Địa vị pháp lý của kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự việt nam từ thực tiễn huyện củ chi, thành phố hồ chí minh ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHAN TRƢƠNG HIỀN

ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA KIỂM SÁT VIÊN TRONG GIAI
ĐOẠN ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO PHÁP
LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN
HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội - 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHAN TRƢƠNG HIỀN

ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA KIỂM SÁT VIÊN TRONG GIAI
ĐOẠN ĐIỀU TRA CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ THEO PHÁP
LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN
HUYỆN CỦ CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Luật hình sự và Tố tụng hình sự
Mã số: 8 38 01 04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS. VÕ KHÁNH VINH

Hà Nội - 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan luận văn thạc sỹ “Địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong
giai đoạn điều tra các vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
từ thực tiễn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu
khoa học do bản thân tôi thực hiện với sự hướng dẫn của GS.TS Võ Khánh Vinh.
Kết quả trong luận văn là trung thực và chưa được công bố tại bất kỳ công trình
khoa học nào.
Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên của mình.
Hà Nội, ngày

tháng

năm 2018

Tác giả luận văn

Phan Trƣơng Hiền


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA KIỂM
SÁT VIÊN TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ .......................7
1.1. Khái niệm, nhiệm vụ và mục đích của điều tra vụ án hình sự .........................7

1.2. Khái niệm, vị trí, chức năng của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án
hình sự .....................................................................................................................9
1.3. Khái niệm, nội dung địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra
vụ án hình sự .........................................................................................................14
Chƣơng 2: CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA
KIỂM SÁT VIÊN TRONG ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ ................................28
2.1. Các quy định của pháp luật về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự từ năm 1945 đến 2015 ..............................................28
2.2. Các quy định của pháp luật về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 ....................36
Chƣơng 3: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA KIỂM SÁT
VIÊN TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ TẠI HUYỆN CỦ
CHI, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH VÀ CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC
HIỆN ĐỊA VỊ PHÁP LÝ CỦA KIỂM SÁT VIÊN TRONG GIAI ĐOẠN ĐIỀU
TRA VỤ ÁN HÌNH SỰ ...........................................................................................47
3.1. Thực trạng thực hiện địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự tại huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh ..............................47
3.2. Các giải pháp bảo đảm thực hiện địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự ...................................................................................60
KẾT LUẬN ..............................................................................................................72
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

BLHS

Bộ luật hình sự

BLTTHS

Bộ luạt tố tụng hình sự

CQĐT

Cơ quan điều tra

KSĐT

Kiểm sát điều tra

KSHĐTP

Kiểm sát hoạt động tư pháp

THQCT

Thực hành quyên công tố

TTHS

Tố tụng hình sự

VKS

Viện kiểm sát

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân

DANH MỤC CÁC BẢNG THỐNG KÊ SỐ LIỆU
Bảng 3.1: Số vụ án/bị can yêu cầu khởi tố, yêu cầu quyết định không khởi
tố; Viện kiểm sát hủy quyết định khởi tố bị can .......................................................48
Bảng 3.2: Tổng số người tạm giữ, tạm giam trên địa bàn huyện Củ Chi từ
năm 2013 đến năm 2017 ...........................................................................................49
Bảng 3.3: Số người bị bắt tạm giữ được thả tự do trên địa bàn huyện Củ Chi
từ năm 2013 đến năm 2017 .......................................................................................49
Bảng 3.4: Số vụ án/bị can Viện kiểm sát nhân dân huyện Củ Chi thụ lý kiểm
sát điều tra từ năm 2013 đến năm 2017 ....................................................................53


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Điều tra được coi là giai đoạn giữ vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình
tố tụng hình sự. Kết quả của giai đoạn điều tra vụ án hình sự đóng vai trò quyết định
đối với chất lượng, hiệu quả của hoạt động buộc tội và là cơ sở, nền tảng để các
chức năng tố tụng hình sự khác trong các giai đoạn tố tụng tiếp theo được tiến hành.
Giai đoạn điều tra vụ án hình sự với hoạt động tố tụng chủ đạo là hoạt động của Cơ
quan điều tra (CQĐT), được đánh giá là giai đoạn tố tụng tiềm ẩn nhiều nhất nguy
cơ sai sót, vi phạm pháp luật, kể cả những sai sót, vi phạm pháp luật nghiêm trọng
dẫn đến việc truy cứu trách nhiệm hình sự oan, sai.
Trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, Viện kiểm sát (VKS) có chức năng,
nhiệm vụ Thực hành quyền công tố (THQCT) và kiểm sát việc tuân theo pháp luật
của CQĐT và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động
điều tra. Với chức năng, nhiệm vụ đó, VKS giữ vai trò quan trọng trong giai đoạn
điều tra, đảm bảo tính pháp chế của hoạt động điều tra, ngay từ khi khởi tố, bắt giữ
người phạm tội, yêu cầu điều tra thu thập chứng cứ cho đến khi kết thúc điều tra
nhằm làm rõ toàn bộ sự thật khách quan của vụ án, nhằm mục đích phát hiện nhanh

chóng, chính xác, điều tra để truy tố mọi tội phạm. Hoạt động THQCT và Kiểm sát
hoạt đông tư pháp (KSHĐTP) của VKS hướng đến tính chính xác, khách quan của
quá trình chứng minh sự thật của vụ án hình sự thuộc phạm vi trách nhiệm của
CQĐT, bảo đảm việc truy cứu TNHS có căn cứ và hợp pháp, ngăn ngừa xảy ra các
trường hợp oan, sai, bỏ lọt tội phạm hoặc người phạm tội.
Kiểm sát viên là người trực tiếp thực hiện hai chức năng quan trọng của VKS
là THQCT và KSHĐTP của CQĐT và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến
hành một số hoạt động điều tra, đảm bảo việc điều tra, truy tố chính xác, nhanh
chóng và xử lý công minh đúng người đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội
phạm, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, lợi ích của xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp
của công dân. Do vậy, Kiểm sát viên đóng vai trò rất quan trọng với tư cách là một
chủ thể tham gia quá trình giải quyết vụ án hình sự, thể hiện qua việc nắm giữ vai
1


trò đầu mối và là chủ thể xuyên suốt quá trình giải quyết vụ án hình sự nói chung và
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự nói riêng.
Tuy nhiên, quá trình thực hiện chức năng THQCT và KSHĐTP trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự của Kiểm sát viên chưa được hiệu quả, chất lượng chưa
cao, chưa bám sát chặt chẽ quá trình điều tra vụ án. Việc quyết định khởi tố vụ án,
khởi tố bị can chưa đạt hiệu quả, tình trạng đình chỉ điều tra do bị can không phạm
tội còn xảy ra, còn có những trường hợp truy tố không đúng, tòa án tuyên không
phạm tội hoặc trả hồ sơ điều tra bổ sung. Tính chiến đấu và chủ động của Kiểm sát
viên trong giai đoạn điều tra còn nhiều trường hợp thụ động, phát huy trách nhiệm
chưa cao. Mặt khác, năng lực chuyên môn, kiến thức pháp luật và kinh nghiệm thực
tế của Kiểm sát viên hiện còn chưa đồng đều.
Trước tình hình trên và trước nhiệm vụ phát triển và bảo vệ đất nước, yêu
cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và để đáp ứng yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng
chống tội phạm ở nước ta trong tình hình hiện nay, hoàn thành tốt nhiệm vụ cải

cách tư pháp thì việc tiếp tục nghiên cứu cơ sở lý luận và phân tích tình hình thực
tiễn, qua đó đưa ra phương hướng, giải pháp nâng cao địa vị pháp lý của Kiểm sát
viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự là đòi hỏi mang tính khách quan và cấp
thiết.
Nghiên cứu về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ
án hình sự là vấn đề quan trọng, không chỉ giúp cho mọi người nhận thức đúng, đủ
về chủ thể này trong hoạt động TTHS mà còn thông qua đó hoàn thiện hệ thống
pháp luật, cơ chế tổ chức, các chế độ đãi ngộ đối với Kiểm sát viên; tạo điều kiện
cho đội ngũ Kiểm sát viên có thể thực hiện tốt vai trò của mình. Đây cũng chính là
lý do học viên chọn đề tài “Địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều
tra các vụ án hình sự theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn huyện
Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh” làm luận văn thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trước luận văn đã có một số công trình nghiên cứu về Kiểm sát viên, có thể
kế đến như:
2


Nguyễn Phương Nhung, “Áp dụng pháp luật trong thực hành quyền công tố
ở giai đoạn điều tra của Viện kiểm sát nhân dân - thực tiễn tại tỉnh Yên Bái”, Luật
văn thạc sĩ luật học 2016, Đại học quốc gia Hà Nội [12]. Công trình đã nghiên cứu
toàn diện cơ sở lý luận về thực trạng áp dụng pháp luật trong thực hành quyền công
tố ở giai đoạn điều tra và đưa ra những giải pháp nhằm bảo đảm việc áp dụng pháp
luật được đúng đắn, nâng cao hơn nữa chất lượng thực hành quyền công tố của Viện
kiểm sát, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.
Nguyễn Thị Hạnh, “Người tiến hành tố tụng thuộc Viện kiểm sát nhân dân
theo luật tố tụng hình sự Việt Nam (Trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn Thành phố
Hà Nội)”, Luận văn thạc sĩ luật học 2015, Đại học quốc gia Hà Nội [5]. Công trình
đã nghiên cứu các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về những người tiến hành
tố tụng thuộc Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) và thực tiễn hoạt động của những

người tiến hành tố tụng trong VKSND Thành phố Hà Nội.
Trần Công Hòa, "Kiểm sát hoạt động tư pháp trong giai đoạn khởi tố - Điều
tra vụ án hình sự”, Luận văn thạc sĩ luật học 2004, Đại học quốc gia Hà Nội [7].
Luận văn đã làm rõ bản chất của hoạt động này trong giai đoạn khởi tố - điều tra và
mối liên hệ chặc chẽ giữa các khâu kiểm sát trong hoạt động kiểm sát khởi tố - điều
tra vụ án hình sự.
Đoàn Tạ Cửu Long, “Hoạt động của Viện kiểm sát trong điều tra vụ án hình
sự theo yêu cầu cải cách tư pháp”, Luận án tiến sĩ luật học 2015, Trường Đại học
Luật Thành phố Hồ Chí Minh [11]. Luận án góp phần hoàn thiện lý luận về hoạt
động của VKS trong điều tra vụ án hình sự; từ đó tạo cơ sở cho việc nhận thức
thống nhất về chức năng, nhiệm vụ, vị trí, vai trò của VKSND trong giai đoạn điều
tra vụ án hình sự theo yêu cầu cải cách tư pháp.
Qua nghiên cứu cho thấy nội dung của các công trình nghiên cứu, luận văn
trong thời gian qua, đặc biệt là từ khi có Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005
của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng về chiến lược cải cách tư pháp
đến năm 2020 thì hầu hết các công trình đó đều là những công trình nghiên cứu trực
diện về chức năng, nhiệm vụ của VKSND; về địa vị pháp lý của tất cả các chủ thể
3


tiến hành tố tụng trong VKSND; hoặc đề cập đến hoạt động của Kiểm sát viên trong
cả một quá trình tố tụng hình sự từ khi khởi tố cho đến thi hành án. Chưa có một
công trình khoa học nào nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện và sâu sắc về địa
vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra các vụ án hình sự. Chính vì
vậy, vai trò của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự và những hạn
chế, bất cập còn tồn tại chưa được phân tích đầy đủ và có hệ thống để có những
phương hướng, giải pháp nâng cao vai trò của chủ thể này trong quá trình tham gia
giải quyết vụ án hình sự tại giai đoạn điều tra.
Từ nhận định trên, luận văn này sẽ tiếp tục nghiên cứu về địa vị pháp lý của
Kiểm sát viên nhưng ở trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự, với sự phân tích số

liệu cụ thể trên thực tiễn địa bàn huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó đưa
ra những phương hướng, giải pháp hoàn thiện và nâng cao vị trí, vai trò của Kiểm
sát viên trong giai đoạn này.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu toàn diện cơ sở lý luận về địa vị pháp lý của Kiểm sát
viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự và phân tích tình hình thực tiễn để từ đó
đưa ra những giải pháp tăng cường vị thế, vai trò của đội ngũ Kiểm sát viên trong
giai đoạn điều tra vụ án hình sự thời gian tới.
3.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau:
- Phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận như khái niệm, nhiệm vụ và mục
đích của điều tra vụ án hình sự; Khái niệm, vị trí, vai trò, địa vị pháp lý của Kiểm
sát viên trong điều tra vụ án hình sự;
- Phân tích, làm rõ những quy định của pháp luật về địa vị pháp lý của Kiểm
sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự;
- Phân tích và đánh giá thực trạng công tác THQCT và KSĐT của Kiểm sát
viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự; chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế,
vướng mắc và nguyên nhân của nó.
4


4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng mà luận văn nghiên cứu là các vấn đề lý luận và các quy định của
pháp luật về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự
từ thực tiễn tại huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Trên cơ sở đối tượng nghiên cứu, Luận văn tập trung nghiên cứu trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự, từ khi vụ việc vi phạm pháp luật bị CQĐT trong lực

lượng Công an nhân dân hoặc bị cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền khởi
động hoặc tái khởi động tiến trình điều tra vụ án hình sự bằng các quyết định khởi
tố vụ án, điều tra bổ sung, phục hồi điều tra, điều tra lại đến khi CQĐT hoàn thành
nhiệm vụ điều tra bằng việc kết luận điều tra, đề nghị truy tố hoặc quyết định đình
chỉ điều tra vụ án. Với giới hạn không gian, thời gian nghiên cứu thực tiễn là trên
địa bàn huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn 5 năm (2013 2017).
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng và
Nhà nước ta về Nhà nước và pháp luật, cũng như các thành tựu của các chuyên
ngành khoa học pháp lý, những luận điểm khoa học trong các công trình nghiên
cứu, sách chuyên khảo, các bài viết đăng trên tạp chí của một số nhà khoa học.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong luận văn, học viên đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như:
phương pháp lịch sử, so sánh, tổng hợp, thống kê tình hình thực tiễn kiểm sát điều
tra tại VKSND huyện Củ Chi, Thành phố Hồ Chí Minh.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa mặt lý luận
Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống và toàn diện các vấn đề lý
luận về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự; từ
5


đó tạo cơ sở cho việc nhận thức thống nhất về chức năng, nhiệm vụ, vị trí, vai trò
của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự trong giai đoạn hiện nay.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy và nghiên cứu
của cán bộ giảng dạy, sinh viên trong các Trường đại học Luật, các cơ sở đào tạo,
bồi dưỡng các chức danh tư pháp như Học Viện tư pháp, Trường đào tạo, bồi dưỡng
nghiệp vụ kiểm sát hoặc sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho những người quan tâm,

nghiên cứu chức năng, nhiệm vụ của cơ quan công tố Việt Nam trong điều tra hình
sự.
Những kết quả nghiên cứu của luận văn còn có thể dùng tham khảo trong
quá trình soạn thảo các văn bản pháp luật liên quan đến vị trí, vai trò của Kiểm sát
viên trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự như Luật tổ chức VKS, BLTTHS, Pháp
lệnh tổ chức điều tra hình sự....
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phần kết luận,
nội dung của luận văn gồm 3 chương:
Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong
giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Chƣơng 2: Các quy định của pháp luật về địa vị pháp lý của Kiểm sát viên
trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự.
Chƣơng 3: Thực trạng thực hiện địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai
đoạn điều tra vụ án hình sự tại huyện Củ Chi, thành phố Hồ Chí Minh và các giải
pháp bảo đảm thực hiện địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra vụ
án hình sự.

6


Luận văn đầy đủ ở file:Luận văn Full