THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI GIẢNG MÔN CÔNG NGHỆ 11 THEO PPDH TRÒ CHƠI
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.85 MB, 114 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP.HCM
KHOA NGOẠI NGỮ - SƯ PHẠM
BỘ MÔN SƯ PHẠM KỸ THUẬT NÔNG NGHIỆP
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP
THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI
GIẢNG MÔN CÔNG NGHỆ 11
THEO PPDH TRÒ CHƠI
GVHD: PHẠM QUỲNH TRANG
SVTH: HOÀNG THỊ XUÂN OANH
LỚP: DH07SK
Tp.HCM, tháng 5/2011
THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM MỘT SỐ BÀI
GIẢNG MÔN CÔNG NGHỆ 11
THEO PPDH TRÒ CHƠI
Tác giả
HOÀNG THỊ XUÂN OANH
Khóa luận được đệ trình để đáp ứng yêu cầu cấp bằng Cử nhân ngành
SƯ PHẠM KỸ THUẬT NÔNG NGHIỆP
Giáo viên hướng dẫn
ThS. PHẠM QUỲNH TRANG
Tp.HCM, Tháng 5/2011
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN
A. NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
1. NỘI DUNG
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
3. KẾT LUẬN ĐỀ TÀI
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
B. NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
1. NỘI DUNG
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
3. KẾT LUẬN ĐỀ TÀI
................................................................................................................................
................................................................................................................................
................................................................................................................................
LỜI CÁM ƠN
Người nghiên cứu xin chân thành cám ơn đến:
ThS. GVHD Phạm Quỳnh Trang đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ người nghiên cứu
trong quá trình thực hiện đề tài.
Tập thể giáo viên bộ môn Sư phạm Kỹ thuật Nông Nghiệp – trường Đại Học Nông
Lâm TP.HCM.
Ban giám hiệu trường THPT Long trường, Quận 9, TP.HCM và cô Nguyễn Thị
Kim Hoa đã tạo điều kiện cho người nghiên cứu dạy thử nghiệm tại trường THPT Long
Trường.
Các bạn sinh viên đống sự đã giúp người nghiên cứu trong suốt thời gian quay
video.
Và gia đình, bạn bè là nguồn động viên giúp đỡ người nghiên cứu hoàn thành đề tài
này.
TP.HCM, ngày 17 tháng 04 năm 2011
Hoàng Thị Xuân Oanh
i
TÓM TẮT ĐỀ TÀI
Đề tài “Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng công nghệ 11 theo phương pháp
trò chơi”, được tiến hành trong thời gian từ 09/2010 đến 05/2011.
Địa điểm thực hiện: Trường THPT Long Trường – Quận 9 – TP.HCM.
Với mục tiêu, nội dung chính và kết quả đạt được như sau:
1.
Mục tiêu
Đề tài nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Công nghệ 11 ở
trường THPT.
2.
Nội dung chính
Thực hiện đề tài: “Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng công nghệ 11 theo
phương pháp trò chơi”, người nghiên cứu đã:
Phương pháp dạy học trò chơi và các vấn đề liên quan đến phương pháp
dạy học trò chơi; các khái niệm và xu hướng đổi mới phương pháp dạy học.
Thiết kế giáo án trong đó sử dụng phương pháp dạy học trò chơi và tiến
hành thử nghiệm tại trường THPT Long Trường.
Quay video và phân tích sự tác động của phương pháp dạy học trò chơi đối
với HS về các mặt: hứng thú, thái độ, các kỹ năng và phát triển hoạt động tư duy.
Đưa ra kết luận và kiến nghị, hướng phát triển của đề tài.
3.
Kết quả đạt được
Người nghiên cứu đã thiết kế 8 giáo án và dạy thử nghiệm hai bài giảng sử dụng
phương pháp trò chơi.
Qua kết quả phân tích cho thấy: phương pháp trò chơi học tập đã gây cho HS sự
hứng thú và hình thành thái độ tích cực trong học tập. Phương pháp trò chơi cũng góp
phần giúp các em rèn luyện các kỹ năng và phát triển hoạt động tư duy trong quá trình
hoc.
Bên cạnh đó vẫn còn một số HS chưa thực sự hứng thú và có thái độ học tập tích
cực.
Qua quá trình nghiên cứu cho thấy việc sử dụng trò chơi học tập trong bài giảng là
rất cần thiết nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Công nghệ 11.
ii
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
Lời cảm ơn ....................................................................................................................... i
Tóm tắt ............................................................................................................................ ii
Mục lục .......................................................................................................................... iii
Danh sách các bảng .........................................................................................................vi
Danh sách các biểu đồ ................................................................................................... vii
Danh sách các hình....................................................................................................... viii
Danh sách các từ viết tắt ..................................................................................................ix
Chương 1: GIỚI THIỆU
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.
1.5.
1.6.
1.7.
1.8.
Đặt vấn đề .........................................................................................................1
Vấn đề nghiên cứu .............................................................................................2
Mục đích nghiên cứu .........................................................................................2
Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................2
Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................3
Nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................................3
Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................3
Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................4
1.8.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ..............................................................4
1.8.2. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm......................................................4
1.8.3. Phương pháp quan sát ..............................................................................4
1.8.4. Phương pháp điều tra khảo sát ..................................................................4
1.8.5. Phương pháp phân tích và tổng hợp dữ liệu ..............................................4
1.9. Cấu trúc luận văn ...............................................................................................4
1.10. Kế hoạc nghiên cứu ...........................................................................................6
Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1. Một số khái niệm cơ bản....................................................................................7
2.1.1. Khái niệm trò chơi ...................................................................................7
2.1.2. Trò chơi giáo dục và trò chơi dạy học ......................................................7
2.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học ...........................................................7
2.3. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông ............................................9
iii
2.3.1. Vấn đề chung về đổi mới dạy học ở phổ thông ....................................... 10
2.3.2. Một số định hướng đổi mới dạy học môn Công nghệ phổ thông ............. 10
2.4. Phương pháp dạy học trò chơi ......................................................................... 12
2.4.1. Định nghĩa ............................................................................................. 12
2.4.2. Phân loại trò chơi trong dạy học ............................................................. 12
2.4.3. Chức năng của trò chơi trong dạy học .................................................... 12
2.4.4. Yêu cầu đối với GV khi sử dụng phương pháp này ................................ 13
2.4.5. Ưu, nhược điểm và khó khăn của phương pháp dạy học trò chơi ............ 13
2.4.6. Quy trình thiết kế trò chơi ...................................................................... 14
2.4.7. Quy trình tổ chức trò chơi ...................................................................... 14
2.4.8. Nguyên tắc thiết kế trò chơi ................................................................... 14
2.5. Công nghệ 11 .................................................................................................. 15
2.5.1. Giới thiệu môn Công nghệ 11 ................................................................ 15
2.5.2. Mục tiêu của môn Công nghệ 11 ............................................................ 16
2.6. Lược khảo lịch sử quá trình nghiên cứu ........................................................... 16
Chương 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu ...................................................................... 18
3.2. Phương pháp thực nghiệm ............................................................................... 18
3.2.1. Đối tượng và cách chọn thử nghiệm ....................................................... 18
3.2.2. Phạm vi, thời gian .................................................................................. 18
3.2.3. Cách thiết kế bài giảng trong đó sử dụng phương pháp để dạy học ......... 18
3.2.4. Cách tổ chức giảng dạy các bài giảng bằng phương pháp trò chơi được
thực hiện trong nghiên cứu .................................................................................. 19
3.3. Phương pháp quan sát ...................................................................................... 19
3.3.1. Quan sát bằng mắt .................................................................................. 20
3.3.2. Quay video ............................................................................................. 20
3.4. Phương pháp điều tra khảo sát ......................................................................... 20
3.5. Phương pháp phân tích và tổng hợp dữ liệu ..................................................... 21
Chương 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
4.1. Thiết kế trò chơi .............................................................................................. 22
4.1.1. Một số trò chơi đã thiết kế ...................................................................... 22
4.1.2. Mô tả các trò chơi đã thiết kế ................................................................. 23
4.1.3. Thiết kế một số bài giảng sử dụng phương pháp trò chơi........................ 30
4.2. Thử nghiệm một số bài giảng sử dụng phương pháp trò chơi ........................... 36
4.3. Kết quả thu thập được từ bài kiểm tra kết thúc bài học..................................... 37
iv
4.3.1. Tỷ lệ HS trả lời đúng theo thang bậc đánh giá của Bloom ...................... 38
4.3.2. Tỷ lề HS đạt điểm giỏi, khá, trung bình, yếu .......................................... 39
4.4. Kết quả điều tra khảo sát ý kiến của HS ........................................................... 40
4.5. Phân tích video ................................................................................................ 52
4.5.1. Hứng thú ................................................................................................ 52
4.5.2. Thái độ học tập....................................................................................... 53
4.5.3. Các kỹ năng ........................................................................................... 54
4.5.4. Phát triển hoạt động tư duy..................................................................... 54
Chương 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
5.1. Phân tích và kết luận ........................................................................................ 56
5.1.1. Dạy học bằng PP trò chơi học tập giúp HS tăng sự hứng thú học. .......... 56
5.1.2. Dạy học bằng PP trò chơi học tập giúp HS có thái độ học tập tốt ........... 56
5.1.3. Dạy học bằng PP trò chơi học tập giúp HS hình thành các kỹ năng ........ 56
5.1.4. Dạy học bằng PP trò chơi học tập giúp HS phát triển hoạt động tư duy .. 56
5.2. Kiến nghị ......................................................................................................... 57
5.3. Các nghiên cứu tiếp tục ................................................................................... 57
Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 58
v
DANH SÁCH CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Kế hoạch quay video ..................................................................................... 21
Bảng 4.1: Bảng thống kê các bài giảng có sử dụng trò chơi học tập ............................... 23
Bảng 4.2: Bảng thống kê các bài dạy thử nghiệm ........................................................... 37
Bảng 4.3: Kiểm tra kết thúc bài ...................................................................................... 38
Bảng 4.4: Mức độ câu hỏi theo tháng đánh giá của Bloom ............................................. 38
Bảng 4.5: Tỷ lệ HS trả lời đúng ở mức độ biết................................................................ 39
Bảng 4.6: Tỷ lệ HS trả lời đúng câu hỏi ở mức độ hiểu .................................................. 39
Bảng 4.7: Tỷ lệ HS đạt điểm giỏi, kha, trung bình, yếu................................................... 40
vi
DANH SÁCH CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 4.1: Kết quả kiểm tra lớp 11A1 và 11A7 ........................................................... 40
Biểu đồ 4.2: Mức độ hứng thú của HS khi tham gia trò chơi .......................................... 41
Biểu đồ 4.3: Mức độ hiểu bài của HS ............................................................................. 42
Biểu đồ 4.4: Điều mang lại sự hứng thú nhất cho HS ..................................................... 43
Biểu đồ 4.5: Mức độ trò chơi được tổ chức trong lớp học ............................................... 44
Biểu đồ 4.6: Mức độ hiểu bài của HS qua hoạt động trò chơi ......................................... 45
Biểu đồ 4.7: Mức độ củng cố kiến thức đã học ............................................................... 46
Biểu đồ 4.8: Hình thức trò chơi trong bài giảng .............................................................. 47
Biểu đồ 4.9: Thời gian chơi trò chơi ............................................................................... 48
Biểu đồ 4.10: Hình thức chơi trong bài giảng ................................................................. 49
Biểu đồ 4.11: Những khó khăn khi tham gia trò chơi...................................................... 50
Biểu đồ 4.12: Những thuận lợi khi tham gia trò chơi ...................................................... 51
Biểu đồ 4.13: Điều kiện để tham gia tốt trò chơi ............................................................. 52
vii
DANH SÁCH CÁC HÌNH
Hình 4.1: nét mặt vui vẻ, hào hứng của cả lớp và đội chơi .............................................. 53
Hình 4.2: HS của hai đội chơi làm việc nhóm ở lớp 11A7 và 11A1 ................................ 53
Hình 4.3: Cả lớp chú ý, tập trung theo dõi các nhóm chơi .............................................. 54
Hình 4.4: Cả lớp chú ý câu trả lời của các đội chơi ......................................................... 54
Hình 4.5: Hai đội chơi ở lớp 11A7 và 11A1 ................................................................... 55
Hình 4.6: Các bạn trong đội chơi thảo luận nhóm ........................................................... 55
viii
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT
Ký hiệu
Nội dung
HS
GV
ĐC
TB
GVHD
PP
SL
THPT
PP
TP.HCM
Học sinh
Giáo viên
Động cơ
Trung bình
Giáo viên hướng dẫn
Phương pháp
Số lượng
Trung học phổ thong
Phương pháp
Thành phố Hồ Chí Minh
ix
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
Chương 1: GIỚI THIỆU
1.1. Đặt vấn đề
Nhân loại đang bước vào một kỉ nguyên mới, kỉ nguyên của sự bùng nổ khoa
học và công nghệ, kỉ nguyên của nề kinh tế tri thức. Tri thức của con người đòi hỏi
ngày càng cao để phù hợp với sự phát triển của xã hội. Nhân tố quyết định đến tri thức
của con người chính là giáo dục. Nhiệm vụ của giáo dục trong giai đoạn hiện nay là
phải đào tạo ra con người có trí tuệ phát triển, giàu tính sáng tạo, có tinh thần tự giác,
năng động, tự chủ. Với nhiệm vụ này thì quan niệm dạy học truyền thống lấy “thầy
giáo là trung tâm” không còn phù hợp nửa, mà thay vào đó là quan niệm lấy “học sinh
làm trung tâm” trong quá trình dạy học. Vì vậy việc thay đổi phương pháp giảng dạy
đang là vấn đề cấp thiết trên toàn cầu.
Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 04/12/2000 của Quốc hội khoá X về đổi
mới chương trình giáo dục phổ thông, đã khẳng định được mục tiêu của việc đổi mới
chương trình giáo dục phổ thông lần này là “xây dựng nội dung chương trình, phương
pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện thế hện trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hoá,
hiện đại hoá đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam, tiếp cận giáo
dục phổ thông ở các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới”.
Theo Đỗ Mạnh Cường (2006): “…đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao
chất lượng và hiệu quả dạy học luôn là mối quan tâm đặc biệt của các trường ở mọi
cấp bậc, bậc học và của toàn xã hội…” (trang 26).
Theo Nguyễn Văn khôi (2006), cốt lõi của việc đổi mới phương pháp giảng dạy
hiện nay là làm thế nào để phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học
sinh trong học tập, chống lại thói quen học tập thụ động đang tồn tại phổ biến hiện
nay.
Theo Nguyễn Gia Cầu (2007), kiểu dạy học đọc chép, áp đặt truyền thụ kiến
thức một chiều phải được kiên quyết loại bỏ vì phương pháp giảng dạy này tạo cho
người học sự bị động, không phát huy được khả năng linh hoạt, tư duy sáng tạo, tính
độc lập và khả năng ứng dụng vào thực tiễn. Theo ông, việc lựa chọn phương pháp
giảng dạy phù hợp, khơi gợi được suy nghĩ độc lập của người học, kết hợp các
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
1
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
phương pháp giảng dạy theo hướng phù hợp với quá trình tâm lý, sinh lý, nhận thức
của học sinh… hoạt động học tập sẽ đem lại hứng thú và trách nhiệm cho học sinh.
Theo Lê Phước Lộc (2002), trong thực tế phần lớn các giáo viên vẫn sử dụng
cách dạy học truyền thống như thầy đọc, trò chép đã không tích cực hoá được sự học
tập của học sinh… Thực trạng này đặt ra một yêu cầu cấp bách là đổi mới phương
pháp giảng dạy trong nhà trường, lối dạy xưa đã không còn áp dụng được nhu cầu về
con người trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó mà người nghiên cứu muốn tìm hiểu, thiết kế
một số bài giảng môn Công nghệ 11 bằng phương pháp trò chơi nhằm giúp học sinh
dễ tiếp thu kiến thức góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Công nghệ 11 nói
riêng. Được sự cho phép của bộ môn Sư phạm Kỹ thuật Nông nghiệp, trường Đại học
Nông Lâm Tp.HCM và dưới sự hướng dẫn của Th.S Phạm Quỳnh Trang, đề tài
“Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp
trò chơi”.
1.2. Vấn đề nghiên cứu
Trong đề tài này, người nghiên cứu tiến hành giải quyết 3 vấn đề nghiên cứu:
Vấn đề 1: Soạn thảo quy trình thiết kế bài giảng Công nghệ 11 theo phương
pháp trò chơi.
Vấn đề 2: Thiết kế 8 bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi.
Vấn đề 3: Thử nghiệm một số bài giảng để đánh giá hiệu quả giảng dạy bằng
phương pháp trò chơi.
1.3. Mục đích nghiên cứu
Đề tài “Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn công nghệ 11 theo
phương pháp trò chơi” được nghiên cứu nhằm tích cực hoá hoạt động học tập của HS
và góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Công nghệ 11 ở trường THPT.
1.4. Đối tượng nghiên cứu
- Chủ thể nghiên cứu: Việc thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn
Công nghệ 11 bằng phương pháp trò chơi.
-
Khách thể nghiên cứu:
+ HS trường THPT Long trường, Quận 9, TP.HCM
+ Chương trình SGK Công nghệ 11.
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
2
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
+ Một số phương pháp dạy học tích cực.
1.5. Phạm vi nghiên cứu
Do điều kiện nghiên cứu, thời gian nghiên cứu có giới hạn nên người nghiên
cứu giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài như sau:
-
Thiết kế một số bài giảng sử dụng phương pháp trò chơi trong môn Công
nghệ 11. Cụ thể là:
+ Thiết kế mô hình: Bài 8: Thiết kế và bản vẽ kỹ thuật
+ Trò chơi chung sức: Bài 21 Nguyên lí làm việc của động cơ đốt trong
+ Trò chơi đối mặt: Bài 22 Thân máy và nắp máy
+ Trò chơi kẻ dấu mặt: bài 23 Cơ cấu trục khuỷu thanh truyền
+ Sử dụng đồng hồ đếm ngược: Bài 24 Cơ cấu phân phối khí
+ Sử dụng trò chơi ô chữ: Bài 25 Hệ thống bôi trơn.
+ Trò chơi cờ ca rô: Bài 26 Hệ thống làm mát
+ Trò chơi trồng rừng: Bài 29: Hệ thống đánh lửa
-
Dạy thử nghiệm bài 22, 23 ở trường THPT Long Trường.
1.6. Nhiệm vụ nghiên cứu
1.6.1 Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu tài liệu, hoàn thành cơ sở lý luận liên quan đến
vấn đề giảng dạy.
1.6.2 Nhiệm vụ 2: Thiết kế một số bài giảng sử dụng phương pháp trò chơi.
1.6.3 Nhiệm vụ 3: Dạy thử nghiệm ở trường THPT và đánh giá hiệu quả.
1.6.4 Nhiệm vụ 4: Thu thập dữ liệu, quay video tiết dạy thử nghiệm, đánh giá
kết quả và đưa ra các kết luận, kiến nghị
1.7.
1.
Câu hỏi nghiên cứu
Thiết kế trò chơi học tập vào bài giảng có những ưu điểm và nhược
điểm gì?
2.
Thiết kế trò chơi học tập trong bài giảng có mang lại hiểu quả trong dạy
học môn Công nghệ 11 hay không? Cụ thể là:
-
Trò chơi có giúp HS củng cố kiến thức được hay không?
-
Trò chơi có tạo được sự hứng thú cho HS hay không?
-
Trò chơi có phát triển được tư duy hay không?
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
3
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
1.8. Phương pháp nghiên cứu
1.8.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: (phục vụ nhiệm vụ 1,2)
Người nghiên cứu tìm kiếm, nghiên cứu tài liệu sau đó tóm tắt lại nội dung và
kết quả đã tìm được về việc thiết kế và dạy học bằng phương pháp trò chơi.
1.8.2. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm: (phục vụ nhiệm vụ 3)
Phương pháp khoa học dựa trên quan sát và tiến hành dạy thử nghiệm một hay
một số bài đã thiết kế.
1.8.3. Phương pháp quan sát: (phục vụ nhiệm vụ 4)
Quan sát bằng mắt những biểu hiện, hoạt động học tập của HS lớp 11A1,11A2
và 11A8 khi sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy môn Công nghệ 11.
Quan sát video những hứng thú và thái độ học tập của HS sau khi sử dụng trò
chơi học tập.
1.8.4. Phương pháp điều tra khảo sát: (phục vụ nhiệm vụ 4)
Phương pháp điều tra được thực hiện thông qua hệ thống câu hỏi thăm dò ý
kiến được đặt ra cho HS ở một số lớp trường THPT Long Trường nhằm thu thập ý
kiến chủ quan của các em về vấn đề nghiên cứu.
1.8.5. Phương pháp phân tích và tổng hợp dữ liệu: (phục vụ nhiệm vụ 1,2)
Phân tích và tổng hợp tài liệu trên sách, báo, tạp chí khoa học, internet,…về
vấn đề dạy học bằng phương pháp trò chơi trong môn Công nghệ 11 làm cơ sở lí luận,
các tài liệu liên quan đến các bài thiết kế trong đề tài nghiên cứu để người nghiên cứu
thiết kế 8 bài giảng trong môn Công nghệ 11 bằng phương pháp trò chơi từ đó nâng
cao chất lượng dạy và học môn Công nghệ 11.
1.9. Cấu trúc luận văn
Đề tài gồm 5 chương
Lời ngõ
Khoá luận gồm 5 chương:
1.9.1. CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU
Giới thiệu sơ lượt về vấn đề nghiên cứu:
+ Vấn đề nghiên cứu.
+ Mục đích nghiên cứu.
+ Đối tượng nghiên cứu.
+ Phạm vi nghiên cứu.
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
4
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
+ Nhiệm vụ nghiên cứu
+ Câu hỏi nghiên cứu.
+ Phương pháp nghiên cứu.
+ Hướng phát triển của đề tài.
Giới thiệu cấu trúc luận văn.
1.9.2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN
-
Lược khảo vấn đề nghiên cứu trước đây
-
Tóm tắt về nội dung và kết quả, nhận định về ưu, khuyết điểm.
-
Những lý thuyết cơ bản mà người nghiên cứu dựa vào để rút ra lý thuyết
mới sử dụng cho mục đích nghiên cứu, đặt giả thuyết, tiên đoán, giải quyết vấn đề.
1.9.3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Trong chương trình này người nghiên cứu trình bày các phương pháp đã sử
dụng trong quá trình thực hiện đề tài, bao gồm 3 vấn đề sau:
-
Trình bày nội dung lí thuyết các phương pháp nghiên cứu.
-
Mô tả cách dùng các phương pháp nghiên cứu trong đề tài.
-
Trình bày các phương pháp phân tích dữ liệu.
1.9.4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
-
Tóm tắt quy trình thiết kế các bài giáo án bằng phương pháp trò chơi.
-
Thiết kế 8 bài giảng Công nghệ 11 bằng phương pháp trò chơi.
-
Phân tích cách sử dụng phương pháp trò chơi trong từng bài giảng để giúp
HS tiếp thu kiến thức và hiểu bài dễ dàng hơn.
1.9.5. CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết luận vấn đề nghiên cứu.
Đưa ra kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Công nghệ 11 bằng
phương pháp trò chơi.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
Các tư liệu như hình ảnh, sơ đồ, bảng.
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
5
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
1.10. Kế hoạch nghiên cứu
STT
1
2
3
4
5
6
7
THỜI GIAN
10/9/2010
đề tài nghiên cứu.
viết đề cương.
Nộp
30/9/2010
13/2/2011
đề
nghiên
nghiên
cứu
Thiết kế bài giảng
đến Dạy thực nghiệm
21/2/2011
Thu thập kết quả
Người
5/2011
sửa chữa luận văn
06/2011
Bảo vệ khoá luận
6
nghiên
cứu
Người
nghiên Tại trường THPT
cứu
Long
Bạn cộng sự
Quận 9, TP.HCM
đến Tiến hành viết và Người
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
nghiên
cứu
cương Người
nghiên cứu.
đến
GHI CHÚ
cứu
14/2/2011
22/2/2011
HIỆN
đến Thu thập tài liệu, Người
29/9/2010
20/1/2011
NGƯỜI THỰC
đến Chọn và đăng ký Người
20/9/2010
21/9/2010
HOẠT ĐỘNG
trường,
nghiên
cứu
Người
nghiên
cứu
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN
2.1. Một số khái niệm cơ bản
2.1.1. Khái niệm trò chơi
Theo Nguyễn Thị Lộc (2010) “Trò chơi là tập hợp các yếu tố chơi có hệ thống
và có tổ chức . Vì thế luật chơi chính là phương tiện tổ chức tập hợp đó . Như vậy trò
chơi chính là sự chơi có luật”.
Theo Trần Thị Tuyết Oanh (2007) “Trò chơi là hình thức phản ánh hiện thực
khách quan qua hoạt động của trẻ em với sự đan xen của những yếu tố tưởng tượng”.
Tóm lại, theo người nghiên cứu hai khái niệm trên được diễn đạt với hai cách
khác nhau, song bản chất của hai khái niệm là hoạt động chơi của HS. Qua trò chơi
không những mang lại sự thoải mái cho HS trong giờ học mà còn giúp HS dễ nắm
vững kiến thức vừa học hơn.
2.1.2. Trò chơi giáo dục và trò chơi dạy học
Trò chơi giáo dục là những trò chơi có tác dụng cải thiện năng lực và phẩm
chất của người tham gia chơi.
Trò chơi dạy học là những trò chơi giáo dục được sử dụng trực tiếp để dạy cho
phù hợp với mục tiêu, nội dung học tập. Trò chơi trong dạy học do nhà giáo tạo ra nên
những khuyến nghị của lí luận dạy học nên nó được trực tiếp điều khiển bởi GV theo
những mục tiêu dạy học mà người GV mong muốn đạt được.
Trò chơi trong dạy học được cấu trúc bởi: Mục đích chơi (nhiệm vụ học tập của
HS khi tham gia trò chơi); Hành động chơi (hành động để thực hiện vai, nhiệm vụ của
mình trong trò chơi); Luật chơi (đảm bảo cho trò chơi đạt được mục tiêu dạy học);
Người tham gia trò chơi (HS); Tình huống sư phạm (quan hệ của những người tham
gia diễn ra trong khi tiến hành chơi). (Đặng Thành Hưng, 2002).
Tóm lại, trò chơi giáo dục nhằm giáo dục phẩm chất cho HS để HS có cách
nhìn đúng. Trò chơi học tập là hoạt động do GV đề ra để giúp HS cảm thấy thoải mái
và dễ nắm kiến thức trong bài học hơn.
2.2. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học
Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, tự giác,
chủ động, sáng tạo của HS, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS là yêu cầu bắt buộc đối với nhà trường Việt Nam
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
7
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
hiện nay, nó cũng là xu thế chung của các nhà trường trên thế giới. Ở Việt Nam định
hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong Nghị Quyết Trung
ương 4 khoá VII (1-1993), Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII (12-1996), được thể
chế hoá trong Luật giáo dục (2005) và được cụ thể hoá trong nhiều chỉ thị của Bộ
Giáo dục và Đào tạo.
Luật Giáo dục, điều 28 khoản 2 đã ghi “phương pháp giáo dục phổ thông phải
phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của
từng lớp học, môn học; bồi dưỡng bằng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ năng vận
dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học
tập cho HS”. Có thể nói điều cốt lõi của đổi mới dạy và học lầ hướng tới hoạt động
học tập chủ động, chống lại thói quen học tập chủ động. Để vận dụng thành công các
phương pháp dạy học chúng ta cần nắm vững mối quan hệ sau:
- Quan hệ giữa dạy và học:
Cần hiểu phương pháp dạy học bao gồm cả cách thức dạy của GV và cách thức
học của HS, vì vậy để nhấn mạnh đôi khi người ta dùng dấu gạch nối giữa dạy và học,
viết là phương pháp dạy – học; Quan niệm chức năng cơ bản của dạy là dạy cách học;
Trong hoạt động dạy – học thì GV giữ vai trò chỉ đạo, HS có vai trò chủ động.
- Quan hệ giữa mặt bên ngoài và mặt bên trong của phương pháp dạy học:
Mặt bên ngoài là trình tự hợp lí các thao tác hành động của GV và HS: GV
giảng giải, đặt câu hỏi, biểu diễn thí nghiệm,… HS nghe, quan sát, trả lời,… Mặt bên
trong là cách tổ chức hoạt động nhận thức của HS, là con đường GV dẫn dắt HS lĩnh
hội nội dung dạy học: Giải thích minh hoạ, tìm tòi từng phần, dạy – học phát hiện và
giải quyết vấn đề. Mặt bên trong phụ thuộc một cách khách quan vào nội dung dạy
học và trình độ phát triển tư duy của HS. Mặt bên ngoài tuỳ thuộc kinh nghiệm Sư
phạm của GV và chịu ảnh hưởng của phương tiện, thiết bị dạy học. mặt bên trong quy
định mặt bên ngoài. Nếu chú trọng nhiệm vụ phát triển tư duy của HS thì phải quan
tâm mặt bên trong của phương pháp dạy học.
- Quan niệm giữa phương pháp dạy học và các tổ chức khác của quá trình dạy
học:
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
8
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
Theo tiếp cận hệ thống, quá trình dạy học gồm sáu thành tố cơ bản là: Mục
tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, tổ chức, đánh giá, chúng tương tác với nhau
tạo thành một chỉnh thể, vận hành trong môi trường giáo dục của nhà trường và môi
trường kinh tế - xã hội của cộng đồng. Việc lựa chọn, sử dụng, đổi mới phương pháp
dạy học phải được đặt trong mối quan hệ qua lại với những thành tố nói trên, đặc biệt
với mục tiêu và nội dung.
2.3. Đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông
2.3.1. Vấn đề chung về đổi mới dạy học ở phổ thông
Đổi mới phương pháp giảng dạy là nhiệm vụ thường xuyên đối với mọi cán bộ
giảng dạy. Để thực hiện tốt điều này, việc trang bị những kiến thức cơ bản và cập nhật
về các phương pháp giảng dạy và đánh giá là rất cần thiết.
Như chúng ta đã biết, mỗi một phương pháp giảng dạy dù cổ điển hay hiện đại
đều nhấn mạnh lên một khía cạnh nào đó của cơ chế dạy-học hoặc nhấn mạnh lên mặt
nào đó thuộc về vai trò của người thầy. Theo người nghiên cứu, cho dù các phương
pháp thể hiện hiệu quả như thế nào thì nó vẫn tồn tại một vài khía cạnh mà người học
và người dạy chưa khai thác hết. Chính vì thế mà không có một phương pháp giảng
dạy nào được cho là lý tưởng. Mỗi một phương pháp đều có ưu điểm của nó do vậy
người thầy nên xây dựng cho mình một phương pháp riêng phù hợp với mục tiêu, bản
chất của vấn đề cần trao đổi, phù hợp với thành phần nhóm lớp học, các nguồn lực,
công cụ dạy-học sẵn có và cuối cùng là phù hợp với sở thích của mình.
Theo Lê Văn Hảo (2008), phương pháp giảng dạy được gọi là tích cực nếu hội
tụ được các yếu tố sau:
-
Thể hiện rõ vai trò của nguồn thông tin và các nguồn lực sẵn có .
-
Thể hiện rõ được động cơ học tập của người học khi bắt đầu môn học.
-
Thể hiện rõ được bản chất và mức độ kiến thức cần huy động.
-
Thể hiện rõ được vai trò của người học, người dạy, vai trò của các mối
tương tác trong quá trình học.
-
Thể hiện được kết quả mong đợi của người học.
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
9
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
Theo Nguyễn Hữu Trí (2004): “ Đổi mới cách học của học sinh, làm cho học
sinh suy nghĩ, hành động, bày bỏ ý kiến của mình nhiều hơn, chuyển sang hình thức
học tập hợp tác: tổ chức nhóm, thảo luận nhóm, dự án,…”.
Nguyễn Văn Khôi (2006), có một số nhận định sau: thứ nhất là, đổi mới dạy
học nhất là đổi mới PPDH phải phù hợp với xu thế chung của cấp học, bậc học. Thứ
hai, đổi mới dạy học cũng phải xuất phát từ mục tiêu và hướng tới mục tiêu, chương
trình nội dung SGK mới ở trường THPT đồng thời phải tính đến điều kiện dạy học
thực tế ở trường THPT.
Nhìn chung, các quan điểm trên tuy diễn đạt khác nhau, song bản chất chung
của đổi mới dạy học nhằm đáp ứng nhu cầu học tập tốt cho HS.
2.3.2. Một số định hướng đổi mới dạy học môn Công nghệ phổ thông
Do môn Công nghệ là một môn ứng dụng nên khi dạy học cần chú ý một số
định hướng như định hướng hành động, định hướng tích cực và tương tác mà cơ sở
pháp chế của các định hướng này dựa vào mục tiêu giáo dục phổ thông, yêu cầu về
nội dung, phương pháp giáo dục phổ thông trong luật giáo dục (Nguyễn Văn Khôi,
2006).
Ở định hướng hành động theo người nghiên cứu, việc dạy học phải làm sao cho
HS vận dụng được kiến thức vào giải quyết các vấn đề trong thực tế học tập và đời
sống.
Bên cạnh đó một định hướng cũng không kém phần quan trọng trong đổi mới
dạy học Công nghệ ở phổ thông là định hướng tích cực và tương tác, ở định hướng
này nêu lên việc dạy học phải phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của
HS trong học tập, tạo điều kiện cho HS hình thành các kĩ năng như giao tiếp, tư duy,
giải quyết các vấn đề, theo hướng tương tác HS có thể chia sẽ kinh nghiệm với nhau.
(Trịnh Thị Đào, 2009)
-
Định hướng đổi mới dạy học môn Công nghệ:
Trong giờ học, GV không nên chỉ trình bày lí thuyết một chiều mà cần nêu vấn
đề, đặt ra những câu hỏi để HS vận dụng những hiểu biết, kinh nghiệm của bản thân
từ thực tiễn cuộc sống để giải quyết vấn đề đặt ra (Trịnh Thị Đào, 2009, tr.24).
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
10
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
Như vậy mới làm cho HS khắc sâu được kiến thức và hứng thú với mỗi giờ học
Công nghệ.
Mặt khác, đối với những bài học lý thuyết GV hướng dẫn cho HS quan sát hình
minh họa, phân tích số liệu, dẫn chứng cụ thể, còn với các bài dạy thực hành cần thực
hiện đúng và nghiêm túc. GV giữ vai trò hướng dẫn, điều khiển, tổ chức các hoạt động
học tập để HS tự tìm ra tri thức, hình thành và phát triển kỹ năng thông qua các hình
thức như thảo luận nhóm, học ngoài thực tế,… cần chú trọng tính ứng dụng để HS có
thể vận dụng kiến thức các vấn đề trong thực tế cuộc sống. “Khi tổ chức cho HS thực
hành giáo viên cần liên hệ các kiến thức lý thuyết với thực hành, hướng dẫn các thao
tác chuẩn xác theo quy trình, thực hiện đầy đủ các bước trong quy trình hướng dẫn, tổ
chức thực hành theo hướng tạo điều kiện cho học sinh hoạt động thực hành một cách
tự giác, tích cực và sáng tạo” (Nguyễn Văn Khôi, 2006).
-
Dạy học môn công nghệ theo hướng tích cực:
Trong khuyến cáo năm 1971 về phương pháp dạy học, UNESCO đã nhấn mạnh
ở Điều 20 là: “Trái với thông lệ cổ truyền, việc giảng dạy phải thích nghi với người
học, chứ không phải buộc người học tuân theo những quy định đã đặt sẵn từ trước
trong việc dạy học”.
Hội nghị APEID (1990) tiếp tục nhấn mạnh phải đổi mới phương pháp dạy
học. Hội nghị xác nhận “các phương pháp dạy học phải đặt trọng tâm ở người học”.
Phải tạo ra chuyển biến thực sự nền giáo dục vốn đặt trọng tâm ở môn học sang nền
giáo dục đặt trọng tâm ở con người, ở HS cả trong chương trình, nội dung và phương
pháp dạy học.
Kết luận của hội nghị thứ VI Ban chấp hành Trung ương khoá IX (07/2002) về
tiếp tục thực hiện nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII, phương hướng phát triển giáo
dục – đào tạo, khoa học và công nghệ từ nay đến năm 2005 và đến năm 2010 cũng
nhấn mạnh “đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục theo hướng chuẩn
hoá, hiện đại hoá, tăng cường giáo dục tư duy sáng tạo, năng lực tự học, tự tu dưỡng,
tự tạo việc làm”.
Có thể thấy, đổi mới phương pháp dạy học thực chất là một quá trình nâng cao
hiệu quả của việc dạy học, làm cho việc dạy học gắn bó, phục vụ tốt hơn, ngày càng
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
11
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
nâng cao hơn cho việc hình thành và phát triển các phẩm chất nhân cách của người
Việt Nam hiện tại và tương lai như trong định hướng mà các Đại hội của Đảng đó chỉ
ra.
Cụ thể việc định hướng đổi mới phương pháp dạy học nói chung và phương
pháp dạy học công nghệ nói riêng được thống nhất trên hai vấn đề cơ bản:
Một là: Hoàn thiện chất lượng các phương pháp dạy học hiện có.
Tăng cường tích cực, sáng tạo của người học.
Tăng cường vận dụng tri thức vào cuộc sống.
Chuyển dần trọng tâm của phương pháp dạy học từ tính chất nghiên cứu phát
hiện, phân hoá – cá thể hoá cao độ, tiến theo nhịp độ cá nhân.
Hai là: Sáng tạo ra những phương pháp mới bằng cách:
Liên kết nhiều phương pháp riêng lẻ thành tổ hợp các phương pháp dạy học
phức hợp.
Liên kết phương pháp dạy học với các phương tiện kỹ thuật dạy học hiện đại
tạo ra các tổ hợp phương pháp dạy học có dùng kỹ thuật, đảm bảo thu và sử lý các tín
hiệu ngược bên ngoài kịp thời, chính xác.
Đa dạng hóa các phương pháp dạy học phức hợp với các cấp học, bậc học, các
loại hình trường và các môn học.
(Bùi Thị Tuyết Mai, 2010)
2.4. Phương pháp dạy học trò chơi
2.4.1. Định nghĩa
Phương pháp trò chơi là phương pháp dạy học trong đó GV tổ chức quá trình
dạy học bằng cách xây dựng kế hoạch tổ chức trò chơi để củng cố, vận dụng hay kiến
thức mới nhằm thu hút sự chú ý và tạo không khí vui tươi, thoải mái. (Phan Hồng
Vinh và Từ Đức Văn, 2006).
2.4.2. Phân loại trò chơi trong dạy học
Căn cứ vào chức năng của trò chơi dạy học chia ra các loại trò chơi: Trò chơi
phát triển nhận thức; Trò chơi phát triển giá trị; Trò chơi phát triển vận động. (Bùi Thị
Hải Yến, Trần Thị Hà và Phạm Văn Đông, 2008).
2.4.3. Chức năng của trò chơi trong dạy học
Trò chơi có rất nhiều chức năng, tuy nhiên những chức năng có vai trò quan
trọng trong dạy học nói chung và trong dạy học ở khâu củng cố bài nói riêng là rèn
luyện trí nhớ, sáng tạo, học chức năng phán đoán, hợp tác…
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
12
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
Thiết kế và thử nghiệm một số bài giảng môn Công nghệ 11 theo phương pháp trò chơi
Bên cạnh đó trò chơi trong dạy học còn có tác dụng phẩm chất nhân cách HS,
cụ thể: tăng tính đoàn kết, tính tích cực, tính trung thực…
2.4.4. Yêu cầu đối với GV khi sử dụng phương pháp này
- Xác định kế hoạch trò chơi dựa vào mục tiêu và nội dung bài học.
-
Giải thích luật chơi một cách rõ ràng.
-
Phải can thiệp giải quyết khi HS vi phạm luật chơi.
(Phan Hồng Vinh và Từ Đức Văn, 2006)
2.4.5. Ưu, nhược điểm và khó khăn của phương pháp dạy học trò chơi
2.4.5.1. Ưu điểm
- Tạo bầu không khí lớp học sôi nổi kích thích việc học tập của HS.
-
Kích thích sự làm việc, hợp tác.
-
Giúp HS ghi nhớ tốt kiến thức.
(Lê Thị Bích Phương, 2006)
- Thu hút nhiều HS tham gia, HS tham gia tích cực vào quá trình học.
-
Nâng cao kỹ năng tư duy, kỹ năng giải quyết vấn đề và kỹ năng quyết định.
-
Trong trò chơi nhất là trò chơi trí tuệ thường hàm chứa yếu tố kích thích, thi
đua, sự thử thách và nâng cao hiểu biết, sự sáng tạo, tính kiềm chế của người chơi.
(Trịnh Thị Đào, 2009)
Nói chung, phương pháp dạy học trò chơi có nhiều ưu điểm. Biết được những
ưu điểm đó giúp GV vận dụng tốt trò chơi vào bài giảng, để HS nắm rõ được kiến
thức vừa học, tăng khả năng hiểu bài. Từ đó việc học tập của HS sẽ tốt hơn.
2.4.5.2. Nhược điểm
Theo Lê Thị Bích Phương (2006), khi sử dụng trò chơi học tập trong bài giảng
sẽ gặp những nhược điểm sau:
- Không phù hợp với nội dung và một số tính chất của môn học.
-
Thường gây ồn ào trong tiết học gây ảnh hưởng đến người xung quanh.
-
Nội dung dạy học trong trò chơi thường không có tính khuôn mẫu chặt chẽ,
không có hệ thống.
-
Một số trò chơi có thể đem lại hiệu quả khác nhau cho từng đối tượng HS
khác nhau.
GVHD: Th.S Phạm Quỳnh Trang
13
SVTH: Hoàng Thị Xuân Oanh
