Phong cách thơ lê anh xuân ( Luận án tiến sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

NGUYỄN THỊ NHƢ DƢƠNG

PHONG CÁCH THƠ LÊ ANH XUÂN

CHUYÊN NGÀNH VĂN HỌC VIỆT NAM
MÃ SỐ: 60.22.01.21

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học PGS.TS. Vũ Văn Sỹ

Thái Nguyên – 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây chính là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất
kỳ công trình nào khác.
Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ
nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 04 năm 2014
NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Thị Như Dương

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình thực hiện Luận văn tốt nghiệp với đề tài: Phong
cách thơ Lê Anh Xuân, tôi nhận được nhiều sự giúp đỡ của thầy cô giáo trong
khoa Văn, trường Đại học Sư phạn – Đại học Thái Nguyên. Đặc biệt là sự giúp
đỡ của PGS.TS. Vũ Văn Sỹ. Tôi xin bầy tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy Người đã trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình nghiên
cứu để tôi hoàn thành tốt Luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Văn, Khoa sau đại
học, Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè, người thân,
những người đã luôn quan tâm, động viên và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi
trong suốt thời gian qua.
Thái Nguyên, 10/04/2014
Học viên

Nguyễn Thị Nhƣ Dƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan ................................................................................................................. i
Lời cảm ơn .................................................................................................................... ii

Mục lục ............................................................................................................... iii

MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
PHẦN NỘI DUNG........................................................................................... 14
Chƣơng 1: KHÁI QUÁT VỀ PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT THẾ HỆ THƠ
CHỐNG MỸ VÀ QUÁ TRÌNH SÁNG TẠO CỦA LÊ ANH XUÂN ............. 14
1.1. Khái quát về phong cách ....................................................................... 14
1.1.1 Định nghĩa phong cách ..................................................................... 14
1.1.2. Phong cách thời đại ......................................................................... 16
1.1.3. Phong cách tác giả ........................................................................... 17
1.2. Thế hệ thơ chống Mỹ trong nền thơ chiến đấu....................................... 18
1.3. Lê Anh Xuân - Ca Lê Hiến, từ người chiến sỹ cầm bút đến người anh
hùng nghệ sĩ ................................................................................................... 23
1.3.1. Lược về tiểu sử và cuộc đời............................................................. 23
1.3.2. Lược về sự nghiệp sáng tác ............................................................. 26
Chƣơng 2: CẢM HỨNG TRỮ TÌNH LÃNG MẠN TRONG TRẺO GIÀU
CHẤT LÝ TƢỞNG - NÉT ĐẶC TRƢNG PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT
THƠ LÊ ANH XUÂN ...................................................................................... 29
2.1. Chất trữ tình sử thi thuần phác, trong trẻo về quê hương và đất nước ... 29
2.1.1. Quê hương miền Nam trong kí ức ................................................... 29
2.1.2. Quê hương miền Bắc, chiếc nôi của lý tưởng ................................. 35
2.1.3. Quê hương trong khói lửa chiến đấu ............................................... 41
2.2. Cái nhìn lý tưởng hóa về các nhân vật trữ tình ...................................... 47
2.2.1. Em gái miền Nam ............................................................................ 47
2.2.2. Anh giải phóng quân ....................................................................... 51

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

2.3. Thiên trường ca đậm chất tình ca ........................................................... 54
Chƣơng 3: NÉT NỔI BẬT THI PHÁP TRONG THƠ LÊ ANH XUÂN ... 60

3.1. Hệ thống hình ảnh, biểu tượng ............................................................... 60
3.1.1. Cây dừa ............................................................................................ 60
3.1.2. Dòng sông ........................................................................................ 63
3.1.3. Đất.................................................................................................... 66
3.2. Ngôn ngữ và giọng điệu ......................................................................... 69
3.2.1. Ngôn ngữ ......................................................................................... 69
3.2.2. Giọng điệu ....................................................................................... 76
PHẦN KẾT LUẬN .......................................................................................... 85
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 88

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Trong dàn đồng ca thế hệ trẻ của nền thơ chống Mỹ cứu nước, Lê
Anh Xuân đã để lại một di sản có số lượng không lớn: 60 bài thơ, một bản
trường ca và một tập văn xuôi. Nhiều bài thơ cả ngắn cả dài “còn có sự vội
vàng chƣa kịp gọt rũa công phu”, nhưng đó là sản phẩm của một trái tim nhiệt
huyết và có cốt cách, để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử văn học Việt Nam
hiện đại. Thơ Lê Anh xuân là tiếng nói của người con Bến Tre, tiếng nói của
người con miền Nam anh dũng. Giọng thơ Lê Anh Xuân chân thành, trong
sáng, hồn nhiên mà đằm thắm, chan chứa tình yêu quê hương, đất nước, khao
khát được dâng hiến tuổi trẻ cho cuộc đấu tranh thống nhất đất nước.
1.2. Thơ ca thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước đã góp phần không
nhỏ vào thắng lợi vẻ vang của dân tộc. Để có một nền thơ ca đáng trân trọng và
tự hào như vậy, chúng ta không thể không nhắc đến đội ngũ những cây bút trẻ
đầy tài năng và đầy nhiệt huyết như Bằng Việt, Nguyễn Khoa Điềm, Phạm
Tiến Duật, Xuân Quỳnh, Hữu Thỉnh, Vũ Quần Phương…. . Trong đội ngũ thế

hệ trẻ của nền thơ chống Mỹ, Lê Anh Xuân được đánh giá là một nghệ sỹ ngôn
từ đã "làm tròn sứ mệnh lịch sử với dân tộc và thời đại”. Ông ngã xuống trên
chiến trường miền Nam ở tuổi đời hai mươi tám, nêu một tấm gương sáng về
lòng say mê lý tưởng, về lẽ sống cao đẹp và nghĩa cử trong sáng tạo thi ca - một
biểu tượng tinh thần dân tộc đã “tạc vào thế kỷ” chiến tranh và cách mạng.
1.3. Cho đến nay đã có nhiều bài viết, nhiều công trình nghiên cứu về
Lê Anh Xuân đăng trên các tuần báo văn nghệ, văn học, tạp chí văn học,
giáo trình, sách tham khảo về văn học... Kế thừa sự gợi ý của những người đi
trước chúng tôi chọn đề tài Phong cách thơ Lê Anh Xuân để tiếp tục nghiên
cứu đồng thời cũng là nén tâm nhang tưởng niệm một nhà thơ chiến sỹ,
người anh hùng liệt sĩ đã “ngã tồn ngã huyết dĩ can nguyên” (lấy máu đào
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

bảo vệ non sông), dồn sức lức lên ngọn bút, để lại những tác phẩm mẫu mực
cho thế hệ mai sau.
2. Lịch sử vấn đề
Ca Lê Hiến - Lê Anh Xuân sáng tác thơ trước khi tập kết ra Bắc (1954)
nhưng thơ ông chỉ thực sự được giới nghiên cứu phê bình chú ý kể từ khi có bài
Nhớ mƣa quê hƣơng đoạt giải nhì, giải thưởng Tạp chí Văn nghệ 1961. Kể từ
đó cho đến nay có đến hàng mấy chục công trình nghiên cứu, bài viết, giới
thiệu, phê bình về con người và thơ của Lê Anh Xuân của các tác giả: Hoài
Thanh, Trang Nghị, Minh Tuyền, Bảo Định Giang, Nguyễn Chí Bền, Hàn Anh
Trúc, Trần Hữu Tá, Nguyễn Mạnh Thường, Hoàng Như Mai, Nguyễn Đức
Quyền, Huỳnh Lý, Bích Thu Lê Lưu Oanh, Vũ Văn Sỹ, Bùi Công Hùng, Vũ
Duy Thông, Mã Giang Lân, Nguyễn Bá Long,...Với hai tập thơ, một bản
trường ca, một truyện ngắn, Lê Anh Xuân đủ để lại trong lòng người đọc những
dấu ấn sâu sắc không thể phai mờ và đủ để khẳng định vị trí tỏa sáng trong nền
thơ chống Mỹ.

2.1. Các bài viết, công trình nghiên cứu và ý kiến đánh giá về cuộc đời, sự
nghiệp và thơ Lê Anh Xuân
Như đã nói ở trên, Lê Anh Xuân là một nhà thơ – một người chiến sỹ đã
sống tuổi thanh xuân vô cùng trong sáng và đầy ý nghĩa, đã chiến đấu và hy
sinh cho lý tưởng cao đẹp: Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Thơ
ông đã nhận được sự quan tâm của giới nghiên cứu và phê bình văn học. Các
bài viết được đăng chủ yếu là dưới góc độ nghiên cứu văn học. Trong đó có
nhiều bài được chọn lọc in chung trong một cuốn sách, một số bài được trong
giáo trình văn học giai đoạn 1945 – 1975. Chúng tôi xin điểm lại tình hình
nghiên cứu về tác giả, tác phẩm của ông như sau:
Năm 1966, Diệp Minh Tuyền có bài viết đăng trên Tạp chí văn học .
Bài viết nói về tình yêu quê hương trong thơ Lê Anh Xuân như sau: “không
ai có cái điệu rầu rầu của ca khúc bi quan mà chỉ có âm điệu vui tƣơi của
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

những bài ca lạc quan cách mạng” [46, tr.99]. Bài viết này có những nhận
xét tinh tế về thế giới nghệ thuật trong thơ Lê Anh Xuân khi ông mới có tập
Tiếng Gà gáy ra đời.
Năm 1968, Hoài Thanh - nhà phê bình văn học hàng đầu nước ta đương
thời có hai bài viết liền nhau đăng trên Tạp chí văn học số 9 và số 10/1968. từ
đó, thơ Lê Anh Xuân trở nên quen thuộc hơn với độc giả và được độc giả đón
nhận nhiều hơn.
Ở bài viết "Tiếng gà gáy” của Ca Lê Hiến hay tâm sự của một thanh
niên tập kết" đăng trên Tạp chí Văn học số 9/1968 ở đoạn mở đầu Hoài Thanh
đã tâm sự: “Đã từ lâu tôi có ý định viết về tập thơ này nhƣng cứ vƣớng lẽ này
lẽ khác không viết đƣợc. Đến nay mới viết thật là quá muộn. Nhƣng muộn cũng
cứ viết vì không thể nào không viết” [42, tr.38]. Có thể nói, ngay từ khi mới ra
đời tập thơ Tiếng gà gáy đã đem đến cho nhà phê bình Hoài Thanh một tình

cảm đặc biệt, nó khiến ông phải “muộn cũng cứ viết vì không thể nào không
viết”. Hoài Thanh khẳng khái nhận định:“Trong số những nhà thơ trẻ của
chúng ta, rõ ràng Ca Lê Hiến là một trong số những nhà thơ xuất sắc nhất”.
Theo Hoài Thanh, Tiếng gà gáy báo hiệu một tâm hồn thơ tươi sáng, một dòng
cảm xúc nhẹ nhàng, giản dị mà ngọt ngào, một tiếng nói trữ tình đằm thắm,
thiết tha mà sâu lắng: “Những kí ức trong thơ Ca Lê Hiến luôn luôn hồn nhiên
và trong sáng. Vì đó là kí ức tuổi thơ. Vì ngƣời làm thơ vẫn còn giữ nguyên
đƣợc của tuổi thơ cái nhìn hồn nhiên trong sáng” [42, tr.45].
Ở bài viết thứ hai: “Thơ Lê Anh Xuân hay tấm lòng của một ngƣời
thanh niên trên tiền tuyến lớn”. Trong bài viết này, Hoài Thanh giới thiệu
những sáng tác của Lê Anh Xuân kể từ khi nhà thơ trở về miền Nam chiến
đấu, chủ yếu tập trung ca ngợi con người miền Nam và cuộc sống mới đang
diễn ra ở miền Bắc. Hoài Thanh cho rằng: “Đây là tiếng nói của một ngƣời
thanh niên. Lê Anh Xuân đang ở lứa tuổi mà một ánh nhìn trong, một nụ
cƣời xinh, một dáng đi mềm mại, một bàn chân đẹp, một làn hƣơng đều có
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

thể gây xao xuyến sâu ắc trong lòng”. Theo Hoài Thanh, tập Hoa dừa và
Trƣờng ca Nguyễn Văn Trỗi vẫn tiếp nối mạch cảm xúc trữ tình và cái nhìn
có chiều sâu lịch sử từ tập thơ Tiếng gà gáy. Nhưng khi đã trực tiếp đối mặt
với khói lửa chiến tranh cộng hưởng với vốn sống thực tế đã dày dặn lên
theo năm tháng, tâm hồn thơ của Lê Anh Xuân trở nên kiên định, trong trẻo,
và đầy nhiệt huyết. Hoài Thanh cho rằng thơ Lê Anh Xuân viết ở chiến
trường có độ say tình yêu và say lý tưởng: “lý tƣởng đó là niềm say mê lớn
nhất của đời anh”, Say mê không có nghĩa là cuồng nhiệt và ồn ào đến độ
làm cho chất thơ trở nên trống rỗng, thiếu thực tế mà ngược lại nó tạo nên
chất trữ tình đằm thắm, ngọt ngào sâu lắng [41, tr.277].
Trong bài phê bình Thơ Lê Anh Xuân với tập thơ "Hoa Dừa” và trƣờng

ca "Nguyễn Văn Trỗi” nhà văn Trang Nghị cho rằng: “Âm điệu phấn khởi,
trong sáng vang lên trong từng câu, từng chữ của Lê Anh Xuân. Tình yêu quê
hƣơng tha thiết đến đau nhói, tính dân tộc đậm đà, chất trữ tình đằm thắm nổi
lên trong suốt tập Hoa dừa” [9, tr49,50]. Đặc biệt nhà văn còn rất tinh tế khi
phát hiện ra chất giọng sở trường của Lê Anh Xuân: “Anh thích nói bằng một
giọng điệu trầm trầm, nhẹ nhàng những vấn đề to lớn, sôi sục của thực tế chiến
đấu và sản xuất của đồng bào miền Nam. Và cái ngôn ngữ ấy, cái giọng điệu
ấy có lẽ thích hợp, sở trƣờng đối với anh hơn”[9, tr.50]. Đến cuối bài viết nhà
văn đưa ra nhưng nhận xét: "Còn có sự vội vàng chƣa kịp gọt rũa công phu,
còn thiếu cái nhiều mặt của đề tài, chiều sâu của suy tƣởng, nhƣng cái dồi dào
nhất của tập thơ là tấm lòng của anh đối với quê hƣơng đang chiến đấu, tâm
hồn của anh với lý tƣởng cách mạng mà anh tin yêu, là sự say mê của anh đối
với thơ ca ngày đêm anh miệt mài sáng tạo. Những cái đó đã tạo thành chất
thơ trữ tình thắm thiết của anh” [9, tr. 52].
Trong Văn học giải phóng miền Nam, Nxb Đại học và Trung học chuyên
nghiệp Hà Nội 1976, Phạm Văn Sỹ có dành hẳn chương mười ba viết về thơ Lê
Anh Xuân và tập Hoa Dừa: “Nổi bật trƣớc tiên trong Hoa dừa là tình cảm của
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

tác giả đối với đất mẹ quê hƣơng. Đây là thứ tình cảm nồng nhiệt, vồ vập của
đứa con đi xa lâu mới trở về. Nhà thơ đi chân đất, cho chân mình ngập trong
bùn đất, bƣớc trên những trồi non nhọn sắc mới mọc sau trận na – pan để sống
cái cảm giác trực tiếp gắn bó với đất, để nghe hơi thở ấm áp của đất, nghe
thấm vào mình sự sống của đất mẹ quê hƣơng” [33].
Với bài “Thơ Lê Anh Xuân”, in trong Giáo trình văn học Việt Nam
tháng 10/1977, Huỳnh Lý đã có những nghiên cứu khá chi tiết về nội dung
và nghệ thuật thơ Lê Anh Xuân: “Thơ Lê Anh Xuân trƣớc hết là thơ ca ngợi
không dè dặt cuộc sống chiến đấu và lao động ở hai miền Nam Bắc, thơ anh

cũng là thơ mang tình yêu quê hƣơng thắm thiết, thơ của những tình cảm
tƣơi mát, hồn nhiên, trong sáng”. Huỳnh Lý còn nói về nghệ thuật thơ của
Lê Anh Xuân như sau: “Ngôn ngữ thơ Lê Anh Xuân là một ngôn ngữ tình
cảm, hồn nhiên, thật thà, tƣơi trẻ, trong sáng”; “Phải nói rằng, các chức
năng của thơ – của văn nghệ nói chung – Lê Anh Xuân đều đạt đƣợc ở mức
khá cao, riêng có chức năng thẩm mĩ thì chƣa đƣợc nâng lên ngang hàng với
giáo dục và nhận thức”.
Trong tuyển tập Thơ Lê Anh Xuân (NXB văn học, H.1981) ở Lời giới
thiệu NXB Văn học đã viết: "Ngay từ những bài thơ đầu tiên ngƣời ta đã nhận
ra một phong cách riêng: chân thành, hồn nhiên mà trữ tình, đằm thắm, giản
dị, trong sáng nhƣng không kém phần tinh tế sâu lắng”.
Bích Thu với bài Lê Anh Xuân in trong cuốn Nhà thơ Việt Nam hiện
đại, Nxb Khoa học xã hội, 1984, đã phân tích khá cụ thể về nội dung và nghệ
thuật theo trình tự từ tập Tiếng gà gáy đến Hoa dừa và Trƣờng ca Nguyễn
Văn Trỗi. Theo Bích Thu: “Tình yêu quê hƣơng đƣợc Lê Anh Xuân thể hiện
qua cái tôi trữ tình giàu cảm xúc, tinh tế” và “Tình yêu quê hƣơng và lòng
khao khát đƣợc trở về là giai điệu nổi bật tạo nên chất trữ tình trong sáng,
trẻ trung trong thơ Lê Anh Xuân”. Đến tập Hoa Dừa: “Nguồn mạch quê
hƣơng đƣợc khơi dậy trong Tiếng gà gáy đến đây càng chảy xiết hơn, mạnh
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

mẽ hơn. Tình yêu quê hƣơng ấy đã hòa thấm một cách tự nhiên với lí tƣởng
cách mạng”. “Thơ Lê Anh Xuân bao giờ cũng có sự hòa quyện giữa cái tôi
và cái ta, giữa cái riêng và cái chung. Cái tôi của anh bao giờ cũng đƣợc
đặt trong mạch sống của quê hƣơng”.
Trong bài viết “Thơ Lê Anh Xuân với đất nƣớc, con ngƣời Bến Tre” của
Thạch Trung, tác giả bình luận: "Cái độc đáo, cái làm cho thơ Lê Anh Xuân
sống mãi phải chăng một phần lớn là do cái chất mộc mạc nhƣng duyên dáng

không rơi vào quê mùa, thô kệch đƣợc truyền từ con ngƣời, thổ ngơi, sông
nƣớc Bến Tre?” [48, tr.90].
Trong cuốn Văn học tình yêu của tôi, Nxb Khoa học xã hội, năm 2001,
Nguyễn Kim Hoa có bài “Nhà thơ – chiến sĩ Ca Lê Hiến – Lê Anh Xuân”, tác
giả đã đi nghiên cứu chuyên sâu về con người, sự nghiệp của nhà thơ, đồng thời
phân tích hai tập thơ Tiếng gà gáy và Hoa Dừa. Tác giả viết: “Anh đã để lại
một tấm gƣơng sáng ngời của một nhà thơ – chiến sĩ, một ngƣời nghệ sĩ chân
chính đã gắn chặt với sự nghiệp, vận mệnh của dân tộc, của Tổ Quốc”; “Giản
dị mộc mạc mà vẫn mặn mà, duyên dáng, thơ Lê Anh Xuân không nói cái gì xa
lạ cả. Nó chỉ nói lên tâm tƣ, tình cảm, nguyện vọng, ý chí và hành động của
chúng ta mà thôi”.
Trong Tiến trình thơ Việt Nam hiện đại, tác giả Mã Giang Lân cũng đã
có những nhận xét xác đáng, chân thực về thơ Lê Anh Xuân: "Đó là một nhà
thơ giàu kỷ niệm, có nhiều bài da diết nhớ quê hƣơng và nhiều vần thơ xúc
động về Hà Nội, về miền Bắc”.
Trong giáo trình Lịch sử văn học Việt Nam, (tập 3), Nguyễn Đăng
Mạnh chủ biên cũng đã có bài viết của tác giả Lê Quang Hưng về Lê Anh
Xuân và thơ Lê Anh Xuân. Đây là một công trình nghiên cứu khá công phu về
tiểu sử, các tác phẩm đã xuất bản cũng như nội dung và nghệ thuật trong thơ
Lê Anh Xuân. Lê Quang Hưng viết: " Thơ Lê Anh Xuân là tiếng ca trong trẻo,
mê say của một tâm hồn hồ hởi tha thiết tin yêu trƣớc cuộc đời. Tiếng thơ ấy
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

nhƣ cơn mƣa đầu hạ, dạt dào, tƣơi mát, nhƣ dòng sông mải miết băng băng
về phía trƣớc”. Nói về giọng thơ của Lê Anh Xuân, tác giả nhận xét thơ Lê
Anh Xuân là một giọng điệu trữ tình riêng rất khó lẫn: “Cái giọng ấy phản
ánh rất tự nhiên, rất chân thật một tâm hồn, một lối cảm nghĩ, một cách sống.
Đó là điều đáng quý bởi không ít ngƣời làm thơ từng uốn giọng, từng giả

giọng ngƣời này ngƣời nọ”.
Đến Từ điển văn học bộ mới, Nxb Thế giới, 2004, Đỗ Đức Hiểu chủ biên
cũng đã dành hai trang viết về thơ Lê Anh Xuân do Trần Hữu Tá biên soạn.
Tác giả bài viết đã có những nhận định khái quát về nội dung thơ văn và đưa ra
những kết luận về sự đóng góp của nhà thơ Lê Anh Xuân: “Thơ Lê Anh Xuân
mang sắc thái riêng, vừa bằng giọng nhỏ nhẹ tâm tình, vừa bằng cảm hứng lịch
sử mang ý nghĩa triết luận khá sâu sắc… Tính hàm súc của thơ ông chƣa cao,
những bài có tứ thơ hoàn chỉnh độc đáo chƣa nhiều”.
Trong Giáo trình văn học Việt Nam từ sau Cách mạng tháng Tám 1945,
Nxb Đại học sư phạm, 2009, Nguyễn Văn Long (chủ biên), có viết: “Trong thơ
Lê Anh Xuân, một vùng quê Nam bộ thân yêu với những rặng trâm bầu, một
hàng bình bát, một bóng dừa xanh, một bông súng nở xòe cánh quạt trên mặt
ao, một dòng sông tuổi thơ cùng với những con ngƣời kiên trung, anh dũng
hiện lên trong tâm trí xao xuyến, bồi hồi, đầy xúc động của nhà thơ”.
Năm 2011, Nxb Văn hóa Văn nghệ đã giới thiệu cuốn Nhật kí Lê Anh
Xuân, trong cuốn sách này PGS. TS Đoàn Đức Phương – TS. Diêu Lan Phương
đã viết rằng: “Thơ anh và chính cuộc đời anh đều thể hiện sự gắn bó máu thịt
với quê hƣơng đất nƣớc, với nhân dân, với đồng đội. Có thể nói anh là ngƣời
ghi lịch sử bằng thơ”. Còn PGS.TS Phạm Thành Hưng cho rằng: “Đọc một số
bài thơ anh, tôi cảm thấy thơ anh nhƣ dấu nối của hai thời thơ: thời thơ ca đấu
tranh thống nhất đất nƣớc với nguồn cảm xúc “hƣớng về Nam” và thời thơ
chống Mỹ. Chính việc anh từ giã giảng đƣờng đại học, lên đƣờng vƣợt Trƣờng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full