Thực hiện chính sách hỗ trợ người dân khi Nhà nước thu hồi đất tại huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam (Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐINH THỊ MINH THUẬN

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN
DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG

Hà Nội - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐINH THỊ MINH THUẬN

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH HỖ TRỢ NGƯỜI DÂN
KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TẠI HUYỆN
DUY TIÊN, TỈNH HÀ NAM

Chuyên ngành: Chính sách công
Mã số: 8.34.04.02

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Nguyễn Thị Hoài Lê

Hà Nội - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài luận văn thạc sỹ khoa học: “Thực hiện
chính sách hỗ trợ người dân khi Nhà nước thu hồi đất tại huyện Duy
Tiên, tỉnh Hà Nam” là do tôi thực hiện với sự hướng dẫn khoa học của
PGS, Tiến sĩ. Nguyễn Thị Hoài Lê. Đây không phải là bản sao chép của bất
kỳ một cá nhân, tổ chức nào. Các số liệu, nguồn thông tin trong luận văn là
do tôi thu thập, điều tra, trích dẫn và tham khảo.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những nội dung mà tôi
đã trình bày trong Luận văn này.
Duy Tiên, ngày tháng

năm 2018
Tác giả

Đinh Thị Minh
Thuận


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thiện được luận văn tốt nghiệp ngoài sự nỗ lực của bản
thân, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới các thầy cô giáo ở
Học viện khoa học xã hội đã luôn quan tâm và tận tình truyền đạt những
những kiến thức quý báu cho tôi trong thời gian học tập và rèn luyện tại
trường.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị
Hoài Lê - Trưởng bộ môn Tài chính - Ngân hàng, Học viện KHXH người

hướng dẫn trực tiếp, đã tận tình hướng dẫn, định hướng và tạo điều kiện
cho tôi trong suốt thời gian thực hiện Luận văn thạc sỹ này.
Xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo UBND huyện Duy Tiên, tập thể
cán bộ phòng Tài nguyên và Môi trường, Trung tâm phát triển quỹ đất,
Chi cục Thống kê huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam, đã tận tình giúp đỡ để
tôi hoàn thành công việc.
Trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã khích lệ tôi thực hiện
đề tài.
Cuối cùng, tôi xin dành lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn
bè những người quan tâm động viên, đồng thời là chỗ dựa tinh thần lớn
giúp tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao trong suốt thời gian học tập
và làm Luận văn vừa qua.
Do thời gian và điều kiện nghiên cứu của học viên có hạn, chắc
không tránh khỏi những khiếm khuyết, kính mong các Thầy, Cô, bạn bè,
đồng nghiệp, các nhà quản lý thông cảm. Tác giả mong nhận được những
góp ý chân thành để tác giả hoàn thiện nội dung công trình.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Học viên


Đinh Thị Minh
Thuận
MỤC LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT

Chữ viết tắt

Nội dung viết tắt thay thế

11

BDA

Ban dự án

1

BT

Bồi thường

12

GPMB

Giải phóng mặt bằng

2

HT

Hỗ trợ

4

NN

Nhà nước

10

PTQĐ

Phát triển quỹ đất

8

QLCT

Quyền lực chính trị

5

QLDA

Quản lý dự án

9

QLNN

Quản lý nhà nước

3

TĐC

Tái định cư

6

UBND

Uỷ ban nhân dân

7

XHCN

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC HÌNH

STT

Hình

1

Hình

Nội dung
Bản đồ hành chính huyện Duy Tiên

Trang
30


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt, giữ vai trò rất quan trọng trong phát
triển kinh tế - xã hội và sự ổn định đời sống của người dân. Trong quá trình phát
triển đất nước theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, việc thu hồi đất để phục
vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và phát triển kinh tế - xã hội là một quá
trình tất yếu, song công tác này đã tác động rất lớn đến người bị thu hồi đất. Để bù
đắp cho họ một phần thiệt thòi đó, Nhà nước ta đã ban hành chính sách bồi thường,
hỗ trợ và tái định cư dành cho người bị thu hồi đất, từng bước hoàn thiện theo
hướng tạo điều kiện ngày càng tốt hơn cho người có đất bị thu hồi ổn định đời sống
và sản xuất. Đảng ta trong quá trình lãnh đạo đất nước luôn quan tâm đến việc bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư, đã đề ra nhiều chủ trương đường lối bồi thường, hỗ trợ,
tái định cư trong quá trình giải phóng mặt bằng.
Tuy nhiên, đất đai là vấn đề lớn, phức tạp và rất nhạy cảm, trong khi các
quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư thường xuyên thay đổi dẫn tới tình
trạng so bì, khiếu nại của người có đất bị thu hồi qua các dự án hoặc trong một dự
án nhưng thực hiện thu hồi đất qua nhiều năm. Mặt khác, Luật đất đai 2003 chưa có
cơ chế bắt buộc để bảo đảm có quỹ đất và nguồn vốn xây dựng khu tái định cư
trước khi thu hồi đất; chất lượng các khu tái định cư được xây dựng cũng chưa đáp
ứng yêu cầu “có điều kiện phát triển bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ”; chưa chú trọng
tạo việc làm mới, chuyển đổi nghề cho người có đất bị thu hồi; việc lập và tổ chức
thực hiện phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại một số dự án còn thiếu kiên
quyết, thiếu dân chủ, công khai, minh bạch; năng lực, phẩm chất của đội ngũ cán bộ
làm công tác giải phóng mặt bằng ở nhiều nơi còn chưa đáp ứng yêu cầu; chưa phát
huy vai trò của các tổ chức quần chúng tham gia thực hiện. Một số địa phương thiếu
sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành; chưa làm tốt công tác tuyên truyền,

vận động, giải thích cho nhân dân hiểu rõ quy định của pháp luật hoặc né tránh,
thiếu cương quyết, không giải quyết dứt điểm, làm cho việc giải phóng mặt bằng bị
kéo dài nhiều năm. Có thể nói một cách khái quát rằng các chính sách về bồi

1


thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất còn thiếu đồng bộ, chưa thống
nhất và chưa tạo được đầy đủ căn cứ pháp lý để triển khai trong thực tiễn.
Duy Tiên là một trong 6 huyện, thành phố của tỉnh Hà Nam. Tỉnh Hà Nam
trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa
đã ban hành Nghị quyết số 08/NQ-TU ngày 2/5/2003 của BCH Đảng bộ tỉnh về đẩy
mạnh phát triển CN-TTCN. Thực hiện Nghị quyết số 08 của Tỉnh ủy, Huyện ủy
Duy Tiên đã ban hành Nghị quyết số 15- NQ/HU, ngày 5-6-2003 của BCH Đảng bộ
huyện về phát triển CN-TTCN, dịch vụ trên địa bàn, phấn đấu trở thành huyện trọng
điểm phát triển công nghiệp của tỉnh. Vì vậy, công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư khi Nhà nước thu hồi đất là nhiệm vụ tiền đề, tiên quyết và đóng vai trò rất quan
trọng đối với quá trình thực hiện của mỗi dự án. Từ thực tiễn cho thấy việc áp dụng
chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất từ khi có Luật
đất đai 2003 đến nay đang gặp phải rất nhiều vướng mắc, nhất là đối với chính sách
thu hồi đất sản xuất đã ảnh hưởng không nhỏ đến tiến độ thực hiện các dự án nói
riêng, sự phát triển kinh tế, an sinh xã hội nói chung. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến
tình trạng này, trong đó phải kể đến chính sách pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái
định cư còn chưa đồng bộ, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, quá trình thực
hiện còn cứng nhắc, bị động và thiếu sự linh hoạt, chưa thực sự chú ý lắng nghe các
ý kiến đóng góp từ phía người dân bị thu hồi đất. Những tồn tại, vướng mắc trên do
cả nguyên nhân chủ quan và khách quan, có cả nguyên nhân do chính sách và
nguyên nhân do những người thực thi chính sách. Điều này cho thấy chúng ta cần
tiếp tục nghiên cứu, tìm ra các giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính
sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất vào thực tiễn. Chính

vì vậy tác giả chọn đề tài: "Thực hiện chính sách hỗ trợ người dân khi Nhà nước
thu hồi đất tại huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam" để trả lời cho câu hỏi: Huyện Duy
Tiên, tỉnh Hà Nam cần có những giải pháp gì để tăng cường công tác thực hiện
chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất? Để trả lời cho
câu hỏi này, đề tài cần làm rõ những vấn đề như sau: thực trạng công tác bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện Duy Tiên,
tỉnh Hà Nam từ khi Luật đất đai 2003 có hiệu lực cho đến nay; đã có thành công,
hạn chế và nguyên nhân gì; cần có những giải pháp gì góp phần tăng cường công

2


tác thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
trên địa bàn Huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam để đảm bảo hài hòa lợi ích của các bên
liên quan?
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Trước đây đã có một số công trình khoa học, các bài báo, luận văn, hội
thảo nghiên cứu về lĩnh vực này dưới nhiều khía cạnh cả về lý luận và thực tiễn,
tiêu biểu như các công trình nghiên cứu của các tác giả như:
Hồ Huy Thành, 2010. Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ở
một số dự án trên địa bàn tỉnh hà Tĩnh. Luận văn thạc sĩ nông nghiệp, Trường Đại
học Nông nghiệp Hà Nội: Đánh giá công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại một
số dự án để tìm ra những nguyên nhân, yếu tố tác động đến các đối tượng bị thiệt
hại khi nhà nước thu hồi đất để từng bước tìm ra các giải pháp thích hợp nhằm đẩy
nhanh tiến độ thực hiện bồi thường, hỗ trợ đất đai, tài sản, vật kiến trúc, hoa màu,
cây cối và tái định cư đối với các hộ bị ảnh hưởng. Thu thập và phân tích các tài
liệu, số liệu điều tra nhằm xác định nguyên nhân, yếu tố thúc đẩy hoặc cản trở đến
công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Lê Thị yến, 2011. Pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất qua
thực tiễn áp dụng tại địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Luận văn thạc sĩ

Luật học: Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất.
Phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường từ khi luật đất đai
2003 có hiệu lực đến nay tại địa bàn quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Qua đó chỉ ra
các quy định phù hợp, chưa phù hợp của pháp luật về BT, HT, TĐC khi nhà nước
thu hồi đất. Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu
quả áp dụng pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất.
Vũ Mạnh Thía, 2011. Đánh giá việc thực hiện chính sách bồi thường, hỗ
trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất tại một số dự án trên địa bàn huyện Tiền
hải, tỉnh thái Bình. Luận văn thạc sĩ nông nghiệp, Trường Đại học Nông nghiệp Hà
Nội: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách BT, HT, TĐC khi nhà nước thu hồi đất
tại huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình qua các thời kỳ; đề xuất các giải pháp nhằm
hoàn thiện chính sách về BT, HT, TĐC phù hợp với tình hình thực tiễn, ổn định đời
sống nhân dân, nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng đất trong thời gian tới.

3


Phạm Anh Tuấn, 2013. nghiên cứu đề xuất giải pháp hoàn thiện chính
sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn TP Hải
Phòng. Luận văn thạc sỹ, trường ĐHKHTN- ĐHQGHN. Phân tích hệ thống pháp
luật hiện hành về chuyển dịch đất đai gồm cơ chế thu hồi đất của người đang sử
dụng đất để giao cho các dự án đầu tư, cơ chế thực hiện BT, HT, TĐC và cơ chế
giải quyết các khiếu nại của dân để tìm ra những điểm chưa hợp lý, gây trở ngại cho
quá trình thực thi pháp luật. Đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện pháp
luật, tổ chức bộ máy, triển khai thực hiện tạo được phương thức làm tốt cho thành
phố Hải Phòng.
Cao Đại Nghĩa, 2014. Thực hiện chính sách bồi thường, hỗ trợ tái định cư
khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Luận văn Thạc sĩ,
trường Đại học kinh tế- ĐHQG Hà Nội: Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở thực tiễn
về BT, HT, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất; phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện

chính sách BT, HT, TĐC khi nhà nước thu hồi đất, chỉ ra những kết quả đạt được,
những tồn tại , hạn chế, nguyên nhân của công tác BT, HT, TĐC tại huyện Đông
Anh, TP Hà Nội; đề xuất các giải pháp để hoàn thiện, nâng cao tính khả thi của
chính sách BT, HT, TĐC khi nhà nước thu hồi đất.
Các đề tài và công trình nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến vấn đề chính
sách pháp luật về BT, HT, TĐC khi nhà nước thu hồi đất ở những khía cạnh khác
nhau. Các công trình nghiên cứu chủ yếu đi sâu nghiên cứu về vấn đề bồi thường
mà chưa đi sâu nghiên cứu việc thực hiện chính sách BT, HT, TĐC và vấn đề sinh
kế cho người có đất bị thu hồi. Đặc biệt chưa có công trình khoa học nào nghiên
cứu sâu đến chính sách GPMB đảm bảo hài hòa lợi ích của cả 3 bên: Nhà nước, nhà
đầu tư và người dân có đất bị thu hồi. Đến nay cũng chưa có công trình khoa học
nào nghiên cứu trực tiếp đến vấn đề: Thực hiện chính sách hỗ trợ người dân khi
Nhà nước thu hồi đất tại huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam. Mặc dù vậy, các công
trình khoa học đã được công bố là những tài liệu tham khảo có giá trị cho việc
nghiên cứu và viết luận văn này. Trên cơ sở đó, luận văn tiếp tục nghiên cứu
theo hướng chuyên sâu, cụ thể trên phạm vi huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam nhằm
chỉ rõ những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của việc thực

4


hiện chính sách BT, HT, TĐC khi nhà nước thu hồi đất, từ đó đề xuất giải pháp
nhằm tăng cường công tác BT, HT, TĐC khi nhà nước thu hồi đất tại huyện Duy
Tiên, tỉnh Hà Nam.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu:
- Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện chính sách hỗ trợ người
dân khi Nhà nước thu hồi đất.
- Phân tích, đánh giá việc thực hiện chính sách này tại huyện Duy Tiên,
tỉnh Hà Nam.

- Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại địa bàn Huyện Duy Tiên,
tỉnh Hà Nam trong thời gian tới nhằm giải quyết hài hòa lợi ích giữa các bên liên
quan là Nhà nước, nhà đầu tư và người bị thu hồi đất.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề tài có nhiệm vụ nghiên cứu:
- Tổng quan lý luận cơ bản về chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư
đối với người dân khi Nhà nước thu hồi đất
- Phân tích thực trạng chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa
bàn huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác thực hiện chính sách
bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với người dân khi Nhà nước thu hồi đất nói
chung và tại huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam nói riêng.
4. Đối tượng và nội dung nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu trong luận văn: là chính sách bồi thường, hỗ trợ và
tái định cư đối với người dân bị thu hồi đất.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: Nghiên cứu về chính sách của Nhà nước và tỉnh bồi
thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn huyện Duy Tiên, tỉnh Hà Nam.

5


Luận văn đủ ở file: Luận văn full