Nghiên cứu tác phẩm văn học trên bình diện cấu trúc văn bản nghệ thuật

Nghiên cứu tác phẩm văn học trên bình diện cấu trúc văn bản nghệ thuật.

Từ trước đến nay đã có nhiều phương pháp nghiên cứu tác phẩm văn học
theo nhiều quan điểm khác nhau.Tuy nhiên, để đảm bảo cho việc tiếp cận tác phẩm
văn học không bị phiến diện mà chính xác và sâu sắc hơn thì phương pháp luận
nghiên cứu văn học đã khảo sát và đưa ra các bình diện nghiên cứu nó một cách
toàn diện trên cơ sở phân tích tính khoa học về tính tương quan của tác phẩm. Bao
gồm: cấu trúc văn bản nghệ thuật, bình diện văn hoá- lịch sử, bình diện tâm lí xã
hội.
Xét trên bình diện cấu trúc văn bản nghệ thuật thì mối liên hệ nội tại xuyên
suốt từ đầu đến cuối tác phẩm là tương quan giữa nội dung và hình thức. Giữa nội
dung và hình thức có sự thống nhất, hài hoà cao độ. Hêghen cho rằng: Nội dung
chẳng phải là cái gì khác mà là hình thức chuyển hoá ra nội dung và hình thức
chẳng phải là cái gì khác mà là nội dung chuyển hoá ra hình thức. Như vậy, phân
tích tác phẩm văn học là phải thông qua hình thức để nói nội dung. Nhưng không
nên ngộ nhận rằng hình thức hay thì nội dung hay và ngược lại. Hình thức tự nó
không thể hay hoặc dở mà chỉ có sự phối hợp hay hoặc dở của hình thức đối với
nội dung mà thôi. Cùng dạy một hình thức nào đó có thể gây hiệu quả thẩm mĩ đối
lập qua những nội dung khác nhau.Tuy nhiên, qua hình thức để nói nội dung không
đồng nghĩa với việc phân tích bất cứ hình thức nào mà chỉ tập trung phân tích
những hình thức nghệ thuật mang tính nội dung.
Trong nền văn học hiện đại Việt Nam, Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ tài
hoa.Tác phẩm của ông lấp lánh vẻ đẹp cả hình thức lẫn nội dung. Tiêu biểu cho
sáng tác của là tác phẩm Người lái đò sông đà in trong tập tuỳ bút Sông Đà. Người ta
thường nhắc đến với một phong cách nghệ thuật rất độc đáo và đặc sắc. Có thể
thâu tóm phong cách đó trong mọt chữ ngông.Ngông là khác người, là chơi trội với đời
và đã nhân danh cái tài hoa để chơi ngông trong văn học. Chính bởi vậy mà trên
hành trình đi tìm chất vàng mười của tâm hồn vùng Tây Bắc, Nguyễn Tuân đã
chọn thể loại tuỳ bút - tuỳ bút Người lái đò sông Đà. Bởi lẻ, tuỳ bút là một thể văn có
tính chủ quan cao và rất tự do, phóng túng. Cấu trúc của tuỳ bút nói chung không
bị ràng buộc, câu thúc bởi một tác phẩm cụ thể nào, mạch văn biến hoá với nhiều

liên tưởng tạt ngang hay nhảy cóc rất linh hoạt nhưng nhiều khi khó theo dõi. Điều
đó thích ứng và cho phép tác giả tự do miêu tả cái lênh trôi nổi trên sông nước
Sông Đà dưới ngòi bút như một nhân vật văn học. Bằng tài quan sát tinh tế
của nhà văn, Sông Đà trở thành một biểu tượng của lịch sử- sáng tạo, là linh hồn
của một miền đất giàu có của tổ quốc-Tây Bắc hùng vĩ và nên thơ. Nó vừa đẹp vừa
hung dữ, nó “có diện mạo và tâm địa một thứ kẻ thù số một” . Cái hung dữ, đáng sợ của sông Đà
không phải là những thác đá, những vòng xoáy ghê rợn mà còn ở cái hoang sơ
huyền bí của dòng sông xuyên chảy giữa điệp trùng núi rừng Tây Bắc. Miêu tả
sông Đà. có khi còn vận dụng cả xúc giácđể làm nổi rõ cái ghê rợn của con sông
hung dữ. “Ngồi trong khoang dò đi qua quãng ấy, dang mùa hè mà cũng cảm thấy


lạnh, cảm thấy như đứng ở hè một cái ngõ mà ngóng vọng lên một khung cửa sổ
nào trên cái tầng thứ mấy vừa tắt phụt đèn điện.” Với cách miêu tả ấy, tác giả đã
tạo nên ấn tượng sâu sắc về một khung cảnh sông Đà trong lòng bạn đọc.
Có thể khẳng định rằng nghiên cứu tác phẩm văn học trên bình diện cấu trúc
văn bản nghệ thuật giúp người nghiên cứu, một mặt nắm được đặc trưng thẩm mĩ,
bản chất của ngôn ngữ văn học; mặt khác, xác lập được các nguyên tắc, các hệ
thống thao tác văn bản hoá tác phẩm một cách chuẩn xác, cũng như hiểu sâu hơn ý
nghĩa của việc văn bản hoá tác phẩm một cách khoa học.
Thiết nghĩ, hường tiếp cận này rất hữu ích và đầy triển vọng đối với việc
nghiên cứu văn học.
Đào Thị Hải Yến - GV Văn