện và thực tế khác nhau cho sự phát triển và bảo tồn. Hơn nữa, mỗi khu vực bị
ô nhiễm cũng có những nguồn gây ô nhiễm không giống nhau, vì vậy việc
nghiên cứu cụ thể, chi tiết để có thể đánh giá toàn diện về tiềm năng, thực trạng
cũng như xu hướng của các làng nghề có ý nghĩa quan trọng cả về khoa học và
thực tiễn.
Có thể nói cho đến tại thời điểm hiện tại ở Việt Nam mới chỉ phân tích
một số “Vần đề phát triển công nghiệp nông thôn ở nước ta” là một phần kết
quả của Đề tài nghiên cứu khoa học mang mã số KX-08-07 thuộc Chương trình
KX-08 “Phát triển tổng thể kinh tế - xã hội nông thôn Việt Nam” của tập thể
tác giả: Đặng Ngọc Dinh (Chủ biên), Lê Thành Ý, Nguyễn Mạnh Quân,
Nguyễn Đức Trị. Công trình khoa học này có mục tiêu muốn làm rõ Vai trò
của công nghiệp nông thôn trong quá trình công nghiệp hóa nông thôn Việt
Nam; Thực trạng công nghiệp nông thôn Việt Nam; Kết quả khảo sát “nhanh”
tại một số địa phương; Công nghiệp nông thôn ở một số nước trên thế giới;
Định hướng phát triển công nghiệp nông thôn ở nước ta và một số kiến nghị
giải pháp cơ bản, cần thiết.
Tuy nhiên, tập thể tác giả chưa làm rõ và nêu được các giải pháp tài
chính đối với công nghiệp nông thôn. Chỉ đưa ra những định hướng phát triển
công nghiệp nông thôn ở nước ta.
Nghiên cứu về các giải pháp. Hiện tại, đối với mỗi công trình nghiên cứu
về vấn đề môi trường làng nghề ít nhiều đều có đề cập đến các giải pháp khác
nhau nhằm cải thiện và bảo vệ môi trường, hướng tới sự phát triển bền vững.

Tổng quát nhất có lẽ phải đề cập đến cuốn “Làng nghề Việt Nam và môi
trường” của Đặng Kim Chi và các cộng sự. Dựa trên cơ sở đã nghiên cứu tổng
quan về đặc điểm cũng như thực trạng sản xuất, hiện trạng môi trường các làng
nghề, tác giả đã đi đến các giải pháp chung nhất cho từng loại làng nghề. Ở đây


15
cũng đề cập đến việc định hướng xây dựng một số chính sách đảm bảo phát
triển làng nghề bền vững (như các chính sách về hỗ trợ tài chính, chính sách về
thị trường, về cơ sở hạ tầng, giáo dục môi trường…). Qua đó đề xuất các giải
pháp, nhìn chung tập trung vào hai nhóm chính là giải pháp kỹ thuật và giải
pháp quản lý nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường cho các làng nghề. Các giải
pháp này được đề cập cụ thể hơn TNC cơ sở khoa học và thực tiến cho việc
xây dựng các chính sách và biện pháp giải quyết vấn đề môi trường ở các làng
nghề Việt Nam” (KC.08.08,2005), cụ thể là các “Tài liệu hướng dẫn áp dụng
các giải pháp cải thiện môi trường” cho các làng nghề nhựa; chế biến nông sản,
thực phẩm; thủ công mỹ nghệ; dệt nhuộm.
Các nghiên cứu của Nguyễn Thị Liên Hương, Trần Minh Yến, Đặng
Văn Trình… đã nêu trên đều có đề cập đến các giải pháp can thiệp.
Ngoài những giải pháp về kỹ thuật (sản xuất sạch hơn và sử dụng công
nghệ xử lý chất thải) thì trong công tác quản lý môi trường, các nhà nghiên cứu
hiện đang lưu ý đến một số giải pháp có tính khả thi và có hiệu quả trong điều
kiện của Việt Nam hiện nay đó là giải pháp có sự tham gia của cộng đồng và
phát triển làng nghề gắn với phát triển du lịch. Về khía cạnh này có một số
nghiên cứu, bài viết điển hình như: Sổ tay hướng dẫn xây dựng kế hoạch phát
triển làng nghề sử dụng phương pháp có sự tham gia của cộng đồng” (Bùi Đình
Toái, Nguyễn Thị Thu Quế, 2005); “Môi trường làng nghề với việc phát triển
du lịch bền vững” (Lê Hải, 2006); “ Phát triển bền vững du lịch làng nghề sinh
thái - văn hoá” (Nguyễn Thị Anh Thu, 2005); đặc biệt trong đó có nghiên cứu
về “Tính cộng đồng và xung đột môi trường tại khu vực làng nghề ở đồng bằng

sông Hồng, thực trạng và xu hướng biến đổi (Đặng Đình Long). Nghiên cứu đã
đề cập đến tình trạng xung đột môi trường hiện nay tại các làng nghề Việt
Nam, nhất là khu vực đồng bằng sông Hồng. Các tác giả đã nêu cơ sở lý luận
khá rõ ràng có liên quan như: chất lượng môi trường tại các làng nghề hiện nay
là rất xấu; nhận thức đối với việc bảo vệ môi trường của cộng đồng còn hạn


16
chế; Tâm lý phổ biến của chính quyền và cộng đồng trước thực trạng ô nhiễm
là sự trông chờ vào các cấp cao hơn, chưa có ý thức tự giác; mô hình ứng xử cơ
bản của người dân đối với vấn đề môi trường là không biết làm gì và không có
những hành vi cụ thể để bảo vệ môi trường…
Theo kết quả khảo sát của các tác giả tại 3 làng nghề điển hình thì tỷ lệ
những kiến nghị trông chờ sự giải quyết ô nhiễm vào Nhà nước chiếm tới
56,6%; giải pháp nâng cao nhận thức môi trường chiếm 14,8%; thông cảm và
cùng người sản xuất xử lý ô nhiễm chỉ có 8,5%, đặc biệt ý kiến nếu không xử
lý ô nhiễm thì ngừng sản xuất chỉ có 1,1 (Đặng Đình Long, 2005). Qua đó cho
thấy rằng ý thức của cộng đồng trong vấn đề phát triển kinh tế gắn với môi
trường còn nhiều hạn chế, vấn đề xung đột môi trường có nguy cơ khá cao và
phức tạp.
Khu vực nghiên cứu. Hà Nội là một trong những tỉnh có hoạt động làng
nghề phát triển điển hình ở khu vực đồng bằng sông Hồng. Sau khi mở rộng,
Hà Nội có khoảng 1.275 làng nghề, trong đó có 226 làng nghề được UBND
Thành phố công nhận với các tiêu chí của làng nghề. Với vai trò và hiện trạng
của các làng nghề như hiện nay, thành phố cũng như nhiều tác giả có những bài
viết và các đề tài nghiên cứu về hoạt động làng nghề, về thực trạng sản xuất,
những khó khăn hiện tại và xu hướng, kiến nghị… Ví dụ như: “Phát triển một
số làng nghề truyền thống trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở vùng
ven thủ đô (Mai Thế Hởn, 1998)”, “Nghiên cứu xác lập cơ sở khoa học cho
quy hoạch bảo vệ môi trường một số làng nghề tỉnh Hà Tây” (Ngô Trà Mai,

2008). “Một số vấn đề bức xúc về môi trường làng nghề Hà Tây” (Phùng
Thanh Vân, 2009); “Bộ ba làng nghề bất lực trước ô nhiễm môi trường” (www.
Isge.gov.vn, 8.2007)…
Đề tài nghiên cứu của Sở NN&PTNT Hà Nội “Đánh giá thực trạng và đề
xuất chính sách phát triển một số làng nghề nông thôn ngoại thành Hà Nội”. Đề
cập đến những vấn đề có tính lý luận về ngành nghề và làng nghề ở nông thôn,