Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
----------------------

PHẠM THỊ MỸ PHƯỚC

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẠI CÁC
BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Tp.Hồ Chí Minh – Năm 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM
----------------------

PHẠM THỊ MỸ PHƯỚC

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN TẠI CÁC
BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Kế toán
Mã số: 60340301

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. Phạm Văn Dược

Tp.Hồ Chí Minh – Năm 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác
kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh” là công trình
nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu và tài liệu trong luận văn là trung thực và chưa
được công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào. Tất cả những tham khảo và kế thừa đều
được trích dẫn và tham chiếu đầy đủ rõ ràng.
Tp.Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 10 năm 2017
Tác giả

Phạm Thị Mỹ Phước


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG BIỂU
DANH MỤC HÌNH VẼ
DANH MỤC PHỤ LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................... 1
2.

3.

Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ..................................................... 2
2.1.

Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................. 2

2.2.

Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 3

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................... 3
3.1.

Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 3

3.2.

Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 3

4.

Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 3

5.

Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .......................................................... 4

6.

Kết cấu của luận văn ......................................................................................... 5

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ....................... 6
1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................... 6
1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ............................................................................ 8
1.3. Nhận xét tổng quan các nghiên cứu liên quan và hướng nghiên cứu tiếp
theo của đề tài ............................................................................................................. 12
1.3.1

Nhận xét tổng quan các nghiên cứu ....................................................... 12

1.3.2. Hướng nghiên cứu của đề tài ................................................................. 13
Tóm tắt chương 1 ................................................................................................... 14


CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT ..................................................................... 15
2.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp công lập ........................................................ 15
2.1.1

Khái niệm................................................................................................ 15

2.1.2

Đặc điểm và vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập ............................... 15

2.2. Tổng quan về tổ chức công tác kế toán .......................................................... 16
2.2.1. Khái niệm................................................................................................ 16
2.2.2. Mô hình tổ chức công tác kế toán .......................................................... 18
2.2.3. Yêu cầu của tổ chức công tác kế toán .................................................... 20
2.2.4. Nguyên tắc của tổ chức công tác kế toán ............................................... 21

2.2.5. Nhiệm vụ của tổ chức công tác kế toán .................................................. 22
2.3. Nội dung tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập ........... 23
2.3.1. Tổ chức hệ thống chứng từ kế toán ........................................................ 23
2.3.2. Tổ chức hệ thống tài khoản kế toán ....................................................... 24
2.3.3. Tổ chức vận dụng hệ thống sổ kế toán và hình thức kế toán ................. 24
2.3.4. Tổ chức hệ thống báo cáo kế toán .......................................................... 25
2.3.5. Tổ chức phân tích thông tin kế toán ....................................................... 25
2.3.6. Tổ chức công tác kiểm tra kế toán ......................................................... 25
2.3.7. Tổ chức bộ máy kế toán .......................................................................... 26
2.3.8. Tổ chức ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán ................ 26
2.4. Lý thuyết nền .................................................................................................. 27
2.4.1. Lý thuyết thông tin bất cân xứng (information asymmetry) ................... 27
2.4.2. Lý thuyết đại diện (Agency theory)......................................................... 28
2.4.3. Lý thuyết các bên liên quan (Stakeholder theory) .................................. 28
2.4.4. Lý thuyết lợi ích xã hội (public interest theory) ..................................... 29
2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán .................................... 29
Tóm tắt chương 2 ................................................................................................... 36
CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................. 37
3.1. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 37


3.1.1. Phương pháp chung ............................................................................... 37
3.1.2. Quy trình nghiên cứu .............................................................................. 38
3.2. Thiết kế nghiên cứu ........................................................................................ 38
3.2.1. Xây dựng thang đo.................................................................................. 38
3.2.2. Mô hình nghiên cứu ................................................................................ 39
3.2.3

Mẫu nghiên cứu ...................................................................................... 40

3.2.4

Đối tượng và phạm vi khảo sát............................................................... 40

3.2.5

Thiết kế bảng câu hỏi ............................................................................. 41

3.3 Kết quả nghiên cứu định tính và hiệu chỉnh thang đo: ................................... 41
3.4 Phân tích dữ liệu ............................................................................................. 45
3.4.1

Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha ................ 45

3.4.2

Phân tích nhân tố khám phá EFA .......................................................... 45

3.4.3

Phân tích tương quan và hồi quy tuyến tính .......................................... 46

Tóm tắt chương 3 ................................................................................................... 48
CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ............................... 49
4.1 Giới thiệu sơ lược về các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM và thực
trạng công tác tổ chức kế toán hiện nay. .................................................................... 49
4.1.1

Giới thiệu sơ lược về các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM..... 49

4.1.2

Thực trạng công tác tổ chức kế toán hiện nay tại các bệnh viện công

lập trên địa bàn Tp.HCM ............................................................................................... 50
4.2 Kết quả thống kê mô tả mẫu khảo sát ............................................................. 52
4.3 Đánh giá độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha ......................... 53
4.4 Phân tích nhân tố khám phá EFA ................................................................... 55
4.4.1

Phân tích khám phá các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế

toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM .................................................. 55
4.4.2

Phân tích nhân tố khám phá thang đo tổ chức công tác kế toán tại

các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM ............................................................... 62
4.5 Mô hình nghiên cứu điều chỉnh ...................................................................... 63


4.6 Kiểm định sự phù hợp của mô hình ................................................................ 65
4.6.1

Phân tích tương quan ............................................................................. 65

4.6.2

Phân tích hồi quy .................................................................................... 66

4.7 Kiểm định các giả thuyết ................................................................................ 66
4.8 Kiểm định các giả định của mô hình hồi quy ................................................. 68
4.8.1

Giả định liên hệ tuyến tính ..................................................................... 68

4.8.2

Giả định về phân phối chuẩn của phần dư ............................................ 69

4.8.3

Giả định về tính độc lập của sai số ........................................................ 69

4.8.4

Đánh giá độ phù hợp, kiểm định độ phù hợp của mô hình và hiện

tượng đa cộng tuyến ....................................................................................................... 70
4.8.5

Tổng kết kết quả kiểm định các giả thuyết ............................................. 70

Tóm tắt chương 4 ................................................................................................... 71
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 72
5.1. Kết luận kết quả nghiên cứu ........................................................................... 72
5.2. Một số giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện
công lập trên địa bàn Tp.HCM ................................................................................... 74
5.2.1. Giải pháp về hệ thống pháp lý và các văn bản hướng dẫn .................... 74
5.2.2. Giải pháp về quan tâm công tác kế toán của chủ doanh nghiệp ........... 75

5.2.3. Giải pháp về hệ thống công nghệ thông tin ........................................... 75
5.2.4. Giải pháp về trình độ của nhân viên kế toán ......................................... 76
5.2.5. Giải pháp về hệ thống kiểm soát nội bộ ................................................. 77
5.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ......................................... 79
Tóm tắt chương 5 ................................................................................................... 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TIẾNG VIỆT
Chữ viết tắt

Tên đầy đủ

1

BCTC

Báo cáo tài chính

2

GDP

Tổng sản phẩm quốc nội

3

HCSN

Hành chính sự nghiệp

4

NSNN

Ngân sách nhà nước

5

Tp.HCM

Thành phố Hồ Chí Minh

STT

TIẾNG ANH
STT

Viết tắt

1

ACCA

3

IASB

2

IFAC

4

IPSAS

Tên tiếng Anh

Tên tiếng Việt

Association of Chartered

Hiệp hội kế toán công chứng

Certified Accountants

Anh quốc

International Accounting

Hội đồng chuẩn mực kế toán

Standards Board

quốc tế

International Federation of
Accountant

Liên đoàn Kế toán Quốc tế

International Public Sector

Chuẩn mực Kế toán công

Accounting Standards

Quốc tế


DANH MỤC BẢNG BIỂU
STT

Tên bảng

Bảng 3.1.

Mã hóa thang đo và biến quan sát

Bảng 4.1.

Kết quả thống kê mô tả mẫu theo Giới tính

Bảng 4.2.

Kết quả thống kê mô tả mẫu theo Trình độ chuyên môn

Bảng 4.3.

Bảng 4.4.

Kết quả thống kê mô tả mẫu theo Thâm niên công tác tại vị trí hiện
tại
Hệ số Cronbach’s Alpha của các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức
công tác kế toán.

Bảng 4.5.

Kiểm định KMO & Bartlett's của biến độc lập

Bảng 4.6.

Bảng tổng phương sai trích biến độc lập lần thứ nhất

Bảng 4.7.

Ma trận xoay nhân tố lần thứ nhất

Bảng 4.8.

Các biến quan sát của nhân tố Hệ thống pháp lý và các văn bản
hướng dẫn

Bảng 4.9.

Các biến quan sát của nhân tố Hệ thống công nghệ thông tin

Bảng 4.10.

Các biến quan sát của nhân tố Quan tâm của chủ doanh nghiệp

Bảng 4.11.

Các biến quan sát của nhân tố Trình độ của nhân viên kế toán

Bảng 4.12.

Các biến quan sát của nhân tố Hệ thống kiểm soát nội bộ

Bảng 4.13.

Kiểm định KMO & Bartlett's của biến phụ thuộc

Bảng 4.14.

Bảng tổng phương sai trích biến độc lập lần thứ nhất

Bảng 4.15.

Kết quả phân tích nhân tố biến phụ thuộc

Bảng 4.16.

Ma trận hệ số tương quan giữa các nhân tố

Bảng 4.17.

Tóm tắt mô hình

Bảng 4.18.

Kết quả phân tích phương sai ANOVA

Bảng 4.19.

Kết quả phân tích hồi quy


DANH MỤC HÌNH VẼ
STT

Tên hình vẽ

Hình 2.1.

Sơ đồ tổ chức mô hình kế toán tập trung

Hình 2.2.

Sơ đồ tổ chức mô hình kế toán phân tán

Hình 3.1.

Quy trình nghiên cứu của luận văn

Hình 3.2.

Mô hình nghiên cứu của luận văn

Hình 4.1.

Mô hình nghiên cứu điều chỉnh

Hình 4.2.

Biểu đồ phân tán của phần dư và giá trị dự đoán

Hình 4.3.

Biểu đồ tần số của phần dư chuyển hóa


DANH MỤC PHỤ LỤC
STT

Tên phụ lục

Phụ lục 01

Danh sách các chuyên gia được phỏng vấn

Phụ lục 02

Phiếu phỏng vấn chuyên gia

Phụ lục 03

Danh sách các đơn vị được khảo sát

Phụ lục 04

Bảng câu hỏi khảo sát

Phụ lục 05

Kết quả thống kê mô tả

Phụ lục 06

Kết quả kiểm định độ tin cậy thang đo

Phụ lục 07

Kết quả phân tích nhân tố khám phá

Phụ lục 08

Kết quả phân tích tương quan

Phụ lục 09

Kết quả phân tích hồi quy


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Bệnh viện công lập là một đơn vị sự nghiệp có thu với chức năng cung cấp các
dịch vụ y tế, sức khỏe cho nhân dân và không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu
quan trọng nhất trong hoạt động của mình. Các nguồn tài chính chủ yếu và cơ chế
cung cấp tài chính cho các bệnh viện công lập hiện nay bao gồm: ngân sách nhà
nước, quỹ bảo hiểm y tế và viện phí trực tiếp của người bệnh.
Theo lộ trình của Bộ Y tế, đến năm 2018 tất cả các bệnh viện công lập phải tự
chủ hoàn toàn về tài chính, trong đó các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM sẽ
bắt đầu tự chủ từ ngày 01/10/2017. Đây là một xu thế tất yếu trong quá trình phát
triển của ngành y tế để phù hợp với cơ chế thị trường, đáp ứng yêu cầu nâng cao
chất lượng khám chữa bệnh.
Tp.HCM là nơi có nền kinh tế y tế lớn nhất cả nước, việc tự chủ tài chính đã
mang lại nhiều thuận lợi cho các bệnh viện trong thành phố. Theo Sở Y tế TP.HCM,
hiện nay có 7 bệnh viện công lập được tự chủ tài chính hoàn toàn, 43 bệnh viện tự
chủ một phần, chỉ còn 3 bệnh viện phải bao cấp. Khi tự chủ tài chính, các bệnh viện
phải “tự bơi” trong nền kinh tế thị trường, hút bệnh nhân bằng chính uy tín, trình độ
và sự phát triển của bệnh viện mình, nếu không tìm được nguồn bệnh nhân, đồng
nghĩa bệnh viện phải đóng cửa theo đúng hoạt động của doanh nghiệp.
Trong giai đoạn đầu thực hiện cơ chế tự chủ, khi các bệnh viện công lập hoàn
toàn độc lập về tài chính, tự cân đối thu chi, không còn sự hỗ trợ của Nhà nước thì
các bệnh viện sẽ đối mặt với nhiều khó khăn, bởi từ trước đến nay, các bệnh viện này
chủ yếu sống bằng ngân sách, nhưng khi đã tự chủ hoàn toàn, các bệnh viện buộc
phải tự tính toán toàn bộ thu – chi để có thể đảm bảo quỹ lương trả cho nhân viên. Do
đó, nhiều bệnh viện sẽ rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính và nguồn nhân lực. Để
chuẩn bị cho cơ chế tự chủ tài chính, bắt buộc các bệnh viện công lập phải đổi mới
trong công tác quản lý tài chính, tăng cường các giải pháp nâng cao chất lượng khám


2

chữa bệnh, hướng tới sự hài lòng của người bệnh nhưng vẫn phải tuân thủ quy định

về pháp luật của nhà nước.
Cùng với sự phát triển của ngành y tế Việt Nam, mỗi bệnh viện công lập đều có
tổ chức công tác kế toán riêng nhau nhằm thu hút vốn đầu tư từ bên ngoài, mà các
thông tin tài chính này do kế toán cung cấp. Tuy nhiên, công tác kế toán tại các bệnh
viện công lập trên địa bàn Tp.HCM hiện nay vẫn chưa được chú trọng. Vận dụng
đúng công tác kế toán là một vấn đề rất quan trọng nhằm đảm bảo chức năng thông
tin và kiểm soát của kế toán, nâng cao tính hữu ích của thông tin trên báo cáo tài
chính, giúp các bệnh viện thực hiện tự chủ và ra các quyết định phù hợp. Tuy nhiên,
vẫn còn tồn tại những trở ngại, thách thức đối với các bệnh viện công lập trên địa bàn
Tp.HCM trong việc vận dụng công tác kế toán vào thực tiễn.
Theo thực tế hiện nay, những đổi mới về chính sách và cơ chế tài chính trong
hoạt động cung ứng dịch vụ khám chữa bệnh tại các bệnh viện là một vấn đề hết sức
phức tạp và mới mẻ, không chỉ có tác động mạnh đến các cơ sở y tế cung ứng dịch
vụ và người sử dụng dịch vụ, mà còn ảnh hưởng rất nhiều mặt đối với cả hệ thống y
tế. Vì vậy, xuất phát từ tầm quan trọng của vấn đề trên, nhận thấy được ý nghĩa thiết
thực trong việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán trong
hệ thống bệnh viện công lập trong giai đoạn hiện nay để vận dụng vào thực tiễn nhằm
đưa ra các giải pháp thiết thực để hoàn thiện hơn về tổ chức công tác kế toán tại các
bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM trong khám chữa bệnh theo cơ chế tự chủ
tài chính trong giai đoạn sắp tới, tôi đã quyết định chọn đề tài “Các nhân tố ảnh
hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Thành
phố Hồ Chí Minh" làm đề tài luận văn của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
2.1.

Mục tiêu nghiên cứu

- Mục tiêu tổng quát: Trên cơ sở nghiên cứu những thực trạng và tổ chức công
tác kế toán tại các bệnh viện công lập, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức
công tác kế toán và từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức công tác

3

kế toán theo cơ chế tự chủ tài chính tại các Bệnh viện công lập trên địa bàn
Tp.HCM.
- Mục tiêu cụ thể:
+ Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh
viện công lập trên địa bàn TP.HCM.
+ Đánh giá, phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại
các bệnh viện trên địa bàn TP.HCM, từ đó đưa ra các kiến nghị nhằm hoàn thiện
công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM
2.2.

Câu hỏi nghiên cứu

Để giải quyết được mục tiêu nghiên cứu ở trên, đề tài cần phải trả lời các câu
hỏi nghiên cứu sau đây:
- Các nhân tố nào tác động đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện
công lập trên địa bàn Tp.HCM trong điều kiện hiện nay?
- Mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố mà tác giả đưa ra ở trên đến tổ chức
công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM?
- Những giải pháp nào có thể được đề xuất nhằm hoàn thiện tổ chức công tác
kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM để chuẩn bị cho cơ chế tự
chủ từ ngày 01/10/2017?
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu vào các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác
kế toán tại các bệnh viện công lập cũng như mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đó
đến tổ chức công tác kế toán tại tại các bệnh viện công lập theo cơ chế tự chủ tài

chính trong điều kiện hiện nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là tại các bệnh viện công lập trên địa bàn
Tp.HCM.
4.

Phương pháp nghiên cứu


4

Phương pháp nghiên cứu mà tác giả sử dụng trong luận văn này là phương
pháp định tính và phương pháp định lượng.
- Phương pháp định tính: phỏng vấn chuyên gia để xác định các nhân tố ảnh
hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập, làm cơ sở cho việc
lập bảng khảo sát, đồng thời phân tích và bàn luận kết quả khảo sát.
- Phương pháp định lượng: tác giả thu thập dữ liệu thông qua việc khảo sát,
sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để đánh giá độ tin cậy thang đo Cronbach’ Alpha,
phân tích nhân tố khám phá EFA, xây dựng mô hình hồi quy tuyến tính để đánh giá
mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đã đưa ra đến tổ chức công tác kế toán tại các
bệnh viện trên địa bàn Tp.HCM.
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Các nghiên cứu trong quá khứ của tác giả ở Việt Nam và trên thế giới hầu hết
đều đi sâu tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại các
doanh nghiệp tư nhân, một số nghiên cứu trong nước về lĩnh vực kế toán trong các
đơn vị sự nghiệp nói chung và trong các cơ sở y tế công lập nói riêng chủ yếu nêu
lên các thực trạng và đưa ra các giải pháp để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại
các đơn vị đó, chưa có nghiên cứu nào cụ thể chú trọng vào đánh giá các nhân tố
ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại đơn vị sự nghiệp công lập, đặc biệt là tổ
chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM.

Qua nghiên cứu, tác giả đã tổng hợp và đưa ra những nhân tố có ảnh hưởng
tới tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập, sử dụng nhiều phương pháp
phân tích để tăng tính khách quan cho kết quả nghiên cứu, từ đó xác định được mức
độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công
lập trên địa bàn Tp.HCM.
Từ kết quả nghiên cứu, tác giả đề xuất các giải pháp với mục đích nhằm hoàn
thiện tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM. Với
những đề xuất đó, tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn
Tp.HCM sẽ được hoàn thiện hơn, giảm mức độ sai lệch và thông tin đáng tin cậy


5

hơn trên báo cáo tài chính, giúp nhà quản trị quản lý tốt hơn nguồn tài chính, đem lại
hiệu quả kinh tế trong cơ chế tự chủ trong giai đoạn sắp tới đối với các bệnh viện
công lập trên địa bàn Tp.HCM. Từ đó, làm cơ sở cho việc ra quyết định của nhà
quản lý cũng như việc giám sát, thanh tra, kiểm tra của cơ quan nhà nước.
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 5 chương
như sau:
Chương 1: Tổng quan các nghiên cứu liên quan.
Chương 2: Cơ sở lý thuyết.
Chương 3: Phương pháp nghiên cứu.
Chương 4: Kết quả nghiên cứu và bàn luận
Chương 5: Kiến nghị và kết luận.


6

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

1.1.

Các nghiên cứu ở nước ngoài

Trong lĩnh vực y tế, nghiên cứu đã được tái bản nhiều lần của các tác giả
Bruce R.Neumann, James D.Suver và William N.Zelman (1988), “Financial
Management, Concepts and Applications for Health Care Providers” (Quản lý tài
chính - Khái niệm và áp dụng vào cơ sở y tế”). Các nội dung được đưa ra nghiên
cứu trong công trình này là về môi trường y tế và chức năng của quản lý tài
chính; phân tích báo cáo tài chính; quản lý tài sản, nguồn vốn và công nợ trong
các đơn vị; các nội dung về kế toán quản trị như chi phí hành vi, lập dự toán,
phân bổ chi phí, ra quyết định đầu tư... cũng được đưa ra trong nghiên cứu này
Ngoài ra trong lĩnh vực này còn phải kể đến cuốn sách của tác giả Louis
C.Gapenski (1999), “Healthcare Finance - An introduction of Accounting and
Financial Management” (Tài chính y tế - Giới thiệu về kế toán và quản lý tài
chính”). Trong tài liệu này, tác giả đã phân tích môi trường tài chính của ngành
y tế, hướng dẫn về tổ chức kế toán trên cả hai nội dung kế toán quản trị và kế
toán tài chính.
Các nghiên cứu trước đây chủ yếu đề cập đến đặc điểm, nguyên lý và
nguyên tắc chung về tổ chức công tác kế toán trong một số loại hình doanh
nghiệp đặc thù. Riêng trong các lĩnh vực công, trên thế giới chỉ có một số ít tác
giả nghiên cứu đến. Trong đó, ba tác giả Earl R.Wilson, Leo E.Hay, Susan
C.Kattelus (2001) đã cùng tham gia một số công trình và viết cuốn sách nổi tiếng
với tiêu đề là: “Accounting for Governmental and Nonpofit Entities” (Kế toán
Nhà nước và các tổ chức phi lợi nhuận). Các nội dung nghiên cứu trong cuốn
sách này bao gồm các nguyên tắc kế toán chung, hướng dẫn cách thức ghi nhận
các nghiệp vụ phát sinh, cách thức lập báo cáo tài chính cuối kỳ. Nghiên cứu đã
đi sâu vào phân tích hoạt động về lĩnh vực tổ chức kế toán của một số đơn vị sự
nghiệp đặc thù như: trường học, bệnh viện, các đơn vị lực lượng vũ trang,...
Gần đây, trên thế giới có công trình nghiên cứu của các chuyên gia về kế

toán lĩnh vực công như: GS.TS. Jess W.Hughes - Trường đại học Old


7

Dominition, Paul sutcliffe - Chuyên gia tư vấn cao cấp thuộc liên đoàn kế toán
quốc tế, Gillian Fawcett – Giám đốc lĩnh vực công ACCA toàn cầu, Reza Ali –
Giám đốc phát triển kinh doanh ACCA khu vực Asean và Úc... trong các công
trình nghiên cứu về thực trạng, tình hình xây dựng và áp dụng chuẩn mực kế toán
trong các quốc gia phát triển và đang phát triển trên thế giới như Anh, Ấn Độ,
Úc, Mỹ.... Các công trình nghiên cứu này có điểm chung là nghiên cứu các
mô hình áp dụng và xây dựng chuẩn mực kế toán trong lĩnh vực công, trên cơ sở
đó đã làm rõ nội dung tổ chức công tác kế toán từ khâu chứng từ cho đến lập các
BCTC trên cơ sở dồn tích và cơ sở kế toán tiền mặt.
Nghiên cứu về lĩnh vực kế toán công của bốn tác giả: Ehsan Rayegan,
Mehdi Parveizi, Kamran Nazari và Mostafa Emami (2012), với tiêu đề:
“Government accounting: An Assessment of Theory, Purposes and Standards”
(“Kế toán công: Đánh giá về lý thuyết, mục tiêu và các tiêu chuẩn”) đã đưa ra sự
tổng hợp các vấn đề trong thực hiện kế toán của các đơn vị công lập, trong đó
bao gồm công tác tổ chức kế toán dựa trên hai nguyên tắc là kế toán tiền mặt và
kế toán dồn tích. Đề xuất một số nguyên tắc kế toán mở rộng để thúc đẩy
trách nhiệm trong việc giải trình thực hiện công tác kế toán liên quan đến nghĩa
vụ kinh tế và chính trị cũng được đưa ra trong nghiên cứu này. Ngoài ra, nghiên
cứu này cũng đề cập đến vai trò, trách nhiệm của Chính phủ đối với công tác
kế toán; chương trình đổi mới công tác quản lý tài chính công và các vấn đề
liên quan đến NSNN.
Một nghiên cứu khác trong lĩnh vực tổ chức công tác kế toán công
là nghiên cứu của Lasse Oulasvirta (2014), trường đại học Tampere ở Phần Lan
với tiêu đề: “The ruluctance of a developed ountry to choose International
Puplic Sector Accounting Standards of the IFAC. A critical case study” (tạm

dịch là: Sự thờ ơ của các nước phát triển trong việc lựa chọn áp dụng tiêu chuẩn
kế toán công quốc tế của Liên đoàn kế toán Quốc tế - Nghiên cứu trường hợp
điều chỉnh). Trong nghiên cứu của mình, tác giả đã chỉ ra nguyên nhân một nước
phát triển điển hình như Phần Lan từ chối áp dụng tiêu chuẩn kế toán công quốc


8

tế trong hoạt động tổ chức công tác kế toán của mình. Bài viết cũng đề cập đến
tình hình áp dụng tiêu chuẩn kế toán công quốc tế trong hoạt động tổ chức công
tác kế toán ở các nước Châu Âu và đặc biệt ở khu vực Bắc Âu. Qua nghiên cứu
này, vấn đề được đặt ra đối với công tác tổ chức kế toán công là ứng dụng một
cách linh hoạt, hợp lý các tiêu chuẩn kế toán công quốc tế đối với từng quốc gia.
1.2.

Các nghiên cứu ở trong nước

Lê Thị Thanh Hương (2012), “Hoàn thiện Tổ chức kế toán trong các
bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế ở Việt Nam” Luận án Tiến sĩ Kinh tế, Trường Đại
học Thương mại. Trong công trình này tác giả đã phân tích đặc điểm tổ chức đơn
vị sự nghiệp có thu công lập (so sánh với đơn vị sự nghiệp có thu ngoài công lập,
so sánh hoạt động dịch vụ trong đơn vị sự nghiệp có thu công lập và trong doanh
nghiệp) chi phối đến cơ chế quản lý tài chính và tổ chức công tác kế toán trong
loại hình đơn vị này. Luận án đã có tập trung phân tích, đánh giá thực tiễn và đề
xuất các giải pháp để hoàn thiện tổ chức công tác kế toán đối với loại hình đơn vị
sự nghiệp có thu nói chung và các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế nói riêng.
Luận án đã đi sâu nghiên cứu lý luận về tổ chức công tác kế toán, xem xét
từ cơ chế quản lý hoạt động, quản lý tài chính đến quan điểm, cơ sở và nguyên
tắc tổ chức công tác kế toán, tổ chức bộ máy kế toán, tổ chức công tác kế toán
theo quy trình kế toán trong đơn vị sự nghiệp công lập có thu. Bằng các phương

pháp khác nhau, luận án đã nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác kế toán, vận
dụng cơ sở lý luận để nghiên cứu, đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán
tại các bệnh viện công lập trực thuộc Bộ y tế.
Luận án nêu ra được những yếu tố là nguyên nhân tạo ra những hạn chế đối
với tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập cụ thể đó là: (1) hình thức
tổ chức bộ máy kế toán còn cồng kềnh, chưa phù hợp theo cơ chế tự chủ; (2) tổ
chức hệ thống công nghệ thông tin tại các bệnh viện còn tự phát, chưa đồng nhất,
chưa phát huy hết hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong tổ chức
công tác kế toán; (3) chưa nhận thức đầy đủ vai trò, chức năng của kế toán quản
trị.


9

Hoàng Lê Uyên Thảo (2012), “Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại
trường cao đẳng công nghệ - kinh tế và thủy lợi Miền Trung”, luận văn thạc sĩ,
trường Đại học Đà Nẵng. Luận văn trình bày hệ thống và toàn diện về công tác tổ
chức hạch toán kế toán trong các đơn vị sự nghiệp. Trong đó đặc biệt cần chú ý
đến vấn đề tổ chức hạch toán kế toán phải phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính
trong các đơn vị sự nghiệp. Đồng thời, luận văn cũng phân tích, đánh giá thực
trạng công tác tổ chức công tác kế toán tại Trường cao đẳng công nghệ - kinh tế
và thủy lợi Miền Trung một cách có hệ thống. Trên cơ sở đó, đánh giá và xem
xét các nguyên nhân chủ quan và khách quan của những hạn chế còn tồn tại và
đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm tiếp tục hoàn thiện tổ chức công tác kế toán
tại trường trong thời gian tới.
Tác giả đã sử dụng một số phương pháp tổng hợp, phân tích, tư duy logic
và các phương pháp kỹ thuật cụ thể như so sánh đối chiếu, phỏng vấn ... để giải
quyết mục tiêu nghiên cứu của đề tài.
Những tồn tại, yếu kém về tổ chức công tác kế toán mà tác giả đưa ra cần
phải được hoàn thiện cụ thể đó là: (1) việc vận dụng hệ thống sổ sách, tài khoản

kế toán và báo cáo tài chính; (2) công tác kiểm tra kế toán; (3) ứng dụng công
nghệ thông tin trong công tác kế toán; (4) tổ chức bộ máy kế toán.
Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác kế toán tại trường, tác
giả đã đưa ra các quan điểm định hướng và đề xuất các giải pháp khả thi hoàn
thiện tổ chức tài chính kế toán tại trường, nhằm khắc phục những tồn tại trong
công tác kế toán tài chính tại trường trong thời gian qua, để huy động tối đa
nguồn thu và sử dụng tiết kiệm các khoản chi, tăng thu nhập cho công chức viên
chức của trường.
Lâm Thị Thảo Trang (2013), “Hoàn thiện nội dung tổ chức công tác kế
toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục đại học thuộc Đại học Quốc gia thành
phố Hồ Chí Minh”, luận văn thạc sĩ, trường Đại học kinh tế Tp.HCM. Tác giả đi
sâu nghiên cứu những vấn đề liên quan đến lý luận và thực trạng tổ chức công tác
kế toán tại các đơn vị sự nghiệp giáo dục đại học thuộc đại học quốc gia


10

Tp.HCM, việc tuân thủ các văn bản pháp quy liên quan đến công tác kế toán. Từ
đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị
này
Trong luận văn này, tác giả chủ yếu vận dụng phương pháp định tính để
nghiên cứu đề tài, bao gồm tra cứu tài liệu, phương pháp so sánh – đối chiếu,
phương pháp hệ thống, phương pháp phân tích – tổng hợp để giải quyết các vấn
đề về cơ sở lý luận. Bên cạnh đó phương pháp định lượng cũng được sử dụng
trong luận văn, đó là việc khảo sát một số đơn vị sự nghiệp giáo dục đại học
thuộc đại học quốc gia Tp.HCM và thống kê số liệu thu thập được, qua đó đánh
giá thực trạng để đưa ra phương hướng, và đề xuất một số giải pháp, kiến nghị để
hoàn thiện vấn đề như mục tiêu đã đặt ra.
Một số vấn đề còn hạn chế mà tác giả đề cập trong luận văn này cần thiết
các giải pháp để hoàn thiện cụ thể đó là: (1) cơ chế quản lý tài chính; (2) việc vận

dụng chế độ kế toán và các quy định pháp lý có liên quan; (3) việc áp dụng chuẩn
mực kế toán công và độ kế toán hành chính sự nghiệp; (4) tổ chức bộ máy kế
toán; (5) hệ thống công nghệ thông tin; (6) công tác kiểm tra kế toán, kiểm soát
nội bộ
Bùi Thị Yến Linh (2014), “Tổ chức công tác kế toán tại các cơ sở y tế
công lập tỉnh Quảng Ngãi”, luận án tiến sĩ, Học viện tài chính. Tác giả trình bày
một cách toàn diện và có hệ thống về khái niệm, ý nghĩa cũng như yêu cầu,
nguyên tắc và nhiệm vụ của tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp
công lập. Bên cạnh đó, luận án đã đi sâu phân tích những nhân tố chi phối đến tổ
chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập như: (1) đặc điểm của
các đơn vị sự nghiệp công lập, (2) cơ chế quản lý tài chính, (3) ảnh hưởng của
công nghệ thông tin.
Luận án phân tích, hệ thống hóa những lý luận cơ bản về nội dung của tổ
chức công tác kế toán cho phù hợp với đặc điểm, tình hình hoạt động và tổ chức
bộ máy quản lý các đơn vị sự nghiệp công lập, nhằm đảm bảo tuân thủ khuôn
khổ pháp luật kế toán theo quy định hiện hành áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp


11

công lập.
Tác giả tiến hành khảo sát thực tế, đánh giá đúng thực trạng của tổ chức công
tác kế toán tại một số bệnh viện công lập hiện nay về các nội dung chủ yếu như
là: tổ chức hệ thống chứng từ kế toán, hệ thống tài khoản kế toán, tổ chức vận
dụng hệ thống sổ kế toán và hình thức kế toán, hệ thống báo cáo kế toán và phân
tích thông tin kế toán; tổ chức các điều kiện đảm bảo cho bộ máy kế toán vận
hành đúng các nội dung tổ chức công tác kế toán; nhu cầu ứng dụng công nghệ
thông tin hiện đại và công tác kiểm tra đối với công tác kế toán.
Qua kết quả khảo sát, tác giả đề xuất các giải pháp cần thiết để hoàn thiện
tổ chức công tác kế toán tại các cơ sở y tế cũng như đối với cơ quan Nhà nước

cấp trên.
Lê Thanh Huệ (2015), “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ
chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên”, luận văn
thạc sĩ, trường Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh. Đề tài nghiên cứu các vấn
đề liên quan tới cơ chế tự chủ tài chính đối với các bệnh viện công theo cơ chế tự
chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên, và đề xuất một số
giải pháp nhằm nâng cao công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện đa khoa Trung
ương Thái Nguyên.
Tác giả tổng hợp và hệ thống hóa những lý luận cơ bản về quản lý tài chính
công, phản ánh các thực trạng trong công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ
tài chính và các định được các yếu tố tác động đến công tác quản lý tài chính
theo cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên.
Qua đó, tác giả tổng kết những kinh nghiệm quản lý tài chính hiện đang áp dụng
trong nước và trên thế giới, tác giả đưa một số các nhân tố ảnh hưởng đến công
tác quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập, cụ thể đó là: (1) Yếu tố bên ngoài
(bao gồm: chính sách, pháp luật của Nhà nước; trình độ phát triển kinh tế-xã hội,
Sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, đặc biệt trong lĩnh vực y
học) và (2) yếu tố bên trong (bao gồm: phương hướng chiến lược phát triển của
bệnh viện; đội ngũ nhân lực chuyên môn; quy mô phát triển và chất lượng khám


12

chữa bệnh của bệnh viện; văn hoá bệnh viện, đặc biệt là mối quan hệ giữa bệnh
viện với khách hàng).
Từ đó, tác giả đề xuất hệ thống giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện
quản lý tài chính theo hướng đạt hiệu quả tài chính cao và bảo đảm công bằng.
Hệ thống giải pháp này tuân thủ theo định hướng chung Nhà nước, Bộ Y tế
1.3.

Nhận xét tổng quan các nghiên cứu liên quan và hướng nghiên

cứu tiếp theo của đề tài
1.3.1

Nhận xét tổng quan các nghiên cứu

Sau khi tổng hợp kết quả các nghiên cứu trong nước và nước ngoài có liên
quan đến tổ chức công tác kế toán và các nhân tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác
kế toán, tác giả nhận thấy rằng có khá nhiều nghiên cứu về thực trạng về tổ chức
công tác kế toán đối với các đơn vị sự nghiệp, từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn
thiện, chưa có các nghiên cứu nào nghiên cứu đến những nhân tố tác động đế tổ
chức công tác kế toán tại các bệnh viện với những đóng góp to lớn và có ý nghĩa
tham khảo quan trọng cho đề tài trong quá trình thực hiện. Tuy nhiên, những
công trình nghiên cứu này còn có hạn chế hay khoảng trống chưa được đề cập ở
một số khía cạnh sau:
Thứ nhất, một số nghiên cứu của các tác giả nước ngoài liên quan đến tổ
chức công tác kế toán trong lĩnh vực công cũng rất rất đa dạng và phong phú.
Những vấn đề nghiên cứu này thường xoay quanh hiệu quả thực hiện các nguyên
tắc kế toán, việc áp dụng chuẩn mực kế toán trong thực hiện công tác kế toán hay
nêu ra khung lý thuyết trong tổ chức công tác kế toán,... Tuy nhiên, hầu hết các
nghiên cứu này được thực hiện ở những nước có nền kinh tế phát triển cao và là
nghiên cứu chung về lĩnh vực kế toán công. Chính vì vậy, khoảng trống nghiên
cứu cho các trường hợp cụ thể và vận dụng các nguyên tắc trong tổ chức công tác
kế toán là rất lớn, đặc biệt ở những nước đang phát triển và cũng chưa nghiên
cứu cụ thể cho tổ chức công tác kế toán ở các bệnh viện công lập.
Thứ hai, lý luận về tổ chức công tác kế toán, mỗi một đề tài có những cách
tiếp cận, cách đặt vấn đề riêng, nhưng có điểm chung là chỉ tập trung nghiên cứu

13

lý luận về một số nội dung của tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp
công lập nói chung. Trong khi đó, những lý luận cơ bản về những nội dung tổ
chức công tác kế toán cũng như việc phân tích các nhân tố chi phối đến tổ chức
công tác kế toán ở các đơn vị sự nghiệp công lập cũng vẫn chưa có một công
trình nào trình bày một cách hệ thống và toàn diện.
Thứ ba, các công trình nghiên cứu chỉ tập trung phân tích, đánh giá thực
trạng từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện về quản lý nguồn tài chính, cơ chế
quản lý tài chính và tổ chức công tác kế toán ở các đơn vị sự nghiệp công lập nói
chung và các bệnh viện công lập Việt Nam nói riêng. Đến nay, dường như chưa
có một nghiên cứu tổng hợp, phân tích đầy đủ về các nhân tố ảnh hưởng đến tổ
chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập ở Việt Nam nói chung và ở
Tp.HCM nói riêng.
Thứ tư, các công trình chưa đưa ra các giải pháp cụ thể hoàn thiện việc tổ
chức công tác kế toán tại các cơ sở y tế công lập như: xây dựng hệ thống tài
khoản kế toán theo bộ mã tài khoản để phục vụ cho việc cung cấp thông tin quản
trị nội bộ đơn vị và cho việc sử dụng phần mềm kế toán trong toàn ngành y tế;
xây dựng và hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán; nâng cao chất lượng công tác
kiểm tra kế toán tại các cơ sở y tế công lập; đổi mới cách nhìn của chủ doanh
nghiệp đối với tổ chức công tác kế toán, cũng như việc phân tích thông tin kế
toán và ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý toàn diện công tác quản lý tài
chính và công tác kế toán ở các bệnh viện công lập.
Thứ năm, các nghiên cứu trong nước liên quan đến tổ chức công tác kế toán
thường tập trung nghiên cứu sâu về tổ chức công tác kế toán bằng cách hệ thống
các vấn đề lý luận có liên quan, tiến hành khảo sát, so sánh, đối chiếu để tìm hiểu
và đánh giá tổ chức công tác kế toán tại các doanh nghiệp, phương pháp nghiên
cứu được sử dụng tại các nghiên cứu này là nghiên cứu định tính, nghiên cứu
định lượng được sử dụng chủ yếu là phương pháp thống kê mô tả.
1.3.2.

Hướng nghiên cứu của đề tài

Các nghiên cứu đã có chỉ tập trung vào nghiên cứu các thực trạng về tổ


14

chức công tác kế toán và đề xuất các giải pháp liên quan, việc xác định các nhân
tố ảnh hưởng đến tổ chức công tác kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói
chung cũng như tại các bệnh viện công lập nói riêng chưa có nghiên cứu nào đề
cập đến. Do đó, đề tài dựa trên cơ sở những nghiên cứu trước về các thực trạng,
hạn chế cần phải hoàn thiện về tổ chức công tác kế toán để xác định, tác giả kế
thừa, xây dựng và kiểm định mô hình để tìm ra các nhân tố tác động đến tổ chức
công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM, nhằm hoàn
thiện tổ chức công tác kế toán trong các đơn vị sự nghiệp nói chung và bệnh viện
công lập nói riêng là yêu cầu cấp thiết trong quá trình chuyển sang cơ chế tự chủ
tài chính trong giai đoạn sắp tới.
Tóm tắt chương 1
Mục tiêu của đề tài là hướng tới việc xác định được các nhân tố ảnh
hưởng và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đó đến tổ chức công tác kế toán tại
các bệnh viện công lập trên địa bàn Tp.HCM. Những nhân tố này có ý nghĩa
quan trọng giúp người quản lý có thể căn cứ vào đó để có những biện pháp phù
hợp nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán tại các bệnh viện công lập trên địa
bàn Tp.HCM.
Qua chương 1, tác giả đã tóm tắt kết quả nghiên cứu của một số công trình
nghiên cứu trong nước và nước ngoài có liên qua đến nội dung nghiên cứu của đề
tài này. Dựa vào đó, tác giả kế thừa các nhân tố ảnh hưởng để làm cơ sở cho việc
thiết kế nghiên cứu cho đề tài này ở chương 3.