SKKN Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

PHẦN THỨ NHẤT:
LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Sau khi rời bàn tay chăm sóc của các cô mẫu giáo cũng như sự chăm
chút của ông bà, cha mẹ. Các em 6 tuổi bước vào một giai đoạn mới là học
Tiểu học, cụ thể là học lớp Một. Bước đầu học chữ, học đọc, học viết nên
các em còn nhiều bỡ ngỡ và tiếp thu kiến thức thật khó khăn. Học vần là
môn giúp các em học được tiếng mẹ đẻ đầu tiên. Các em phải biết nhìn vào
âm – vần – tiếng và đọc lên đúng âm – vần – tiếng giáo viên dạy và cũng từ
đây các em sẽ hiểu thêm được từ – câu – bài văn đơn giản. Với những yêu
cầu ngày càng cao đòi hỏi học sinh lớp Một phải nắm bắt được kiến thức
một cách vững vàng để biến kiến thức đó thành kĩ năng, kĩ xảo trong môn
Tiếng Việt.
Phân môn này có vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình tiểu học nói
chung và trong môn Tiếng Việt nói riêng, vì nó là phần học mở đầu lớp đầu tiên
của cấp Tiểu học. Có học phần này, học sinh mới chiếm lĩnh được một công cụ
giao tiếp quan trọng: chữ viết ghi âm Tiếng Việt. Đây chính là phương tiện để
các em có điều kiện học tốt các môn khác.
Nhờ nó mà chúng ta đọc được tiếng Việt. Đối với học sinh lớp Một, ở lứa
tuổi này, khả năng tập trung chú ý chưa cao, tư duy chưa phát triển nên việc bồi
dưỡng vốn từ cho các em ở giai đoạn này rất khó.
Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, hướng dẫn mong muốn các em học
sinh của mình biết cách đọc đúng, đọc lưu loát, trôi chảy để từng bước tiếp thu
bài học mỗi ngày tốt hơn. Đầu năm học, tôi được phân công giảng dạy lớp 1, tôi
luôn băn khoăn, trăn trở là làm thế nào giúp các em biết cách rèn luyện để các
em đọc thông, viết thạo, các em có được kĩ năng nghe, nói, đọc, viết góp phần
hình thành tri thức mới để các em học thật tốt các lớp trên, giúp các em vững
bước vào đời.
Xuất phát từ những vấn đề trên, với kiến thức và kinh nghiệm của bản thân
được tích lũy trong công tác giảng dạy, bản thân mong muốn góp phần nâng cao

hiệu quả trong công tác giảng dạy và rèn luyện cho học sinh. Đây là việc làm
Trang 1


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

khó khăn mà người giáo viên nào dạy lớp Một phải trải qua và khắc phục. Đó là
lí do tôi chọn để viết sáng kiến: “Một số biện pháp để nâng cao chất lượng
giảng dạy môn học vần” nhằm nâng cao chất lượng học tập cho học sinh của
trường Tiểu học Phú Thọ.

PHẦN THỨ HAI:
NHỮNG BIỆN PHÁP
GIẢI
Trang
2 QUYẾT VẤN ĐỀ


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

II/ Quá trình thực hiện các giải pháp:
1. Tổ chức thực hiện:
Đầu năm học, tôi đã tổ chức thi khảo sát chất lượng đầu năm. Qua số liệu
thống kê, tôi thấy số học sinh chưa hoàn thành quá nhiều so với học sinh cả lớp,
nhất là phân môn Học vần. Trước tình hình đó, tôi thiết nghĩ cần đề ra một số
biện pháp giúp đỡ các em học tốt hơn môn Học vần.
* Khảo sát chất lượng đầu năm kết quả như sau:
Tổng số học sinh: 26/15 trong đó:
Học sinh hoàn thành tốt: 3 em, tỉ lệ:11,6%.
Học sinh hoàn thành: 4 em, tỉ lệ: 15,4%

Học sinh chưa hoàn thành (CHT): 19 em, tỉ lệ: 73%.
Đầu tiên tôi tiến hành tìm hiểu từng đối tượng học sinh của lớp mình để
nắm bắt hoàn cảnh, sở thích, khó khăn…Qua tìm hiểu tôi biết được hầu hết các
em gia đình ít quan tâm đến việc học, rất nhiều em chưa qua Mẫu giáo, một số
em trí nhớ còn kém, học đâu quên đó. Do vậy số học sinh chưa hoàn thành là do
lười học ở nhà, ham chơi đến lớp học cảm thấy lo sợ và thụ động.
Mặc khác thôn Phú Thọ là địa bàn vùng ven của thành phố đa số là con
em vùng biển cuộc sống khó khăn chỉ lo kinh tế gia đình. Cha mẹ không quan
tâm đến việc học của con em mình. Một số gia đình mù chữ không dạy được
con. Vì thế, việc học của các em phó thác cho giáo viên chủ nhiệm. Do vậy là
những người làm công tác dạy học nói chung và giáo viên đứng lớp nói riêng
trong nhà trường Tiểu học phải biết giáo dục và hướng dẫn cho các em tiếp thu
được những tri thức cơ bản để hình thành kĩ năng cho các em bước đến những
bậc học tiếp theo.
2. Giải pháp thực hiện:
Từ thực tế đó, tôi mạnh dạn đưa ra một số biện pháp để các em tiếp thu tốt
hơn trong học tập.
2.1/ Đối với giáo viên:
Trang 3


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

* Ngay từ đầu năm, tôi sắp xếp vị trí ngồi của học sinh xen kẽ nhau: Học
sinh hoàn thành tốt – Chưa hoàn thành, Hoàn thành – Chưa hoàn thành, các em
ngồi cùng nhau để các em giúp đỡ lẫn nhau trong học tập.
* Tìm hiểu đối tượng học sinh ở lớp mình, qua quá trình tìm hiểu giúp
tôi nắm bắt tình hình học tập và đề ra phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
thích hợp với từng đối tượng học sinh.
* Đặc biệt, trong một tiết học, giáo viên cần phân lượng thời gian phù

hợp. Điều này đòi hỏi người giáo viên luôn học hỏi, tìm tòi, rút kinh nghiệm,…
xác định rõ mục tiêu của bài học, đầu tư vào soạn giảng và lập kế hoạch bài học
cụ thể phù hợp với mọi đối tượng học sinh lớp mình kết hợp sử dụng đồ dùng
dạy học sẵn có và tự làm hợp lí. Ngoài ra giáo viên cần linh hoạt bao quát lớp,
quan sát, định hướng và giúp đỡ học sinh kịp thời.
* Chú ý là tất cả học sinh trong lớp học đều được giáo viên quan tâm,
hướng dẫn, giúp đỡ, hợp tác,…làm sao cho cả lớp đều tham gia thực hành.
* Chọn yêu cầu rõ ràng phù hợp với trình độ của từng đối tượng học sinh.
* Cho các em tự kiểm bài chéo nhau để củng cố, khắc sâu kiến thức, tự tin
hơn.
* Phụ đạo học sinh chưa hoàn thành bồi dưỡng học sinh hoàn thành tốt ở
đầu và cuối buổi học, giờ chính khóa cụ thể: tôi phân học sinh hoàn thành tốt và
học sinh hoàn thành kèm học sinh chưa hoàn thành để tạo sự đoàn kết, giúp đỡ
lẫn nhau cùng học, cùng chơi.
* Qua hội thảo, chuyên đề của tổ, trường, giáo viên cùng nhau trao đổi để
rút kinh nghiệm. Đồng thời tìm hiểu, học hỏi thêm ở tài liệu tham khảo (như tập
san giáo dục, giáo dục thời đại, thế giới trong ta…) về phương pháp mới và áp
dụng vào thực tế lớp mình có hiệu quả hơn.
* Kiểm tra, nhận xét thường xuyên để có cơ sở đánh giá sự tiến bộ của
học sinh, biết ưu, khuyết điểm nhằm khuyến khích, động viên để các em khắc
phục và tạo cơ hội cho học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, vươn lên, tự tin chủ
động hơn. Qua đó, giáo viên cũng tự điều chỉnh lập kế hoạch bài học, cách dạy
sao cho phù hợp.
Trang 4


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

* Tổ chức nhiều trò chơi (đố chữ,…), các em thi đua nhau theo nhóm, cá
nhân. Từ đó giúp học sinh củng cố kiến thức qua học mà chơi, chơi mà học…tạo

hứng thú học tập hơn.
* Ghi nhật kí chuyên môn sau mỗi buổi học. Từ đó rút kinh nghiệm và
điều chỉnh lại hình thức tổ chức, phương pháp dạy học, đồ dùng dạy học,…
trong tiết dạy sau.
Cụ thể khi dạy phần Học vần, giáo viên cần chú ý:
1. Vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp, nhiều hình thức tổ chức dạy
học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động học tập của học sinh là một trong
những đặc điểm lớn nhất của phương pháp dạy học nói chung, biết kết hợp sử
dụng đúng lúc, đúng chỗ các hình thức tổ chức lớp học và các phương pháp dạy
học theo hướng tích cực hóa các hoạt động của học sinh.
2. Những phương pháp cần chú ý khi giảng dạy học vần là: phương pháp
dùng lời, hỏi – đáp, quan sát, miêu tả, sử dụng đồ dùng trực quan, bộ chữ rời,
bảng cài, luyện tập theo mẫu, thực hành giao tiếp, trò chơi,….
3. Khi vận dụng từng phương pháp, phải chú ý nhiều hơn đến cách thức
hoạt động của học sinh để tiếp nhận các tri thức tiếng Việt, cũng như việc hình
thành và phát triển các kỹ năng (nghe, đọc, nói, viết).
4. Việc tổ chức hoạt động có thể dưới nhiều hình thức linh hoạt như: cá
nhân, từng đôi một, nhóm nhỏ, nhóm lớn, cả lớp, đặc biệt chú ý đến hình thức tổ
chức dạy học theo nhóm.
5. Chú ý sửa lỗi phát âm cho học sinh.
6. Xác định các cơ sở quan trọng khi lựa chọn phương pháp, biện pháp và
hình thức tổ chức dạy học một bài học vần:
- Đối tượng học sinh để có các biện pháp cá thể hóa trong dạy học;
- Mục tiêu bài dạy theo yêu cầu chuẩn kiến thức, kỹ năng, nhằm đảm bảo
yêu cầu cần đạt đối với mọi đối tượng học sinh.
- Khả năng của chính giáo viên, để cân nhắc các phương pháp, biện pháp,
các hình thức tổ chức dạy học mà mình sẽ chọn nhằm vận dụng, kết hợp có hiệu
quả.
Trang 5

Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

- Điều kiện về cơ sở vật chất (phòng học, bàn ghế, các phương tiện hỗ trợ,
…) để lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp.
7. Gợi ý một số biện pháp tổ chức từng hoạt động trọng tâm của một bài
dạy Học vần
* Đăc biệt, giáo viên cần :
@. Nắm vững nội dung chương trình gồm có 3 dạng bài và giảng dạy như
sau:
a. Dạng bài thứ nhất:
* Làm quen với âm và chữ:
Ở dạng bài này, yêu cầu cơ bản của tôi đối với học sinh là đọc được âm,
dấu thanh, viết được chữ ghi âm, dấu ghi thanh. Học sinh làm quen với nề nếp
học tập, mạnh dạn, tự tin trong môi trường học tập mới.
Khi dạy dạng bài này, tôi tiến hành dạy chữ ghi âm, dấu ghi thanh mới
theo nội dung học được trình bày trong sách giáo khoa qua các bước sau:
- Hướng dẫn học sinh nhận dạng (phân tích) chữ ghi âm, dấu ghi thanh
mới.
- Hướng dẫn học sinh tập phát âm mới – cung cấp tên chữ cái.
- Giáo viên viết mẫu và hướng dẫn học sinh qui trình viết. Học sinh tập
viết vào bảng con.
Đối với 6 bài đầu trong giai đoạn làm quen với âm và chữ, kiến thức trong
mỗi bài không nhiều. Ngoài việc dạy kiến thức mới, tôi dành thời gian để ổn
định tổ chức lớp và hình thành cho học sinh nề nếp học tập như: cách cầm tập
đọc, khoảng cách mắt nhìn, cách ngồi, cách đặt vở, cách cầm bút, cách đứng lên
đọc bài, giao tiếp với bạn xung quanh…
- Tôi đã sử dụng phần tranh minh họa, vật thật… để dạy chữ ghi âm và
dấu ghi thanh mới ở sách giáo khoa (nhất là khắc sâu cho học sinh có trí nhớ
kém...)

Ví dụ: Cho học sinh nhìn tranh hay vật thật, tập phát âm mới, tìm âm, dấu
thanh mới, tiếng, từ ngữ… hoặc cho học sinh quan sát tranh, nhận xét chữ giống
nhau ghi trên các tranh, tìm thêm tiếng, từ ngữ tương tự.
Trang 6


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

* Luyện đọc âm mới và ghép tiếng :
Tôi đã cho học sinh luyện đọc nhiều hình thức: cá nhân, nhóm, cả lớp. Ở
giai đoạn này, tôi đã hướng dẫn học sinh cách nhìn chữ, nhìn dấu để đọc lên
thành tiếng qua bảng:
Bảng 1:
Gồm 16 con chữ ghi phụ âm đầu (b, v, l, c, n, m, d, đ, t, x, s, r, k, p, g) viết
ở cột dọc đầu tiên phía bên trái. Phía trên đầu 6 cột dọc còn lại ghi các thanh
(“ngang”- không, “sắc”, “huyền”, “hỏi”, “ngã”, “nặng”).
Thanh
\

/

.

?

~

Âm đầu
b
……...

………. ………. ……….. ……… ………
v
………... ………. ………. ……….. ………. ………
l
………... ………. ………. ……….. ………. ………
………….
Bảng 2:
Thanh
\

/

.

?

~

Âm đầu
th
……… ………. ………. ………... ………... ………
ch
……… ………. ………. ………... ………... ………
kh
……… ………. ………. ………... ………... ………
………….
Gồm các phụ âm đầu được ghi bằng 2, 3 con chữ (th, ch, kkh, ph, nh, gh,
qu, ng, ngh, tr) được ghi ở cột dọc, và 6 cột ghi thanh như ở bảng 1.
Hai bảng này tôi tự làm lấy và để dùng cho nhiều năm. Tôi có thể sử dụng
để các em chơi trò chơi học tập hoặc củng cố bài vừa học.

Ví dụ: ở bảng 1.
Khi học bài âm: i – a các em sẽ ghép được rất nhiều tiếng từ đơn:
Thanh
\

/
Trang 7

.

?

~


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

Âm đầu
b
v
………….

ba
vi

bà
vì

bá
ví

bạ
vị

bả
vỉ

bã
vĩ

Khi ghép được các tiếng mới rồi thì các em rất chóng thuộc bài, nhanh biết
đọc và viết đúng chính tả. Trên cơ sở các tiếng đơn đó, học sinh sẽ ghép các
tiếng đã học với các tiếng vừa xây dựng được để thành từ bằng cách sử dụng
hộp đồ dùng thực hành tiếng Việt. Qua việc làm này học sinh sẽ có được vốn từ
phong phú.
 Đặc biệt, nếu dùng bộ chữ ghép vần giáo viên cần:
Chú ý:
+ Khi học sinh dùng bộ chữ ghép vần, giáo viên cần chú ý theo dõi để
phát hiện những trường hợp hợp học sinh ghép được nhưng không đọc được,
đọc được nhưng không ghép được để có biện pháp giúp đỡ kịp thời (có thể yêu
cầu học sinh hoàn thành tốt, học sinh hoàn thành trong nhóm hỗ trợ).
+ Cần dành nhiều thời gian cho phần luyện đọc. Không đi sâu vào phần
phân tích vần, so sánh vần.
+ Giáo viên phát âm mẫu cần đúng và rõ ràng.
+ Việc hướng dẫn học sinh luyện đọc có thể tổ chức theo trình tự: Vần –
tiếng – từ khoá (trình tự thuận) và Từ khoá – tiếng – vần (trình tự ngược). Cần
phát huy việc luyện đọc cá nhân (càng nhiều càng tốt) theo nhóm. Trước tiên
giáo viên (hoặc học sinh hoàn thành tốt) đọc mẫu, sau đó yêu cầu học sinh đọc
nối tiếp nhau trong nhóm. Giáo viên phải chú ý lắng nghe các em đọc để phát
hiện năng lực đọc của mỗi em, từ đó có cách rèn luyện thích hợp với từng em.

Cần có những lời lẽ nhẹ nhàng, động viên, khuyến khích đặc biệt là với đối
tượng HS chưa hoàn thành.
+ Đối với những trường hợp cá biệt (học sinh có giọng đọc khuyết), giáo
viên nên dành nhiều thời gian hơn hoặc phân công học sinh hoàn thành tốt giúp
đỡ (ngay trong tiết học hoặc giờ chơi) để luyện phát âm thêm cho các em.
Trang 8


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

+ Thường xuyên thay đổi không khí lớp học bằng một bài hát, múa, một
trò chơi, một câu chuyện, đọc thơ,…có tác dụng giúp tiết học nhẹ nhàng, học
sinh có hứng thú học bài và giúp học sinh củng cố bài học tốt hơn.

Học sinh hát, múa đọc thơ trong giờ học vần
* Luyện viết chữ ghi âm, dấu ghi thanh mới:
Ở 6 bài đầu, yêu cầu tập tô theo nét chữ nên tôi đã giành thời gian cho học
sinh rèn viết vào bảng con các nét cơ bản thật chuẩn mực và hướng dẫn học sinh
tư thế ngồi, cách giữ vở, cầm bút đưa theo nét chữ in sẵn.
* Luyện nghe – nói:
Đây là giai đoạn đầu nên phần luyện nói theo tranh tương đối tự do theo
chủ đề của bài, không gò bó trong các âm và thanh vừa học nên tôi đã gợi ý học
sinh bằng các câu hỏi giúp các em luyện nói qua những câu trả lời đơn giản với
Trang 9


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

nội dung gần gũi với các em. Tôi cũng biết rằng mục tiêu của phần luyện nói
trong giai đoạn này là giúp học sinh làm quen với không khí học tập mới, không

rụt rè, nhút nhát, dám mạnh dạn nói cho các bạn nghe và nghe các bạn nói trong
môi trường giao tiếp mới – giao tiếp học đường.
b. Dạng bài thứ hai:
* Dạy – học âm, vần mới:
Ở dạng bài này, yêu cầu cơ bản của tôi đối với học sinh là đọc được âm,
vần và viết được chữ ghi âm, vần, đọc và viết được tiếng (từ) ứng dụng; đọc
được câu ứng dụng. Tùy theo trình độ của học sinh tôi đưa ra yêu cầu mở rộng
hoặc nâng cao hơn.
Ví dụ: Tìm thêm các tiếng (từ) mới có âm, vần đã học (gợi ý qua đồ dùng
học tập ở lớp, đồ dùng trong gia đình, các loại hoa quả, cây, con vật quen thuộc).
Ở dạng này tôi cho học sinh luyện tập cả 4 kĩ năng: nghe, đọc, nói, viết và
xem đây là trọng tâm.
* Luyện đọc: câu, bài ứng dụng
Tôi hướng dẫn học sinh luyện đọc âm, vần mới, từ ngữ ứng dụng (ghi trên
bảng lớp) đọc câu ứng dụng trong sách giáo khoa theo yêu cầu từ dễ đến khó,
phát âm đúng các âm, vần, tiếng, đọc trơn tiếng, đọc liền từ, cụm từ, đọc câu,
đọc bài (chú ý ngắt nhịp). Thực hành luyện đọc bằng nhiều hình thức: cá nhân,
nhóm, cả lớp, đọc nối tiếp, đọc đồng thanh, từ đơn giản đến phức tạp.
- Treo tranh minh họa câu hoặc bài ứng dụng lên bảng lớp, dùng một vài
câu hỏi gợi ý để học sinh nêu được nội dung tranh. Giáo viên ghi câu, bài ứng
dụng lên bảng.
- Yêu cầu học sinh đọc thầm câu, bài ứng dụng, sau đó cho các em phát
hiện những tiếng chứa vần mới học, dùng bút chì gạch chân các tiếng này trên
bảng lớp.
- Tuỳ theo đối tượng học sinh, có thể cho một em học sinh hoàn thành tốt
phân tích, đánh vần nhanh các tiếng có chứa vần mới học.
- Giáo viên đọc mẫu cả câu, bài ứng dụng, lưu ý cần luyện đọc kỹ một số
từ hoặc tiếng khó.
Trang 10

Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

- Kết hợp giải nghĩa từ và giúp học sinh hiểu nội dung câu/bài ứng dụng.
* Luyện viết chữ ghi âm, vần, tiếng nói:
Đối với khâu luyện viết tôi hướng dẫn học sinh hình dáng, đường nét con
chữ, qui trình viết. Học sinh được tập viết chữ ghi âm vần, tiếng mới theo yêu
cầu từ thấp đến cao: tập tô, tập viết bảng con, tập viết vào vở; nhìn mẫu – viết
đúng; viết đẹp, viết nhanh.
* Tiết 1: chủ yếu cho học sinh viết đúng chữ ghi âm, vần mới trên bảng
con:
- Giới thiệu chữ mẫu, gợi ý để học sinh nhận xét chữ mẫu (độ cao, số nét,
…) bằng những câu đơn giản, ngắn gọn (bước này không yêu cầu học sinh phân
tích quá kĩ)
- Viết mẫu (theo khung ô li đã được phóng to trên bảng lớp), vừa viết vừa
nêu ngắn gọn quy trình viết.
- Yêu cầu học sinh quan sát, dùng ngón trỏ viết thử trên không để định
hình cách viết, sau đó viết bảng con. Giáo viên cần chú ý bao quát, tập trung
giúp đỡ học sinh (tư thế ngồi viết, cách đặt bảng con, cách cầm phấn,…)
- Đối chiếu với yêu cầu đề ra để đánh giá chất lượng chữ viết của học sinh
bằng những lời nhận xét nhẹ nhàng, cụ thể, giúp các em thấy rõ thành công và
hạn chế của mình.

Trang 11


Một số biện pháp để nâng cao chất lượng giảng dạy môn học vần

Học sinh viết bảng con trong giờ học vần.
* Tiết 2: Luyện viết vào vở tập viết âm, vần, tiếng, từ

- Yêu cầu học sinh nêu nội dung viết
- Giáo viên viết mẫu, kết hợp nhắc lại quy trình, chú ý học sinh các nét
nối giữa các chữ cái và cách bỏ dấu thanh. (Giáo viên đứng không che khuất tầm
nhìn của học sinh).

Tải tài liệu bản đầy đủ tại: />
Tải tài liệu bản đầy đủ tại: />
Tải tài liệu bản đầy đủ tại: />------------------------------------------------------

Tổng Hợp Đề Tài Sáng Kiến Kinh Nghiệm Sư Phạm:
/>
Trang 12