Sử ký tư mã thiên

Sử ký Tư Mã Thiên
Xuất bản: 18:55, Thứ Bảy, 16/05/2009, [GMT+7]
.
Chúng ta ai cũng biết tác phẩm Sử ký Tư Mã Thiên nổi tiếng thế giới, là một kiệt
tác lịch sử - văn học - khoa học vô giá. Giá trị của Sử ký chính là sự ghi nhận sự
việc, sự kiện trung thực, khách quan.

Viết lịch sử không phải là viết bản thành tích, mà là ghi nhận lại sự thật sự kiện, sự việc
một cách khách quan, trung thực, khoa học; còn đánh giá sự kiện, sự thật ấy như thế
nào là chuyện của đời sau. Lịch sử thì có lúc thăng trầm, có khi tiến, khi thoái, khi vinh
quang, khi thất bại... chứ không thể toàn một màu hồng.


Chúng ta ai cũng biết tác phẩm Sử ký Tư Mã Thiên nổi tiếng thế giới, là một kiệt tác lịch
sử - văn học - khoa học vô giá. Giá trị của Sử ký chính là sự ghi nhận sự việc, sự kiện
trung thực, khách quan. Tác giả Tư Mã Thiên đã dám phê phán những sai lầm của cả
Hán Cao Tổ, Hán Vũ Đế (là vị vua đương thời của ông), ông ca ngợi tính cách anh hùng
của Hạng Vũ - kẻ đối địch với nhà Hán, ông chứng minh rằng Hàn Tín bị oan và vụ án
"mưu phản" kia chẳng qua là Hán Cao Tổ mượn tay Lữ Hậu thi hành chính sách “diệt
chó săn”, “bẻ cung tiễn” mà thôi...
Tất cả những trang viết ấy đều có thể làm cho Tư Mã Thiên phạm vào tội “khi quân”, án
chém đầu luôn treo lơ lửng, nhưng ông không vì sự sống của cá nhân mình mà viết sai
lệch sự thật. Người Trung Quốc hiện nay rất tự hào về một "Sử ký" và Sử gia Tư Mã
Thiên có một không hai.
Đối với văn hóa thế giới, quyển Sử ký của Tư Mã Thiên chiếm một địa vị đặc biệt. Nó là công
trình sử học lớn nhất của Trung Quốc và là một trong những quyển sử có tiếng nhất của thế giới.
Nhưng một điều còn làm chúng ta ngạc nhiên hơn là công trình khoa học lớn lao ấy đồng thời lại
là một trong những tác phẩm văn học ưu tú của nhân loại.
Người TrungQuốc xem nó là tác phẩm lớn nhất về văn xuôi trong nền văn học cổ Trung Quốc, là
tác phẩm cổ điển ngang hàng với thơ của Đỗ Phủ. Sử ký là cả một thế giới. Nó làm thỏa mãn tất
cả mọi người.

Người nghiên cứu tìm thấy ở đấy một kho tài liệu vô giá, chính xác, với một giá trị tổng hợp rất
cao. Nhà nghiên cứu tư tưởng tìm thấy qua Sử ký "một trong những nhà tư tưởng vĩ đại nhất của
thời cổ đại". Người bình thường tìm thấy vô số những hình tượng điển hình, những câu chuyện
hấp dẫn, những con người đầy sức sống mãnh liệt. Họ thấy quá khứ sống lại.
Và không phải chỉ có thế, người nghiên cứu văn học còn tìm thấy ở đấy một tác phẩm văn học
mãi mãi tươi trẻ như sự sống, họ thấy ở đấy một tâm hồn, một tâm sự đau xót đầy sức mạnh của
thơ trữ tình, "một tập Ly tao không vần" như lời đánh giá của Lỗ Tấn.
Tư Mã Thiên tự định nghĩa mình là một con người "bất cơ". "Bất cơ" tức là không chịu trói buộc
mình theo tập tục, vượt ra ngoài lề thói. Chẳng hạn hai mươi tuổi, cha còn sống vẫn cứ "viễn du",


đi khắp địa bàn Trung Quốc, đó là một hành động bất cơ. Nhà vua đặt chức sử quan chẳng qua
chỉ để ghi chép việc làm của vua, ăn ở đâu, ngồi ở đâu, ngủ ở đâu, nói câu gì v.v... từng ngày một.
Và thế là tròn trách nhiệm, nhưng ông lại muốn nối nghiệp Khổng Tử, soi sánh cho đời, chỉnh lý
được Dịch truyện, tiếp tục được Kinh Xuân Thu, nắm được cái gốc của Kinh Thi, Kinh Thư, Kinh
Lễ, Kinh Nhạc, tóm lại ông muốn làm Khổng Tử thứ hai ngay trong thời đại chuyên chế cực đố.
Đó cũng là một ý nghĩa "bất cơ".
Tư Mã Thiên đã để lại hàng ngàn nhân vật điển hình sống mãi trong văn học. Riêng về mặt này,
ông có thể sánh với những nhà văn lớn nhất của nhân loại. Cả một nhân loại mênh mông hiện ra
trước mắt chúng ta, đủ các thành phần, đủ các nghề nghiệp, đủ các tầng lớp.
Hình ảnh những chàng nông dân như Trần Thiệp, Ngô Quảng, những người du thuyết như Tô
Tần, Trương Nghi, Phạm Thư, những hiệp khách như Kinh Kha, Nhiếp Chính, những anh hàng
thịt như Chu Hợi, Cao Tiệm Ly, những triết gia như Khổng Khâu, Trang Chu, những danh tướng
như Hàn Tín, Lý Quảng, những công tử như Tín Lăng Quân, Mạnh Thường Quân, những bạo
chúa như Tần Thủy Hoàng, Nhị Thế v.v... và vô số những hình ảnh khác là những hình ảnh bất tử.
Những hình ảnh ấy đã du nhập vào kho tàng văn học, làm thành nhân vật của những truyện kỳ,
thoại bản, hý khúc, kịch, thơ, lời nói và hành động của họ nhờ Tư Mã Thiên nêu lên đã thành tài
sản của dân tộc. Đó là một điều lạ.
Nhưng điều lạ hơn là đời sau có thể tô điểm thêm bớt nhưng dường như khó lòng dùng năng lực
hư cấu của mình để tạo nên một Kinh Kha, một Hàn Tín hay một Hạng Vũ khác hẳn hình tượng

Tư Mã Thiên đã tạo nên mà cũng sinh động như vậy. Có thể nói những hình tượng Tư Mã Thiên
tạo ra đã được nhân dân tiếp nhận toàn vẹn.
Điều đó không phải là một hiện tượng thường thấy trong lịch sử văn học. Nếu ta xét những nhân
vật lịch sử Âu Châu thì ta thấy rõ họ được biểu hiện trong văn học một cách rất khác nhau ở từng
nhà văn. Hình tượng Catilina của sử gia La Mã Xanlut rất khác hình tượng Catilina của Ben
Jonxôn.


Hình tượng Catilina của Ipxen lại càng khác hẳn. Tư Mã Thiên đã làm thế nào cho nhân vật của
mình sống mãnh liệt đến nỗi họ tồn tại khách quan ở ngoài nhà văn và dân chúng khó lòng chấp
nhận sự thay đổi?