Nghiên cứu những hạn chế và giải pháp khắc phục cho canh tác ruộng bậc thang tại huyện văn chấn tỉnh yên bái

B

GIÁO D C VÀ ðÀO T O

TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
------------------

NGUY N VĂN CHINH

NGHIÊN C U NH NG H N CH VÀ GI I PHÁP
KH C PH C CHO CANH TÁC RU NG B C THANG
T I HUY N VĂN CH N - T NH YÊN BÁI

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành: TR NG TR T
Mã s : 60.62.01
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. PH M TI N DŨNG

HÀ N I, 2009


L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan, các s li u và k t qu nghiên c u trình bày trong
lu n văn này là hoàn toàn trung th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c
v nào.
Tơi xin cam đoan, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này ñã
ñư c c m ơn và các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c ch rõ
ngu n g c

Tác gi

Nguy n Văn Chinh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… i


L I C M ƠN

Tơi xin bày t lịng bi t ơn sâu s c t i PGS.TS Ph m Ti n Dũng, ngư i
đã t n tình giúp đ , hư ng d n tôi trong su t th i gian th c hi n ñ tài cũng
như trong q trình hồn ch nh lu n văn t t nghi p.
Xin chân thành c m ơn các th y, cơ giáo vi n ðào t o sau đ i h c; B
môn H th ng nông nghi p - Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i đã giúp đ
tơi trong q trình h c t p, nghiên c u và hoàn thi n lu n văn t t nghi p.
Xin chân thành c m ơn Ơng ð ng ðình Quang, B mơn H th ng
Nông nghi p; vi n khoa h c k thu t Nơng lâm nghi p mi n núi phía B c, t
ch c CIRAD t i Vi t Nam ñã giúp tơi trong q trình nghiên c u và hồn
thi n lu n văn t t nghi p.
Xin chân thành c m ơn Phòng Kinh t huy n Văn Ch n, UBND xã Tú
L , N m Búng, Su i Giàng, N m Lành và b n bè, ñ ng nghi p đã nhi t tình
ng h , giúp đ tơi trong c q trình h c t p cũng như th c hi n đ tài, hồn
thành lu n văn t t nghi p.

Tác gi

Nguy n Văn Chinh

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… ii

M CL C
L i cam ñoan

i

L i c m ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

v

Danh m c b ng

vi

Danh m c bi u ñ

viii

1.

M ð U

1

1.1

Tính c p thi t c a đ tài

1

1.2

M c tiêu ñ tài

2

1.3

Yêu c u c a ñ tài

3

2.

T NG QUAN TÀI LI U

4

2.1

ð nh nghĩa ru ng b c thang

4

2.2

Cơ s lý lu n nghiên c u h th ng

4

2.3

Nghiên c u chuy n ñ i cơ c u cây tr ng

2.4

Nh ng căn c làm cơ s cho vi c hình thành h th ng cây tr ng

15

h p lý

16

2.5

Vai trò c a s n xu t ru ng b c thang ñ i v i ngư i dân vùng cao

23

2.6

K t qu nghiên c u trong và ngoài nư c

23

3.

N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

31

3.1

ð i tư ng nghiên c u

31

3.2

N i dung nghiên c u và các v n ñ c n gi i quy t

31

3.3

Phương pháp nghiên c u

32

3.4

Phương pháp x lý s li u và h ch toán kinh t

37

4.

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

39

4.1

ð c ñi m t nhiên huy n Văn Ch n

39

4.1.1

V trí ñ a lý

39

4.1.2

ð c ñi m khí h u:

39

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… iii

4.1.3

ð c đi m đ a hình, đ a m o, đ a ch t, sơng ngịi

41

4.1.4

Th m th c v t cây tr ng

46

4.2

ð c ñi m kinh t xã h i

46

4.2.1

Dân s và lao ñ ng

46

4.2.2

Th c tr ng phát tri n các ngành

48

4.3

ðánh giá tình hình s n xu t ru ng b c thang huy n Văn Ch n

58

4.3.1

Ru ng b c thang có đ d c l n

58

4.3.2

Ru ng b c thang có đ d c nh

70

4.4

ð xu t các gi i pháp kh c ph c nh ng khó khăn c a h th ng
s n xu t ru ng b c thang

4.4.1

Gi i pháp kh c ph c khó khăn cho h th ng s n xu t ru ng b c
thang có ñ d c l n

4.4.2

75
75

Gi i pháp kh c ph c khó khăn c a h th ng s n xu t ru ng b c
thang có đ d c nh .

77

4.5

Th nghi m chuy n ñ i cơ c u cây tr ng

77

4.5.1

Cơ s lý lu n cho vi c l a ch n cơ c u cây tr ng m i

77

4.5.2

Th nghi m cơ c u cây tr ng ñ u tương xuân – lúa mùa mu n

79

4.5.3

Th nghi m cơ c u: Lúa c n v mùa s m – L c thu đơng

84

4.6

ðánh giá hi u qu kinh t các cơ c u cây tr ng

88

4.6.1

T ng thu

88

4.6.2

Hi u qu kinh t

89

4.7

ðánh giá hi u qu c i t o ñ t

90

4.8

ðánh giá hi u qu xã h i

90

4.9

ðánh giá kh năng ch p thu n c a ngư i dân

91

5.

K T LU N VÀ ð NGH

92

5.1

K t lu n

92

5.2

ð ngh

94

TÀI LI U THAM KH O
PH L C

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… iv

95
100


DANH M C CÁC CH

VI T T T

ACSN

Asian Cropping System Network

BVTV

B o v th c v t

CTV

C ng tác viên

CS

C ng s

DT

Di n tích

FAO

Food Agricultural Organization

HTCT

H th ng cây tr ng

HTNN

H th ng Nông nghi p

IRRI

International Rice Reseach Institute

KHKT

Khoa h c k thu t

KIP

Key Informant Panel

MBCR

Marginal Benefit cost Ratio

NXB

Nhà xu t b n

SWOT

Strength Weakness Opportunities Threat

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… v


DANH M C B NG
STT

Tên b ng

Trang

2.1:

Phân b ñ t ru ng 1 v vùng TDMNPB

27

3.1:

Ngu n g c và ñ c ñi m các gi ng ñ u tương

33

3.2.

ð c ñi m, ngu n g c c a các gi ng lúa th nghi m

34

3.3.

Ngu n g c và ñ c ñi m 04 gi ng lúa c n th nghi m

35

3.4.

Ngu n g c và ñ c ñi m các gi ng l c th nghi m

36

4.1.

Ngu n lao đ ng tồn huy n Văn Ch n

47

4.2.

Giá tr s n xu t nơng nghi p trên đ a bàn theo giá hi n hành phân
theo thành ph n kinh t và ngành kinh t

48

4.3.

Di n tích cây lương th c toàn huy n

49

4.4.

S n lư ng cây lương th c tồn huy n

50

4.5.

Di n tích s n xu t lúa toàn huy n Văn Ch n

51

4.6.

Năng su t bình qn các v lúa tồn huy n

52

4.7.

Di n tích và năng su t lúa ru ng b c thang có đ d c l n tồn
huy n năm 2007

60

4.8.

Kh năng ñ u tư c a các h dân cho 01 ha lúa

64

4.9.

S li u khí tư ng trung bình 10 năm t i huy n Văn Ch n (19982007)

4.10.

65

Di n tích ru ng b c thang có đ d c nh toàn huy n Văn Ch n
năm 2007

71

4.11.

V t tư cho 01 ha lúa trên ru ng b c thang có đ d c nh

74

4.12.

Th i gian sinh trư ng và năng su t c a các gi ng

80

4.13.

Th i gian sinh trư ng và năng su t th c thu c a các gi ng lúa

81

4.14.

Các y u t c u thành năng su t c a 04 gi ng lúa

82

4.15.

M t s sâu b nh h i lúa

83

4.16.

Các y u t c u thành năng su t c a các gi ng th nghi m

85

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… vi


4.17.

Th i gian sinh trư ng và năng su t th c thu c a các gi ng lúa c n

4.18.

85

Th i gian sinh trư ng và m t s ñ c ñi m v hình thái c a 04
gi ng l c th nghi m

87

4.19.

Năng su t và các y u t c u thành năng su t l c

88

4.20.

Hi u qu kinh t c a các cơ c u cây tr ng

89

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… vii


DANH M C BI U ð
STT

Tên bi u ñ

Trang

4.1.

T l l c lư ng lao đ ng tồn huy n Văn Ch n năm 2007

4.2.

Cơ c u gi ng lúa trên ru ng b c thang có đ d c l n toàn huy n
Văn Ch n năm 2007

4.3.

66

Lư ng mưa bình quân các tháng trong 10 năm t i huy n Văn
Ch n (1999 – 2008)

4.5.

62

Nhi t đ bình quân các tháng trong 10 năm t i huy n Văn Ch n
(1999 – 2008)

4.4.

47

67

Cơ c u gi ng lúa trên ru ng b c thang có đ d c nh toàn huy n
Văn Ch n năm 2007

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… viii

73


1. M
1.1

ð U

Tính c p thi t c a đ tài
Văn Ch n là m t huy n mi n núi c a t nh Yên Bái, có t ng di n tích đ t

t nhiên 120.517,5 ha, trong đó ñ t nông nghi p là 12.450,5 ha, chi m g n 10%
t ng di n tích đ t t nhiên. T ng dân s toàn huy n là 145.711 ngư i g m 13
dân t c anh em sinh s ng bao g m: Kinh- Tày – Thái – Dao - Mơng – Nùng…,
trong đó có t i 90% dân s tham gia các ho t ñ ng s n xu t nông nghi p.
S n xu t nông nghi p c a huy n Văn Ch n còn mang tính t cung t c p
cao, s n xu t hàng hoá chưa phát tri n, cơ c u cây tr ng ñơn ñi u, nhi u ñ a
phương ñ c canh cây lúa, ñ i s ng ngư i dân cịn g p nhi u khó khăn. Bình
qn lương th c ñ u ngư i c a huy n m i ñ t 270 kg. Cơ c u kinh t gi a các
ngành c a huy n Văn Ch n (Nông, lâm nghi p - Ti u th công nghi p và d ch
v ) theo t l là 80 : 7 : 13. Trong đó cây lúa nư c là cây lương th c ch l c
góp ph n ñ m b o an ninh lương th c, n ñ nh ñ i s ng nhân dân trong huy n.
Giao thơng đi l i gi a các thôn b n và v i các huy n bên ngồi cịn g p

nhi u khó khăn. Thơng tin kinh t có nhi u h n ch . K thu t canh tác ch m
ñ i m i, nhi u ti n b k thu t ph c p

mi n xi cịn chưa đư c bi t đ n

đây, đ c bi t là nh ng gi ng cây tr ng, v t nuôi m i, k thu t thâm canh, s
d ng phân bón, phịng tr sâu b nh… Do đ c đi m đ a hình chia c t, ñ i núi
nhi u, nên ñ vi c ch ñ o s n xu t nông nghi p ñ t hi u qu chưa cao, huy n
Văn Ch n ñư c phân ra 2 vùng s n xu t nơng nghi p rõ r t.
Vùng ngồi là các xã có đ a hình th p n m trong thung lũng cánh đ ng
Mư ng Lị phì nhiêu, nơi đây có 3 dân t c sinh s ng: Kinh – Mư ng – Thái,
do v y trình đ dân trí và s n xu t nơng có nhi u thu n l i.
Vùng trong là các xã vùng cao bao g m: Su i Giàng, Su i Quy n, N m
Búng, … Nơi t p trung ch y u 2 dân t c sinh s ng là dân t c Mông và dân

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 1


t c Dao, trình đ dân trí th p, v trí n m cách xa đư ng qu c l nên kh năng
giao thương ti p thu khoa h c cơng ngh m i cịn g p r t nhi u khó khăn. S n
xu t nơng nghi p cịn r t l c h u, hàng năm ñ n mùa khơ ngư i dân nơi đây
cịn thi u nư c sinh ho t và s n xu t nông nghi p. ð i s ng ngư i dân nơi
ñây ph thu c hoàn toàn vào canh tác nương r y và s n xu t lúa nư c trên
ru ng b c thang vì th g p r t nhi u h n ch .
S n xu t nương r y kh p r t nhi u r i ro và ph thu c vào ñi u ki n
th i ti t hàng năm, năng su t th p do đ t b thối hố và r a trơi. Chính vì v y
di n tích đ t canh tác nương r y đang có xu hư ng thu h p l i và thay b ng
cây lâm nghi p ho c cây tr ng khác có hi u qu kinh t cao hơn.
S c ép v lương th c nơi đây ph thu c hồn tồn vào canh tác lúa trên
ru ng b c thang, nhưng r t nhi u di n tích ru ng b c thang ch canh tác ñư c

m t v lúa/năm, năng su t th p (trung bình ch đ t 3,5-4 t n/ha), trình đ canh
tác cịn l c h u, nư c tư i hoàn toàn ph thu c vào nư c mưa vì v y năng
su t hàng năm r t th p và b p bênh, ngư i dân luôn

trong tình tr ng đói

nghèo.
Vì v y, đ c i thi n ñ i s ng ngư i dân nơi ñây thì ngồi vi c tăng cư ng
thúc đ y chăn ni phát tri n, đ nh hư ng cho ngư i dân tr ng cây lâm nghi p,
cây ăn qu có hi u qu thì vi c nghiên c u các bi n phát k thu t tăng v , ñ i
m i k thu t canh tác, gi ng ñ nâng năng su t, nâng cao hi u qu kinh t /đơn v
di n tích s góp ph n thúc ñ y phát tri n kinh t nơi ñây.
Xu t phát t th c ti n trên chúng tôi ñ xu t ñ tài nghiên c u:
´´ Nghiên c u nh ng h n ch và gi i pháp kh c ph c cho canh tác
ru ng b c thang t i huy n Văn Ch n t nh n Bái”.
1.2

M c tiêu đ tài
Tìm ra các ngun nhân h n ch năng su t, mùa v và hi u qu kinh t

trên đơn v di n tích c a h th ng s n xu t lúa b c thang. T đó đưa ra gi i

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 2


pháp t ng h p (kinh t – k thu t – xã h i) nh m kh c ph c và nâng cao hi u
qu kinh t h th ng s n xu t lúa ru ng b c thang. Tăng thu nh p trên đơn v
di n tích, giúp c i thi n ñ i s ng kinh t ngư i dân vùng Văn Ch n Yên Bái.
1.3

Yêu c u c a ñ tài
- ðánh giá ñi u ki n t nhiên, kinh t – chính tr – văn hoá xã h i ngư i

dân trong vùng liên quan ñ n s n xu t lúa ru ng b c thang.
- ðánh giá kh năng ñ u tư v n, k thu t c a ngư i dân vào h th ng
lúa ru ng b c thang.
- Tìm ra các h n ch

nh hư ng ñ n kh năng s n xu t h th ng lúa

ru ng b c thang.
- ð xu t các gi i pháp t ng h p (kinh t – k thu t – xã h i) nâng cao
hi u qu s d ng ñ t ru ng b c thang.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 3


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1

ð nh nghĩa ru ng b c thang
Ru ng b c thang là nh ng m nh ru ng có di n tích nh ñư c ngư i s n

xu t t o ra trên các sư n đ i có đ d c nh vì v y chúng khơng có s đ ng ñ u
v ñ cao.
2.2

Cơ s lý lu n nghiên c u h th ng
M i ph n t nh nh t tác ñ ng h th ng s n xu t lúa trên ru ng b c thang

ñư c coi là m t t bào nh nh t t o nên h th ng, nó có tính đ c l p ho c
khơng đ c l p tương đ i và th c hi n ch c năng khá hoàn ch nh. Vì v y khi
nghiên c u m t h th ng s n xu t (H th ng lúa ru ng b c thang) thì khơng
ch nghiên c u riêng r các ph n t mà ph i nghiên c u trong m i quan h v i
các ph n t khác. ð c bi t khi nghiên c u m t h th ng ph i ñ t trong mơi
trư ng c a nó, xem xét s tương tác gi a h th ng và môi trư ng m i có th
xác đ nh rõ hơn hành vi và m c tiêu ho t ñ ng c a h th ng cũng như các ràng
bu c mà ngo i c nh áp ñ t lên h th ng.
Nghiên c u s n xu t lúa trên h th ng ru ng b c thang là coi các tác
ñ ng nghiên c u (Kinh t – k thu t – t nhiên – xã h i) là các ph n t h
th ng tác ñ ng vào h th ng s n xu t. Vì v y, khơng nên nghiên c u riêng r
t ng ph n t tác ñ ng mà ph i nghiên c u s tương tác gi a chúng v i nhau và
ñ t chúng dư i tác đ ng mơi trư ng vùng nghiên c u.
Trong gi i t nhiên cũng như trong xã h i loài ngư i, m i ho t ñ ng, m i
s v t hi n tư ng ñ u di n ra b i các h p ph n (Components), chúng liên h và
tương tác h u cơ v i nhau thành m t h th ng. Lý thuy t h th ng ñã ñư c s
d ng như m t cơ s ñ gi i quy t các v n ñ ph c t p và t ng h p trong nông
nghi p. Mu n nghiên c u m t s v t, hi n tư ng, ho t đ ng nào đó chúng ta
ph i coi lý thuy t h th ng là cơ s khoa h c c a phương pháp lu n v tính h
th ng, các đ c trưng và b n ch t c a chúng (ðào Châu Thu, 2003) [33].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 4


H th ng (Systems) là m t t ng th có tr t t c a các y u t khác nhau
có quan h và tác đ ng qua l i. M t h th ng có th xác đ nh m t t p h p các
ñ i tư ng ho c các thu c tính đư c liên k t b ng nhi u m i tương tác
(Spedding, 1979 [53]; Ph m Chí Thành, 1993) [29].
Như v y, h th ng không ph i là m t phép c ng ñơn gi n gi a các
ph n t mà là s liên k t h u cơ tác ñ ng qua l i gi a các ph n t . M i h

th ng bao g m nhi u h th ng nh h p thành và nhi u h th ng nh là b
ph n c u thành h th ng l n hơn. S ho t ñ ng c a h th ng g n ch t v i môi
trư ng h th ng (Cao Liêm và c ng s , 1996) [24].
Trong t nhiên có 2 lo i h th ng cơ b n là h th ng m và h th ng
đóng, m i lo i h th ng có nét đ c trưng khác nhau.

h th ng m , các y u

t tương tác v i nhau gi a các y u t ñ u vào và ñ u ra, gi a các y u t bên
trong, bên ngoài c a h th ng.

h th ng kín, các y u t v t ch t, năng

lư ng, thông tin ch tương tác v i nhau trong ph m vi h th ng.
Theo A. T. Rambo, (1980) [54], s ph n h i c a h th ng xu t hi n khi
có s thay ñ i trong các thành ph n c a h th ng r i kéo theo s thay ñ i các
thành ph n khác và cu i cùng xu t hi n s ph n h i tr l i ñ l y l i tr ng thái
cân b ng ban ñ u. Ph n h i tiêu c c là trư ng h p x y ra tương ñ i ph bi n
và là cơ ch ñ có th đ t t i và duy trì tr ng thái cân b ng c a h . Ph n h i
tích c c làm thay đ i bên trong thành ph n c a h th ng gây ra m t lo t thay
ñ i trong h th ng và cu i cùng d n t i vi c gia tăng t c đ ban đ u.
Mơi trư ng c a h th ng bao g m các y u t bên ngồi h th ng nhưng
có tác đ ng qua l i v i h th ng. ð u vào là tác đ ng c a mơi trư ng lên h
th ng, ñ u ra là tác ñ ng tr l i c a h th ng ñ i v i mơi trư ng. Phép bi n
đ i c a h th ng là kh năng th c t khách quan c a h th ng trong vi c bi n
ñ i ñ u vào thành ñ u ra (Ph m Chí Thành và c ng s , 1996) [31].
Kh năng k t h p gi a ñ u vào và ñ u ra c a h th ng t i m t th i
ñi m nh t ñ nh ñư c g i là th c tr ng c a h th ng. Trong h th ng cây tr ng,

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 5

kh năng k t h p đó t i m t th i ñi m nào ñ y ñư c g i là th c tr ng c a h
th ng cây tr ng.
* Phương pháp ti p c n h th ng
Phương pháp ti p c n h th ng là m t v n ñ ñư c nhi u nhà khoa h c
trong và ngoài nư c quan tâm nghiên c u. Các phương pháp nghiên c u h
th ng ñư c ñ c p ñ n t r t s m, m t s phương pháp nghiên c u ph bi n
như phương pháp mơ hình hố, phương pháp chuyên kh o, phương pháp phân
tích kinh t …. Sau ñây là m t s quan ñi m, phương pháp c a các nhà khoa
h c khi nghiên c u v h th ng.
Champer (1989) [52], ñã ñ xu t hư ng nghiên c u b t ñ u t nơng
dân theo mơ hình “Nơng dân tr l i nông dân”. ði m xu t phát v n ñ b t
ñ u t s l a ch n c a nông dân, nông dân tr c ti p tham gia th c hi n công
tác nghiên c u cùng v i nhà khoa h c và ph bi n, chuy n giao ki n th c, k
thu t, kinh nghi m s n xu t cho nông dân khác trong vùng. M t s cách trong
hư ng nghiên c u này là nghiên c u có đ nh hư ng t i nông dân nghèo. Coi
tr ng ki n th c c a nơng dân nghèo, đ t ngư i nông dân vào vi c ki m tra và
có vai trị đ o ngư c tình th .
FAO (1992) [50], ñưa ra phương pháp phát tri n h th ng canh tác. Cho
ñây là m t phương pháp ti p c n nh m phát tri n các h th ng nơng nghi p, c ng
đ ng nơng thôn trên cơ s b n v ng, vi c nghiên c u chuy n ñ i cơ c u s n xu t
ngành tr ng tr t ph i ñư c b t ñ u t phân tích h th ng canh tác truy n th ng.
Nh ng nghiên c u phát tri n h th ng canh tác c a FAO là m t n l c
nh m b sung và hoàn thi n cho các ti p c n ñơn l . Xu t phát ñi m c a h
th ng canh tác là nhìn nh n c nông tr i như m t h th ng:
+ Phân tích tồn b h n ch và ti m năng.
+ Xác đ nh các nghiên c u thích h p theo th t ưu tiên, nh ng thay
ñ i c n thi t đư c th ch vào chính sách.
+ Th nghi m trên th c t ñ ng ru ng, ho c mô ph ng các hi u ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 6


c a nó b ng các mơ hình hố trong trư ng h p chính sách thay đ i. Sau đó
ti n hành phân tích, đánh giá hi u qu hi n t i trên quy mơ tồn nơng tr i t
đó đ xu t hư ng c i ti n phát tri n c a nông tr i trong th i gian t i.
Theo tài li u d n c a Ph m Chí Thành và c ng s (1996) [31], cho k t qu
trong nghiên c u h th ng nơng nghi p đư c th c hi n theo các bư c sau:
- Mơ t nhanh đi m nghiên c u, bao g m phương pháp không dùng phi u
đi u tra và phương pháp có dùng phi u ñi u tra.
- Phương pháp thu th p thông tin t nông dân am hi u công vi c (KIP).
- Phương pháp thu th p, phân tích và ñánh giá thông tin (SWOT).
- Thu th p thông tin, xác đ nh, chu n đốn nh ng h n ch , tr ng i
- Xây d ng b n ñ m t c t trong mô t h sinh thái nơng nghi p và mơ t
ho t đ ng s n xu t nông h .
- Kh o sát và chu n đốn (Nh ng ngun lý và th c hành)
Sau khi thu th p thông tin, ph i ti n hành x lý, phân tích s li u, trình
bày k t qu các cu c đi u tra, kh o sát.
Ph m Chí Thành và c ng (1996) [31], đã có đúc k t các phương pháp
ti p c n trong nghiên c u cơ c u cây tr ng bao g m:
- Ti p c n t dư i lên trên (Bottm - up) là dùng phương pháp quan sát
phân tích tìm đi m ách t c c a h th ng ñ xác ñ nh phương pháp can thi p
thích h p có hi u qu . Trư c ñây, thư ng dùng phương pháp ti p c n t trên
xu ng, phương pháp này t ra khơng hi u qu vì nhà nghiên c u khơng th y
đư c h t các đi u ki n c a nơng dân, do đó gi i pháp ñ xu t thư ng không
phù h p và ñư c thay th b ng phương pháp đánh giá nơng thơn có s tham
gia c a nơng dân (PRA).
- Ti p c n h th ng (System approach): ðây là phương pháp nghiên c u
dùng ñ xét các v n ñ trên quan ñi m h th ng, nó giúp cho s hi u bi t gi i

thích các m i quan h tương tác gi a các s v t hi n tư ng.
- Ti p c n theo quá trình phát tri n l ch s t th p lên cao: Phương

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 7


pháp này coi tr ng phân tích đ ng thái c a s phát tri n cơ c u cây tr ng
trong l ch s . Vì qua đó, s xác ñ nh ñư c s phát tri n c a h th ng trong
tương lai, ñ ng th i giúp cho vi c gi i quy t các tr ng i phù h p v i hư ng
phát tri n đó.
Zandstra H. G và c ng s (1981) [51], ñ xu t m t phương pháp nghiên
c u cơ c u cây tr ng trên nông tr i. Các tác gi ñã ch rõ: S n lư ng hàng năm
trên m t đơn v di n tích đ t có th tăng lên b ng cách c i thi n năng su t cây
tr ng ho c tr ng tăng thêm các cây tr ng khác trong năm. Nghiên c u cơ c u
cây tr ng là tìm ki m nh ng gi i pháp ñ tăng s n lư ng b ng c hai cách.
Phương pháp nghiên c u cơ c u cây tr ng này v sau ñư c Vi n Nghiên
c u Lúa Qu c t (IRRI) và các chương trình nghiên c u v cơ c u cây tr ng
qu c gia trong m ng lư i h th ng cây tr ng Châu Á (Asian Cropping System
Network - ACSN) s d ng phát tri n (Bùi Huy Hi n và c ng tác viên, 2001)
[19]. Q trình nghiên c u liên quan đ n m t lo t các ho t ñ ng trong nông
tr i. T ch c th c hi n theo các bư c sau:
(i) Ch n ñi m: ð a ñi m nghiên c u là m t ho c vài lo i đ t. Tiêu chí đ
ch n đi m nghiên c u là có ti m năng năng su t, ñ i di n cho vùng r ng l n,
nông dân s n sàng h p tác. S r t thu n l i n u ch n ñi m nghiên c u ñư c
Chính ph ưu tiên vì chương trình s n xu t sau này s th c hi n d dàng hơn.
(ii) Mơ t đi m: ði m nghiên c u sau khi ch n s đư c mơ t v đ c
đi m t nhiên, kinh t - xã h i, hi n tr ng cơ c u cây tr ng c n ph i ñư c
ñánh giá.
(iii) Thi t k cơ c u cây tr ng: Các mơ hình cây tr ng đư c thi t k trên
nh ng ñ c ñi m c a ñi m nghiên c u, nh m ñ t ñư c s n lư ng, l i nhu n

cao, n đ nh và b o v mơi trư ng sinh thái.
(iv) Th nghi m cây tr ng m i: Cây tr ng ñư c th nghi m trên ru ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 8


nơng dân, nh m xác đ nh kh năng thích nghi và n ñ nh c a chúng. Ch tiêu
theo dõi g m năng su t nông h c, hi u qu s d ng ñ t, yêu c u v tài nguyên
(lao ñ ng, v t tư và hi u qu kinh t ).
(v) ðánh giá s n xu t th : Nh ng mơ hình cây tr ng có năng su t cao,
hi u qu đư c xác ñ nh d a trên k t qu th nghi m, sau đó đư c đưa vào s n
xu t th nh m đánh giá kh năng thích nghi trên di n r ng c a mơ hình tri n
v ng trư c khi xây d ng nh ng chương trình s n xu t

qui mơ l n hơn.

(vi) Chương trình s n xu t: Sau khi xác đ nh nh ng cây tr ng thích h p
nh t, nh ng bi n pháp k thu t liên hoàn kèm theo, các t ch c khuy n nông
v i s giúp đ c a chính quy n, xây d ng chương trình qu ng bá, th c hi n
chương trình s n xu t.
M ng lư i h th ng cây tr ng châu Á (ACSN) khi ñưa ra hư ng d n quá
trình thi t k th nghi m h th ng cây tr ng cũng ch r ng "Nghiên c u h
th ng cây tr ng c i ti n cho m t vùng bao g m c thâm canh, thay th cây
tr ng năng su t th p, ñưa vào nh ng k thu t thâm canh c i ti n.

nh ng nơi

k thu t thâm canh cịn h n ch ho c chưa có s n, các nhà nghiên c u h
th ng cây tr ng s th c hi n các th nghi m ñơn gi n trên ru ng nông dân
"International Rice Reseach Institute", (1984) [56].

* H th ng nông nghi p (Agricultural systems)
H th ng nơng nghi p theo Ph m Chí Thành, Tr n Văn Di n (1993)
[29] là: M t ph c h p c a ñ t ñai, ngu n nư c, cây tr ng, v t ni, lao đ ng,
các ngu n l i, các ñ c trưng khác trong m t ngo i c nh mà nông h qu n lý
tuỳ theo s thích, kh năng, k thu t có th có.
H th ng nơng nghi p th c ch t là m t h sinh thái nông nghi p ñư c
ñ t trong m t ñi u ki n kinh t - xã h i nh t ñ nh, t c là h sinh thái nông
nghi p ñư c con ngư i tác ñ ng b ng lao ñ ng, các t p quán canh tác, h
th ng các chính sách…. Nhìn chung h th ng nơng nghi p là m t h th ng

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 9


h u h n trong đó con ngư i đóng vai trò trung tâm, con ngư i qu n lý ñi u
khi n các h th ng nh trong ñó theo nh ng quy lu t nh t ñ nh, nh m mang
l i hi u qu cao nh t cho h th ng nông nghi p.
H th ng nông nghi p = H sinh thái nông nghi p + Các y u t kinh t ,
xã h i.
Theo ðào Th Tu n, (1988) [44], HTNN th c ch t là s th ng nh t c a
2 h th ng:
(1) H sinh thái nông nghi p là m t b ph n c a h sinh thái t nhiên,
bao g m các cơ th s ng (cây tr ng, v t ni) trao đ i năng lư ng, v t ch t và
thông tin v i ngo i c nh, t o nên năng su t sơ c p (tr ng tr t) và th c p
(chăn nuôi) c a h sinh thái;
(2) H kinh t - xã h i, ch y u là s ho t ñ ng c a con ngư i trong s n
xu t t o ra c a c i v t ch t cho toàn xã h i.
Trong l ch s phát tri n nông nghi p trên th gi i cho th y q trình
thay đ i cơ b n nh t c a HTNN là s ti n hoá c a h nơng dân t tình tr ng
s n xu t t cung t c p sang s n xu t hàng hố. S thay đ i theo hư ng phát
tri n đó di n ra khơng đ ng th i gi a các vùng, các làng, các h . Do v y, m i

nơi ph i xây d ng nh ng gi i pháp riêng cho phù h p v i ñ c ñi m th c tr ng
c a h th ng.
* H th ng canh tác (Farming systems)
Theo Shaner, Philip, Sohomohl, (1982) [55]. H Th ng canh tác là s
b trí m t cách th ng nh t, n đ nh các ngành ngh trong nơng tr i ñư c qu n
lý b i h gia ñình trong môi trư ng t nhiên, sinh h c, kinh t xã h i, phù h p
v i m c tiêu, s mong mu n, ngu n l c c a nông h .
H th ng canh tác là s n ph m c a b n nhóm bi n s : Môi trư ng v t
lý, k thu t s n xu t, chi ph i c a ngu n tài nguyên và ñi u ki n kinh t xã
h i. Trong h th ng canh tác vai trò c a con ngư i đ t

v trí trung tâm c a

h th ng và quan tr ng hơn b t c ngu n tài nguyên nào k c ñ t canh tác.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 10


Nhà th như ng h c ngư i M ñã ch ng minh cho quan đi m này, ơng cho
r ng đ t khơng ph i là quan tr ng nh t mà chính con ngư i s ng trên m nh
đ t đó. Mu n phát tri n m t vùng nông nghi p, k năng c a nông dân có tác
d ng hơn đ phì c a đ t (Cao Liêm và c ng s 1996) [24].
M t khái ni m khác coi tr ng vai trò c a con ngư i là phân ra: H sinh
thái nông nghi p (Agro-ecosystems) và h kinh t xã h i (Socio - economic
Systems). Trong đó h kinh t - xã h i là h tích c c, s bi n ñ i chung c a h
th ng nông nghi p ph thu c ph n l n h này (Lê Tr ng Cúc, 1996) [6].
* H th ng tr ng tr t (Cropping Systems)
H th ng tr ng tr t là ho t ñ ng s n xu t cây tr ng trong m t nông tr i
hay m t vùng, nó bao g m các h p ph n c n thi t ñ s n xu t, bao g m các t
h p cây tr ng trong nông tr i, các h th ng bi n pháp k thu t cùng m i quan

h c a chúng v i môi trư ng.
H th ng cây tr ng là t h p cây tr ng b trí theo khơng gian, th i gian
v i h th ng bi n pháp k thu t ñư c th c hi n nh m ñ t năng su t cây tr ng
cao, nâng cao đ phì c a đ t đai.
Theo Nguy n Duy Tính, (1995) [36], chuy n đ i hay hoàn thi n h
th ng cây tr ng là phát tri n h th ng cây tr ng m i trên cơ s c i ti n h
th ng cây tr ng cũ ho c phát tri n h th ng cây tr ng m i b ng tăng v , tăng
cây ho c thay th cây tr ng ñ khai thác có hi u qu hơn ti m năng ñ t ñai
con ngư i và l i th so sánh trên vùng sinh thái. Quá trình nghiên c u th c
hi n hoàn thi n h th ng cây tr ng c n ch rõ nh ng y u t nguyên nhân c n
tr s phát tri n s n xu t, tìm ra các gi i pháp kh c ph c ñ ng th i d báo
nh ng v n ñ tác ñ ng kèm theo khi th c hi n v môi trư ng t nhiên, kinh t
xã h i. Xây d ng m t n n nơng nghi p s n xu t hàng hố, hi u qu , b n

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 11


v ng, nâng cao thu nh p c i thi n đ i s ng cho nơng dân, th c hi n xây d ng
nơng thơn m i giàu đ p, văn minh, phù h p v i quá trình đơ th hố.
N i dung c t lõi c a cơ c u bi u hi n v trí, vai trò c a t ng b ph n, các
m i quan h tương tác l n nhau gi a chúng trong t ng th . M t cơ c u có tính
n đ nh tương đ i đư c thay ñ i ñ ngày càng hoàn thi n, phù h p v i ñi u
ki n khách quan, ñi u ki n l ch s , xã h i nh t ñ nh. Cơ c u cây tr ng l thu c
r t nghiêm ng t vào ñi u ki n t nhiên, các ngu n tài nguyên và ñi u ki n kinh
t - xã h i. Vi c duy trì hay thay đ i cơ c u khơng ph i là m c tiêu mà ch là
phương ti n ñ tăng trư ng, phát tri n s n xu t. Cơ c u cây tr ng còn là cơ s
đ b trí mùa v , ch đ ln canh cây tr ng, thay ñ i theo nh ng ti n b khoa
h c k thu t, gi i quy t v n ñ mà th c ti n s n xu t địi h i, đ t ra cho ngành
s n xu t tr ng tr t nh ng yêu c u c n gi i quy t.
+ Khái ni m v cơ c u cây tr ng

Cơ c u cây tr ng là thành ph n các gi ng, lồi cây tr ng có trong m t
vùng

m t th i đi m nh t đ nh, nó liên quan t i cơ c u cây tr ng nơng

nghi p, nó ph n ánh s phân cơng lao ñ ng trong n i b ngành nông nghi p,
phù h p v i ñi u ki n t nhiên, kinh t - xã h i c a m i vùng, nh m cung c p
ñư c nhi u nh t nh ng s n ph m ph c v cho nhu c u c a con ngư i (ðào
Th Tu n,1984) [42]; (Cao Liêm, Tr n ð c Viên, 1990) [23].
Cơ c u cây tr ng là m t trong nh ng n i dung quan tr ng c a m t h
th ng bi n pháp k thu t g i là ch đ canh tác. Ngồi cơ c u cây tr ng, ch
ñ canh tác bao g m ch đ ln canh, làm đ t, bón phân, chăm sóc, phịng
tr sâu b nh và c d i. Cơ c u cây tr ng là y u t cơ b n nh t c a ch ñ canh
tác, vì chính nó quy t đ nh n i dung c a các bi n pháp khác (ðào Th Tu n,
1984) [42].
Cơ c u cây tr ng còn là thành ph n c a m t n i dung r ng hơn g i là

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 12


cơ c u s n xu t nông nghi p. S n xu t nơng nghi p như trên đã nói bao g m
nhi u ngành s n xu t như tr ng tr t, chăn nuôi, ch bi n nơng s n (ðào Th
Tu n, 1978) [40].
Xác đ nh cơ c u cây tr ng còn là n i dung phân vùng s n xu t nông
nghi p. Mu n làm công tác phân vùng s n xu t nơng nghi p, trư c h t ph i
xác đ nh cơ c u cây tr ng h p lý nh t ñ i v i m i vùng. ðây là m t cơng vi c
khơng th thi u đư c n u chúng ta xây d ng m t n n nơng nghi p s n xu t
hàng hóa l n (ðào Th Tu n, 1962) [39].
Cơ c u cây tr ng v m t di n tích t l các lo i cây tr ng trên di n tích
canh tác, t l này ph n nào nói lên trình đ s n xu t c a t ng vùng. T l cây

lương th c cao, t l cây công nghi p, cây th c ph m th p, ph n ánh trình đ
phát tri n s n xu t th p. T l các lo i cây tr ng có s n ph m tiêu th t i ch
cao, các lo i cây tr ng có giá tr hàng hoá th p, ch ng t s n xu t nơng
nghi p

đó kém phát tri n.

Trong cơng tác quy ho ch phát tri n nông nghi p b n v ng, xác ñ nh
cơ c u cây tr ng h p lý là m t trong nh ng cơ s cho vi c xác ñ nh phương
hư ng s n xu t. S đa d ng hố cây tr ng, tăng trư ng theo các m c tiêu c
th s t o n n t ng cho quá trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố nơng nghi p,
nông thôn cũng như phát tri n kinh t trong tương lai.
+ Khái ni m v cơ c u cây tr ng h p lý
Cơ c u cây tr ng h p lý là s đ nh hình v m t t ch c cây tr ng trên
ñ ng ru ng v s lư ng, t l , ch ng lo i, v trí và th i đi m, có tính ch t xác
đ nh l n nhau, nh m t o ra s c ng hư ng các m i quan h h u cơ gi a các
lo i cây tr ng v i nhau ñ khai thác s d ng m t cách ti t ki m, h p lý nh t
các ngu n tài nguyên cho các m c tiêu phát tri n kinh t - xã h i (ðào Th
Tu n, 1978) [40].
Theo ðào Th Tu n (1989) [44], Phùng ðăng Chinh, Lý Nh c (1987)

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 13


[4], cơ c u cây tr ng h p lý là cơ c u cây tr ng phù h p v i ñi u ki n t
nhiên kinh t - xã h i c a vùng. Cơ c u cây tr ng h p lý cịn th hi n tính
hi u qu c a m i quan h gi a cây tr ng đư c b trí trên đ ng ru ng, làm cho
s n xu t ngành tr ng tr t phát tri n toàn di n, m nh m v ng ch c theo hư ng
s n xu t thâm canh g n v i ña canh, s n xu t hàng hố có hi u qu kinh t
cao. Cơ c u cây tr ng là m t th c t khách quan, nó đư c hình thành t ñi u

ki n t nhiên, kinh t - xã h i c th và v n ñ ng theo th i gian.
Cơ c u cây tr ng h p lý còn bi u hi n là vi c phát tri n h th ng cây
tr ng m i trên cơ s c i bi n h th ng cây tr ng cũ ho c phát tri n h th ng
cây tr ng m i. Trên cơ s t h p l i các công th c luân canh, t h p l i các
thành ph n cây tr ng, gi ng cây tr ng, ñ m b o các thành ph n trong h
th ng có m i quan h tương tác v i nhau, thúc ñ y l n nhau, nh m khai thác
t t nh t l i th v ñi u ki n ñ t ñai, t o cho h th ng có s c s n xu t cao, b o
v môi trư ng sinh thái (Lê Duy Thư c, 1991) [34].
D a trên quan ñi m sinh h c ðào Th Tu n (1978) [40], cho r ng, b trí
cơ c u cây tr ng h p lý là ch n m t c u trúc cây tr ng trong h sinh thái nhân
t o, làm th nào ñ ñ t năng su t sơ c p cao nh t. V m t kinh t , cơ c u cây
tr ng h p lý c n th a mãn yêu c u chuyên canh và t l s n ph m hàng hóa
cao. B o ñ m vi c h tr cho ngành s n xu t chính, phát tri n chăn ni, t n
d ng ngu n l i t nhiên, ngoài ra cịn ph i đ m b o vi c đ u tư lao ñ ng, v t
tư k thu t có hi u qu kinh t cao.
Xác đ nh cơ c u cây tr ng h p lý ngoài vi c gi i quy t t t m i liên h gi a
cây tr ng v i ñi u ki n t nhiên, kinh t - xã h i, c n ph i d a trên phương
hư ng s n xu t c a vùng. Phương hư ng s n xu t quy t ñ nh cơ c u cây tr ng,
nhưng cơ c u cây tr ng l i là cơ s h p lý cho các nhà ho ch đ nh chính sách
xác đ nh phương hư ng s n xu t (Ph m Chí Thành, Ph m Ti n Dũng, ðào
Châu Thu, Tr n ð c Viên 1996) [31], (ðào Th Tu n,1984) [42].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 14


2.3

Nghiên c u chuy n ñ i cơ c u cây tr ng
Chuy n ñ i cơ c u cây tr ng là s thay ñ i theo t l % c a di n tích gieo

tr ng, nhóm cây tr ng, c a cây tr ng trong nhóm ho c trong t ng th và nó
ch u s tác ñ ng, thay ñ i c a y u t t nhiên, kinh t - xã h i. Quá trình
chuy n ñ i cơ c u cây tr ng là quá trình th c hi n bư c chuy n t hi n tr ng
cơ c u cây tr ng cũ sang cơ c u cây tr ng m i (ðào Th Tu n,1978) [40].
Nguy n Duy Tính (1995) [36], cho r ng, chuy n ñ i cơ c u cây tr ng là
c i ti n hi n tr ng cơ c u cây tr ng có trư c sang cơ c u cây tr ng m i nh m
ñáp ng nh ng yêu c u c a s n xu t. Th c ch t c a chuy n ñ i cơ c u cây
tr ng là th c hi n hàng lo t các bi n pháp (Kinh t , k thu t, chính sách xã
h i) nh m thúc ñ y cơ c u cây tr ng phát tri n, ñáp ng nh ng m c tiêu c a
xã h i. C i ti n cơ c u cây tr ng là r t quan tr ng trong đi u ki n mà

đó

kinh t th trư ng có nhi u tác đ ng nh hư ng ñ n s n xu t nông nghi p.
Chuy n ñ i cơ c u cây tr ng chính là phá v th ñ c canh trong tr ng tr t
nói riêng, trong nơng nghi p nói chung. ð hình thành m t cơ c u cây tr ng
m i phù h p có hi u qu kinh t cao, d a vào đ c tính sinh h c c a t ng lo i
cây tr ng, ñi u ki n c th c a t ng vùng (Lê Duy Thư c, 1997) [35].
Chuy n ñ i cơ c u cây tr ng ph i ñư c b t ñ u b ng vi c phân tích h
th ng canh tác truy n th ng. Chính t k t qu ñánh giá phân tích ñ c ñi m
c a cây tr ng t i khu v c nghiên c u m i tìm ra các h n ch và l i th , so
sánh ñ ñ xu t cơ c u cây tr ng h p lý. Khi th c hi n chuy n ñ i cơ c u cây
tr ng c n ph i ñ m b o các yêu c u sau:
- Ph i căn c vào yêu c u th trư ng.
- Ph i khai thác hi u qu các ti m năng v ñi u ki n t nhiên, ñi u ki n
kinh t - xã h i c a m i vùng.
- B trí cơ c u cây tr ng ph i bi t l i d ng tri t ñ nh ng ñ c tính sinh h c
c a m i lo i cây tr ng phù h p v i các ñi u ki n ngo i c nh, nh m gi m t i đa

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 15

s phá ho i c a d ch b nh và các ñi u ki n thiên tai kh c nghi t gây ra.
- Chuy n ñ i cơ c u cây tr ng ph i tính đ n s phát tri n c a khoa h c k
thu t, áp d ng các thành t u khoa h c k thu t vào s n xu t nông nghi p.
- V m t kinh t , vi c chuy n ñ i cơ c u cây tr ng ph i đ m b o có hi u
qu kinh t , s n xu t ra nhi u s n ph m hàng hóa có giá tr kinh t cao.
Nghiên c u c i ti n cơ c u cây tr ng là tìm ra các bi n pháp nh m nâng
cao năng su t, ch t lư ng nông s n b ng cách áp d ng các ti n b k thu t
vào h th ng cây tr ng hi n t i ho c ñưa ra nh ng h th ng cây tr ng m i.
Hư ng vào các h p ph n t nhiên, sinh h c, k thu t, lao ñ ng, qu n lý, th
trư ng, ñ phát tri n cơ c u cây tr ng trong nh ng ñi u ki n m i nh m ñem
l i hi u qu kinh t cao nh t (Lê Minh Toán, 1998) [37].
Nghiên c u c i ti n cơ c u cây tr ng ph i ñánh giá th c tr ng, xác ñ nh
cơ c u cây tr ng phù h p v i th c t phát tri n c v ñ nh lư ng, đ nh tính, d
báo đư c mơ hình s n xu t trong tương lai; Ph i k th a nh ng cơ c u cây
tr ng truy n th ng và xu t phát t yêu c u th c t , hư ng t i tương lai ñ k t
h p các y u t t nhiên, kinh t - xã h i (Lê Tr ng Cúc, Tr n ð c Viên 1995)
[5], (Trương ðích, 1995) [14], (Võ Minh Kha, 1990) [21].
Nghiên c u cơ c u cây tr ng là m t trong nh ng bi n pháp kinh t k
thu t nh m m c đích s d ng có hi u qu các ngu n tài nguyên, nâng cao
năng su t cây tr ng, ch t lư ng s n ph m. (Nguy n Duy Tính, 1995) [36].
2.4

Nh ng căn c làm cơ s cho vi c hình thành h th ng cây tr ng
h p lý
B trí cây tr ng h p lý là bi n pháp k thu t t ng h p nh m s p x p l i

các ho t ñ ng c a h sinh thái khi nó l i d ng t t nh t ñi u ki n khí h u
nhưng l i né tránh ñư c thiên tai. L i d ng ñ c tính sinh h c c a cây tr ng,

tránh sâu b nh, c d i, ñ m b o s n lư ng cao và t l hàng hoá l n. (Lê
Hưng Qu c, 1994) [27].

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p…………… 16